pobierz - dr Andrzej Marjański

Transkrypt

Andrzej Marjański
ZARZĄDZANIE
KRYZYSOWE
ŹRÓDŁA, CHARAKTER I SKALA
WSPÓŁCZESNYCH ZAGROŻEN
Andrzej Marjański
Andrzej Marjański (56)
2
Refleksyjnie
Nie ma bezpieczeństwa za darmo i obrony za małe
pieniądze.
G. Robertson
1
Andrzej Marjański
3
Postrzeganie zagrożeń
Człowiek żył i nadal żyje w dwóch
przestrzeniach.
Przestrzeń naturalna - będącą początkiem
wszystkiego, co zdarzyło się na ziemi, tworzy środowisko
naturalne
Przestrzeń cywilizacyjna – stworzył ją człowiek.
Stanowiła początkowo tarczę przeciw ślepym siłom natury,
przekształciła się, w miarę rozwoju cywilizacyjnego, w byt
niezależny. Wyodrębniono ją ze środowiska naturalnego,
środowiska właściwego tylko ludziom, którego istotą są
powiązania międzyludzkie wspomagane przez naukę i
technikę.
prof. dr hab. Jerzy WOLANIN, Wybrane elementy teorii doboru cywilizacyjnego - Czyli
o tym, dlaczego zdarzenia niekorzystne są nieuchronne. *
4
Uwarunkowania współczesności
Olbrzymi postęp naukowo-techniczny przyniósł nowe
olbrzymie zagrożenia dla ludzkości
Pojawiło się widmo zagłady atomowej cywilizacji
Wystąpiło zagrożenie całkowitej degradacji środowiska
naturalnego
…..
Rozwój przemysłu powoduje zwiększanie ilości odpadów i
emisji dwutlenku węgla do atmosfery
Szczególne zagrożenia stwarzają elektrownie atomowe,
zakłady chemiczne oraz magazynowanie i transport
środków toksycznych
Zagrożenia występują także w labolatoriach
wykorzystujących niebezpieczne substancje *
2
Andrzej Marjański
5
Czynniki bezpieczeństwa
Na współczesne bezpieczeństwo Polski wpływa wiele
czynników obiektywnych i subiektywnych.
Obiektywne - położenie geopolityczne, stan gospodarki,
potencjał obronny, stan sojuszy, poziom życia obywateli.
Subiektywne - prestiż międzynarodowy, autorytet
przywódców, sprawność dyplomacji, poparcie społeczne w
głównych kwestiach racji stanu, rola i znaczenie państwa w
międzynarodowym systemie politycznym, poczucie
bezpieczeństwa itp. *
6
Czynniki bezpieczeństwa
Tradycyjnie bezpieczeństwo państwa rozpatrywane jest w
aspekcie zagrożenia zewnętrznego, stąd istotne znaczenie
przypisuje się polityce zagranicznej państwa w całokształcie
działań i przedsięwzięć mających na celu jego
kształtowanie.
Podstawowym celem polityki zagranicznej państwa jest
zapewnienie sobie bezpieczeństwa w środowisku
międzynarodowym.
Istota bezpieczeństwa państwa - zdolność narodu
(państwa) do ochrony przed zagrożeniami zewnętrznymi
szeroko rozumianych jego wartości.
Potrzeby w zakresie kształtowania i utrzymania
bezpieczeństwa narodowego na odpowiednim poziomie
leżą w gestii państwa.
3
Andrzej Marjański
7
Sfera zewnętrzna bezpieczeństwa
Celem polityki bezpieczeństwa państwa jest ochrona i
zaspokajanie podstawowych potrzeb egzystencjalnych
społeczeństwa, utrzymanie niepodległości i suwerenności
itp.
Sfera zewnętrzna - obszar polityki międzynarodowej,
Państwo prowadzi działania, które mają zapobiec
powstawaniu sytuacji konfliktowych. Jednak sama polityka
zagraniczna nie jest jedynym wyznacznikiem
bezpieczeństwa państwa.
8
Sfera wewnętrzna bezpieczeństwa
Na bezpieczeństwo narodowe składa się również
polityka wewnętrzna, która przekłada się na
postrzeganie państwa, na arenie międzynarodowej.
Stabilne stosunki społeczno-polityczne, przejrzysty, spójny i
unormowany system prawny oraz silna gospodarka
stanowią o suwerenności państwa.
