v_05_2004_ABC_Konstytucji---Tr

PRAWO NA CO DZIEŃ
ABC Konstytucji
cz. 1 – Trójpodział władzy
Konstytucja jako akt prawny o najwyższej mocy prawnej
i o szczególnej treści jest podstawą całego obowiązującego w państwie systemu prawnego. Oznacza to, że
żadne obowiązujące akty prawne nie mogą naruszać
norm konstytucji.
W zakresie organizacji władzy, Konstytucja RP z 2. kwietnia 1997 r. przyjmuje zasadę podziału władzy. Twórcy
zasady trójpodziału, J. Locke i Monteskiusz, oparli się
na trzech tezach:
1) wyróżnia się trzy władze: ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą,
2) stosunki między władzami są tak ułożone, żeby wzajemnie się te władze hamowały,
3) obowiązuje niepołączalność tych władz.
Konstytucja z 1997 roku zasadę tę wyraźnie wprowadza,
stwierdzając w art. 10., że:
„1. Ustrój Rzeczpospolitej Polskiej opiera się na podziale
i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.
2. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę
wykonawczą Prezydent RP i Rada Ministrów, a władzę
sądowniczą sądy i trybunały.”
Władza ustawodawcza – Sejm i Senat
W polskiej Konstytucji obowiązuje zasada dwuizbowości.
Oznacza ona, że dwa organy o charakterze przedstawicielskim uznane są za organy sprawujące władzę ustawodawczą. Zgodnie z Art. 95. Konstytucji, władzę ustawodawczą
w Rzeczpospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat. Jest to
podstawowa rola jaką pełnią te organy. Oprócz tego, Sejm
sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów.
Wybory
Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent, wyznaczając
je na dzień wolny od pracy. Prezydent zwołuje pierwsze
posiedzenie nowo wybranego Sejmu, nie później niż na piętnastego dnia po dniu, w którym odbyły się wybory. Zarówno
Sejm, jak i Senat wybierane są na czteroletnią kadencję. Sejm
składa się z 460 posłów, natomiast Senat ze 100 senatorów.
Do obydwu izb parlamentu wybory są: powszechne – prawie
wszyscy obywatele mają prawo głosu: równe – każdy wyborca
dysponuje równą liczba głosów, tzn. jednym, bezpośrednie
– wyborcy osobiście, bez udziału pośredników dokonują
wyboru swoich przedstawicieli i odbywają się one w głosowaniu tajnym. Jedyną różnicą jest to, że wybory do Sejmu
są dodatkowo proporcjonalne. Głosujemy w zasadzie na
22
VITAMINA C++ 5/2004
Źródła:
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia
1997 r. (Dz. U. z 16 lipca 1997 Nr 78 poz. 483).
Polskie prawo konstytucyjne – pod red. W. Skrzydło,
Lublin 1998
listę wyborczą, na której są umieszczeni kandydaci danego
ugrupowania. Natomiast podczas głosowania do Senatu
oddajemy głosy na poszczególne osoby. Do Sejmu może być
wybrany polski obywatel, który posiada prawo wybierania
i ukończył 21 lat. W przypadku Senatu granica wieku jest
nieco wyższa i wynosi 30 lat. Konstytucja wnosi zastrzeżenie,
że nie można jednocześnie kandydować do obu izb. Kandydatów na posłów i senatorów mogą zgłaszać nie tylko partie
polityczne, ale także wyborcy. Ważność wyborów stwierdza
Sąd Najwyższy.
Chociaż kadencja obu izb trwa 4 lata, są przypadki, kiedy
ulega skróceniu. Sytuację taką przewiduje m.in. art. 98.
Konstytucji. Przepis ten daje Sejmowi uprawnienie do podjęcia decyzji o skróceniu swojej kadencji. Uchwała taka musi
zyskać w głosowaniu aprobatę dwóch trzecich ustawowej
liczby posłów. Należy pamiętać, że skrócenie kadencji Sejmu
zawsze powoduje skrócenie kadencji Senatu.
Zarządzić skrócenie kadencji Sejmu może także Prezydent.
