R A C H U N K O W O Ś Ć WYKŁAD 1

RACHUNKOWOŚĆ
WYKŁAD 1
27.02.2005
Literatura
-Podstawy rachunkowości – Messer
- Rachunkowość od podstaw – Matuszewicz
- Ustawa o rachunkowości
RACHUNKOWOŚĆ
PEŁNA
ZWOLNIONA
Z EWIDENCJI
UPROSZCZONA
ODPROWADZENIE
PODATKU W
FORMIE RYCZAŁTU
I. AKTYWA TRWAŁE
1. Wartości niematerialne i prawne – niematerialne składniki majątku i zrównane z
nimi np. licencje, koncesje, zezwolenia (logo firmy).
2. Rzeczowe aktywa trwałe
a) środki trwałe – maszyny, urządzenia, środki służące celom produkcyjnym,
handlowym, usługowym. Warunki:
 sprawne do użytku
 muszą stanowić własność lub współwłasność jednostki
 muszą być użytkowane dłużej niż rok
 muszą być użytkowane na potrzeby jednostki ( wypożyczone, dzierżawione,
leasing, na podstawie umowy)
b) inwestycje rozpoczęte – wszelkie nakłady poniesione na zakup, albo ulepszenie środka
trwałego sytuacji, gdy inwestycja ta nie został zakończony odbiór jakiegoś środka
trwałego.
3. Inwestycje długoterminowe – należą wszelkie nakłady inwestycyjne – papiery
wartościowe o czasie dłuższym niż 1 rok (akcje i obligacje)
4. Należności długoterminowe – wszelkie wierzytelności od odbiorców wyrobów
gotowych, towarów, usług.
II. AKTYWA OBROTOWE
1. Rzeczowe aktywa obrotowe – (można zważyć, zmierzyć)
a) materiały – służą do jednorazowego zużycia produkcji i przenoszą całą swoją wartość
na nowo wytworzone produkty.
 Zapasy surowców, które stanowią istotę produkowanego wyrobu,
 Które nadają pewne cechy,
 Które są źródłem energii,
 Służą celom ogólnogospodarczym i administracyjnym.
b) produkty gotowe – są to wszelkie produkty zakończone przyjęte przez kontrolę
techniczną, wszelkiego rodzaju: wyroby, roboty, usługi przeznaczone do sprzedaży.
1
c) produkty niezakończone– wytworzone przez inne jednostki gosp. wyroby nabywane
przez jednostkę i przeznaczone do odsprzedaży w niezmienionej postaci.
d) towary
e) produkcja niezakończona – w zależności od stopnia ich zaawansowania w procesie
produkcji przybierają postać: produkcja w toku, półfabrykaty – mogą stanowić
przedmiot sprzedaży.
2. Należności
 Krótkoterminowe – sumy należnej wierzytelności od innych jednostek lub
osób fizycznych – krótszy niż rok, z tytułu sprzedaży i towarów.
3. Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu
 Akcje, obligacje oraz inne papiery wartościowe, nabyte głównie w celach
handlowych (kupno-sprzedaż w krótkim czasie krótszym niż rok, w celu
zysku).
4. Środki pieniężne – wszystkie kwoty pieniężne, którymi w danej chwili może
dysponować jednostka gospodarcza.
Dzielimy (wg płynności):
 Gotówka w kasie – najbardziej płynne
 Środki pieniężne w banku
 Czeki i weksle obce
Waluty:
 Obce (zagraniczne)
 Krajowe
ŹRÓDŁA POCHODZENIA ŚRODKÓW GOSPODARCZYCH
I.
Fundusze (kapitały) własne
a) Fundusze (kapitały) powierzone wniesione przez właściciela, stanowią równowartość
środków gospodarczych wniesionych na stałe do jednostki przez właściciela(i).
b) Fundusze (kapitały) samofinansowania – środki wypracowane, wygospodarowane
przez daną jednostkę toku jej działania.
II.
Fundusze obce
a) kredyty bankowe i inne pożyczki
 kredyty – w oparciu o prawo bankowe przez firmy posiadające koncesje.
(szereg ograniczeń)
 pożyczki – w oparciu o kodeks cywilny (sam ustala oprocentowanie)
b) zobowiązania
W zależności od formy prawnej jednostki:
Rodzaj funduszu
(kapitału)
Przedsiębiorstwa
Spółdzielnia
państwowe
Kapitał
Fundusz
powierzony
założycielski
Kapitał
Fundusz
samofinansowania przedsiębiorstwa
Fundusz
udziałowy
Fundusz
zasobowy
2
Sp.J.
Komandytowa
Cywilna
Kapitał
Kapitał
Kapitał
akcyjny
udziałowy
wspólników
Kapitał
Kapitał
*sami
zapasowy zapasowy decydują co
Kapitał
Kapitał
zrobią
rezerwowy rezerwowy z majątkiem
S.A.
Sp. z o.o.
Kapitał obcy – jest to równowartość tej części środków, która została wniesiona czasowo
do majątku jednostki gospodarczej.(te środki, które wniesiono czasowo musimy zwrócić
po określonym czasie – osoby fizyczne jak i prawne)
WADY
ZALETY
* koszt pozyskiwania kapitałów obcych
*korzystanie
z
funduszy
obcych
* konieczność zwrotu środków
przedsiębiorstwo nabywa
kapitał
* czasowość użytkowania tych środków
lecz przekazujący te środki
nie
przyjmuje kontroli nad
przedsięb.
Kredyty i pożyczki
Są to zobowiązania z tytułu pożyczonych przez jednostkę gosp. środków pieniężnych na
określony cel.