Państwo silne wewnętrznie jest traktowane przez inne
podmioty międzynarodowe na zasadach partnerstwa.
Brak bezpieczeństwa wewnętrznego wywołuje niepokój i
poczucie zagrożenia nie tylko w społeczeństwie danego
państwa, ale i w jego najbliższym otoczeniu, i na arenie
międzynarodowej. *
4
Andrzej Marjański
9
Edukacja dla bezpieczeństwa
Edukacja dla bezpieczeństwa jest kategorią
nierozerwalnie związaną z istotą bezpieczeństwa,
Wiedza i świadomość oraz ukształtowana osobowość
stanowią o zdolności jednostek i grup do
postrzegania zagrożeń,
ich oceny
oraz gotowości do przeciwdziałania,
a tym samym stanowią jeden z elementów kształtowania
bezpieczeństwa państwa. *
10
Rola struktur politycznych państwa
Zabezpieczenie potrzeb bezpieczeństwa państwa lub
narodu i w konsekwencji każdego członka społeczności,
realizowane jest poprzez struktury polityczne państwa, które
wytyczają kierunki i zakres działań w obszarze
wewnętrznym oraz zewnętrznym *
5
Andrzej Marjański
11
Oddziaływanie zewnętrzne to oddziaływanie na
środowisko międzynarodowe, gdzie realizowana jest
polityka zagraniczna.
Polityka zagraniczna to środek oddziaływania i wpływania
na inne państwa w celu realizacji wartości wewnętrznych,
które dane państwo samo określa.
O istocie bezpieczeństwa państwa będzie decydować jego
ogólnie rozumiany potencjał, dawniej sprowadzany do siły
militarnej i oddziaływań polityczno-dyplomatycznych tj.
porozumień międzynarodowych gwarantujących pomoc
militarną, a obecnie rozszerzony na inne kategorie
umacniania bezpieczeństwa jak ekonomiczną, ekologiczną,
humanitarną.
12
Podobnie jak sojusze o charakterze militarnym, w dłuższej
perspektywie można oczekiwać nie mniej istotnych dla
bezpieczeństwa, ściślejszych porozumień ekonomicznych,
czego obecnym przykładem są układy i porozumienia
handlowe.
Porozumienia i układy handlowe działać mogą w trzech
obszarach:
stabilizacji walutowej,
udzielania pomocy finansowej
rozwoju handlu międzynarodowego.
Niezależnie od istoty porozumień handlowych są one
jednym z istotniejszych elementów systemu bezpieczeństwa
państwa.
6
Andrzej Marjański
13
Nacisk ekonomiczny
Brak jest jakichkolwiek norm zakazujących
użycia nacisku ekonomicznego, jako narzędzia
walki politycznej.
Typowym współczesnym przykładem wykorzystywania
nacisku ekonomicznego w celu realizacji mocarstwowej
polityki zagranicznej, są działania Rosji w obszarze eksportu
surowców energetycznych, co uwypukliło znaczenie
zagrożenia bezpieczeństwa energetycznego zarówno
pojedynczych państw jak i grup państw zrzeszonych w
organizacjach politycznych i ekonomicznych.
14
Niemilitarne aspekty bezpieczeństwa
Współcześnie coraz ważniejszą rolę odgrywają
aspekty niemilitarne.
Znaczenia nabierają elementy związane z gospodarką i
szeroko pojętą ekonomią.
Można już dzisiaj sądzić, iż z upływem czasu czynniki
ekonomiczne nabiorą coraz ważniejszego znaczenia w
kwestiach kształtowania bezpieczeństwa niż czynnik
siły.
Już jest widocznym, iż ciężar "walki politycznej"
przenosi się z obszaru wojskowego na ekonomiczny.
7
Andrzej Marjański
15
Niemilitarne aspekty bezpieczeństwa
Przykładem są np.
groźby gwałtownego podwyższania cen na surowce
przez potentatów surowcowych,
odcięcia dostaw surowców strategicznych,
restrykcje importowe lub eksportowe,
protekcjonizm.
Powyższe przeczy zasadzie wolnego rynku i handlu, co
potwierdza polityczny charakter niektórych decyzji
ekonomicznych o międzynarodowej skali lub decyzji
wobec pojedynczych państw.