Jednakże, tylko i wyłącznie w ściśle określonych w Konstytucji przypadkach, o których poniżej.
Posłowie i senatorowie
Konstytucja RP przewiduje zakaz łączenia niektórych stanowisk. Mandatu posła lub senatora nie można łączyć z funkcją:
Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej
Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika
Praw Dziecka, członka Rady Polityki Pieniężnej, członka
Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora. Nie można też
być zatrudnionym w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu,
Kancelarii Prezydenta RP lub w administracji rządowej
(oczywiście nie dotyczy to członków Rady Ministrów).
Mandatu posła lub senatora nie mogą także sprawować:
sędzia, prokurator, urzędnik służby cywilnej, żołnierz pozostający w czynnej służbie wojskowej, funkcjonariusz policji
oraz funkcjonariusz służb ochrony państwa.
Parlamentarzysta nie może również prowadzić działalności
gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu państwa lub samorządu terytorialnego.
Dodatkowo konstytucja daje możliwość ustanowienia jeszcze
innych zakazów w tym względzie.
Konstytucja mówi, iż posłowie i senatorowie są przedstawicielami Narodu. Pomimo tego nie wiążą ich żadne instrukcje wyborców. Ślubują rzetelnie i sumiennie wykonywać
PRAWO NA CO DZIEŃ
obowiązki wobec Narodu, strzec suwerenności i interesów
Państwa, czynić wszystko dla pomyślności Ojczyzny i dobra
obywateli oraz przestrzegać Konstytucji i innych praw Rzeczpospolitej Polskiej. Odmowa złożenia ślubowania oznacza
zrzeczenie się mandatu.
Immunitet
Zarówno poseł, jak i senator nie mogą zostać pociągnięci
do odpowiedzialności:
– po pierwsze – za swoją działalność wchodzącą w zakres
sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego
trwania, ani po jego wygaśnięciu; za taką działalność
odpowiadają wyłącznie przed Sejmem, a w przypadku
naruszenia praw osób trzecich, mogą zostać pociągnięci
do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu.
– po drugie – karnej, od dnia ogłoszenia wyników wyborów
do dnia wygaśnięcia mandatu, chyba, że wyrazi na to
zgodę Sejm.
W tym drugim przypadku, jeżeli postępowanie wszczęto przed
dniem wyboru, na żądanie Sejmu lub odpowiednio Senatu
ulega ono zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu. Poseł
lub senator może także sam wyrazić zgodę na pociągnięcie
go do odpowiedzialności karnej. W takim przypadku, zgoda
odpowiedniej izby parlamentu nie jest już wymagana.
Parlamentarzysta nie może być także zatrzymany lub aresztowany, bez zgody Sejmu. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy
zostanie ujęty na gorącym uczynku i jeżeli jego zatrzymanie
jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O takim zatrzymaniu, niezwłocznie powinien zostać
powiadomiony Marszałek Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
Organizacja Sejmu i Senatu
Sejm i Senat działa na posiedzeniach. Regułą jest, że posiedzenia są jawne, jednakże Sejm może bezwzględną większością
głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby
posłów uchwalić tajność obrad. Zarówno jedna, jak i druga izba
wybiera ze swojego grona marszałka i wicemarszałków. Marszałek Sejmu przede wszystkim przewodniczy obradom Sejmu,
ale także strzeże praw Sejmu i reprezentuje Sejm na zewnątrz.
Takie same zadania względem Senatu ma Marszałek Senatu.
Zarówno Sejm, jak i Senat powołują komisje, w których pracują
parlamentarzyści. Większość komisji to komisje stałe, czasami
powołuje się komisje nadzwyczajne. Najgłośniejszą komisją
w ostatnim roku była komisja śledcza. Komisję taką powołuje
Sejm do zbadania określonej sprawy. W niektórych sytuacjach,
które określa Konstytucja, (np. w sprawie pociągnięcia Prezydenta do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu) Sejm
i Senat obradują wspólnie, pod przewodnictwem Marszałka
Sejmu. Działają wówczas jako Zgromadzenie Narodowe.
