FGI pracodawcy - raport ostateczny

Transkrypt

Oczekiwania względem pracowników
i prognoza przyjęć do pracy
postawy pracodawców
z terenu województwa świętokrzyskiego
wobec problemów zatrudnienia absolwentów
szkół o profilu zawodowym
Raport z badań pracodawców
(FGI)
Kraków, listopad 2006 r.
Unia Europejska
„Mapa Monitorująca Szanse na Pracę absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych województwa
świętokrzyskiego (MMSP) nr Z/2.26/II/2.1/54/05” – projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej oraz środków
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
Projekt pn.
„Mapa Monitorująca Szanse na Pracę
absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych
województwa świętokrzyskiego (MMSP)”
Oczekiwania względem pracowników
i prognoza przyjęć do pracy
postawy pracodawców
z terenu województwa świętokrzyskiego
wobec problemów zatrudnienia absolwentów
szkół o profilu zawodowym
Raport z badań pracodawców
(wywiad telefoniczny)
2
______________________________________________________________________________________________
_____
Realizator projektu:
Centrum Doradztwa Strategicznego, 31 – 153 Kraków ul. Szlak 65 biuro 1004,
Tel. (12) 623 77 40, fax (12) 623 77 85, www.cds.krakow.pl e-mail: [email protected]
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
Kraków, grudzień 2006 r.
SPIS TREŚCI
I. WSTĘP _________________________________________________________________________5
1.1. Cele badania_________________________________________________________________5
1.2. Badana populacja i próba_______________________________________________________6
1.3. Technika realizacji ____________________________________________________________6
1.4. Raport______________________________________________________________________6
II.
OGÓLNA
POSTAWA
PRACODAWCÓW
WOBEC
ZATRUDNIANIA
ABSOLWENTÓW
PONADGIMNAZJALNYCH SZKÓŁ ZAWODOWYCH ___________________________________________8
2.1. Brak na rynku pracy pracowników o odpowiednich kwalifikacjach ______________________8
2.2. Niski poziom przygotowania zawodowego absolwentów _____________________________11
2.3. Niski poziom motywacji do pracy _______________________________________________12
2.4. Podsumowanie – czy warto zatrudniać absolwentów? _______________________________13
III. POSTAWY PRACODAWCÓW WOBEC ZATRUDNIENIA ABSOLWENTÓW PONADGIMNAZJALNYCH
SZKÓŁ ZAWODOWYCH – KWESTIE SZCZEGÓŁOWE ________________________________________16
3.1. Ocena przygotowania teoretycznego _____________________________________________16
3.2. Ocena umiejętności praktycznych _______________________________________________17
3.3. Ocena zachowania, motywacji i kompetencji osobowościowych _______________________20
3.4. Cechy pozytywne absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych ________________22
IV. BARIERY I UŁATWIENIA W ZATRUDNIANIU ABSOLWENTÓW SZKÓŁ ZAWODOWYCH ___________24
4.1. Ocena programów wspierających zatrudnienie absolwentów __________________________24
4.2. Opinie o szkołach zawodowych i ocena współpracy z szkołami________________________26
4.3. Bariery w zatrudnianiu absolwentów i sposoby na ich pokonanie ______________________28
V. PODSUMOWANIE - SYLWETKA IDEALNEGO ABSOLWENTA ________________________________29
VI. PODSUMOWANIE I WNIOSKI _______________________________________________________32
Charakterystyka respondentów _____________________________________________________34
Wykaz firm objętych badaniem ____________________________________________________38
3
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
Przewodnik dyskusji _____________________________________________________________40
4
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
I. WSTĘP
Raport poniŜszy prezentuje wyniki badania opinii przedsiębiorców z terenu województwa
świętokrzyskiego, przeprowadzonego w październiku 2006 r. w ramach projektu pn. „Mapa
Monitorująca Szanse na Pracę absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych
województwa świętokrzyskiego (MMSP)”. Projekt realizowany jest w ramach Działania
2.1. ZPORR i współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego oraz środków budŜetu państwa.
1.1. Cele badania
Zasadniczym celem badania było zebranie moŜliwie szerokiej, jakościowej informacji o
postawach pracodawców z terenu województwa świętokrzyskiego, wobec problemów
zatrudniania absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych. W szczególności badanie
miało dostarczyć informacji w następujących kwestiach:
–
Jakie jest ogólne nastawienie pracodawców wobec absolwentów ponadgimnazjalnych
szkół zawodowych?
–
Czy pracodawcy poszukują pracowników o takim wykształceniu, w jakich
specjalnościach?
–
Jacy pracownicy są poszukiwani, jakich trudno znaleźć na rynku pracy?
–
Jaki jest poziom przygotowania teoretycznego absolwentów szkół zawodowych w
opinii pracodawców?
–
Jaki jest poziom przygotowania praktycznego absolwentów szkół zawodowych?
–
Jakie są postawy, motywacje, oczekiwania absolwentów szkół o profilu zawodowym?
–
Czy przedsiębiorcy współpracują z szkołami zawodowymi? W jakim zakresie?
–
Czy istnieją jakieś przeszkody odnośnie współpracy ze szkołami zawodowymi?
–
Czynniki wpływające na zmniejszenie / zwiększenie zatrudnienia absolwentów
ponadgimnazjalnych szkół zawodowych.
Szczegółowa
problematyka
badania
pokrywa
się
z
„Przewodnikiem
dyskusji”
zamieszczonym na końcu tego opracowania.
5
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
1.2. Badana populacja i próba
Badaniem objęto przedstawicieli przedsiębiorstw działających na obszarze województwa
świętokrzyskiego, którzy zatrudniają lub poszukują absolwentów ponadgimnazjalnych szkół
zawodowych.
Do udziału w dyskusji zaproszono zarówno przedstawicieli mikro przedsiębiorstw (od 1 do 9
pracowników), firm małych (10 do 49), średnich (50 do 249) jak i duŜych (powyŜej 250
pracowników). ZałoŜono teŜ, Ŝe w dyskusji wezmą udział przedstawiciele moŜliwie wielu
branŜ. W przypadku mikro przedsiębiorstw respondentami byli właściciele przedsiębiorstw, w
przypadku firm większych specjaliści ds. zasobów ludzkich, kierownicy działów HR, kadr
etc. (patrz zestawienie na końcu tomu).