16
Ogólna struktura zagrożeń państwa
Źródło: A. Turek, Istota bezpieczeństwa państwa, www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl
8
Andrzej Marjański
17
Ogólna struktura zagrożeń państwa
Klasyfikacja czynników zagrożeń bezpieczeństwa państwa
na wewnętrzne i zewnętrzne pozwala na przypisanie
odpowiedzialności za ich "neutralizację" odpowiednim
organom państwa.
Instytucje państwowe swoimi działaniami kształtują
bezpieczeństwo państwa.
Organa administracji państwowej i jego instytucje są
odpowiedzialnymi za kształtowanie bezpieczeństwa
państwa, zarówno bezpieczeństwa wewnętrznego jak i
zewnętrznego. *
18
Nowe wyzwania w zakresie bezpieczeństwa
Zadanie sprostania współczesnym zagrożeniom, jako
element kształtowania bezpieczeństwa państwa wymaga
dostosowania instytucji bezpieczeństwa do nowych
wyzwań.
Transformacja i dostosowanie organów państwa dotyczy nie
tylko sił zbrojnych, które w obecnych warunkach muszą
charakteryzować się mobilnością, czyli zdolnością do
działania w odległych rejonach, w krótkim czasie,
Dotyczy to wszystkich instytucji państwa biorących udział
we wszelkich działaniach na rzecz bezpieczeństwa
(zewnętrznego i wewnętrznego).
9
Andrzej Marjański
19
Obszar bezpieczeństwa wewnętrznego
administracja państwowa,
siły bezpieczeństwa wewnętrznego:
policyjne,
ratownictwa,
ochrony i obrony obiektów użyteczności publicznej,
środki transportu w tym specjalnego,
sieci komunikacji i łączności
wybrane elementy gospodarki,
itp.
20
Bezpieczeństwo a strategia
Wszelkie zmiany w strategiach, transformacje itp.
kształtujące bezpieczeństwo państwa w warunkach nowych
zagrożeń i wyzwań współczesnego świata muszą być
oparte o zmodyfikowane i uaktualnione przepisy prawne.
Modyfikacjom podlegają strategie bezpieczeństwa,
doktryny obronne, przepisy wykonawcze dla administracji
państwowej i instytucji bezpieczeństwa niekiedy zasady
działania i źródła finansowania w czasie zagrożeń i sytuacji
kryzysowych.
Nowe wyzwania i zagrożenia oraz ich skala, stopień
możliwych oddziaływań na społeczeństwo i skutków, jakie
mogą one wywołać, zmusza do kształtowania świadomości
obywatelskiej.
Jest to jedno z najtrudniejszych zadań dla systemów
kształtowania bezpieczeństwa państwa.
10
Andrzej Marjański
21
22
Bezpieczeństwo a strategia
Pozytywnym elementem w dążeniu do zmiany tej sytuacji są
działania najwyższych organów administracji państwowej
jak np. Rady Ministrów
Należy rozważyć działania na rzecz rozszerzenia
świadomości obywateli, co do roli i znaczenia kształtowania
bezpieczeństwa oraz konieczności uczestnictwa w tych
procesach nie tylko organów administracji, ale i wszystkich
obywateli.
Nie tylko tych zajmujących się niejako zawodowo sprawami
bezpieczeństwa, tj. politycy, decydenci odpowiedzialni za
przestrzeganie prawa, ratownicy, służby porządkowe, itp.,
ale także zwykłych obywateli, którzy w wielu sytuacjach
zagrożeń, katastrof, kryzysów itp. zmuszeni będą radzić
sobie samodzielnie.
