E-H

ECS – producent płyt głównych
ECC - Metoda wykrywania i korekcji błędów pojawiających się przy zapisie i odczycie danych na
skutek niedoskonałego działania elementów elektronicznych. Może być realizowany za pomocą
oprogramowania lub dodatkowych układów wbudowanych np. w moduły pamięci, kontrolery
dysków lub same dyski twarde.
EDO RAM - (ang. Extended Data Out Random Access Memory) - jest podobna do modułów FPM
DRAM, z tą różnicą, iż nowy cykl dostępu (odczytu lub zapisu) może zostać rozpoczęty jeszcze w
trakcie trwania poprzedniego. Pozwala to na usunięcie "dziur" między operacjami spowodowanych
głównie koniecznością odczekania kilku cykli zegarowych na zakończenie operacji wyboru kolumny
(CAS). Średni przyrost wydajności tych pamięci w stosunku do modułów FPM wynosił około 5%.
Moduły EDO zostały wprowadzone do powszechnego użytku w 1995 roku wraz z wydaniem przez
Intela chipsetu i430FX, który zawierał obsługę ulepszonego mechanizmu EDO.
EFS - technologia szyfrowania zapisywanych na dysku twardym danych, wprowadzona w systemie
Windows 2000 i kontynuowana w kolejnych wersjach Windows XP i Windows Vista. EFS działa
wyłącznie na dyskach i partycjach sformatowanych w systemie plików NTFS. Szyfrowanie plików
odbywa się na bieżąco bez interakcji ze strony użytkownika i konieczności podawania hasła. Ang.
Encrypted File System - zaszyfrowany system plików.
EIDE - najczęściej stosowany w komputerach klasy PC kontroler napędów. EIDE to rozszerzony i
ulepszony typ interfejsu IDE, oferujący m.in. większą szybkość transferu danych (do 17 MB/s) oraz
pozwalający na dołączanie dysków twardych o większej pojemności (do 8,4 GB). Wadą EIDE jest
ograniczona liczba możliwych podłączonych za jego pomocą urządzeń - nie więcej niż cztery. Nowszą
wersją interfejsu EIDE jest Ultra DMA. Standard ten jest obecnie zastępowany przez Serial ATA. Por.
ATAPI, ESDI, SCSI, DMA, Serial ATA. Ang. Enhanced IDE - ulepszone IDE.
EM64T - technologia identyczna jak AMD64, opracowana przez firmę Intel i stosowana w jej
najnowszych procesorach z rodziny Pentium 4, na przykład Pentium 4 z serii 6xx i 5x1. Ang. Extended
Memory 64 Technology - technologia rozszerzonej pamięci. Por. AMD64
emulator - urządzenie lub oprogramowanie, które zmienia właściwości komputera tak, że ten
zachowuje się jak komputer innego typu. Gdy do peceta włożymy kartę rozszerzeń emulatora Amigi,
pecet ten zacznie się zachowywać bardzo podobnie jak Amiga. Możemy także uruchomić program emulator np. konsoli do gier - i w ten sposób korzystać z gier stworzonych dla tej konsoli. Emulatory
sprzętowe są bardziej wydajne, aczkolwiek oczywiście droższe niż ich programowe odpowiedniki.
EPROM - (ang. Erasable Programmable Read-Only Memory) – rodzaj pamięci cyfrowej w postaci
układu scalonego, przechowującej zawartość także po odłączeniu zasilania. Wykorzystuje specjalnie
skonstruowany tranzystor MOS z dwiema bramkami: sterującą, normalnie połączoną elektrycznie z
resztą układu i bramką pamiętającą, odizolowaną od reszty układu. Pamięć EPROM programowana
jest przy pomocy urządzenia elektronicznego, które podaje na dren tranzystora napięcie wyższe niż
normalnie używane w obwodach elektronicznych (zwykle ok. 18 V, w układach cyfrowych stosuje się
napięcia 3,3-5 V), zdolne do chwilowego przebicia warstwy izolacyjnej wokół bramki pamiętającej.