Dwa wywiady grupowe przeprowadzono na terenie Kielc, jeden wywiad na terenie Ostrowca
Świętokrzyskiego. Wszystkie trzy grupy FGI miały podobną strukturę, byli w nich
reprezentowani przedstawiciele przedsiębiorstw o róŜnej liczbie pracowników, reprezentujące
róŜne branŜe.
Szczegółowe informacje o branŜy oraz liczbie zatrudnionych w przedsiębiorstwach
reprezentowanych przez respondentów, zamieszczono w zestawieniu na końcu opracowania.
1.3. Technika realizacji
Badanie zrealizowano techniką zogniskowanego wywiadu grupowego (FGI) w oparciu o
scenariusz dyskusji, załączony na końcu niniejszego opracowania.
1.4. Raport
Raport
prezentuje syntetyczne wyniki
wszystkich
trzech
wywiadów cząstkowych
składających się na całe badanie. Cytaty z oryginalnych wypowiedzi respondentów
zaznaczono w tekście kursywą.
W całym tekście raportu, takŜe w komentarzach, starano się zachować oryginalny język
wypowiedzi respondentów.
6
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
Termin „ponadgimnazjalne szkoły zawodowe” okazał się wysoce mylący dla respondentów.
Termin ten w języku potocznym rozumiany jest jako „zasadnicza szkoła zawodowa”. Celem
uniknięcia nieporozumień i niejasności interpretacyjnych, w trakcie badania uŜywano
sformułowania „ponadgimnazjalne szkoły o profilu zawodowym”. Ten termin jest teŜ
uŜywany w tekście raportu.
Na końcu opracowania zamieszczono informacje o respondentach oraz scenariusz dyskusji.
7
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
II.
OGÓLNA
POSTAWA PRACODAWCÓW WOBEC ZATRUDNIANIA
ABSOLWENTÓW PONADGIMNAZJALNYCH SZKÓŁ ZAWODOWYCH
Dyskusję we wszystkich 3 grupach moderowano w ten sposób, aby w części początkowej
respondenci mogli w moŜliwie spontaniczny sposób wypowiedzieć się w kwestiach
związanych z zatrudnianiem absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych. W tej
części badania moderator starał się nie wchodzić w kwestie szczegółowe, nawet jeśli
pojawiały się one w wypowiedziach respondentów. Jak w większości badań tego typu
przyjęto załoŜenie, Ŝe te kwestie które rozmówcy podniosą spontanicznie, to kwestie
najwaŜniejsze, najsilniej obecne w ich świadomości i co za tym idzie, najsilniej determinujące
postawę wobec zatrudniania absolwentów interesujących nasz szkół. Czytając wypowiedzi
respondentów w duŜej części negatywne pamiętać naleŜy Ŝe w dyskusji brali udział wyłącznie
przedstawiciele przedsiębiorstw, które deklarują, Ŝe zatrudniły w ostatnim okresie,
poszukiwały, bądź nadal poszukują absolwentów ponadgimnazjalnych szkół o profilu
zawodowym.
NajwaŜniejsze kwestie jakie bardziej lub mniej spontanicznie pojawiły się w tej części
dyskusji to:
–
problem braku na rynku pracy absolwentów o potrzebnych kwalifikacjach;
–
niski poziom przygotowania zawodowego absolwentów;
–
nisko poziom motywacji do podjęcia / kontynuacji pracy.
2.1. Brak na rynku pracy pracowników o odpowiednich kwalifikacjach
Niemal wszyscy uczestnicy dyskusji deklarują, Ŝe poszukiwali w ostatnich latach jakiś
pracowników o wykształceniu zawodowym. Poszukiwania te często kończyły się jednak
niepowodzeniem. Przyczyną była często trudność znalezienia osoby z właściwym
wykształceniem. Podano przykłady, gdy na ogłoszenie firmy o poszukiwaniu pracownika
danej specjalności, nie zgłosił się nikt.
Uczestnicy dyskusji najczęściej poszukiwali następujących specjalności:
8
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
–
piekarz, cukiernik, fryzjer, kucharz, kelner, mechanik napraw pojazdów samochodowych,
ślusarz, spawacz, elektryk, automatyk, elektromechanik samochodowy, wędliniarz,
masarz, rozbieracz, handlowiec, ekspedientka, pracownik obsługi ruchu turystycznego,
flisak, przewodnik turystyczny, specjalista ds. górnictwa skalnego, murarz, montaŜysta
rusztowań,
maszynista
chłodniczy,
technik
informatyk,
kierowca,
sprzedawca,
bukieciarka, krawcowa, inŜynier zootechnik.
Zawody szczególnie często wymieniane jako poszukiwane przez mikroprzedsiębiorców
(Ostrowiec Świętokrzyski) to piekarz i cukiernik. Respondenci Ci zgłosili następujące
przyczyny trudności znalezienia pracowników, jakie ich zdaniem istnieją w branŜy
piekarniczo-cukierniczej:
–
brak od wielu lat kierunku cukiernik w szkole zawodowej (Ostrowiec Świętokrzyski),
–
w zawodzie piekarz kształci tylko szkoła specjalna (w Ostrowcu Świętokrzyskim).
Absolwenci tej szkoły to osoby niepełnosprawne sprawiające liczne problemy
pracodawcom.
„Przez ostatnie 10-15 lat nie był wyszkolony ani jeden cukiernik, którego moŜna by od razu
postawić, aby pociągnął jakąś produkcję”
„Poszukujemy piekarzy, jedyna klasa jaka jest to w szkole specjalnej. Zaryzykowaliśmy
wzięliśmy 6 takich uczniów i przez 3 lata tworzyli oni dla firmy nieprawdopodobny balast.
śaden z nich nie wyraził ochoty do pracy. Wszyscy otrzymali renty.”
„Poszukujemy flisaków – to są uprawnienia dość szerokie, to jest pod nadzorem Ŝeglugi
śródlądowej, trzeba mieć uprawnienia tak jak na statki.”