Wg czasu:
 długoterminowe – na zakup lub modernizację aktywów trwałych
 krótkoterminowe – na pokrycie krótkoterminowego zapotrzebowania na środki
(np. w wyniku sezonowości, przejściowe trudności w zakupie uregulowań
prawnych)
Zobowiązania
(kredyt towarowy)
1. Wobec dostawców – powstają na wskutek przejściowego nieuregulowania dostawcą
ich należności za dostarczone przez nich materiały i usługi.
2. ZUS
3. Publiczno-prawne
4. Inne zobowiązania


Długoterminowe – powyżej roku
Krótkoterminowe – do roku
Składniki majątku
AKTYWA
Źródła pochodzenia majątku
PASYWA
BILANS
Dokument sprawozdawczy
(sprawozdanie finansowe)
3
BILANS
1. Nazwa jednostki
2. Data
Wykaz ogólny majątku Wartość liczbowa
wg płynności
od najmniej
do najbardziej płynnej
Źródło pochodzenia Wartość liczbowa
zł
wg wymagalności
zł
Suma bilansowa
=
Suma bilansowa
DATA sporządzenia bilansu
Sporządził ……………….
Podpis – Kierownik
Bilans sporządzany jest na 31.12.(ostatni dzień roku kalendarzowego)
Wyjątki:
* upadłość firmy
* kiedy przedsiębiorstwa łączą się BZ i wspólny BO
Płynność- zdolność do spieniężenia składników majątku
Wymagalność – wymusza ustawienia składników wg terminów ich zwrotu.
Bilans w bankach na odwrót.
GAAP – w Ameryce rachunkowości
WYKŁAD II
13.03.2005
RACHUNKOWOŚĆ
System ciągłego w czasie ujmowania, grupowania, prezentowania i interpretowania
wyrażonych w pieniądzu i bilansujących się ogólnych i szczegółowych danych liczbowych o
działalności gospodarczej i sytuacji majątkowej jednostki gospodarczej.
W związku z tym:
 Rachunkowość jest określonym systemem, a więc całościowym i zwartym zbiorem
(układem) metod, zasad i reguł postępowania umożliwiających osiągnięcie celu, dla
którego jest prowadzona.
 Rachunkowość nie ogranicza się jedynie do rejestracji „suchych faktów”, lecz
odpowiednio przetwarza zaobserwowane zjawiska i następnie przedstawia
kierownictwu jednostki w celu dalszego ich wykorzystania w procesie zarządzania
 Przedmiot ewidencji rachunkowej nie może być rozpatrywana w sposób zawężony.
Inne definicje rachunkowości:
*Rachunkowość jest działalnością usługową. Jej funkcją jest dostarczanie informacji
kwantytatywnych, głównie finansowych w jednostkach gospodarczych. Informacje te służą
do podejmowania decyzji ekonomicznych, dokonywaniu racjonalnych wyborów.
*Rachunkowość – system informacyjny realizujący funkcję zarządcze.
4
STRUKTURA RACHUNKOWOŚCI
Trzy zasadnicze człony:
 Księgowość
 Rachunek kosztów z kalkulacją
 Sprawozdawczość finansowa
Biorąc pod uwagę funkcję rachunkowości, jej zadania i odbiorców dzieli się na:
 Finansową – urząd skarbowy, banki, przedsiębiorstwa.
 Zarządczą – informacje do celów zarządzania
FUNKCJE RACHUNKOWOŚCI:
1. Informacyjna – tworzy zbiory informacji
2. Kontroli wewnętrznej – ma na celu sprawdzenie zgodności określonych działań z
przepisami lub z planami
3. Sprawozdawcza – polega na tworzeniu syntetycznych sprawozdań na potrzeby
wewnętrzne i zewnętrzne.
4. Analityczno – interpretacyjna
5. Statystyczna
6. Ekonomiczna – rachunkowość zajmuje się pomiarem wielkości ekonomicznych
7. Homeostatyczna – polega na wykrywalności realności działania przedsiębiorstwa
8. Podatkowa – w oparciu o dane z ewidencji jest pobierany podatek.
9. Dowodowa – wszelkie zdarzenia muszą być udokumentowane.
Każdy proces kontroli obejmuje:
 Rozpoznawanie zamierzeń gospodarczych i wymaganych norm prawnych
 Przekazywanie informacji na temat stopnia realizacji zamierzonych celów
 Odbieranie informacji przez ośrodki kontrolujące (zarządzające)
i porównywanie otrzymanych wyników z ustalonym (wyznaczonym)
celom.
 Postulowanie korekt działalności w razie stwierdzenia odchyleń od
wyznaczonego celu.
Proces kontroli dzieli się na dwie zasadnicze fazy:
 Informacyjno – rozpoznawczą
 Regulacyjno - korekcyjną
ZASADY RACHUNKOWOŚCI
Ogólne zasady rachunkowości – jest to zbiór określonych obowiązujących reguł, procedur,
norm, które znajdują zastosowanie w praktyce w celu dostarczaniu informacji pełnych,
rzetelnych, jasnych i użytecznych w sytuacji majątkowej przedsiębiorstwa oraz jego
działalności gospodarczej i osiąganych wynikach finansowych.