Do kompetencji Sejmu należy decydowanie w imieniu
Rzeczpospolitej Polski o stanie wojny i o zawarciu pokoju.
Konstytucja jednak zastrzega, że Sejm może podjąć uchwałę
o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napaści na terytorium
RP, lub gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji. W sytuacji, kiedy
Sejm nie mógłby się zebrać na posiedzenie, o stanie wojny
postanawia Prezydent.
Postępowanie ustawodawcze
Prawo inicjatywy ustawodawczej, czyli zgłaszania projektów
ustaw, Konstytucja przyznaje posłom, Senatowi, Prezydentowi i Radzie Ministrów. Konstytucja stanowi, że inicjatywa
ustawodawcza przysługuje, również grupie co najmniej
100 000 obywateli mających prawo do wybierania do Sejmu.
Wraz z projektem ustawy, wnioskodawcy mają obowiązek
przedłożyć Sejmowi skutki finansowe jej wykonania.
Każdy zgłoszony projekt ustawy Sejm rozpatruje w trzech
czytaniach. Najpierw posłowie pracują nad projektem w odpowiedniej komisji, a później czytanie projektu odbywa się na
posiedzeniu plenarnym. W ciągu całego procesu ustawodawczego, można zgłaszać do projektu ustawy poprawki. Prawo
to jednak nie przysługuje wszystkim. W czasie rozpatrywania
projektu przez Sejm poprawki mogą wnosić wnioskodawcy
projektu, posłowie oraz Rada Ministrów. Poprawki należy
przedłożyć odpowiedniej komisji, w przeciwnym razie
Marszałek Sejmu, może odmówić poddania poprawki pod
głosowanie. Natomiast prawo wycofania projektu przysługuje wyłącznie wnioskodawcy, ale tylko i wyłącznie do czasu
zakończenia drugiego czytania.
Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności
co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. W niektórych
przypadkach Konstytucja przewiduje inną większość. Kiedy
Sejm uchwali ustawę, przekazuje ją do Senatu. Senat w ciągu
30 dni od dnia przekazania może:
– przyjąć ustawę bez zmian,
– uchwalić poprawki,
– uchwalić odrzucenie jej w całości.
W przypadku kiedy ustawa znajdzie się powtórnie w Sejmie,
posłowie mogą odrzucić uchwałę Senatu, w której odrzucono
ustawę lub zaproponowano poprawkę, bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby
posłów. Po zakończeniu tej procedury, Marszałek Sejmu
przedstawia tak uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi,
który podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia
i zarządza jej ogłoszenie. Prezydent zanim podpisze ustawę
może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem
o stwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją. Jeżeli Trybunał Konstytucyjny, wskutek takiego wniosku, uzna ustawę
za zgodną z Konstytucją, Prezydent nie może odmówić jej
podpisania. Odmawia natomiast podpisania, kiedy Trybunał
uzna ustawę za niezgodną z Konstytucją.
Prezydent zanim podpisze ustawę, a nie wystąpił do Trybunału z wnioskiem o zbadanie zgodności z Konstytucją, może
zastosować veto. Polega ono na tym, że Prezydent występuje
do Sejmu z umotywowanym wnioskiem o ponowne rozpatrzenie ustawy. Ponowne uchwalenie musi nastąpić przez
Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy
ustawowej liczby posłów. Po ponownym uchwaleniu ustawy
Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 7 dni i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP. Prezydentowi nie przysługuje
wówczas wystąpienie do Trybunału Konstytucyjnego.
Referendum
Referendum ogólnokrajowe, może być przeprowadzane
w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa. Referendum zarządza Sejm bezwzględną większością głosów
w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów
lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgodą Senatu wyrażoną
bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej
połowy ustawowej liczby senatorów. Wynik referendum jest
wiążący wówczas, gdy wzięła w nim udział więcej niż połowa
uprawnionych do głosowania.