Programowanie układu polega na przebiciu cienkiej warstwy izolatora i wpuszczeniu do bramki
pamiętającej określonego ładunku elektrycznego. Jego obecność na stałe zatyka tranzystor,
niezależnie od stanu drugiej bramki. Skasowanie pamięci polega na odprowadzeniu ładunku z bramki.
EEPROM (ang. Electrically-Erasable Programmable Read-Only Memory) – rodzaj nieulotnej pamięci
komputerowej. Oznaczana również jest jako E²PROM. Pamięć EEPROM w odróżnieniu od pamięci
EPROM może być kasowana tylko przy użyciu prądu elektrycznego. Liczba zapisów i kasowań jest
ograniczona, w zależności od typu i producenta pamięci wynosi od 10.000 do 1.000.000 cykli. Po
przekroczeniu tej wartości pamięć ulega uszkodzeniu. Liczba odczytów pamięci jest nieograniczona.
Wykorzystywana do przechowywania małej ilości danych, które muszą być dostępne po zaniku
zasilania. Rozwinięciem pamięci EEPROM jest pamięć typu Flash, w której dzięki zastosowaniu
buforów zwiększono szybkość zapisu do pamięci.
Ethernet – technika, w której zawarte są standardy wykorzystywane w budowie głównie lokalnych
sieci komputerowych. Obejmuje ona specyfikację przewodów oraz przesyłanych nimi sygnałów.
Ethernet opisuje również format ramek i protokoły z dwóch najniższych warstw Modelu OSI. Jego
specyfikacja została podana w standardzie IEEE 802.
External SATA - zewnętrzna wersja interfejsu Serial ATA. Wykorzystuje specjalne kable, które mogą
mieć maksymalnie długość 2 m. Oferuje prędkości transferu takie jak Serial ATA, a więc znacznie
wyższe niż USB i FireWire.
ExpressCard - standard złącza komputerowego, stosowany głównie w notebookach, następca
standardu PC Card (zwanego także PCMCIA). Istnieją dwa typy kart, wykorzystujących to złącze:
ExpressCard/34 (wymiar 34 mm x 75 mm) i ExpressCard/54 (wymiar 54 mm x 75 mm, karta ma
kształt litery L). Zaletami standardu ExpressCard są mniejsze zapotrzebowanie na energię,
zredukowane rozmiary oraz większa szybkość w porównaniu ze standardem PC Card. Na razie liczba
urządzeń na złączu ExpressCard jest ograniczona, ale stale się powiększa. Por. notebook, karta
rozszerzeń.
ESDI - jeden z pierwszych interfejsów służących do podłączania dysków twardych, stosowany w
latach osiemdziesiątych. ESDI umożliwia szybkość transferu od 1 do 2,5 MB/s. Został zastąpiony przez
nowszy standard o nazwie IDE, a następnie EIDE i SCSI. Ang. Enhanced Small Device Interface ulepszony interfejs małych urządzeń.
EPP - rodzaj portu w komputerze przeznaczonego do dwukierunkowej transmisji danych pomiędzy
pecetem a urządzeniem wymagającym szybkiego przesyłania informacji, a więc np. adapterem ISDN
lub napędem ZIP. Tak naprawdę oprócz rodzaju podłączanych urządzeń port EPP charakteryzuje się
tymi samymi właściwościami jak port ECP. Ang. Enhanced Parallel Port - rozszerzony port równoległy.
EPP to również nowe rozszerzenie pamięci RAM, dostępne wyłącznie na najnowszysch chipsetach
nForce.
enkoder - urządzenie lub program kodujący dane do określonego formatu. Enkodery wykorzystują
kodeki w celu zmiany formatu danych. Dzięki temu możliwe jest tworzenie plików w formacie AVI z
kompresją DivX/XviD lub plików MP3. Enkoder pozwala ustalić parametry kodowania, takie jak
rozdzielczość, liczba klatek na sekundę (wypadku filmów) lub bitrate w wypadku dźwięku. Enkodery
często mają swoje własne kodeki, ale mogą także korzystać z kompresorów zainstalowanych w
systemie operacyjnym. Ang. encoder. Por. dekodowanie, dekoder, kodek.