Zasady:
Uniwersalne
1. Podstawowe – nadrzędne
2. Szczegółowe – podrzędne (zwyczajowe)
Do zasad uniwersalnych, podstawowych zalicza się:
 Zasada (podwójnego) dwustronnego zapisu każdej (pojedynczej) operacji
gospodarczej,
 Zasada periodyzacji, czyli okresowych sprawozdań finansowych
5
ZASADY NADRZĘDNE:
 Kontynuacji lub ciągłości działania, należy księgowość prowadzić w taki
sposób jakby przedsiębiorstwo miało działać dalej
 Memoriały * współmierności (koszty poniesione w luty księgujemy w
lutym), * kasowa ( księgujemy z chwilą, kiedy pieniądz wpłynął)
 Ciągłości – tworząc sprawozdania powinniśmy trzymać się określonych
zasad
 Ostrożności (ostrożnej wyceny) musimy zachować równowagę przy wycenie
majątku
 Przewagi treści nad formą
 Istotności – prezentujemy informacje istotne dla odbiorcy, które to
informacje mają ważne znaczenie dla podjęcia decyzji
 Zasada prawdziwego i rzetelnego obrazu rachunkowości – powinna
odzwierciedlać rzeczywisty i wiarygodny stan przedsiębiorstwa
a) Zasada dokumentacji, wszelkie zdarzenia, jakie wystąpiły w
przedsiębiorstwie muszą być udokumentowane
b) Kompletności, pełna dokumentacja
c) Jakości (przejrzystości)
ZASADY PODRZĘDNE:
 Terminowość
 Aktualność
 Wiarygodność – sprawozdania wiarygodne, wolne od uprzedzeń
 Bezstronność – dane nie mogą być selekcjonowane
W każdej operacji gosp. występuje kilka istotnych elementów
* nazwa podmiotu gosp.
* moment powstania operacji gosp.
* treść operacji gosp.
* rozmiary operacji gosp.
* podpisy osób upoważnionych i odpowiedzialnych za sporządzenie dokumentu
Zasada wyceny majątku w oparciu o „koszt historyczny”.
Reasumując rozważania na temat istoty zadań i funkcji rachunkowości warto zwrócić uwagę
na szczególne cechy rachunkowości takie jak:
1. Wszystkie zdarzenia gospodarcze będące przedmiotem ewidencji wymagają
udokumentowania tj. ujęcie w formie prawidłowo sporządzonych pisemnych
dowodów.
2. Rachunkowość dokonuje pomiaru zdarzeń gospodarczych i majątku posługując się w
tym celu głównie miernikiem pieniężnym
3. Zdarzenia gospodarcze są ujmowane w odpowiednich urządzeniach (zwykle na
kontach)
4. Ewidencja zdarzeń gosp. w systemie kont jest dokonywana przy zastosowaniu metody
bilansowej
5. Rachunkowość cechuje kompletność i ciągłość ewidencji
6. Rachunkowość odznacza się dużą rzetelnością dostarczanych danych liczbowych
6
7. Cechą szczególną rachunkowości jest znaczny stopień jej sformalizowania znajdujący
wyraz w tym, że zarówno zasady dokumentacji i sprawozdawczości są regulowane
odpowiednimi aktami normatywnymi (ustawa o rachunkowości).
WYKŁAD III
20.03.2005
DOWÓD KSIĘGOWY
Jest to pisemne stwierdzenie zaistnienia operacji gospodarczej.
Każda ewidencja musi być podparta dowodem księgowym.
Dowód księgowy powinien zawierać:
1. Nazwa przedsiębiorstwa
2. Moment powstania operacji gospodarczej
3. Rozmiary operacji gospodarczej ( ile wyrobu kupiliśmy, sprzedaliśmy)
4. Dane identyfikujące treść operacji gospodarczej.
FAKTURA
 Symbol dowodu księgowego – FA
 Strony transakcji – sprzedający, kupujący – dane
 Treść operacji gospodarczej
 Rozmiar operacji
 Data sporządzenia
 Data sprzedaży
 Sposób płatności
 Termin płatności
 Podpisy obydwu stron
 Własny numer ewidencyjny faktury
KLASYFIKACJA DOWODÓW KSIĘGOWYCH
I. Ze względu na jednostkę wystawiającą (miejsce powstania dokumentu)
1) Dowody obce – Dowody, dokumenty, które zostały sporządzone przez obce jednostki,
otrzymujemy w oryginale.
2) Dowody własne – Dowody, dokumenty, które zostały wystawione przez daną
jednostkę (przez nas), które podlegają zaewidencjonowaniu bez względu na ich
przeznaczenie.
II. Ze względu na ich przeznaczenie (odbiorcę)
1) Dowody wewnętrzne – dowody wystawione na potrzeby wewnętrzne jednostki np.
RW
2) Dowody zewnętrzne – dowody wystawione przez daną jednostkę (przez nas)
przeznaczone dla kontrahentów.
III. Ze względu na etapy sporządzania
1) Dowody źródłowe – Są one zwane dowodami pierwotnymi. Opracowane na
podstawie danych pierwotnych (obserwacja, pomiar)
2) Dowody wtórne – Zostały sporządzone na podstawie dowodów pierwotnych np. RK
IV. Ze względu na cel ich wystawienia
1) Dowody dyspozycyjne – rodzaje dowodów, które przekazują dyspozycje, polecenia
(polecenie wyjazdu służbowego, wezwanie do zapłaty) Charakter dynamiczny.
2) Dowody wykonawcze – stwierdzają fakt powstania, wykonania jakiejś operacji
gospodarczej (faktura, lista plac). Charakter statyczny.
7
3) Dowody pośrednie – Dowody dyspozycyjno- wykonawcze – mają charakter
dyspozycji jak i potwierdzenia faktu operacji gospodarczej (np. potwierdzenie
przelewu).
Inne podziały:
1. Gotówkowe – związane z obrotem pieniądza
2. Bezgotówkowe
a) materiałowe
b) płacowe
c) kosztowe
d) sprzedaży
BŁĘDY W ZAPISACH KSIĘGOWYCH ORAZ SPOSOBY ICH POPRAWIENIA
1. Błędy naruszające równowagę bilansową np. jedna operacja po tej samej stronie albo
zapis tylko jeden raz.