11
Andrzej Marjański
23
Pojęcie zagrożenia
Sytuacja, w której pojawia się prawdopodobieństwo
powstania stanu niebezpiecznego dla otoczenia
(Ustawa o stanie klęski żywiołowej)
Wyzwanie, któremu nie przeciwdziałano skutecznie we
właściwym czasie i które nie zostało (dotychczas)
rozwiązane. Jeśli wyzwanie nie zostanie w porę
dostrzeżone, a działania podjęte w celu przeciwdziałania
mu okażą się skuteczne, to nie przekształci się w
zagrożenie. (T. Leszczyński)
Sytuacja, w której istnieje zwiększone
prawdopodobieństwo utraty życia, zdrowia, wolności albo
dóbr materialnych. Zagrożenie wywołuje u człowieka
niepokój lub strach o różnym stopniu natężenia, do
przerażenia lub obezwładnienia włącznie. (Leksykon wiedzy
obronnej)
*
24
Definiowanie podstawowych zagrożeń
Klęska żywiołowa
Katastrofa naturalna
Awaria techniczna
Zdarzenie o charakterze terrorystycznym
Inne miejscowe zagrożenie
Masowe zagrożenie
Stan wyjątkowy
Stan wojenny *
12
Andrzej Marjański
25
Klęska żywiołowa
Klęska żywiołowa – katastrofa naturalna lub techniczna
Jej skutki zagrażają:
życiu lub zdrowiu dużej liczby osób
lub mieniu wielkich rozmiarów
lub środowisku na znacznych obszarach
Pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy
zastosowaniu nadzwyczajnych środków we współdziałaniu
organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji
działających pod jednolitym kierownictwem *
26
Katastrofa naturalna
Zdarzenie mające związek z działaniem sił natury
Obejmuje:
wyładowania atmosferyczne
wstrząsy sejsmiczne
silne wiatry
intensywne opady atmosferyczne
długotrwałe występowanie ekstremalnych temperatur
osuwiska ziemi
pożary
susze
powodzie
zjawiska lodowe na rzekach, morzu oraz jeziorach i
zbiornikach wodnych
masowe występowanie szkodników, chorób roślin lub
zwierząt albo chorób zakaźnych ludzi
działanie innego żywiołu *
13
Andrzej Marjański
27
Awaria techniczna
Gwałtowne, nieprzewidziane uszkodzenie lub zniszczenie
powodujące przerwę w używaniu lub utratę właściwości
obiektu budowlanego,
urządzenia technicznego
lub systemu urządzeń technicznych
28
Zagrożenia terrorystyczne
Sytuacja powstała na wskutek czynu określonego w art.
115 par. 20 Kodeksu Karnego lub zagrożenie
wystąpienia takiego czynu mogącego doprowadzić do
sytuacji kryzysowej
Kształtowanie postaw antyterrorystycznych zaleca Strategia
Bezpieczeństwa Narodowego RP
Wskazująca na konieczność identyfikacji społeczeństwa z
państwem.
Tak pojmowane szerokie i wielopłaszczyznowe działania są
gwarancją wspólnego sukcesu organów rządowych i
społeczeństwa w kształtowaniu, zarówno warunków do
wewnętrznego, jak i zewnętrznego bezpieczeństwa.
14
Andrzej Marjański
29
Inne miejscowe zagrożenia
Zdarzenia wynikające z rozwoju cywilizacyjnego i
naturalnych praw przyrody niebędące pożarem ani
klęską żywiołową, których zapobieżenie lub usunięcie
skutków nie wymaga zastosowania nadzwyczajnych
środków
Stanowią zagrożenie dla:
życia
zdrowia
mienia lub
środowiska
30
Masowe zagrożenia
Sytuacje wywołane działaniem sił natury, awariami
technicznymi lub innymi zdarzeniami, charakteryzujące
się dużym obszarem objętym zagrożeniem i (lub) dużą
ilością zagrożonych osób
Sytuacje te stwarzają potencjalną możliwość
utraty życia ludzkiego
utraty zdrowia lub
wystąpienia szkody w mieniu lub środowisku *
15
Andrzej Marjański
31
Stan wyjątkowy
Sytuacja szczególnego zagrożenia, które nie może być
usunięte poprzez użycie zwykłych środków
konstytucyjnych
Obejmuje zagrożenia
konstytucyjnego ustroju państwa
bezpieczeństwa obywateli
porządku publicznego (w tym spowodowanego
działaniami terrorystycznymi)
32
Stan wojenny
Sytuacja zewnętrznego zagrożenia państwa
spowodowanego przez:
zagrożenia terrorystyczne
zbrojną napaść na terytorium RP
koniecznością realizacji zobowiązań do wspólnej obrony
przeciwko agresji wynikającej z umowy międzynarodowej
16
Andrzej Marjański
33
Zagrożenia w czasie pokoju
Wiele czynników i sytuacji w czasie pokoju stwarza
poważne zagrożenia dla ludzi i środowiska.
Ich skutki można bez przesady przyrównać do zniszczeń
wywołanych działaniami wojennymi, ponieważ towarzyszą
im równie wielkie uciążliwości, a także ofiary śmiertelne.
Niektórym zagrożeniom, choć można je wcześniej
rozpoznać po poprzedzających je symptomach, człowiek nie
jest jeszcze w stanie skutecznie się przeciwstawić.