FC-PGA - (ang. Flip Chip Pin Grid Array) – wersja obudowy mikroprocesorów przeznaczona do
montażu w podstawce Socket 370 stosowana w procesorach Pentium III oraz Celeron wyposażonych
w rdzeń Coppermine.
FC-PGA2 - wersja obudowy mikroprocesorów przeznaczona do montażu w podstawce Socket 370.
Procesory w obudowie FC-PGA2 były zasilane napięciem o innej wartości niż procesory w obudowach
FC-PGA. Główną zmianą wizualną w porównaniu do FC-PGA było dodanie osłony rdzenia (tzw.
heatspreader - rozpraszacz ciepła, potocznie zwany czapką). FC-PGA2 znalazła zastosowanie w
procesorach firmy Intel opartych na rdzeniu Tualatin.
fdisk - podstawowe narzędzie podziału dysku na partycje przed użyciem przez system operacyjny taki
jak OS/2, Linux, DOS.
FireWire - to standard łącza szeregowego
umożliwiającego szybką komunikację i synchroniczne
usługi w czasie rzeczywistym. Opracowany w roku 1995
dla komputerów osobistych i cyfrowych urządzeń
optycznych. Rozwijany przez firmę Apple Inc. Jest
zdefiniowany w dokumencie IEEE 1394. Magistrala ta w
okrojonej wersji wykorzystywana jest przez firmę Sony
pod nazwą i.Link oraz przez Texas Instruments jako Lynx.
Natomiast firma Creative Technology opisuje złącze jako
SB1394. Obecnie również przez inne jako DV link. Zmiana nazwy ma na celu uniknięcie opłat
licencyjnych, ale wszystkie te złącza są ze sobą zgodne z wyjątkiem różnych wtyczek i braku linii
zasilania. FireWire jest szeregową magistralą ogólnego przeznaczenia, jednak ze względu na
promowanie jej przez Apple jako wyjątkowo multimedialnej oraz ze względu na powszechne
stosowanie w kamerach jest kojarzona prawie wyłącznie z kamerami cyfrowymi. Obecnie popularne
stało się używanie FireWire w profesjonalnych kartach muzycznych i innym sprzęcie audio.
Full duplex - pełny dupleks, jednoczesna komunikacja w obu kierunkach. Przykładem pełnego
dupleksu jest przesyłanie głosu w ramach sieciowych telekonferencji umożliwiające równoczesne
mówienie i słuchanie.
FlexATX – standard konstrukcji płyty głównej, powstałej jako zmniejszona wersja płyt ATX.
Specyfikacja formatu została wydana przez firmę Intel w 1999 roku jako rozszerzenie specyfikacji
microATX. Używa takiego samego rozmieszczenia otworów montażowych co microATX oraz takich
samych paneli I/O jak ATX i microATX. Płyta FlexATX nie może być większa niż 229 × 191 mm i nie
może mieć więcej niż 2 gniazda rozszerzeń.
FAT16 - odmiana systemu plików FAT, z którego może korzystać MS-DOS i Windows. Pierwsze pecety
pracujące pod systemem DOS miały architekturę 16-bitową. Oznaczało to, że ich system plików mógł
opisać tylko 216, czyli 65 535 klastrów. Początkowo klastry były rozmiarowo równe fizycznym
sektorom dysku twardego (512 bajtów), ale szybko okazało się, że w ten sposób można opisać
pojemność tylko 32 MB. Większy dysk twardy trzeba było dzielić na partycje. W związku z tym
postanowiono zwiększyć rozmiary jednostek alokacji. Problem zaczął się, gdy dyski przekroczyły
rozmiar gigabajta, a jednostki alokacji rozrosły się aż do 32 kilobajtów. Przy tak dużej jednostce
alokacji notatka o wielkości dwóch kilobajtów zmarnuje 30 kilobajtów miejsca. Plików tej wielkości na
dysku może być tysiące, co prowadzi do dużych strat pojemności. FAT16 miał jeszcze jedno poważne
ograniczenie - obsługiwał partycje tylko do wielkości 2,1 gigabajta. Konieczne stało się opracowanie
nowego, lepszego systemu plików FAT32. Por. CDFS, FAT, HPFS, NTFS, VFAT.