2. Błędy nienaruszające równowagi bilansowej (trudniejsze do wykrycia) np. zapisujemy
prawidłowo, ale po odwrotnych stronach, pomyłki cen netto-brutto.
POPRAWIANIE BŁĘDÓW ZAPISU MOŻE BYĆ DOKONANE W FORMIE:
1) Skreślenie błędnej treści lub kwoty ( tak, aby je można było odczytać) i wpisanie
treści lub kwoty prawidłowej; obok zapisy poprawionego osoba dokonująca poprawki
powinna zamieścić swój podpis (skrót podpisu) oraz datę dokonanej poprawki.
2) Wniesienie zapisu korygującego (storno) stosuje się wtedy, gdy błąd księgowy
zostanie spostrzeżony po pewnym czasie i gdy nie można go już poprawić przez
skreślenie ze względu na przeprowadzone zapisy, sumowanie itp.
Storno czarne
50 50
20
Storno czerwone
50
50
20
ZASADY PROWADZENIA KSIĄG RACHUNKOWYCH
Księgi rachunkowe otwieramy:
 Na dzień rozpoczęcia działalności gospodarczej
 Na początek okresu rachunkowego ( 1 styczeń każdego roku)
 Zmiana formy prawnej jednostki (np. fuzje)
Zamykanie – analogiczne:



Na koniec okresu rachunkowego
W przypadku zamknięcia przedsiębiorstwa
Zmiana formy
SKŁAD KSIĄG RACHUNKOWYCH
1. Dziennik (ewidencjonuje operacje gospodarcze w układzie chronologicznym wg. dat)
2. Księga główna (wykaz kont syntetycznych)
3. Księgi pomocnicze ( z kontami analitycznymi)
8
4. Inwentarz (zestawienie składników
przedsiębiorstwie)
5. Zestawienie obrotów i sald.
Ad1)
Data
operacja
majątku
i
źródła
pochodzenia
w
ilość itp.
Ad2)
Służy do systematycznego zapisu operacji gosp. (gdzie wystąpiły poszczególne operacje)
Łączenie księgi głównej z księgami pomocniczymi
1. Suma sald początkowych na kontach analitycznych powinna być równa
saldom początkowym na kontach syntetycznych.
2. Suma obrotów powinna być równa: konta analityczne = konta
syntetyczne
3. Suma sald końcowych na kontach analitycznych powinna być równa
saldom końcowym na kontach syntetycznych.
Ad3)
Konta analityczne – szczegółowe operacje.
Stosowanie kont analitycznych:
1. Środki trwałe – wartości niematerialne i prawne, opisy amortyzacyjne.
2. Rozrachunki z kontrahentami
3. Rozrachunki z pracownikami
4. Sprzedaż – użyteczne dla rachunkowości zarządczej.
5. Operacje zakupu – musimy znać źródła pozyskiwania surowców.
6. Koszty – źródła kosztów.
Ad4)
Inwentarz – zestawienie wszelkich składników, jakie przedsiębiorstwo posiada wraz z ich
numerem wewnętrznym w przedsiębiorstwie.
Tworzony dla przedsiębiorstw, które dotychczas nie prowadziły działalności gospodarczej.
Jedyny dokument gdzie można ewidencjonować w innych jednostkach niż w pieniądzu.
Ad5)
Zwykle jest ono sporządzane na koniec miesiąca.
Zestawienie powinno zawierać:
Symbole
Nazwy kont
Salda na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych
Obroty za jakiś okres sprawozdawczy
Suma sald na koniec okresu sprawozdawczego
FORMY I TECHNIKI STOSOWANE W RACHUNKOWOŚCI
1. FORMA TABELARYCZNA
Połączenie dziennika i księgi głównej w formie jednej tabeli. Najstarsza forma, jaka istnieje.
(np. w uproszczonej rachunkowości)
Lp
Data
1
2
Nr
dowodu
3
Treść
Suma
4
5
Kasa
Wn
9
Ma
Materiały
Wyroby gotowe
Wn
Wn
Ma
Ma
1
20.03.2005
20/05
Wiertarka
1 000,00
Dziennik
1 000,00
1 000,00
Księga główna
* Dziennik - główna
Każda operacja jest zapisywana trzykrotnie:
• w rubryce „suma ogólna” dziennika,
• po stronie Wn odpowiedniego konta księgi głównej,
• po stronie Ma korespondującego z nim konta księgi głównej.
ZALETY TABELARYCZNEJ FORMY KSIĘGOWOŚCI
1.Przejrzystość zapisów przez umożliwienie dokonywania zapisów w porządku
chronologicznym i systematycznym na jednym arkuszu ( w dzienniki –
głównej)
2.Łatwość dokonywania i uzgodnienia zapisów w dzienniku – głównej oraz
urządzeniach analitycznych.
3.Łatwość wykrywania błędów księgowych.
WADY TABELARYCZNEJ FORMY KSIĘGOWOŚCI
1. Możliwość stosowania tej metody księgowości tylko w małych przedsiębiorstwach na
skutek ograniczonej liczby kont syntetycznych prowadzonych w księdze głównej.
2. Duże utrudnienie w przeprowadzeniu podziału pracy w księgowości
3. Brak możliwości wprowadzenia i wykorzystania maszyn do księgowania.
2. FORMA PRZEBITKOWA
Do prowadzenia ewidencji w formie przebitkowej potrzebne są następujące środki
techniczne:
a) karty kontowe
b) dziennik
c) kalki kopiujące
d) aparat do księgowania, tak zwana kątownica
e) skrzynki do przechowywania kart kontowych (kartoteki, kontoteki)
ZALETY
1. Możliwość prowadzenia dowolnej liczby kont
2. Możliwość przeprowadzenia racjonalnego podziału pracy
3. Ograniczenie możliwości popełnienia błędów
4. Umożliwienie wprowadzenia mechanizacji prac księgowych
WADY
1. Mała przejrzystość z uwagi na trudną do odczytania korespondencji kont
2. Trudność kontrolowania przebiegu całokształtu oddzielnych operacji np. przebiegu
operacji od sprzedaży towaru do otrzymania należności
3. Dwukrotne księgowanie każdej operacji i strata czasu na wyszukiwanie kont w
kartotece i zakładanie ich na aparat
4.