Władza wykonawcza – Rada Ministrów
Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną
Rzeczypospolitej Polskiej. W stosunku do Rady Ministrów
VITAMINA C++ 5/2004
23
PRAWO NA CO DZIEŃ
Konstytucja przewiduje domniemanie kompetencji, polegające na tym, że sprawy polityki państwa niezastrzeżone dla
innych organów państwowych i samorządu terytorialnego
należą do Rady Ministrów. Kieruje ona także administracją
rządową. Do innych, ale niezwykle istotnych zadań Rady
Ministrów należą, m.in. zapewnienie wykonania ustaw,
ochrona interesu Skarbu Państwa, opracowanie projektu budżetu państwa, czy też zapewnienie bezpieczeństwa zarówno
wewnętrznego, jak i zewnętrznego państwa.
Skład
Radę Ministrów, tworzy Prezes Rady Ministrów i ministrowie. Zwykle powoływani są jeszcze wiceprezesi RM. Ponadto
w skład RM mogą być powołani przewodniczący określonych
komitetów. Prezes Rady Ministrów, inaczej mówiąc Premier,
kieruje pracami i reprezentuje Rade Ministrów, ma prawo
wydawać rozporządzenia, jest też zwierzchnikiem służbowym
pracowników administracji rządowej.
Ministrowie natomiast kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im
przez Prezesa Rady Ministrów. Każdy z ministrów kierujący
poszczególnym działem administracji, posiada również
uprawnienie do wydawania rozporządzeń. Premier i wszyscy
inni członkowie Rady Ministrów składają przysięgę wobec
Prezydenta.
Powołanie Rady Ministrów
Wotum nieufności
Sejm może wyrazić Radzie Ministrów wotum nieufności.
Z wnioskiem takim może wystąpić co najmniej 46 posłów.
Wnioskodawca musi przy tym wskazać imiennie kandydata
na Prezesa Rady Ministrów. Do uzyskania wotum nieufności
potrzeba większości ustawowej liczby posłów. Jeżeli uchwała
została przyjęta przez Sejm, Prezydent przyjmuje dymisje
Rady Ministrów i powołuje wybranego przez Sejm nowego
Prezesa Rady Ministrów, a na jego wniosek pozostałych
członków rządu.
Sejm posiada również możliwość wyrażenia wotum nieufności poszczególnym ministrom, z tą różnicą, że wniosek
w takiej sprawie może być zgłoszony co najmniej przez 69
posłów. Prezydent ma obowiązek odwołać ministra, wobec
którego Sejm uchwalił wotum nieufności.
Konstytucja przyznaje Prezesowi Rady Ministrów uprawnienie do zwrócenia się do Sejmu o wyrażenie Radzie Ministrów
wotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministrów następuje większością głosów, w obecności co najmniej
połowy ustawowej liczby posłów.
– Krok pierwszy. Prezesa Rady Ministrów desygnuje Prezydent. Natomiast Prezes proponuje skład Rady Ministrów,
po czym Prezydent powołuje Prezesa Rady Ministrów
wraz z pozostałymi członkami Rady Ministrów. Następuje
to w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu
lub przyjęcia dymisji poprzedniego rządu. W ciągu następnych 14 dni od dnia powołania, Premier przedstawia
Sejmowi program działania Rady Ministrów z wnioskiem
o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm
udziela bezwzględną większością głosów w obecności co
najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Dymisja
– Krok drugi. W przypadku, gdy Rada Ministrów nie zostanie powołana w omówiony powyżej sposób, lub jeśli nie
otrzyma wotum zaufania w ciągu 14 dni, Sejm wybiera
Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego
członków, bezwzględną większością głosów w obecności
co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent
powołuje w ten sposób wybraną Rade Ministrów i odbiera
od jej członków przysięgę.
Prezydent przyjmując dymisję Rady Ministrów, jednocześnie
powierza jej sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowej Rady Ministrów. Należy też zwrócić uwagę, że
Prezydent nie ma obowiązku przyjęcia dymisji, może jej
odmówić.
– Krok trzeci. W razie nie powołania Rady Ministrów jak
wyżej, Prezydent w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady
Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady
Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę. Sejm w ciągu 14
dni od dnia powołania Rady Ministrów przez Prezydenta,
głosuje nad udzieleniem jej wotum zaufania większością,
w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby głosów.