„W branŜy usług turystycznych ludzi po studiach łatwiej znaleźć. Czujemy brak fachowców w
tej branŜy na poziomie szkół zawodowych czy średnich. Potrzebujemy pracowników obsługi
ruchu turystycznego, flisaków, przewodników, handlowców. Te osoby, które są uczyły się u
nas od podstaw. ”
„Na terenie woj. świętokrzyskiego nie kształci się młodzieŜy w zawodzie eksploatacji
surowców skalnych, jest równieŜ deficyt kadry w średnim wieku, są absolwenci AGH a
9
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
potrzeba osób z wykształceniem średnim do dozoru i w kopalniach.”
„Te kadry w budownictwie jeśli są, to są mało doświadczone.”
„O dobrą krawcową jest bardzo cięŜko. Polikwidowali szkoły.”
„Nie ma operatorów maszyn po szkole zawodowej.”
„Absolwenci nie posiadają kwalifikacji dających im uprawnienia do zatrudnienia na danym
stanowisku pracy.”
„Nie mają Ŝadnej praktyki, bardzo cięŜko jest zatrudnić absolwenta. Nie stawiamy Ŝadnych
wymagań poza przygotowaniem kierunkowym.”
„Bardzo trudno jest znaleźć ludzi na konkretne stanowiska inŜyniera, zootechnika po
wykształceniu rolniczym no i nie zatrudniliśmy nikogo.”
„Potrzebowaliśmy maszynistę chłodniczego do obsługi urządzeń chłodniczych i musi mieć
uprawnienia do pracy na zbiornikach ciśnieniowych, nie zatrudniliśmy. Podkupiliśmy
pracownika z innej firmy.”
„Poszukiwaliśmy mechanika samochodowego i jest bardzo trudno znaleźć.”
„Ja szukałam przez PUP pracownika do branŜy ubezpieczeniowej min. wykształcenie średnie
– nie znalazła się taka osoba.”
„Brak absolwentów w branŜy handel spoŜywczy. Dawałam ogłoszenia i nikt się nie zgłaszał .
Poszukiwałam handlowca i ekspedientki.”
Jako przykład zawodu, w którym występują nadwyŜki absolwentów podano zawód
kamieniarz.
„Natomiast w zawodzie kamieniarza jest nadprodukcja absolwentów.”
10
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
2.2. Niski poziom przygotowania zawodowego absolwentów
Drugą, oprócz trudności w znalezieniu właściwego pracownika kwestią, spontanicznie
podnoszoną przez wszystkich respondentów, bez względu na wielkość firmy, jest niski
poziom przygotowania zawodowego absolwentów szkół zawodowych.
W tym kontekście wymieniono absolwentów liceum ekonomicznego, szkoły fryzjerskiej,
gastronomicznej, samochodowej, handlowej oraz budowlanej. Wszyscy oni zdaniem
respondentów prezentują zdecydowanie zbyt niski poziom przygotowania zawodowego.
„Ja sklep spoŜywczo – przemysłowy mam, potrzebowałam sprzedawców. Poszukiwałam
osoby młodej, zaleŜało mi na absolwentach. Jednak te osoby nie sprawdziły się. Znaleźć było
łatwo jednak te osoby za słabo były przygotowane, nie radziły sobie z tempem pracy,
brakowało praktyki.”
„Ja przyjmowałem absolwentów ze szkoły zawodowej, brak praktyki, brak pracy w zakładzie.
Wolę absolwentów, swoich uczniów, których wyszkoliłem przez 3 lata. JeŜeli przyjmuje to
pracownika juŜ wykwalifikowanego z doświadczeniem.”
„Po budowlankach są ludzie, jest duŜo pracowników chętnych, ale ich umiejętności są
bardzo małe, trzeba ich wszystkiego uczyć”
„Znaleźć jest łatwo bo jednak jest zasób osób, które poszukują pracy, ale większość z tych
osób albo nie umie tego co powinna ze szkoły gastronomicznej albo umie w stopniu
znikomym. Jedna moŜe dwie osoby na 10 coś potrafi i trzeba te osoby dokształcać,
podpowiadać.”
„Ludzie po szkołach przychodzą, nie wiedza, nie umieją, brak im obycia w urzędach, biurach.
Jest to bardziej problem szkolnictwa niŜ poszczególnych osób.”
„Uczniowie nie są fachowcami. CięŜka jest współpraca z uczniami. StaŜyści nie są
przygotowani do wykonywania zawodu.”
„Szkoły nie przygotowują do zawodu, zbyt duŜo ogólnej wiedzy.”
„Wśród ludzi młodych jest bardzo niski poziom odpowiedzialności.”
11
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
Znaczna część respondentów we wszystkich grupach podaje spontanicznie, jako przyczynę
złego
przygotowania
zawodowego
absolwentów,
zacofanie
technologiczne
szkół
zawodowych. Szkoły te nie nadąŜają za rozwojem współczesnej techniki, ich programy
nauczania są przestarzałe i co za tym idzie, poziom przygotowania zawodowego absolwentów
rozmija się z oczekiwaniami pracodawców.
Z opinią tą zgodzili się zarówno przedstawiciele mikro przedsiębiorstw, jak i firm większych.
Podano liczne przykłady przestarzałych programów kształcenia w takich dziedzinach jak:
obróbka metalu, elektromechanika, budownictwo, mechanika samochodowa.
Wśród większości respondentów dominuje przekonanie, Ŝe absolwenta szkoły o profilu
zawodowym trzeba będzie uczyć wszystkiego od początku w przedsiębiorstwie. Obawy
pracodawców dotyczą głównie konieczności zaangaŜowania dodatkowych środków,
oddelegowania specjalistów do szkolenia nowo przyjętych absolwentów, zgłoszono teŜ
przypadki zepsucia drogiego sprzętu przez szkolących się absolwentów bez doświadczenia.