FORMA REJESTROWA
5. RACHUNKOWOŚĆ INFORMATYCZNA
Zgodnie z przepisami, aby stosować komputery do zapisów i przetwarzania danych w
rachunkowości należy spełnić warunki:
A) W dzienniku mogą być ujmowane tylko operacje (zapisy) sprawdzone.
10
B) Musi być sprawdzona pełna korelacja dokonywanych zapisów w księdze głównej i w
dzienniku
C) Zbiór zapisów (danych i informacji) musi być niedostępny dla modyfikacji nie
kontrolowanej i nie udokumentowanej
D) Musi być zapewniona automatyczna kontrola zachowania ciągłości zapisów i
przenoszenia sumy obrotów
E) Księgi rachunkowe powinny być przeniesione na wydruk lub inny komputerowy
nośnik danych zapewniający trwałość zapisów informacji nie później niż na koniec
roku obrotowego
F) Inne warunki – warunki uniwersalne
 Musi zostać zachowana zasada podwójnego zapisu każdej operacji gosp.
 Zasada równowagi bilansowej
 Zasada ciągłości bilansowej
 Prawidłowe udokumentowanie przebiegu przetwarzania danych przez
poszczególne podsystemy rachunkowości informatycznej, a więc
oprogramowanie i wdrożenie wykazu zbiorów, programów i ich opisu oraz
ochrona zbiorów
 Zgodność wydruków z wymogami ustawy o rachunkowości w zakresie
dokumentacji księgowej
Programy księgowe – dla uproszczonej i pełnej rachunkowości.
WYKŁAD IV
29.05.2005
KONTO
Założenie konta polega na wpisaniu jego nazwy oraz symbolu, który, został mu nadany w
planie kont.
Otwarcie konta następuje w momencie zaksięgowania stanu początkowego z bilansu
otwarcia. Stan ten nosi nazwę salda początkowego i w zależności od charakteru konta może
wystąpić na stronie Wn lub Ma. Jeżeli konto nie jest ujęte w bilansie otwarcia, a więc gdy nie
wykazuje salda początkowego, jego otwarcie następuje w momencie zaksięgowania pierwszej
związanej.
Zapisy księgowe na stronie Wn
Obciążenie konta, ciężar konta, księgowanie na stronie Wn, debetowanie konta
Zapisy na stronie Ma
Uznaniem konta, zapisaniem na dobro konta, księgowaniem na stronie Ma konta,
kredytowaniem konta.
Operacje gospodarcze zaksięgowane na stronie Wn:
 Obroty debetowe
Operacje gospodarcze zaksięgowane na stronie Ma:
 Obroty kredytowe
Zapisy operacji gospodarczych powinien zawierać:
1) datę operacji gospodarczej
2) numer i symbol obrotu księgowego dokumentującego dane operacje
11
3) treść zapisu (operacji)
4) dane liczbowe dotyczące określonej operacji gospodarczej (wartość i ewentualnie
ilość)
Do księgowania operacji gospodarczych stosuje się zasadę podwójnego zapisu, z której
wynika konieczność ujęcia każdej operacji:
1. Na co najmniej 2 kontach (podwójny zapis)
2. Na przeciwnych stronach kont (dwustronny zapis)
Jeżeli na jednym koncie zapis został umieszczony na stronie Wn to na drugim
koncie musi nastąpić po stronie Ma.
3. W tej samej kwocie (jednakowy zapis)
Konsekwencją stosowania zasady podwójnego zapisu jest ściśle powiązanie kont przez
operacje gospodarcze. Powiązanie to określa się mianem „korespondencji kont”. Może ona
przyjmować postać zapisów prostych (pojedynczych) lub złożonych.
Zapis prosty jest dokonywany na dwóch kontach: na jednym na stronie Wn, a na drugim - na
stronie Ma.
W praktyce w celu zmniejszenia liczby zapisów stosuje się niekiedy zapisy złożone. Mogą
one przyjąć postać jednego z następujących wariantów:
1) Zaksięgowanie na stronie Wn jednego konta i na stronie Ma kilku innych kont.
2) Ewidencja na stronie Wn kilku kont i na stronie Ma jednego konta.
3) Ujęcie operacji jako obciążające różne konta (na stronie Wn) w korespondencji ze
stroną Ma innych kont.
KONTA
a) analityczne – konta pomocnicze
b) syntetyczne – konta przenoszone do bilansu.
Saldo końcowe może być:
 Debetowe – gdy suma zapisów na stronie Wn danego konta jest większa od
sumy zapisów na jego stronie Ma.
 Kredytowe – gdy suma zapisów na stronie Ma danego konta jest większa od
sumy zapisów na jego stronie Wn.
KONTA
1) Bilansowe – stan i pochodzenie majątku
Aktywne
Pasywne
Rozrachunkowe
2) Korygujące – odchylenia wszelkiego rodzaju, nie mogą istnieć bez kont
podstawowych.
3) Wynikowe – wszystko na temat przychodów i kosztów.