W razie nie udzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania
w powyższym trybie, Prezydent skraca kadencję Sejmu
i zarządza wybory.
Art. 126 Konstytucji stanowi, że Prezydent jest najwyższym
przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem
ciągłości władzy państwowej. Podstawowymi zadaniami Prezydenta jest również czuwanie nad przestrzeganiem Konstytucji, stanie na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa
oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.
Odpowiedzialność
Za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a także za przestępstwa
popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem, członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność przed
Trybunałem Stanu. Pociągnięcie członka Rady Ministrów do
odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu wymaga podjęcia przez Sejm uchwały większością 3/5 głosów na wniosek
Prezydenta lub co najmniej 115 posłów.
24
Przed Sejmem natomiast członkowie Rady Ministrów
ponoszą solidarną odpowiedzialność za działalność Rady
Ministrów. Za sprawy należące do ich kompetencji lub
powierzone im przez Prezesa Rady Ministrów odpowiadają
indywidualnie.
VITAMINA C++ 5/2004
Prezes Rady Ministrów składa dymisję, zawsze na posiedzeniu nowo wybranego Sejmu. Oprócz tego premier
składa również dymisje w innych przypadkach, określonych
w Konstytucji, w razie:
1) nie uchwalenia przez Sejm, wotum zaufania dla Rady
Ministrów,
2) wyrażenia Radzie Ministrów wotum nieufności,
3) rezygnacji Prezesa Rady Ministrów.
Najwyższy przedstawiciel – Prezydent
Wybór
Prezydent jest wybierany w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym. Kadencja Prezydenta trwa 5 lat i tylko raz można zostać na nią powtórnie
wybranym. Prezydentem może zostać każdy obywatel Polski,
który ukończył 35 lat i posiada pełne prawa wyborcze do
Sejmu. Kandydata zgłasza co najmniej 100 000 obywateli.
Wybory Prezydenta zarządza Marszałek Sejmu, wyznaczając
datę wyborów na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu
60 dni od dnia zarządzenia wyborów.
– I tura wyborów. Jeżeli jeden z kandydatów otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów, zostaje wybrany
PRAWO NA CO DZIEŃ
na Prezydenta. Natomiast, jeżeli żaden z kandydatów
nie uzyska wymaganej większości, czternastego dnia
po pierwszym głosowaniu przeprowadza się powtórne
głosowanie.
– II tura wyborów. W tej turze dokonuje się wyboru tylko
spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali kolejno największą liczbę głosów. Na
Prezydenta zostaje wybrany kandydat, który w ponownym
głosowaniu otrzymał więcej głosów.
Ważność wyboru stwierdza Sąd Najwyższy. Kadencja Prezydenta rozpoczyna się w dniu objęcia przez niego urzędu.
Rota przysięgi Prezydenta brzmi następująco:
„Obejmując z woli Narodu urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, uroczyście przysięgam, że dochowam
wierności Konstytucji, będę strzegł niezłomnie godności
Narodu, niepodległości i bezpieczeństwa Państwa, a dobro
Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze
najwyższym nakazem.”
Wybrany kandydat składa powyższą przysięgę wobec
Zgromadzenia Narodowego, czyli połączonych izb Sejmu
i Senatu.
Niemożność sprawowania urzędu
W sytuacji, kiedy Prezydent nie może przejściowo sprawować
urzędu, zawiadamia o tym Marszałka Sejmu, który tymczasowo przejmuje obowiązki Prezydenta. Jeżeli Prezydent nie
byłby w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności
sprawowania urzędu, wówczas o stwierdzeniu przeszkody
w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta rozstrzyga Trybunał Konstytucyjny – na wniosek Marszałka Sejmu. Jeżeli
Trybunał uzna przejściową niemożność sprawowania urzędu
przez Prezydenta, tymczasowe wykonywanie obowiązków
Prezydenta powierza się Marszałkowi Sejmu.