Inne można zminimalizować, odpowiednio zabezpieczając
się przed ich skutkami.
34
Zagrożenia okresu pokoju
naturalne, związane z siłami przyrody,
zagrożenia związane z działalnością
człowieka
zagrożenia nadzwyczajne, np. wielkie
katastrofy, awarie.
17
Andrzej Marjański
35
Zagrożenia (katastrofy) naturalne
Zdarzenia związane z działaniem sił natury
zwane też klęskami żywiołowymi, które wywołują duże
straty ludzkie i materialne,
zalicza się do nich m.in.:
wyładowania atmosferyczne
silne wiatry
trzęsienia ziemi,
powodzie,
burze,
mgły,
mrozy,
deszcze i śnieżyce,
pożary *
36
Zagrożenia (katastrofy) naturalne
W Polsce najczęściej dominują:
Silne wiatry – ok. 18,5 tysiąca rocznie
Opady deszczu – ok. 10 tysięcy rocznie
18
Andrzej Marjański
37
Zagrożenia naturalne
Trzęsienia ziemi to wstrząsy skorupy ziemskiej wywołane
przemieszczeniami mas skalnych w jej głębi, wybuchami
wulkanów, zapadaniem się stropów podziemnych jaskiń
krasowych itp. Tylko w XX w. trzęsienia ziemi pochłonęły na
świecie około 10 milionów ofiar. Zagrożenie to w małym
stopniu występuje w Polsce.
.
38
Powodzie to zalanie przez wodę terenów nisko
położonych, zwykle nadbrzeżnych, w wyniku wezbrania rzek
po dużych opadach deszczu, w czasie roztopów itp.
Powodują liczne ofiary w ludziach
Wyrządzają olbrzymie straty gospodarcze
19
Andrzej Marjański
39
Burze- gwałtowne zakłócenia równowagi atmosferycznej.
Połączone z silnym wiatrem, grzmotami i piorunami
oraz obfitymi opadami są przyczyna śmierci ludzi i szkód
w budownictwie, komunikacji, łączności, rolnictwie.
Mgły - zawiesiny mikroskopijnych kropelek wody, unoszące
się nisko nad ziemia w postaci lekkiego obłoku, powstałe na
skutek skroplenia oziębionej pary wodnej zawartej
w atmosferze ziemskiej. Zmniejszając widoczność poniżej
jednego kilometra, stają się przyczynami katastrof
samolotów, statków i samochodów.
Mrozy - temperatury powietrza poniżej 0 st. C mogące
spowodować odmrożenia, a nawet zamarznięcia ludzi,
trudności w komunikacji i gospodarce.
40
Deszcze i śnieżyce - opady atmosferyczne w postaci
kropel wody lub śniegu; obfite i długotrwałe, wraz z wiatrami
lub mrozami, mogą by przyczyna zatopień lub zasp
paraliżujących komunikację, łączność, zaopatrzenie. Mogą
też powodować ofiary w ludziach.
Pożary - ogień ogarniający budynki, lasy, torfowiska, płody
rolne itp. Ze względu na swe niespodziewane powstawanie
i szybkie rozprzestrzenianie się mogą wywołać następstwa
wtórne, np. wybuchy zbiorników paliw, powstawanie
trujących par i gazów, zawalenia się budynków.
W 1992 r. w pożarze lasów w rejonie Kuźni Raciborskiej
spłonęło około 15 tys. ha lasów.
Charakter klęski żywiołowej przybierają też długotrwale
susze i niebezpieczne zjawiska biologiczne, np. epidemie,
duże wylęgi szkodników (szarańcza, gryzonie).
20
Andrzej Marjański
41
Klęski żywiołowe - zjawiska przyrody, prowadzące do
naruszenia normalnego życia, stanowiące zagrożenia dla
ludzi i ich mienia, powodujące zakłócenia w funkcjonowaniu
gospodarki, transportu, łączności.
Występowanie zagrożeń naturalnych powoduje konieczność
uprzedzania ludności o groźbie pojawienia się
niebezpieczeństwa na określonym obszarze
i podejmowania niezbędnych działań zapobiegawczych
i obronnych.
W zależności od rodzaju zagrożenia i jego zakresu
uruchamia się odpowiednie służby, które działają rutynowo,
lub mobilizuje się większe siły i środki niezbędne do akcji
ratunkowej.