12
4) Rozliczeniowe – charakteryzują się tym, że nie mają sald (wszelkiego rodzaju
rozrachunki)
5) Pozabilansowe – nie obowiązuje zasada podwójnego zapisu (występują tylko w
inwentarzu, gdzie mamy spis środków będących do dyspozycji przedsiębiorstwa)
ZESTAWIENIE OBROTÓW I SALD
Zestawienie obrotów i sald jest też nazywane bilansem brutto, bilansem próbnym lub
bilansem surowym.
Zestawienie obrotów i sald obejmuje wykaz wszystkich kont syntetycznych (symbole, nazwy)
ich salda początkowego, obroty debetowe i kredytowe oraz salda końcowe.
Podstawą sporządzenia zestawów obrotów i sald jest ewidencja księgowa, zawierająca zapisy,
które odzwierciedlają kompletnie ujęte operacje gospodarcze z pewnego okresu
sprawozdawczego.
Zestawienie obrotów i sald może występować w dwóch wersjach, a mianowicie:
Rozwiniętej
Uproszczonej
W uproszczonej wersji zestawienia salda początkowe są ujmowane łącznie z obrotami.
W praktyce sporządza się również zestawienie obrotów i sald kont analitycznych. Nazywa się
obrotówką. Zawarte w nim sumy muszą wykazywać zgodność z odnośnymi obrotami i
saldami kont syntetycznych, co umożliwia kontrolę prawidłowości ustaleń. Zestawienie
obrotów i sald kont analitycznych ujmuje dane dotyczące tych kont na dzień przeprowadzenia
inwentaryzacji oraz na dzień kończący rok obrotowy.
Zestawienie obrotów i sald spełnia dwie funkcje:
1) Funkcja kontrolna
2) Funkcja informacyjna
Realizując funkcję kontrolną, zestawienie umożliwia stwierdzenie, czy:
 Łączna suma obrotów kredytowych i debetowych jest sobie równa,
 Łączna suma sald kredytowych i debetowych jest sobie równa.
Ze stwierdzeń tych wynikają następujące wnioski:
a) W powiązaniu z dziennikiem można dojść do przeświadczenia, że wszystkie dokonane
zapisy mają kompletny charakter,
b) Dokonane zapisy zostały przeprowadzone zgodnie z zasadą podwójnego zapisu,
c) Nie mają błędów arytmetycznych w wartości ustalonych sald
Zestawienie obrotów i sald sprawdza się również dla określonej i przypisanej do danego konta
syntetycznego grupy kont analitycznych.
INWENTARYZACJA
13
Spis z natury zmierzonych (tj. przeliczonych, przeważonych, pomierzonych) składników
majątku dokonany na ściśle określony dzień.
Inwentaryzacja jest elementem umożliwiającym zweryfikowanie wykazanych w księgach i w
sprawozdaniach finansowych składników aktywów i pasywów.
Inwentaryzacja obejmuje także składniki majątku ujęte wyłącznie w ewidencji ilościowej, na
kontach pozabilansowych, a także stanowiące własność innych jednostek.
Celem inwentaryzacji jest:
 skorygowanie danych ewidencji księgowej
 rozliczenie osób odpowiedzialnych za powierzone im mienie.
Terminy i częstość przeprowadzanych inwentaryzacji ustala kierownik
gospodarczej przy przestrzeganiu określonych w prawie następujących zasad:
1) Inwentaryzacja rzeczowych składników
przeprowadzona przynajmniej raz na 4 lata.
majątku
trwałego
jednostki
powinna
być
2) Inwentaryzacja materiałów, towarów, półfabrykatów, produktów gotowych a także
należności i zobowiązań powinna być przeprowadzona w ostatnim kwartale roku
obrotowego.
3) Inwentaryzacja środków pieniężnych, finansowych składników majątku trwałego,
krótkoterminowych papierów wartościowych, produkcji w toku, materiałów
wydanych do produkcji, lecz nie zużytych, powinna być dokonana na ostatni dzień
roku obrotowego.
Od rodzaju składników majątku zależy także sposób przeprowadzenia inwentaryzacji, a
mianowicie:
a) w zakresie sald rozrachunków i kapitałów (funduszy) inwentaryzacja polega:
uzgodnieniu sald rozrachunków i kapitałów (funduszy) oraz
weryfikacja sald
odpisaniu ewentualnych różnic
b) w zakresie pozostałych składników majątku inwentaryzacja polega na:
o spisie w jednostkach naturalnych,
o wycenie spisowych składników w mierniku pieniężnym,
o ustalaniu ewentualnych różnic.
Rezultaty spisu z natury są zarejestrowane w arkuszach spisu. Arkusze te muszą spełnić
wymagania stawiane dowodom księgowym a w związku z tym powinny zawierać:
1. Numer arkuszu pozwalający na stwierdzenie kompletności,
2. Dane osób przeprowadzających spis (zespół spisowy),
3. Datę spisu oraz datę, na którą przeprowadza się spis, jeżeli nie pokrywa się ona z datą
spisu,
4. Określenie efektów pomiaru,
5. Określenie spisanego składnika (nazwa, symbol),
6. Własnoręczne podpisy osób dokonujących spisu,
7. Podpis osoby materialnie odpowiedzialnej, obecnej przy spisie.
14
PLAN KONT
Do ważnych elementów organizacji rachunkowości zalicza się opracowanie zakładowego
planu kont. Zadaniem planu kont jest zapewnienie prowadzenia ksiąg rachunkowych zgodnie
z obowiązującymi przepisami, z równoczesnym uwzględnieniem charakterystycznych cech
działalności danej jednostki oraz potrzeb informacyjnych odbiorców zewnętrznych i
wewnętrznych. W szczególności zakładowy plan kont powinien być tak ustalony, aby można
było jasno, rzetelnie przedstawić stan i sytuacje finansową jednostki, sporządzając:
1) Sprawozdanie finansowe (bilans, rachunek zysków i strat, informacja
dodatkowa, a także zestawienie zmian w kapitale własnym, rachunek
przepływów pieniężnych) według obowiązującego wzoru
2) Statystyczne sprawozdanie finansowe ustalone w przepisach Głównego
Urzędu Statystycznego
Departament Rachunkowości Ministerstwa Finansów opracował, a Stowarzyszenie
Księgowych w Polsce wydało tzw. wzorcowy plan kont. Zawiera on wykaz kont
syntetycznych oznaczonych symbolami dwucyfrowymi i ogólnej zasady ich funkcjonowania
oraz określa podstawowe wymagania w zakresie ewidencji analitycznej.