2.3. Niski poziom motywacji do pracy
Specyficznym problemem, spontanicznie wskazywanym przez znaczną część respondentów
w kontekście niskiej motywacji absolwentów szkół zawodowych do pracy, jest wysoki
poziom fluktuacji juŜ zatrudnionych absolwentów. Wśród dyskutantów panuje niemal
powszechne przekonanie, Ŝe główną przyczyną tego zjawiska są masowe wyjazdy młodych
osób do pracy za granicą. Wielu pracodawców podejrzewa, Ŝe absolwenci szkół o profilu
zawodowym, juŜ w momencie podejmowania pracy działają często w złej wierze, to znaczy z
góry zakładają, Ŝe gdy tylko zdobędą minimalne doświadczenie zawodowe, porzucą pracę i
wyjadą za granicę. Pracodawca ponosi w tej sytuacji jedynie koszty kształcenia takich
pracowników i po kilku / kilkunastu miesiącach musi szukać nowych.
„Z naszych doświadczeń wynika, Ŝe nie ma chęci do podejmowania pracy – bardzo niska
motywacja.”
„Młodzi podchodzą do pracy bardzo lekko – nie tu to wyjadę do Anglii.”
12
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
„W sklepie miałam ekspedientkę na staŜu po ekonomiku ale dostała się na studia.”
„Rynek jest wyczerpany, fachowcy wyjechali na zachód. Zatrudniliśmy absolwentów część
dłuŜej została, pracowała a część
po pewnym czasie, po nabyciu praktyki odeszła i
wyjechała.”
„Wszyscy absolwenci pracują trochę, nabywają doświadczenie i wyjeŜdŜają za pieniędzmi do
innych krajów UE.”
„Oni zakładają Ŝe zdobędą nawet krótkie doświadczenie i wyjeŜdŜają.”
„KaŜdy absolwent myśli o wyjeździe za granicę. W mniejszym lub większym stopniu brak
absolwentom perspektyw.”
„Parę lat temu, kiedy były zawierane umowy o praktyczną naukę zawodu z zakładem pracy 3 dni nauka 2 dni praktyka - w naszej firmie było kilku absolwentów, którzy u nas odbyli
praktykę, znali zagadnienia i zostali, pracowali jakiś czas, a potem odeszli do lepiej płacącej
firmy. To byli dobrzy fachowcy.”
„Miałem (pracownika) z programu Pierwsza Praca, pracował 2 lata i wyjechał bo się
wykształcił.”
Przekonanie znacznej części przedsiębiorców, Ŝe pracownicy o wykształceniu zawodowym to
pracownicy często zmieniający pracodawcę i nie rzadko, w złej wierze zatrudniający się
jedynie na krótki okres, traktować naleŜy w tym kontekście, jako jedną z przeszkód w
zatrudnianiu tego typu osób.
2.4. Podsumowanie – czy warto zatrudniać absolwentów?
Podsumowując wstępną część dyskusji o problemach
zatrudnienia absolwentów
ponadgimnazjalnych szkół zawodowych, respondenci rozwaŜali problem czy – biorąc pod
uwagę wszystkie problemy jakie dotychczas zgłosili – chcą zatrudniać absolwentów, czy teŜ
preferują pracowników starszych wiekiem i staŜem. Mimo długiej listy zarzutów wobec
poziomu przygotowania absolwentów oraz poziomu ich motywacji, zdecydowana większość
13
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
przedstawicieli przedsiębiorstw objętych badaniem deklaruje, iŜ bardziej interesują ich
absolwenci szkól zawodowych, niŜ osoby juŜ dysponujące dłuŜszym staŜem. Postawa ta moŜe
dziwić w świetle tego co respondenci mówili poprzednio o poziomie przygotowania
absolwentów. Pamiętać jednak trzeba, Ŝe z załoŜenia w badaniu uczestniczyli wyłącznie
przedstawiciele przedsiębiorstw, które w ostatnim czasie zatrudniły, poszukiwały lub nadal
poszukują absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych.
Stosunkowo nieliczni przedsiębiorcy, którzy z góry preferują raczej pracowników ze staŜem
niŜ absolwentów, to przede wszystkim przedstawiciele mikro przedsiębiorstw. Firmy o
większej liczbie pracowników stawiają raczej na absolwentów, niektóre z nich deklarują
nawet chęć „wymiany” starszych pracowników na świeŜo kończących szkoły.
NajwaŜniejsze argumenty, jakie w tym kontekście przytoczono na korzyść zatrudniania raczej
absolwentów, niŜ pracowników starszych wiekiem i staŜem to:
–
większa szybkość uczenia się;
–
brak oporów wobec nowoczesnych technologii i urządzeń;
–
większa ambicja, chęć wykazania się – wyŜsze wymagania wobec pracodawcy;
–
obycie z techniką komputerową;
–
zatrudnienie absolwentów jest tańsze dla firmy.
„Młodych moŜna szybciej wszystkiego nauczyć natomiast osoby starsze bardziej doceniają
wartość pracy, dyscypliny, obowiązku.”
„Ja wole absolwentki u mnie moŜna nabyć doświadczenie, albo najlepiej Ŝeby to była
uczennica i potem zostaje.”
„Osoby młode są mniej zdyscyplinowane, ale są bardziej elastyczni. Mają do czynienia z
komputerem nie boją się urządzeń, komputer, kasa fiskalna – dla niego klawisz nie jest
końcem świata, natomiast dla osób starszych jest to bariera.”
„Chcieliśmy zamienić tych starszych pracowników na młodszych. W zakładzie nie są
potrzebne Ŝadne zdolności manualne bo produkcja jest maszynowa. Chodzi o utrzymanie
reŜimu technologicznego i higienicznego.”
14
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
„Starsi staŜem podchodzą zupełnie inaczej do pracy niŜ oni, są pewni swojej pracy,
umiejętności, a ten młody człowiek stara się czymś innym wykazać.”
„Absolwenci mają większe oczekiwania od starszych pracowników. Są odwaŜni upominają
się o pieniądze, o wolne, doskonale znają przepisy.”
„Absolwenci róŜnią się od starszych pracowników znajomością obsługi urządzeń biurowych:
komputer, ksero, fax. Młode osoby nie boją się, Ŝe coś zepsują. Natomiast osoby starsze mają
większe obiekcje. Osoby starsze nie ufają w moŜliwości komputera. Młodzi ludzie natomiast
świetnie sobie radzą z techniką.”