42
Zagrożenia związane z działalnością człowieka
Działania ludzkie maja bezpośredni lub pośredni wpływ na
stan środowiska naturalnego.
Niekiedy jest szczególnie szkodliwy, doprowadza bowiem
do zmian, które z upływem czasu powodują degradacje
środowiska i zaczynają stanowić poważne zagrożenie.
Podstawowa przyczyna degradacji środowiska jest dążenie
do zaspokajania wzrastających potrzeb ludzkich przy stale
zwiększającej się populacji.
Przemysł i rolnictwo, zwiększając produkcję, wydajność,
a w konsekwencji stan posiadania przy ograniczonych
środkach na ochronę ekologiczna, a także transport skażają powietrze, wodę, glebę.
21
Andrzej Marjański
43
Produkcja energii elektrycznej opiera się na spalaniu węgla,
hutnictwo - koksu,
W motoryzacji korzysta się z paliw ciekłych
Zanieczyszczenie powietrza przez emisję płynów i gazów,
takich jak dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, tlenek azotu,
Uwalnianie do powietrza takich pierwiastków, jak: arsen,
rtęć, ołów, kadm i innych są przyczyną wielu chorób
i niedomagań ludzi,
Powodują skażenie także lasów, gleby, wody (m.in. kwaśne
deszcze), niszczą ponadto substancje budowlane.
44
Różne gałęzie przemysłu chemicznego, naftowego,
spożywczego używają w produkcji amoniaku, chloru,
różnorodnych kwasów i innych środków toksycznych.
Jednym z głównych sprawców skażenia naturalnego
środowiska człowieka jest współczesne rolnictwo. Duże
zagrożenie z jego strony wynika ze złego gospodarowania
powierzchni gleby, co powoduje erozje i pustynnienie gleby,
używania środków chemicznych do ochrony roślin i do
konserwowania zbiorów, a także nieprawidłowego
stosowania nawozów sztucznych.
Substancje trujące pochodzenia rolniczego powodują
największe - po ściekach przemysłowych zanieczyszczenie wód spływających rzekami do Bałtyku. *
22
Andrzej Marjański
45
Deformacje rzeźby powierzchni ziemi, np. szkody górnicze,
zapadliska, pęknięcia, hałdy i wyrobiska eksploatacyjne,
poważnie przyczyniają się do degradacji środowiska.
Zagrożeniem są też składowiska odpadów przemysłowych,
w tym promieniotwórczych, wibracje, hałas, promieniowanie
elektromagnetyczne.
Używane w gospodarce związki chemiczne lub mieszaniny,
materiały promieniotwórcze, substancje biologiczne czynne
oraz ich odpady zatruwające środowisko naturalne
nazywamy toksycznymi środkami przemysłowymi (TSP).
46
Zagrożenia nadzwyczajne
Nieprzestrzeganie podstawowych zasad bezpieczeństwa,
lekkomyślność i lekceważenie przepisów to przyczyny
groźnych awarii i katastrof, głównie w zakładach
przemysłowych i kopalniach oraz transporcie kolejowym,
drogowym i lotniczym. w większości powodują one duże
straty ludzkie, a niemal zawsze degradacje środowiska
naturalnego.
Awarie zdarzają się w fabrykach, w sieciach gospodarki
i komunalnej, urządzeniach i liniach energetycznych,
zaporach i urządzeniach hydrotechnicznych.
Dotyczą w zasadzie urządzeń technicznych i są
konsekwencją niedopatrzenia lub niewłaściwej ich obsługi,
eksploatacji i konserwacji.
Przyczyną awarii mogą być też inne czynniki, np. naturalne
zużycie materiału, ukryte wady.
23
Andrzej Marjański
47
Postęp techniczny w takich dziedzinach gospodarki, jak
energetyka, przemysł chemiczny, paliwowy, hutniczy
czy motoryzacyjny doprowadził do zwiększonego
gromadzenia, stosowania w procesie produkcyjnym
i przewożenia materiałów toksycznych, zapalających
i wybuchowych oraz materiałów promieniotwórczych.
Awaria instalacji przemysłowej lub zbiornika, w którym
przechowuje się lub przewozi toksyczne środki, szczególnie
chlor, amoniak, dwutlenek siarki, po przedostaniu się do
atmosfery może doprowadzić do skażenia terenu,
spowodować śmierć lub silne zatrucie przebywających tam
ludzi i zwierząt.