Zakładowy plan kont ustala w formie pisemnej i aktualizuje kierownik ( dyrektor, prezes)
jednostki gospodarczej.
Plan ten powinien zwierać:
1) Wykaz kont syntetycznych
2) Zasady tworzenia im prowadzenia kont analitycznych do określonych kont
syntetycznych. Przy formułowaniu tych zasad należy podać kryterium, według
którego dane liczbowe konta syntetycznego mają być dzielone przy ujmowaniu
ich na kontach analitycznych, a także wskazać do ewidencji, jakich danych
mają służyć konta analityczne – danych wartościowych, ilościowowartościowych, ilościowych. Jeżeli kierownik jednostki wyraża zgodę to
dozwolone są rozwiązania upraszczające prowadzenie analityki.
3) Zasady (sposoby) rozliczenia odchyleń od cen ewidencyjnych oraz zasady
rachunku kosztów.
4) Określenie towarów i materiałów, których wartość podlega zaliczeniu do
kosztów bezpośrednio po zakupie lub wytworzeniu we własnym zakładzie, a
także produktów gotowych, których wartość podlega wliczeniu do kosztów
sprzedaży bezpośrednio po ich wyprodukowaniu, jednak pod warunkiem, że na
koniec każdego okresu sprawozdawczego, a przy produkcji rolnej na dzień
bilansowy zostanie ustalony stan tych składników majątkowych drogą spisu z
15
natury, będzie dokonana jego wycena oraz korekta (zmniejszenie) kosztów o
wartość tego stanu.
5) Ustalenie czy ze względu na krótki cykl produkcyjny, niewielką wartość i
stałość zapasów produkcji pomocniczej, produkcji podstawowej w toku oraz
zakończonych prac projektowych można je uznać za koszt osiągnięcia
przychodów w roku obrotowym.
6) Określenie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych o
niskie jednostki wartości początkowych, dla których odpisy amortyzacyjne
będą dokonywane w sposób uproszczony tj. zbiorczo dla grup środków
trwałych zbliżonych rodzajem i przeznaczeniem, lub w formie jednorazowego
odpisania ich wartości.
7) Ustalenie operacji gospodarczych, które będą dokumentowane za pomocą
dowodów zastępczych, a także sposobu sporządzania rachunku zysków i strat
– w postaci porównawczej lub kalkulacyjnej – oraz rachunku przepływów
pieniężnych sporządzonego metodą bezpośrednią lub pośrednią.
Plan kont jest podzielony na 9 zespołów – od 0 do 8.
KONTA WYNIKOWE
W jednostce gospodarczej oprócz operacji bilansowych, występują operacje wynikowe.
Zrozumienie ich istoty wymaga wyjaśnienia takich kategorii ekonomicznych jak: koszt,
przychód, strata i zysk.
KOSZTY
Wyrażają w mierniku pieniężnym zużycie rzeczowych składników majątku, wynagrodzenie
za pracę i nakłady czysto pieniężne występujące w pewnym okresie w związku z realizacją
normalnej działalności eksploatacyjnej przez jednostkę gospodarczą.
P – K = Z/S
PRZYCHODY
Są to uprawdopodobnione korzyści ekonomiczne powstałe w okresie sprawozdawczym
mające wiarygodnie określić wartość. Występują one w formie zwiększenia wartości
aktywów albo zmniejszenia zobowiązań i powodują wzrost kapitału własnego lub spadek jego
niedoboru inaczej niż wskutek wniesienia środków przez właścicieli lub udziałowców.
16
DG
DF
PDO
ZD – zasadnicza działalności
PDO – podstawowa działalność
operacyjna
DF – działalność finansowa
DG – działalność gospodarcza
ZD
WZN = Z/S brutto
- podatek
- obciążenie
zysk netto
WZN – wynik zdarzeń nadzwyczajnych
przychody ze sprzedaży
- koszty wytworzonych towarów netto
wynik ze sprzedaży brutto
- koszty sprzedaży
- koszty zarządu
wynik ze sprzedaży netto
+ pozostałe przychody operacyjne
- pozostałe koszty operacyjne
wynik na działalności operacyjnej
przychody finansowe
- koszty finansowe
wynik na działalności finansowej
+ wynik na działalności operacyjnej
wynik na działalności gospodarczej
+ zyski nadzwyczajne
- straty nadzwyczajne
zysk/strata brutto
-podatek
- pozostałe obciążenia zysku
zysk netto
17
Konta
bilansowe
aktywów
k
Konta
bilansowe
pasywów
Konta
kosztów i
strat
Konta o charakterze
rozliczeniowym
Konta
przychodów
i zysków
Konta niebilansowe
(wynikowe)
Konta bilansowe
Wynik finansowy
Rachunek zysków i
strat
Bilans na koniec okresu
Dt PRZYCHODY Ct
-
Dt KOSZTY Ct
+
+
+
+
*zmniejszenia *zwiększenia
Salda końcowe przenosimy do konta – wynik finansowy
Dt Wynik finansowy Ct
SK (K)
SK (P)
STRATA
ZYSK
EWIDENCJA AKTYWÓW TRWAŁYCH
Klasyfikacja aktywów trwałych.