„Dwóch absolwentów zatrudniliśmy 3 lata temu z tym, Ŝe jeden przez te 3 lata nie nauczył się
nic, a drugi od początku zadawał po 30 pytań dziennie. On się bał cokolwiek zrobić Ŝeby nie
popsuć. Ale teraz jest takim fachowcem, Ŝe starsi pracownicy pytają go jak coś zrobić.”
„Zatrudnienie absolwenta jest tańsze np. na stanowiska koordynowania kierowców, proste
prace biurowe, sprzedawcy.”
„Pracownicy z dłuŜszym staŜem są juŜ fachowcami, są pewniejsi siebie, mają duŜe
doświadczenie.”
„Młodzi nie szanują pracy.”
„Poszukujemy głównie z doświadczeniem.”
„Preferuje osoby z doświadczeniem.”
„Ja wolę osobę, która coś umie, wolałbym zapłacić tej osobie nawet większe wynagrodzenie
a mieć pracownika, na którym mogę polegać i który ma jakąś wiedzę niŜ stać, pilnować,
zlecać komuś opiekę nad osobą niedoświadczoną.”
„Zupełnie inny stosunek do pracy mają osoby starsze, bardziej doceniają pracę, są bardziej
zmobilizowani i zdyscyplinowani.”
15
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
III. POSTAWY
PRACODAWCÓW WOBEC ZATRUDNIENIA ABSOLWENTÓW
PONADGIMNAZJALNYCH
SZKÓŁ
ZAWODOWYCH
–
KWESTIE
SZCZEGÓŁOWE
Dalsza część dyskusji poświęcona była bardziej szczegółowemu omówieniu kwestii,
wiąŜących się z zatrudnieniem absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych takich
jak: charakterystyka poziomu ich przygotowania teoretycznego, kwestie związane z
umiejętnościami praktycznymi, ocena charakterystycznych cech osobowościowych itp.
Niektóre z tych problemów były juŜ podnoszone we wstępnej części dyskusji, tutaj zostały
rozwinięte, często przy pomocy uszczegóławiających pytań moderatora.
3.1. Ocena przygotowania teoretycznego
Kwestia niskiego przygotowania zawodowego absolwentów ponadgimnazjalnych szkół
zawodowych, to jak pamiętamy, jeden z głównych czynników warunkujących postawę
pracodawców wobec tej grupy pracowników.
Przedsiębiorcy dostrzegają braki w przygotowaniu teoretycznym absolwentów niemal równie
silnie jak braki w umiejętnościach praktycznych. TakŜe i w tym aspekcie oczekiwania
mikroprzedsiębiorców zdają się iść nieco dalej niŜ oczekiwania przedstawicieli firm
większych. Podany niŜej cytat z wypowiedzi pracodawcy poszukującego pracownika, który
umiałby naprawić nie tylko śuka, ale takŜe kaŜde nowoczesne auto, stanowić moŜe dobrą
egzemplifikację tego rodzaju oczekiwań. W zdecydowanej większości przypadków
oczekiwania pracodawców są całkowicie racjonalne. Z szeregu podanych przykładów
szczegółowych moŜna wyciągnąć wniosek ogólny, iŜ przewaŜająca większość absolwentów
opuszcza szkoły nie tylko bez praktyki, ale takŜe bez przygotowania teoretycznego, jakiego
oczekiwaliby pracodawcy.
Najczęściej opisywane przez dyskutantów przykłady dają się
sprowadzić do następujących typowych sytuacji:
16
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
– zupełny brak wiedzy teoretycznej u absolwentów lub powaŜne luki w przygotowaniu
teoretycznym;
– absolwenci posiadają wiedzę teoretyczną, ale posiadana wiedza teoretyczna jest ona
przestarzała i nie zdaje egzaminu w zetknięciu z bardziej nowoczesnymi urządzeniami;
– brak przygotowania absolwentów w zakresie formalno – prawnych aspektów
funkcjonowania danego zawodu np. przepisów sanitarno – epidemiologicznych w
przemyśle spoŜywczych.
„BranŜa przetwórstwa mięsnego jest dość wymagająca. Wykształcenie zawodowe nie do
końca spełnia oczekiwania. Nie chodzi ty tylko o fachowość, bo fachowość generuje się z
biegiem czasu praktyki – lat. KaŜdego pracownika musimy szkolić od nowa. Zmieniają się
przepisy w związku z wejściem do UE, jest niedosyt jeśli chodzi o wykształcenie, o znajomość
rozporządzeń, o wszystkie wymogi sanitarno epidemiologiczne i tutaj jest bardzo duŜy brak
wiedzy jeśli chodzi o uczniów, absolwentów szkół zawodowych.”
„Szkoły nie dają uczniom takiej wiedzy, Ŝeby mogli samodzielnie naprawić samochód.
Przychodzą młodzi ludzie, którzy potrafią naprawić Ŝuka starego albo fiata, natomiast jak się
daje im samochód jakiś samochód, który jest teraz to mają problemy.”
„Przychodzi dziewczyna po technikum fryzjerskim i nie wi,e na którym palcu trzymać
noŜyczki.”
„Po szkole zawodowej kucharz umiał zrobić pizzę, zapiekankę, zupy, a z racji tego, Ŝe
prowadzimy karczmę, więc potrzebujemy dań staropolskich, on nie umiał zrobić porządnie
bigosu, upiec mięs w tradycyjny sposób. Nie umiał tego podać, tak Ŝeby dobrze wyglądało.”
„Ja szukałem techników elektroników ale bardzo cięŜko, brak przygotowania absolwentów.
Technika tak poszła do przodu, Ŝe szkoła nie nadąŜa.”
3.2. Ocena umiejętności praktycznych
Umiejętności praktyczne absolwentów szkół o profilu zawodowym zostały ocenione przez
17
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
respondentów równie nisko, jak ich przygotowanie teoretyczne. Oceny negatywne przewaŜały
we wszystkich trzech grupach.
