Próba oceny efektywności kryteriów selekcyjnych w

Próba oceny efektywności kryteriów selekcyjnych w

Kuder A., Perkowski K., Śledziewski D. (red.) Proces doskonalenia treningu i walki
sportowej, AWF. T.2, Warszawa 2005: 54-57.
Marcin Siewierski
Zakład Teorii Sportu, Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie
PRÓBA OCENY EFEKTYWNOŚCI KRYTERIÓW SELEKCYJNYCH
W PŁYWANIU W SZKOŁACH MISTRZOSTWA SPORTOWEGO
1. Wstęp
Dobór i selekcja stanowią istotny element organizacji systemu szkolenia.
Proces poszukiwania osób utalentowanych przebiega od najwcześniejszych lal życia.
Wczesne rozpoznanie cech wyróżniających dane dziecko stwarza przesłanki do
podjęcia działań dla ich pełnego rozwoju [2]. Współcześnie dużym problemem
w
sporcie
pływackim
jest
organizacja
szkolenia
i
trening
zawodników
w wieku 16-18 lat. Do 2004 roku powstało 8 szkół mistrzostwa sportowego
w pływaniu, co w znacznym stopniu przyczyniło się do poprawy warunków rozwoju
młodzieży w tej dyscyplinie. Brak jednorodności stosowanych kryteriów
selekcyjnych w SMS-ach spowodował jednak znaczne zróżnicowanie poziomu
sportowego zawodników trenujących w tych szkołach.
Dobór kryteriów selekcyjnych w pływaniu nie jest dostatecznie zbadany i nie
znajduje w pełni potwierdzenia w praktyce. W związku z tym trenerzy
poszczególnych szkół mistrzostwa sportowego w porozumieniu z władzami PZP
stosują własne (wybrane z ogólnie dostępnych) kryteria selekcyjne, bazując na
posiadanym doświadczeniu. Dobór i selekcja do SMS-ów powinny służyć
wyłonieniu jednostek najbardziej utalentowanych, rokujących uzyskiwanie wyników
na najwyższym poziomie. Należy jednak zauważyć, iż obecny przebieg tego procesu
nie zawsze potwierdza te założenia.
W związku z tym celem pracy uczyniono próbę oceny efektywności kryteriów
selekcyjnych w pływaniu stosowanych w szkołach mistrzostwa sportowego
w Polsce.
1
Zmierzając do tak postawionego celu sformułowano następujące pytania
badawcze:
1. Jakie warunki i kryteria musi spełniać kandydat, aby zostać uczniem konkretnego
SMS-u?
2. Czy istnieje zależność pomiędzy liczbą i rodzajem stosowanych kryteriów
selekcyjnych a wynikiem sportowym konkretnego zawodnika w SMS-ach?
3. Jak przebiega selekcja w szkołach mistrzostwa sportowego?
2. Materiał i metody badań
W badaniach posłużono się metodą wywiadu. Zastosowano kwestionariusz,
w którym zawarto pytania dotyczące stosowanych kryteriów oraz przebiegu selekcji
w SMS-ach. Wywiad przeprowadzono z trenerami koordynatorami wszystkich 8
polskich szkół mistrzostwa sportowego w pływaniu (tj. w Krakowie, Warszawie,
Gdańsku,
Zielonej
Górze,
Oświęcimiu,
Raciborzu,
Szczecinie,
Poznaniu).
Analizowano także półroczne sprawozdania dostarczane do PZP przez SMS-y.
Porównano wykorzystywane kryteria selekcyjne oraz określono wpływ zabiegów
selekcyjnych na poziom sportowy zawodników, uczniów SMS. W tym celu
określono procentowy udział zawodników posiadających różne klasy sportowe (od
MM do drugiej) wśród uczniów SMS.
3. Wyniki
Nabór do SMS-ów odbywa się w każdym nowym roku szkolnym. Wewnętrzne
komisje rekrutacyjne w poszczególnych szkołach kwalifikują kandydatów w oparciu
o własne kryteria selekcyjne oraz kryteria PZP (dotyczące posiadania odpowiednich
klas sportowych). Listę zawodników proponowaną przez szkołę zatwierdza PZP.
Zakres stosowanych kryteriów jest duży, a ich rodzaj i liczba różnicuje poszczególne
SMS-y (tab. 1).