48
Przykładem takiego zagrożenia jest awaria, do której doszło
w 1984 r. w zakładach chemicznych w Bhopalu (Indie).
w wyniku pęknięcia zbiornika i przedostania się do
atmosfery ciekłego izocyjanku metylu poniosło śmierć
ponad 2 tys. osób, a tysiące innych straciło wzrok i doznało
innych obrażeń.
Innym przykładem jest eksplozja w zakładach chemicznych
we włoskiej miejscowości Soveso w 1976 r. Doszło tam do
skażenia terenu, z którego ewakuowano 15 tys. ludzi,
natomiast 75 tys. zwierząt padło.
Również w Polsce w 1971 r. na skutek awarii nastąpił pożar
zbiorników rafinerii ropy w Czechowicach-Dziedzicach.
Akcja ratunkowa trwała 4 doby i kosztowała wiele ofiar
ludzkich.
24
Andrzej Marjański
49
Dużym zagrożeniem dla żywych organizmów są skutki
uszkodzeń urządzeń, zawierających materiały
promieniotwórcze stosowane w energetyce, przemyśle
i medycynie.
Obecnie na świecie pracuje około 400 elektrowni
atomowych. Niektóre z nich są zagrożeniem dla ludzi
i środowiska.
Do szczególnie groźnej awarii doszło w 1986 r. w elektrowni
atomowej w Czarnobylu na Ukrainie. Nastąpiła tam awaria
reaktora jądrowego, w wyniku której reaktor stanął
w płomieniach, a cały blok został doszczętnie zniszczony.
50
Oblicza się, że podczas katastrofy zostało wyemitowane
promieniowanie redioaktywne 190 razy silniejsze od tego,
które skaziło Hiroszimę i Nagasaki po zrzuceniu na te
miasta bomb atomowych pod koniec II wojny światowej.
Skażeniu uległ obszar o powierzchni 150 tys. km/2 na
terytorium Ukrainy, Białorusi i Rosji.
Ewakuowano 400 tys. mieszkańców.
W ciągu 11 lat po awarii na chorobę promieniotwórczą
zmarło 22 tys. ludzi,
Ponad 100 tys. dotknęło inwalidztwo.
25
Andrzej Marjański
51
Katastrofy
Katastrofy powstają w sposób nagły i nieoczekiwany,
głównie z przyczyn zależnych od człowieka.
Mogą one zdarzyć się też w wyniku zepsucia się, np. układu
hamulcowego czy systemu sygnalizacyjnego.
Szczególnie groźne i częste są katastrofy środków
transportu. Przykładem tragicznego na skutek niedbałości
ludzkiej wydarzenia było rozbicie się amerykańskiego
tankowca "Exon Valdez" w 1989 r. u wybrzeży Alaski.
w wyniku wycieku ropy nastąpiła największa katastrofa
ekologiczna, która spowodowała skażenie wód oceanu,
trudne do usunięcia w ciągu najbliższych dziesięcioleci.
Ponadto zdarza się wiele katastrof wynikających z awarii
obiektów hydrotechnicznych. Jedną z nich było przerwanie
zapory w Puentes (Hiszpania). Zatopienie niżej położonych
obszarów spowodowało wówczas śmierć około 680 osób.
52
Katastrofy
W wyniku awarii urządzeń bądź lekkomyślności ludzkiej
bardzo często dochodzi do wybuchu gazu.
W Polsce najtragiczniejszy był wybuch gazu, który
spowodował całkowite zniszczenia rotundy PKO
w Warszawie w 1979 r. (49 ofiar) oraz wieżowca w Gdańsku
w 1995 r. (22 ofiary).
Katastrofa budowlana hali Targowej w Katowicach 66 osób
zginęło, ponad 140 zostało rannych w następstwie
zawalenia się dachu hali targowej w Katowicach.
Katastrofa smoleńska … *
26
Andrzej Marjański
53
Sposoby zapobiegania zagrożeniom
W razie wystąpienia awarii urządzeń przemysłowych,
skażeń, katastrof i innych zagrożeń odpowiednie służby
lokalne oraz podległe administracji rządowej i organom
samorządu terytorialnego podejmują niezbędne działania
ratownicze.