Rozmówcy podkreślali przede wszystkim:
–
brak obeznania absolwentów z współczesną techniką biurową, (np. w księgowości)
–
brak znajomości technik automatyzacji i komputeryzacji produkcji (np. nowoczesny
wypiek pieczywa);
–
brak obeznania absolwentów z współczesnymi urządzeniami uŜywanymi w ich
zawodzie. Dotyczy to nawet tak popularnych urządzeń jak kopiarki, faksy,
komputery, kasy fiskalne etc.;
–
niski poziom przygotowania praktycznego nie ogranicza się jedynie do dziedzin w
których
stosowane
tradycyjnych,
jak
są
nowoczesne
fryzjerstwo
czy
technologie,
gastronomia,
przedstawiciele
równieŜ
zawodów
oceniają
poziom
przygotowania absolwentów, jako raŜąco niski.
„Młoda osoba przychodząca do sklepu od podstaw jest uczona wszystkiego: układania
towaru, asortymentu, metkowania, nawet obsługi kasy fiskalnej – są kłopoty. Osoby są
kompletnie nieprzygotowane, uczą się wszystkiego od podstaw.”
„Ja szukałem techników elektroników ale bardzo cięŜko, brak przygotowania absolwentów.
Technika tak poszła do przodu, Ŝe szkoła nie nadąŜa.”
„Większość absolwentów juŜ podczas pierwszej rozmowy informuje, Ŝe nie potrafi nic poza
drobnymi pracami przy samochodzie.”
„Nie widzę moŜliwości Ŝeby pracownik – absolwent, mógł pracować jako mechanik.”
„Bukieciarki, jeŜeli miały zmysł artystyczny, to nie radziły sobie z handlem.”
„Ja się z dobrym przypadkiem nie spotkałem, przyszedł do mnie chłopak, który nie potrafił
umyć szczotką samochodu.”
„Przychodzi dziewczyna po technikum fryzjerskim i nie umie porządnie głowy umyć.”
„Po szkole zawodowej kucharz umiał zrobić pizzę, zapiekankę, zupy, a z racji tego, Ŝe
prowadzimy karczmę, więc potrzebujemy dań staropolskich, on nie umiał zrobić porządnie
18
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
bigosu, upiec mięs w tradycyjny sposób. Nie umiał tego podać, tak Ŝeby dobrze wyglądało.”
Winą za niski poziom przygotowania zawodowego absolwentów, respondenci niemal
jednogłośnie obarczają szkołę. Szkoły nie inwestują w sprzęt, programy i pracownie
komputerowe, ksiąŜki, w konsekwencji uczniowie nie mają kontaktu z obsługą programów
komputerowych (np. w księgowości), maszyn i sprzętu, a ich wiedza jest nieaktualna. Kadra
nauczająca w szkołach zawodowy, to zdaniem respondentów często osoby, które po prostu
nie dały sobie rady w zawodzie i dlatego poszły uczyć do szkoły – jako przykład podano
szkoły fryzjerskie, gdzie często uczą byli właściciele upadłych zakładów fryzjerskich. Wśród
innych powodów niskiego poziomu kształcenia wymieniano najczęściej brak praktyk lub źle
zorganizowane praktyki oraz fakt, Ŝe zajęcia w tych szkołach prowadzone są w zbyt licznych
grupach.
Przykłady pozytywne – dobrego poziomu merytorycznego lub dobrego poziomu w pewnych
aspektach kształcenia – podawano sporadycznie. W kontekście pozytywnym wyceniono
przygotowanie absolwentów technikum spoŜywczego w zakresie przestrzegania zasad
higieny (jednocześnie inni respondenci byli wysoce krytyczny odnośnie tej samej kwestii w
innych szkołach o tym profilu).
„Powiedziałbym wprost, Ŝe w naszym zawodzie fryzjerskim potrzeba jest więcej praktyki, bo
szkoła zawodowa to szkoła zawodowa. Nauka zawodu fryzjerskiego nie powinna odbywać się
w szkole, ale w zakładzie, bo tu jest praktyka. Ja np. jak przyjmuję pracownika, to ja nie
patrzę jaki on ma dyplom tylko stawiam do fotela dzień czy pół, robi 2 –3 fryzury i oceniam –
mam przyjąć, czy nie ?”
„Całe szkolnictwo ekonomiczne, tam gdzie praktyki odbywają się w urzędach, starostwach,
tam ci ludzie są ludźmi do podbijania kopert czy noszenia ich na pocztę. Praktycznie nie
dopuszcza się ich do komputerów czy innych urządzeń biurowych, Ŝeby nie popsuli albo, Ŝeby
nie skradli danych i efekty są takie, Ŝe kończą ludzie licea, technika do końca nie mając
pojęcia o podstawowych rzeczach jak obsługa faksu, ksera.”
„Takie szkoły fryzjerskie to jest produkcja bezrobotnych, kadra nie jest do nauczania
19
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
dostosowana, sposób nauczania z lat 50-tych i nic się nie zmienia. Nowych technologii nie
znają, sprzętu nie ma, na nic nie ma - produkcję robią bezrobotnych.”
„Ja miałem absolwentki po szkole fryzjerskiej, ale one nawet szczotki nie potrafiły utrzymać
po skończeniu technikum. Pięć lat, przez które oni płacili, szkoła pobierała pieniądze, ale ona
ich niczego nie uczy. Tam poszli uczyć tacy ludzie, którzy nie potrafili utrzymać swoich
zakładów.”
„Wg mnie szkoły zawodowe przygotowują absolwentów źle, za słabo.”
„Szkoły nie robią absolutnie nic nawet w zakresie wypracowywania nawyków higienicznych,
podwyŜszenia świadomości pracowników, która w branŜy spoŜywczej musi funkcjonować.”
„Wypiek pieczywa jest dziś niemal w pełni skomputeryzowany, a w szkołach nadal uczy się
przestarzałych, od lat nie stosowanych, technik „ręcznych”.
„Absolwenci po technikach spoŜywczych nie mają jeszcze doświadczenia, ale mają zasady
wyniesione ze szkoły jeśli chodzi o higienę. Rozumie co to są bakterie, ma dobre
przygotowanie. Mają duŜo praktyki podczas nauki w szkole. Praktyki są nadzorowane, muszą
potem zdać egzamin. W szkołach spoŜywczych jest tak jak wiele lat temu, czyli dobrze.”