FDD - (Ang. Floppy Disk Drive) - napęd dyskietek elastycznych.
FIFO - system obsługi danych docierających do urządzenia w komputerze polegający na tym, że
żądania są realizowane w kolejności ich nadchodzenia. Przykładowo, standardowa kolejka wydruku
jest właśnie FIFO, ponieważ dokumenty są drukowane w tej samej kolejności, w której znalazły się w
kolejce. Ang. First-In First-Out - pierwszy przyjęty, pierwszy wysłany. Por. LIFO.
FAT - tablica opisująca, w których klastrach dysku twardego lub dyskietki magnetycznej system
operacyjny ma szukać każdego z zapisanych na nim plików. FAT jest tworzony podczas formatowania
nośnika danych. Podczas zapisu pliku informacje o nim są automatycznie zachowywane w tablicy
FAT.
FSB - szyna danych, za pomocą której procesor komunikuje się z płytą główną i umieszczonymi na niej
elementami. Częstotliwość pracy procesora jest równa wielokrotności FSB. Popularne częstotliwości
taktowania FSB to 33, 66, 100, 133, 166, 200, 266, 333MHz. Nowoczesne procesory z pamięcią RAM
komunikują się kilka razy szybciej niż wynosi częstotliwość taktowania FSB. Na przykład procesor Core
2 Duo pracuje z maksymalna częstotliwością taktowania FSB 333MHz co przekłada się na efektywne
1333MHz. Ang. Front Side Bus - główna magistrala. Por. mnożnik.
FPP - sposób przedstawiania świata w grach komputerowych polegający na tym, iż gracz obserwuje
akcję oczami jej głównego bohatera. Ten sposób prezentacji najczęściej spotykany jest w
strzelaninach 3D (tak zwanych FPS - First person shooters) i w grach RPG. Przykładem gier FPP jest
seria Doom, Half-Life, Unreal, Quake. Ang. First Person Perspective - perspektywa pierwszej osoby.
GPT – (GUID Partition Table) - Tablica partycji GUID – sposób zapisu informacji o partycjach na dysku
twardym. W strukturze logicznej przypomina rozszerzone (extended) partycje MBR, czyli starszego
typu.
GNU - General Public License – licencja wolnego i otwartego oprogramowania stworzona w 1989
roku przez Richarda Stallmana i Ebena Moglena na potrzeby Projektu GNU, zatwierdzona przez Open
Source Initiative. Pierwowzorem licencji była licencja Emacs General Public License.
Celem licencji GNU GPL jest przekazanie użytkownikom czterech podstawowych wolności:
• wolność uruchamiania programu w dowolnym celu (wolność 0)
• wolność analizowania, jak program działa i dostosowywania go do swoich potrzeb (wolność 1)
• wolność rozpowszechniania niezmodyfikowanej kopii programu (wolność 2)
• wolność udoskonalania programu i publicznego rozpowszechniania własnych ulepszeń, dzięki
czemu może z nich skorzystać cała społeczność (wolność 3).
Tylko jeżeli program spełnia wszystkie cztery wolności jednocześnie, wówczas, według FSF, może być
uznany za Wolne Oprogramowanie. Wystarczy, że nie spełnia dowolnej z nich, a nie może być tak
kategoryzowany (jest oprogramowaniem zamkniętym).
GRUB - (ang. grand unified bootloader) – program rozruchowy rozwijany w ramach projektu GNU.