Mają one na celu przede wszystkim ratowanie
poszkodowanych i zagrożonych ludzi, ograniczenie skutków
powstałych zagrożeń, zabezpieczenie obiektu i terenu przed
dalszym zniszczeniem.
Ludność (pracownicy) zagrożonego rejonu powinna ściśle
wykonywać zarządzenia kierownictwa akcji ratunkowej i
zachowywać wszelkie środki ostrożności w zależności od
rodzaju zagrożenia, np. pozostać w domu lub szubko
opuścić teren skażony czy wstrzymać się z użytkowaniem
wody albo wyłączyć dopływ gazu, prądu.
54
Terroryzm
Terroryzm jest to zjawisko przemyślanego użycia
przemocy lub zagrożenia w celu wywołania strachu;
przemyślane wymuszanie lub zastraszenie rządów lub
społeczeństwa w celu wywarcia nacisku politycznego,
religijnego lub ideologicznego.
Terroryzm ma podłoże o charakterze
społecznym,
ekonomicznym
kulturowym.
Wydarzenia z 11 września 2001 roku w USA, czy seria
zamachów bombowych w Madrycie pokazują najlepiej, że
na świecie nie ma kraju wolnego od zagrożenia zamachami
terrorystycznymi. *
27
Andrzej Marjański
55
Terroryzm
Ze względu na skalę występowania można
wyróżnić dwa klasyczne typy terroryzmu :
wewnętrzny - w który zaangażowane są osoby lub grupy
kierujące swe działania przeciw własnemu rządowi i
współobywatelom i nie są one zarządzane z zewnątrz ;
międzynarodowy - gdy zaangażowane są osoby lub
grupy osób wspomagane przez jednostki działające poza
granicami danego kraju i których działalność nie ogranicza
się tylko do jednego państwa *
56
Najczęściej spotykane rodzaje aktów
terrorystycznych
dokonanie lub groźba zamachu bombowego, w
szczególności związanego z podkładaniem ładunków
wybuchowych ;
ataki przy użyciu, niebezpiecznych substancji chemicznych
np. gazu łzawiącego, biologicznych i promieniotwórczych ;
porwanie samolotów ;
zajmowanie budynków rządowych i publicznych ;
uprowadzania osób ;
zakażanie ujęć wodnych i żywności. *
28
Andrzej Marjański
57
Najczęściej spotykane rodzaje zagrożeń
NATURALNE
wg rodzaju zdarzenia
SPOŁECZNE
Agresja
zbrojna
Susze
Demografia
Powodzie: opadowe,
roztopowe, zatorowe,
sztormowe.
Patologie
społeczne
Pożary
Migracje
Mrozy
System opieki
społecznej:
służba zdrowia, edukacja
Wiatry: tornada,
huragany.
Trzęsienia ziemi
MILITARNE
Atak na wybrane
obiekty
Brak systemu
obronnego
Opady: grad, deszcz,
śnieg (zamiecie)
Kryzysy gospodarcze:
energetyczny, dostaw żywności, in.
Pomór zwierząt
Krach systemu finansowego:
Inflacja, krach na giełdzie
Inne katastrofy
naturalne
Katastrofy
komunikacyjne.
Konflikt
graniczny
EKONOMICZE
TECHNICZNE
wg rodzaju zdarzenia
POLITYCZNE
Kryzys
polityczny
Rządy
niedemokratyczne
Katastrofy
budowlane.
Zagrożenia
technologiczne:
Środki toksyczne,
pożary zakładów,
nielegalne
przechowywanie
odpadów, błędy
technologii
wytwarzania np..
żywności
Destabilizacja
systemu ekologicznego
Utrata kontroli państwa
nad systemem finansowym
58
Literatura do wykładu
K. Sienkiewcz-Małuryjek, F.R. Krynojewski , Zarządzanie
kryzysowe w administracji publicznej, Difin, Warszawa 2010.
A. Turek, Istota bezpieczeństwa państwa,
www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl
Zagrożenia występujące w naszym regionie, www.ae.katowice.pl
29
Andrzej Marjański
Pytania ?
Człowiek, który nie czyta dobrych książek, w niczym nie
jest lepszy od tego, który w ogóle nie umie czytać.
— Mark Twain
www.amarjanski.spoleczna.pl
30

pobierz - dr Andrzej Marjański

Transkrypt

Podobne dokumenty

Zadania logistyki w sytuacjach kryzysowych

ocenianie pracowników - dr Andrzej Marjański