3.3. Ocena zachowania, motywacji i kompetencji osobowościowych
W odniesieniu do cech osobowych, nie związanych bezpośrednio z przygotowaniem
profesjonalnym, respondenci najczęściej zwracali uwagę na:
–
niski poziom motywacji do pracy;
–
zbyt wysokie oczekiwania płacowe;
–
brak troski o higienę osobistą i schludny wygląd;
–
brak poczucia odpowiedzialności, zdyscyplinowania w pracy.
Na tle problemów związanych z przygotowaniem teoretycznym i praktycznym absolwentów,
aspekty osobowościowe podnoszone były jedynie przez część rozmówców. Ogólnie
podkreślano, podnoszony juŜ w dyskusji wstępnej, problem niskiej motywacji do pracy,
20
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
charakteryzujący ogół absolwentów, bez względu na profil ukończonej szkoły zawodowej.
Inną kwestią co do której zmaza się znaczna część dyskutantów, są relatywnie duŜe, jak na
reprezentowany poziom umiejętności – oczekiwania finansowe absolwentów. Oczekiwania
te, szczególnie przedstawicielom mikro przedsiębiorstw wydają się zbyt wygórowane.
Kwestie bardziej specyficzne związane ze sposobem zachowania się w pracy, nabierają
szczególnego znaczenia w niektórych branŜach. Przykładem mogą tu być wypowiedzi
przedstawiciela zakładów mięsnych, dla którego problemem, większym od braków w
przygotowaniu profesjonalnym, jest brak elementarnych nawyków higienicznych u
absolwentów szkół zawodowych. ReŜimy czystości w branŜy spoŜywczej są bardzo wysokie,
pracownicy
przyjmowani
po
szkołach
zawodowych
nie
mają
ani
świadomości
obowiązujących norm sanitarnych, ani stosownych nawyków higieny osobistej.
„Wiedzą czego chcą, mówią ile oczekują.”
„Nikt nie chce pracować za 800 zł.”
„ Na samym starcie mają bardzo wysokie oczekiwania finansowe.”
„W przypadku kierowców są to bardzo wysokie wymagania finansowe.”
„Większość absolwentów przychodzi z obowiązku, a nie ma chęci.”
„Często te osoby są włączone do szerszej brygady i stopniowo nabywają umiejętności, te
osoby najbardziej wytrwałe, zdolne mają szansę na dłuŜszy angaŜ.”
„Zgłosiłam zapotrzebowanie do biura pracy, nie zaleŜało mi czy to będzie osoba po
zasadniczej szkole czy po liceum, wszystko jedno. Z taką osobą przeprowadzam rozmowę i
liczy się komunikatywność w handlu. Nie sądzę Ŝeby po szkole zawodowej mógł się nauczyć
tego fachu. To zaleŜy od człowieka, czy on chce się nauczyć pewnych rzeczy czy nie.”
„Szkoły nie robią absolutnie nic nawet w zakresie wypracowywania nawyków higienicznych,
podwyŜszenia świadomości pracowników, która w branŜy spoŜywczej musi funkcjonować.”
„W branŜy samochodowej ten kierowca po szkole jest za młody, jeszcze się nie nacieszył
samochodem i tego się boimy.”
21
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
„Czasem trafi się taki uczeń, Ŝe po miesiącu samodzielnie zostawić go moŜna na stanowisku
pracy i powierzyć mu jakieś naprawy.”
3.4. Cechy pozytywne absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych
Dyskusja we wszystkich 3 grupach koncentrowała się zdecydowanie częściej na
róŜnorodnych
aspektach
negatywnych
przygotowania
zawodowego
absolwentów
ponadgimnazjalnych szkół zawodowych, co w znacznej części było wynikiem samego
postawienia tematu w kontekście przeszkód dla zatrudnienia. Mimo to w róŜnych momentach
dyskusji, na marginesie wypowiedzi lub jako kontrargument, podano pewną liczbę
przykładów pozytywnych ilustrujących dodatnie cechy bądź przygotowania zawodowego,
bądź osobowości, przyjętych do pracy absolwentów szkół zawodowych. Sukcesem i „mocną
stroną” jest dla szeregu rozmówców juŜ sam fakt, Ŝe nowo przyjęty absolwent szkoły
zawodowej utrzymał się w pracy i nadal jest zatrudniony.
Przykłady udanego zatrudnienia absolwenta, rozmówcy traktowali najczęściej jako dowód, Ŝe
jeśli tylko młody człowiek ma wystarczająco silną motywację to, mimo, iŜ otrzymał w szkole
kiepskie przygotowanie, jest w stanie douczyć się na stanowisku pracy, a często nawet
przewyŜszyć swoich nauczycieli. W sytuacji zdecydowanie niskiego przygotowania
profesjonalnego, cechy osobowościowe, przede wszystkim silna motywacja do pracy, chęć
uczenia się nowych rzeczy, silne ambicje, stają się w oczach pracodawców najwaŜniejszym
wyróŜnikiem tych absolwentów szkół zawodowych, którzy mogą liczyć na zatrudnienie.
„Ja pozytywnie oceniam wykształcenie zawodowe, chociaŜ rzadko kto poprzestaje na takim
wykształceniu, zawsze stara się iść dalej.”
„Wśród takich osób, które planują na dłuŜej związać się z firmą, widać chęci do nauczenia się
czegoś, tym bardziej, Ŝe często kontynuują naukę na studiach politechnicznych. Takie osoby
mają większą motywacje i zaangaŜowanie.”
„Często się zdarza, Ŝe uczeń przerasta mistrza.”
22
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
„Miałam osobę po szkole zawodowej handlowej, sprawdziła się, potrafiła obsługiwać kasę,
szybko nawiązywała kontakt z ludźmi, operatywna.”
„Mieliśmy absolwenta technikum samochodowego, który przyszedł do nas jako ślusarz
spawacz. Jeśli chodzi o spawanie pewne umiejętności juŜ miał przychodząc do nas, później
poszerzył o nowoczesne metody spawania i kierowany był na dalsze kursy. Pracuje nadal w
szerszym zakresie, jako blacharz spawacz.”