Jego nazwa jest grą słów związaną z fizyczną teorią wielkiej unifikacji (ang. grand unification theory).
Za jego pomocą można uruchomić jeden z wielu (m.in. Linux, FreeBSD, Windows, Windows NT, DOS,
OS X) systemów operacyjnych zainstalowanych na komputerze lub udostępnionych w sieci (z
wykorzystaniem Pre-boot eXecution Environment (PXE) dostarczanym przez BIOS[3]). GRUB potrafi
odczytywać wiele systemów plików: AFFS, AtheOS FS, BeFS, BtrFS, cpio, Linux ext2/ext3/ext4, DOS
FAT12/FAT16/FAT32, exFAT, HFS, HFS+, ISO 9660, JFS, Minix, nilfs2, NTFS, ReiserFS, ROMFS, SFS,
Squash4, tar, UDF, BSD UFS/UFS2, XFS i ZFS[4]. W ten sposób można załadować jądro systemu
operacyjnego oraz ewentualnie wirtualny dysk startowy (initrd). Dodatkowo GRUB potrafi ładować
systemy bezpośrednio z urządzenia. GRUB obsługuje zabezpieczenia hasłem uruchamiania
dowolnego systemu operacyjnego lub możliwości uruchomienia powłoki. Dla haseł obliczana jest
suma MD5, co powoduje trudności w odgadnięciu hasła, nawet gdy zna się sumę kontrolną.
game port - port komunikacyjny montowany na niektórych płytach głównych, kartach muzycznych i
oddzielnych kartach rozszerzeń, który umożliwia podłączenie dżojstika czy innego urządzenia
sterującego do gier komputerowych.
graber - urządzenie lub oprogramowanie, które służy do zapisywania obrazu wyświetlanego na
ekranie monitora lub odtwarzanego w telewizorze. Za pomocą grabera można zapisać w komputerze
jedną klatkę filmu wideo czy też zrobić zrzut ekranowy z ulubionej gry. Windows zawiera graber,
który wykonuje zrzut ekranowy po wciśnięciu klawisza Print Screen. Ang. to grab - chwytać.
HALF DUPLEX – (półdupleks zwany też semidupleksem lub połowicznym dupleksem) - słabsza wersja,
w której przesyłanie i odbieranie informacji odbywa się naprzemiennie, powodując spadek transferu.
Heat pipe - (ciepłowód, rurka cieplna, heat-pipe) – rurka zawierająca parujący i skraplający się płyn
do transportu ciepła, umożliwiająca przekazywanie znacznych ilości ciepła przy niewielkiej różnicy
temperatur (rząd wielkości większych niż tradycyjne materiały, które przenoszą ciepło przez
przewodność cieplną).
HHD - (ang. Hybrid Hard Disk) – komputerowy hybrydowy 'dysk twardy'. Podstawę konstrukcji
stanowi tradycyjny dysk twardy, w którego obudowie umieszczono moduł pamięci flash typu SLC
NAND (stosowaną m.in. w dyskach SSD, pendrive'ach i kartach pamięci). Dysk ten jest połączeniem
tych dwóch typów pamięci, łączącym zalety obydwu technologii: szybkość odczytu i dostępu do
danych pamięci flash oraz pojemność 'zwykłego' dysku twardego. Dyski HHD współpracują z
interfejsem SATA.
HVD - Uniwersalny dysk holograficzny (ang. Holographic Versatile Disc - HVD) – technologia nośników
optycznych nowej generacji, mogąca teoretycznie pomieścić 3,9 TB danych na płycie
jednowarstwowej.