Marszałek Sejmu tymczasowo, tzn. do czasu wyboru nowego
Prezydenta, wykonuje obowiązki Prezydenta w razie:
międzynarodowych. W zakresie polityki zagranicznej Prezydent ma obowiązek współdziałania z Premierem i Ministrem
ds. Polityki Zagranicznej.
Prezydent jako zwierzchnik Sił Zbrojnych
Zgodnie z Konstytucją to Prezydent RP jest najwyższym
zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
W czasie pokoju, Prezydent sprawuje zwierzchnictwo za
pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej. W gestii
Prezydenta leży mianowanie Szefa Sztabu Generalnego
i dowódców wszystkich rodzajów Sił Zbrojnych. Mianowanie
następuje na czas określony.
Na czas wojny Prezydent, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych.
W tym samym trybie może go odwołać. Organem doradczym Prezydenta w zakresie wewnętrznego i zewnętrznego
bezpieczeństwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego.
W razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa
Prezydent, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, zarządza
powszechną lub częściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych
do obrony Polski.
Inne uprawnienia
Konstytucja wymienia jeszcze inne uprawnienia przysługujące Prezydentowi. Prezydent nadaje obywatelstwo polskie
i wyraża zgodę na zrzeczenie się go. Nadaje także ordery
i odznaczenia. Posiada możliwość stosowania prawa łaski,
z wyjątkiem stosowania go do osób skazanych przez Trybunał
Stanu. Prezydent może również zwracać się z orędziem do
Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego.
W sprawach szczególnej wagi Prezydent, może zwołać Radę
Gabinetową. Radę tworzy Rada Ministrów, ale obradująca
pod przewodnictwem Prezydenta.
Do swojej dyspozycji Prezydent ma organ pomocniczy, którym jest Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej.
1) śmierci Prezydenta,
Akty urzędowe
2) zrzeczenia się urzędu przez Prezydenta,
Prezydent, korzystając ze swoich kompetencji, wydaje akty
urzędowe. Jednak by miały one ważność, wymagają podpisu
Prezesa Rady Ministrów, który ponosi za nie odpowiedzialność przed Sejmem. Powyższa zasada nie dotyczy trzydziestu
spraw, szczegółowo wymienionych w art. 144 Konstytucji,
m.in. zarządzania wyborów do Sejmu i Senatu, skracania
kadencji Sejmu, zarządzania referendum ogólnokrajowego,
wniosku do Trybunału Konstytucyjnego i innych.
3) stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta lub innych
przyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze,
4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu ze względu
na stan zdrowia, uchwałą podjętą przez większość co
najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego (tj. 2/3 z 560),
5) złożenia Prezydenta z urzędu orzeczeniem Trybunału
Stanu.
W przypadku, kiedy Marszałek Sejmu nie może wykonywać
obowiązków Prezydenta, obowiązki te przejmuje Marszałek
Senatu.
Konstytucja przewiduje, bardzo istotne zastrzeżenie. Osoba
wykonująca obowiązki Prezydenta nie może postanowić
o skróceniu kadencji Sejmu.
Prezydent jako reprezentant państwa
Ważną funkcją Prezydenta jest reprezentowanie państwa
w stosunkach zewnętrznych. Do jego kompetencji w tym
zakresie należy, ratyfikacja i wypowiadanie umów międzynarodowych, o czym jednak zawiadamia Sejm i Senat.
Mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Polski
w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych,
przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące pełnomocnych
przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji
Odpowiedzialność
Prezydent za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności
przed Trybunałem Stanu. Postawienie Prezydenta w stan
oskarżenia musi nastąpić w ściśle określonym trybie. Zgromadzenie Narodowe w tym względzie musi podjąć uchwałę
większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego, na wniosek co najmniej
140 członków Zgromadzenia Narodowego.
***
W powyższym artykule scharakteryzowałem pokrótce dwie
spośród trzech władz: ustawodawczą i wykonawczą. Niemniej
istotnym elementem trójpodziału władz jest władza sądownicza. Jej charakterystyka, a także najważniejszych organów
kontroli i ochrony państwa w następnym numerze.
Robert Zugaj
[email protected]
VITAMINA C++ 5/2004
25