2
W niektórych szkołach odbywają się testy oceniające sprawność fizyczną
kandydatów, wymaga się posiadania minimum pierwszej klasy sportowej,
czy przynależności do Kadry Narodowej Juniorów lub Seniorów. Natomiast
w innych brane są pod uwagę mniej istotne kryteria, jak np. dobre wyniki
w nauce w gimnazjum, czy posiadanie jedynie drugiej klasy sportowej. We
wszystkich SMS-ach do podstawowych kryteriów zalicza się dobry stan zdrowia
i aktualny wynik sportowy.
Analiza zebranych dokumentów wykazała zależność między stosowanymi
kryteriami selekcyjnymi a klasami sportowymi posiadanymi przez zawodników
w poszczególnych SMS. W szkołach, w których poziom selekcji jest wyższy (pod
względem liczby i istotności kryteriów) trenuje większy odsetek zawodników
odnoszących sukcesy międzynarodowe (legitymujących się klasą mistrzowską
krajową i międzynarodową).
Na rycinie 1 widoczny jest procentowy udział zawodników posiadających
różne klasy sportowe w poszczególnych SMS. Szkoły, które stosują większą liczbę
kryteriów posiadają większy procent zawodników z klasą międzynarodową
i mistrzowską. Natomiast w SMS, w których brana jest pod uwagę mniejsza liczba
kryteriów - nie ma zawodników z klasami mistrzowskimi a przeważają zawodnicy
z niższymi klasami (np. SMS w Gdańsku.).
3
Klasa II
Klasa I
100%
Klasa M
90%
Klasa MM
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
Gdańsk (3)
Warszawa (4)
Racibórz (5)
Poznań (5)
Zielona Góra (5)
Oświęcim (5)
Kraków (6)
Szczecin (6)
0%
Nazw a szkoły i liczba stosow anych kryteriów selekcyjnych
Ryc. 1. Procentowy udział zawodników posiadających poszczególne klasy
sportowe w szkołach mistrzostwa sportowego.
Wychodząc z założenia, że celem SMS w pływaniu jest wychowanie mistrzów
w tej dyscyplinie, można pokusić się o zweryfikowanie poziomu sportowego
zawodników trenujących w badanych SMS, co może jednocześnie świadczyć
o funkcjonowaniu sytemu szkolenia i selekcji. Określenie procentu zawodników
posiadających
klasę
mistrzowską
lub
międzynarodową,
należących
do
poszczególnych SMS-ów, pozwala na dokonanie oceny poziomu szkolenia w tych
szkołach.
5
Kryteria selekcyjne
Przynależność do Kadry Polski Juniorów lub Seniorów
Dobre wyniki w nauce po ukończeniu gimnazjum
Pozytywny przebieg kariery zawodniczej
Testy sprawnościowe na lądzie ( gibkość, sprawność ogólna)
Testy techniczne w wodzie ( poprawność techniki pływania)
Wiek kalendarzowy
Rekomendacja trenera klubowego ( dalsze perspektywy rozwoju)
Ocena warunków fizycznych i psychicznych
Liczba stosowanych kryteriów selekcyjnych
SMS w Gdańsku
SMS w Oświęcimiu
SMS w Raciborzu
SMS w Zielonej
Górze
SMS w Szczecinie
SMS w Poznaniu
Badania lekarskie (bardzo dobry stan zdrowia)
Wynik sportowy na szczeblu ogólnopolskim
Potwierdzenie posiadania min. I klasy sportowej
Potwierdzenie posiadania min. II klasy sportowej
SMS w Warszawie
Nazwa szkoły
SMS w Krakowie
Tabela 1. Rodzaj i liczba kryteriów selekcyjnych stosowanych w szkołach mistrzostwa sportowego w pływaniu.
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
6
+
4
3
5
5
5
+
+
+
6
5
6
%
8
SMS w Szczecinie
7
Klasa międzynarodowa
6
SMS w Oświęcimiu
5
SMS w Krakowie
4
3
2
1
0
0
5
10
15
20
25
30
35
40
%
Klasa mistrzowska
Ryc.2. Porównanie szkół mistrzostwa sportowego, wg. kryterium
zawodników z klasą mistrzowską krajową lub międzynarodową .
