Łączniki instalacyjne

1
Łączniki instalacyjne
Łączniki instalacyjne umożliwiają czynności łączeniowe w obwodach elektrycznych niskiego napięcia np. w
instalacjach oświetleniowych. Na ogół są wykonane jako klawiszowe, które łatwo dopasować do estetyki
wystroju wnętrza. Łącznik na ścianie montujemy w taki sposób, aby w stanie spoczynkowym (otwartym), górna
część klawisza była wysunięta do przodu. Umożliwia to ocenę stanu położenia łącznika w stanie spoczynkowym
i roboczym. W instalacji oświetlenia pomieszczeń izbowych stosujemy łącznik jednobiegunowy, który zwiera i
przerywa jeden biegun obwodu elektrycznego. Do zasilania lamp w żyrandolu stosujemy łącznik świecznikowy
(nazywany również szeregowym). Taki łącznik umożliwia załączanie i wyłączanie lamp z jednego miejsca i
możliwe jest jednoczesne załączenie obydwu lamp równocześnie. Czasami stosujemy łącznik grupowy
(nazywany również hotelowym), który służy do załączania i wyłączania dwóch lamp z jednego miejsca, ale
jednoczesne załączanie obydwu lamp jest niemożliwe.
Do oświetlenia klatki schodowej w budynku wielokondygnacyjnym stosujemy łączniki schodowe końcowe
(nazywane również zmiennymi), które umożliwiają załączenie i wyłączenie obwodu oświetleniowego z dwóch
miejsc oraz łącznika krzyżowego (nazywanego również łącznikiem schodowym pośrednim). Łącznik krzyżowy
umożliwia załączanie i wyłączanie lamp z kilku miejsc, ale połączeniu z łącznikami schodowymi końcowymi.
Na planach instalacji oświetlenia stosujemy poniższe symbole.
Nazwa
Łącznik
jednobiegunowy
Łącznik grupowy
(hotelowy)
Łącznik
świecznikowy
(szeregowy)
Łącznik schodowy
końcowy (zmienny)
Symbol
Schemat
Opis
Posiada pojedynczy przycisk. Po puszczeniu przycisku
sprężyna nie odbija z powrotem. Łączy jeden obwód.
Posiada pojedynczy przycisk. Może łączyć dwa
obwody o różnych napięciach, np. w hotelach
odryglowuje zamek drzwi (16V) i włącza obwody
gniazd i oświetlenia w pokoju (230V).
Posiada dwa lub więcej przycisków. Stosowany do
żyrandoli podzielonych na 2 lub więcej stref.
Jest łączony w pary; parter – górne piętro.
Przełączenie jednego łącznika tej pary zmienia stan
obwodu na przeciwny.
Łącznik krzyżowy
Łącznik wstawiany między dwa końcowe łączniki
(schodowy pośredni)
schodowe. Umożliwia budowanie instalacji
schodowej dla dowolnej ilości pięter.
Wyżej wymienione łączniki, oprócz jednobiegunowego, nazywane są popularnie przełącznikami.
1. Łączniki schodowe końcowe w klatce dwukondygnacyjnej
W klatce schodowej łączniki te montujemy na najniższej kondygnacji i najwyższej. Wchodząc do klatki
schodowej, na parterze załączamy oświetlenie w całej klatce i po dojściu do najwyższej kondygnacji wyłączmy
oświetlenie. Przy schodzeniu w dół, kolejność użytkowania łączników schodowych jest odwrotna. W
przypadku klatki dwukondygnacyjnej, taki układ łączeniowy wystarcza.
2. Łączniki schodowe i krzyżowy w klatce schodowej trzykondygnacyjnej
W przypadku klatki schodowej trzykondygnacyjnej, musimy na środkowej (drugiej) kondygnacji zastosować
łącznik krzyżowy, który również umożliwi załączanie lub wyłączanie oświetlenia z punktu na tej kondygnacji.
2
Na rysunku 1 przedstawiono schemat ideowy ilustrujący działanie układu sterowania oświetleniem w klatce
trzykondygnacyjnej z zastosowaniem dwóch łączników schodowych i jednego łącznika krzyżowego. Opisano
pięć stanów położenia poszczególnych łączników A, B, C, D, i E.
Zastosowano następujące oznaczenia:
Q1 i Q3 – łączniki schodowe; Q1 na parterze, Q2 na najwyższej (trzeciej)kondygnacji
Q2 – łącznik krzyżowy na środkowej (drugiej) kondygnacji
X – oprawa oświetleniowa z żarówką
Rys. 1. Działanie układu sterowania oświetleniem z dwoma łącznikami schodowymi i jednym krzyżowym
A) Łączniki Q1, Q2, Q3 mają przypadkowe położenie, takie, że lampa jest ciemna.
B) Przełączony jest tylko Q1. Lampa świeci.
C) Przełączamy tylko Q2. Lampa jest ciemna.
D) Przełączamy tylko Q3. Lampa świeci.
E) Przełączamy jeden dowolny łącznik (np. Q1). Lampka jest ciemna.
Przez zmianę położenia jednego dowolnego łącznika zmieniamy stan lampy.
3. Łączniki schodowe i krzyżowe w klatce schodowej czterokondygnacyjnej
Układ sterowania daje się łatwo rozszerzyć o więcej punktów sterownia, czyli na kondygnacji drugiej i trzeciej
instalujemy po jednym łączniku krzyżowym.
Na rysunku 2 przedstawiono schemat ideowy ilustrujący działanie układu sterowania oświetleniem w klatce
czterokondygnacyjnej z zastosowaniem dwóch łączników schodowych i dwóch łączników krzyżowych.
Zastosowano następujące oznaczenia:
Q1 i Q4 – łączniki schodowe; Q1 na parterze, Q4 na najwyższej (czwartej) kondygnacji
Q2 i Q3 – łączniki krzyżowe na drugiej i trzeciej kondygnacji
X – oprawa oświetleniowa z żarówką
3
Rys. 2. Działanie układu sterowania oświetleniem z dwoma łącznikami schodowymi i dwoma
krzyżowym
Zmiana położenia dowolnego łącznika powoduje zmianę stanu lampy. Zatem obwód oświetlenia możemy
załączać i wyłączać na dowolnej kondygnacji.
Praktyczna wskazówka dla elektryka wykonującego instalację oświetleniową.
Zapamiętanie tego schematu pozwala w praktyce na łatwe łączenie przewodów instalacji w puszkach
rozdzielczych. Przykładowo, w pomieszczeniach po malowaniu lub tapetowaniu wystają z puszek „druciane
pędzle”. Zadaniem elektryka jest przywrócenie stanu instalacji sprzed remontu. Mając „w głowie”, lub nawet
na odręcznie narysowanym rysunku, dany schemat ideowy elektryk powinien ten stan szybko przywrócić do
funkcjonalności mając jako narzędzie tylko omomierz.
Opracowała:
Jadwiga Balicka