Do aktywów trwałych zalicza się te składniki majątku jednostki, które są na względnie długi
okres używania lub wyłączenie z obrotu, przekraczający dwanaście miesięcy od dnia
bilansowego, cechuje niski stopień płynności.
Za środki trwałe uznaje się:
Nieruchomości
Maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy
Ulepszenie w obcych środkach trwałych
Inwentarz żywy
18
Każdy środek trwał posiada:
 Wartość początkową – cena nabycia
Stanowi rzeczywistą cenę zakupu, która powiększa się o koszty bezpośrednie
związane z zakupem i przystosowaniem składnika aktywów trwałych do stanu
zdalnego do użycia. Do wartości tej wlicza się ponadto naliczony podatek od
towarów i usług VAT, ale tylko w tej części, która nie podlega odliczeniu od
podatku należnego lub zwrotowi.
 Koszt wytworzenia środków trwałych we własnym zakresie obejmuje koszty
bezpośrednie produkcji tego środka oraz przypadający na okres jego
wytwarzania uzasadnioną część kosztów produkcji (zmienne pośrednie koszty
produkcji) oraz tą część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które
odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu
zdolności produkcyjnych.
 Cena sprzedaży jest przeciętną ceną takiego samego rodzaju i gatunku majątku
występującego w danej miejscowości.
Wartość początkową środków trwałych zmniejszają odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe).
Każdy środek trwały ma inny stopień amortyzacji.
Amortyzacja i umorzenie środków trwałych oblicza się zwykle w tabeli amortyzacji
(umorzenia). Określa ona stawki i kwotę rocznego odpisu amortyzacyjnego poszczególnych
środków trwałych.
Przy ustaleniu stawek kwot odpisów amortyzacyjnych można uwzględnić:
1) liczba zmian, na których pracuje środek trwały
2) tempo postępu techniczno – ekonomicznego
3) wydajność środka trwałego, wyrażona liczbą jego godzin pracy lub liczbą
wytworzonych produktów.
4) Prawne lub inne ograniczenia czasu użytkowania środka trwałego
5) Przewidywane przy likwidacji ceny sprzedaży netto pozostałości (części,
elementów, złomu) środka trwałego.
METODY AMORTYZACJI
1. liniowy – równomierny
2. nierównomierny
 progresywna
 degresywna
 naturalna
Ad1)
Przy stosowaniu tej metody roczną stawkę amortyzacyjną oblicza się według wzoru:
a = Wp / t
Natomiast roczną stopę amortyzacyjną ustala się według wzoru:
19
a% = 100% / t
degresywna
liniowa
progresywna
RACHUNKOWOŚĆ
ĆWICZENIA I
12.03.2005
[email protected]
Konsultacje- piątek 15.00-18.00 101/A
Podstawy rachunkowości – Zbiór zadań -Kostur, Otręby
12 czerwiec – test zaliczeniowy – 4 zadania – 40 min
MOMENT BILANSOWY – ostatni dzień roku kalendarzowego.
BILANS
AKTYWA
PASYWA
A. AKTYWA TRWAŁE
I Wartości niematerialne i prawne
II Rzeczowe aktywa trwałe
III Inwestycje długoterminowe
A. KAPITAŁ WŁASNY
Kapitał zakładowy
Kapitał rezerwowy
Zysk/Strata
B. AKTYWA OBROTOWE
I Zapasy
II Należności
III Środki pieniężne
B. ZOBOWIĄZANIA
Kredyty
Zobowiązania
SUMA BILANSOWA A+B
SUMA BILANSOWA A+B
Aktywa – składnik, który da się wymienić na pieniądz
Pasywa – pieniądze, które trzeba wydać
Aktywa stałe- w sposób trwały np. budynek
Aktywa obrotowe- w sposób nietrwały np. procesor
20
ZASADY RÓWNOWAGI FINANSOWEJ
Ogólna suma aktywów musi być równa ogólnej sumie pasywów.
ĆWICZENIA II
20.03.2005
Zad. 1.5
BILANS
Sporządzone na 31.12.200…
AKTYWA
A: AKTYWA TRWAŁE
I Wartości niematerialne i prawne
- oprogramowanie komputerów
II Rzeczowy majątek trwały
- hala produkcyjna
- środki transportu
- zakupione grunty
III Inwestycje długoterminowe
- udziały w Sp. z o.o.
- udzielona pożyczka
- akcje spółki kontrolowanej
B: AKTYWA OBROTOWE
I Zapasy
- wyroby gotowe
II Należności
- udzielone pracownikom pożyczki
III Środki pieniężne
- rachunek bankowy
- czeki obce
- weksle
SUMA
171 300
PASYWA
A: KAPITAŁY WŁASNE
- kapitał udziałowy
5 000 - kapitał zapasowy
- zysk/strata
51 000
78 000
10 000
SUMA
191 000
98 000
71 000
22 000
8 300
2 000
17 000
59 000 B: ZOBOWIĄZANIA
- kredyty bankowe
19 000 - ZFŚS
- zobowiązania z tytułu dostaw
11 200
i usług
- zobowiązania z tytułu podatku
20 000 - zobowiązania wekslowe
5 800
3 000
21
39 300
11 000
2 500
7 800
5 000
13 000
A+B
230 300
Zad 2.1
Operacje księgowe zmieniają bilans.
A=P
A+x=P+x
A–x=P–x
A+x–x=P
A=P+x–x
KONTO
Dt (debet)
Wyroby gotowe
Wn
Sp. 19 000
1) 6 000
25 000
25 000
Ct (kredyt)
Ma
5 000 2)
5 000
20 000 Sk
25 000
22
A+B
230 300