%
Szkoły, w których trenują zawodnicy posiadający klasę mistrzowską krajową
i międzynarodową (SMS w Szczecinie, Oświęcimiu i Krakowie) zajmują wyższe
pozycje w rankingu w porównaniu do SMS-ów, do których należą zawodnicy
najwyżej z klasą mistrzowską krajową - SMS w Warszawie, Zielonej Górze,
Poznaniu, czy Raciborzu (ryc.2). Może to świadczyć jednocześnie o wyższym
poziomie szkolenia w tych szkołach, co ma odzwierciedlenie w wynikach
uzyskiwanych przez uczniów poszczególnych SMS.
Zakwalifikowani, trenujący w SMS-ach zawodnicy, co 6 miesięcy poddawani
są weryfikacji, której celem jest:
- wykazanie zmian poziomu sportowego (na podstawie uzyskanych
rezultatów),
- kontrola stanu zdrowia i stwierdzenie braku przeciwwskazań do
kontynuowania treningu pływackiego.
Trenerzy koordynatorzy oddają sprawozdania do PZP, informując o wynikach
weryfikacji.
7
W naborze do SMS-ów wykorzystuje się kilka odmiennych (o różnej
istotności) kryteriów selekcyjnych. Jak już wspomniano - ich zróżnicowanie i liczba
są uzależnione od rodzaju SMS-u. Natomiast selekcja stosowana w szkołach
w trakcie szkolenia specjalnego odbywa się w oparciu tylko o jedno kryteriumwynik sportowy.
4. Podsumowanie
Przedstawione rozważania mają na celu zwrócenie uwagi na merytoryczną
jakość przeprowadzania naboru i selekcji w sporcie pływackim. Badania
potwierdziły, że głównym kryterium selekcyjnym stosowanym przy naborze do SMS
są wyniki sportowe, a jak wiemy z literatury nie tylko one są gwarancją dalszych
sukcesów. Brak np. szczegółowości oceny budowy somatycznej (m.in. wysokości i
masy ciała, obwodu klatki piersiowej, ruchomości w stawie barkowym
i skokowym), długości ślizgu oraz wartości, czy wskaźników fizjologicznych
(np. VO2max, moc maksymalna, HR tlenowe, czas odnowy HR po wysiłku) mogą
świadczyć
o
kwalifikowaniu
kandydatów
szybko
dojrzewających.
Takie
postępowanie zmniejsza perspektywiczność oceny możliwości zawodnika i często
eliminuje jednostki wolniej dojrzewające, będące potencjalnymi kandydatami na
mistrzów [3].
Zastosowanie większej liczby kryteriów selekcyjnych mogłoby przyczynić się
do trafniejszego prognozowania rozwoju zawodnika, a tym samym zwiększyć
% zawodników odnoszących sukcesy na poziomie międzynarodowym.
Wnioski
ƒ
Na poziom sportowy wyselekcjonowanych zawodników ma wpływ liczba i
rodzaj kryteriów selekcyjnych: im większa liczba i istotność kryteriów
stosowanych przez szkoły mistrzostwa sportowego - tym wyższy poziom
sportowy uczniów.
8
ƒ
Im większy odsetek zawodników posiadających klasy mistrzowskie krajowe
i międzynarodowe trenuje w SMS, tym szkoła zajmuje wyższe miejsce
w rankingu, co świadczy o wyższym poziomie szkolenia, w tym również
doboru i selekcji.
ƒ
Przeprowadzanie naboru i selekcji w oparciu o rozbudowane programy
selekcyjne może przyczynić się do trafniejszego prognozowania rozwoju
wyników sportowych uczniów.
5. Piśmiennictwo
1. Kosmol A., Perkowski K., Sozański H., Śledziewski D. [1994]: Sport dzieci
i młodzieży. RCMSzKFIS, Warszawa.
2. Sozański H.(red.)[1999]: Podstawy teorii treningu sportowego. COS, Warszawa.
3. Sozański H., Zaporożanow W. [1994]: Dobór i kwalifikacja do sportu.
RCMSzKFIS, Warszawa.
4. Starosta W. [1985]: Dobór i selekcja sportowa - problem badawczy. [w:] Wybrane
problemy doboru i selekcji w sporcie. Cz. 1. Instytut Sportu, Warszawa.
9