HT - Hyper-threading (nazwa oficjalna Hyper-Threading Technology, nazwy skrócone HT Technology,
HTT lub HT) – implementacja wielowątkowości współbieżnej (ang. simultaneous multithreading,
SMT) opracowana przez firmę Intel i stosowana w procesorach Atom, Core i3, Core i5, Core i7,
Itanium, Pentium 4 oraz Xeon. Hyper-threading służy zwiększeniu wydajności obliczeń prowadzonych
równolegle (czyli wykonywaniu wielu zadań jednocześnie) przez mikroprocesory. Dla każdego
fizycznego rdzenia procesora system operacyjny przypisuje dwa procesory wirtualne (ang. virtual
processors), a następnie dzieli obciążenie obliczeniami między nimi, jeżeli jest to możliwe. Hyperthreading wymaga nie tylko wsparcia ze strony systemu operacyjnego, ale również oprogramowania
zoptymalizowanego specjalnie dla obsługi tej technologii. Intel zaleca wyłączanie jej, jeżeli używany
jest system operacyjny bez takiej optymalizacji.
HDCP - mechanizm pozwalający na kontrolę przesyłania dźwięku i obrazu w formie danych cyfrowych
pomiędzy dwoma urządzeniami (na przykład odtwarzaczem Blu-ray i telewizorem LCD). Głównym
celem stosowania HDCP jest uniemożliwienie przesyłania treści w wysokiej rozdzielczości w postaci,
która pozwalałaby na wykonywanie nieautoryzowanych kopii.
HDMI - typ cyfrowego złącza używanego w urządzeniach audio-wideo oraz w komputerowych
kartach graficznych. Pozwala na przesyłanie obrazu w rozdzielczości HD oraz dźwięku przestrzennego
(niektóre złącza nie przesyłają dźwięku) w nieskompresowanej postaci. HDMI stanowi element
systemu HDCP - służącego do ochrony sygnału (treści multimedialnych) przed kopiowaniem. HDMI
wymaga zastosowania specjalnego kabla, którego długość maksymalna wynosi aż kilkanaście
metrów. Ang. High Definition Multimedia Interface, interfejs do multimediów pracujący w
standardzie HD.
HDR - Metoda zwiększania zakresu tonalnego zdjęcia, dzięki której na fotografii będą widoczne
detale zarówno w bardzo ciemnych, jak i w bardzo jasnych obszarach sfotografowanej scenerii.
Element światłoczuły w aparacie (matryca lub klisza) nie potrafi poprawnie zarejestrować
jednocześnie szczegółów w najjaśniejszych (na przykład widok za oknem) i najciemniejszych (na
przykład wnętrze budynku) obszarach. Dlatego wykonuje się kilka (co najmniej trzy) fotografii w
różnym stopniu naświetlonych (niedoświetlonych, poprawnie naświetlonych i prześwietlonych), a
następnie za pomocą programu graficznego łączy się je w jeden obraz HDR.
HDV - format zapisu pliku wideo, pozwalający na przechowywanie filmów wysokiej rozdzielczości o
proporcjach 16:9. Nie jest to jednak pełne HD, gdyż maksymalna dostępna rozdzielczość to tylko
1440×1080, a nie 1920x1080. Zapisu, z wykorzystaniem kompresji MPEG-2, dokonuje się na tanich
kasetach DV i Mini DV. Pozwoliło to obniżyć koszty urządzeń, dzięki czemu HDV stało się dostępne dla
szerokiej rzeszy użytkowników cyfrowych kamer. Ang. High-definition video - wideo dużej
rozdzielczości. Por. HD, kamera HD, kamera.
HID - nazwa kodowa dla urządzeń peryferyjnych służących do wprowadzania informacji do
komputera, takich jak dżojstik, mysz, trackball czy klawiatura. Urządzenia HID są produkowane z
myślą o podłączaniu ich do portu USB, dzięki czemu są łatwo rozpoznawane i odpowiednio przez
komputer numerowane. Ang. Human Input Devices - urządzenia do wprowadzania danych przez
człowieka.
HSB - najbardziej intuicyjny model opisywania koloru na ekranie komputera. Parametrami są odcień
(Hue), nasycenie (Saturation) oraz jasność (Brightness) - od tych początkowych liter powstał właśnie
skrót HSB. Por. RGB.