„Ostatni absolwent przyjęty w ubiegłym roku po technikum hutniczym posiadał umiejętności
składania komputera, skanowania, oprogramowania – chciał się rozwijać zapoznał się z
systemem kamer, obsługi klienta i do dziś się sprawdza.”
„Absolwenci po technikach spoŜywczych nie mają jeszcze doświadczenia, ale mają zasady
wyniesione ze szkoły, jeśli chodzi o higienę. Rozumie co to są bakterie, ma dobre
przygotowanie. Mają duŜo praktyki podczas nauki w szkole. Praktyki są nadzorowane, muszą
potem zdać egzamin. W szkołach spoŜywczych jest tak jak wiele lat temu, czyli dobrze.”
„W ciągu ostatnich 2 miesięcy zatrudniliśmy dwóch absolwentów o specjalności mechanik
samochodowy. Byli u nas na staŜu. Z grupy 20 osób, które były na staŜu 2 panów spodobało
się kadrze kierowniczej.”
„Mam doświadczenie pozytywne, kilka lat temu przyjąłem absolwentów technikum, jeden
został serwisantem - sprawdza się, drugi jest z technikum ekonomicznego – jest
handlowcem.”
„W ubiegłym roku po praktyce przyszedł do nas absolwent, fakt niewiele umiał, ale po 3
miesiącach w grupie pracującej zaczął łapać co mu jest potrzebne i do dzisiaj pracuje. Podjął
studia – da się ludzi rozwijać. ”
„Przyjmujemy staŜystów do pracy w hotelu i gastronomii. Z łatwością moŜna było ich znaleźć
i są przyjęci. Nie ma problemów i mamy dobrą współpracę ze szkołami. Ci modzi są otwarci.
Są teŜ tacy, którzy skończyli szkołę, mieli praktyki, a teraz są przyjęci jako pracownicy –
dwóch kucharzy, 2 kelnerki, recepcjonista.”
23
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
IV. BARIERY
I UŁATWIENIA W ZATRUDNIANIU ABSOLWENTÓW SZKÓŁ
ZAWODOWYCH
4.1. Ocena programów wspierających zatrudnienie absolwentów
Przedstawiciele firm średnich i duŜych biorący udział w dyskusji, na ogół dobrze znają
programy wspierające zatrudnienie absolwentów.
Znaczna część tego typu
firm
systematycznie korzysta z tych programów. Mikroprzedsiębiorcy zdają się być znacznie
słabiej poinformowani o istnieniu i moŜliwościach płynących z takich programów.
Sama
idea
wsparcia
finansowego
udzielanego
przez
Państwo
przedsiębiorstwom
zatrudniającym absolwentów, jest doceniana przez przedsiębiorców korzystających z takich
programów, wysoce pozytywnie.
Ogólnie stwierdzić moŜna, Ŝe w grupie przedsiębiorstw duŜych, na większą skalę
korzystających z dofinansowań z Urzędów Pracy do zatrudnienia absolwentów, przewaŜa
pozytywne nastawienie do tego typu programów. Krytyka jaką zgłoszono dotyczy raczej
wysokości dofinansowań i biurokracji związanej z ich udzielaniem, lub niesolidności
staŜystów, a nie samej idei takich programów. Problemy jakie respondenci zgłosili w tym
aspekcie dotyczyły nie tyle samych Programów, jak np. „Pierwsza Praca”, lecz osób z
programów tych korzystających. Opisywane przykłady zachowania staŜystów – unikanie
pracy, ciągłe zwolnienia lekarskie etc. – to przyczynek do kwestii opisywanego juŜ wyŜej,
braku motywacji do pracy duŜej części absolwentów szkół zawodowych, a nie wada samego
systemu pomocy.
Bez względu na to, czy respondenci korzystali z Programów typu „Pierwsza Praca”, czy teŜ
nie, zgłoszono w tym kontekście kilka postulatów, mogących zdaniem rozmówców usprawnić
zatrudnienie absolwentów szkół zawodowych:
− refundacja ZUS w dłuŜszym okresie czasu;
− refundacja utworzenia stanowiska pracy;
− kursy i szkolenia finansowane przez WUP, poprawiające przygotowanie zawodowe
absolwentów;
− uproszczenie zasad i procedur w Urzędzie Pracy;
24
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
− zwiększenie czasu refinansowanego staŜu do 12 miesięcy.
„Ja pracuje w duŜej firmie i się nie opłaca wchodzić w Ŝadne dotacje, programy bo jest
więcej kłopotu niŜ korzyści.”
„Współpracę z Urzędem Pracy oceniam bardzo dobrze.”
„Korzystamy z EFS – staŜyści 4-5 osób, ale nie korzystamy z ulg podatkowych.”
„Trzy dziewczyny były kierowane jako staŜystki, Ŝadna nie dotrwała do końca staŜu przy
czterogodzinnym dniu pracy. Za te pieniądze pracować nie będzie, 4 godziny to jest za duŜo,
ona w swojej przyszłości nie utoŜsamia się z pracą.”
„Ja w zakładzie fryzjerskim nie zatrudniałem z programu bo to bez sensu, po co taką osobę
brać, jak ona nic nie umie.”
„Ja miałam osobę z tego projektu (Pierwsza Praca) – pracownik biurowy i bardzo pozytywne
wraŜenie wywarła. Osoba ambitna, chciała pozostać w pracy, starała się i została. To jest
dobra forma zatrudnienia takiej osoby, moŜna poznać firmę i pracodawca moŜe poznać
pracownika. Są równieŜ osoby, które po tych 3-4 miesiącach nie spełniają wymogów
pracodawcy.”
„W przypadku zawodów masarz, wędliniarz – korzystam z biura pracy i jesteśmy
zadowoleni.”
„Są zalety takich programów, bo przy małym nakładzie finansowym moŜna tych kandydatów
do pracy poznać.”
„Jeśli zatrudnimy (w ramach Programu) kilku, część musi zostać. Kiedyś mieliśmy taką
sytuację dość skrajną, Ŝe były 2 osoby, jedna z nich musiała zostać. Podczas staŜu jedna z
nich ciągle była na zwolnieniach lekarskich, druga nic nie umiała i nie miała chęci do pracy,
a jedna z nich musiała zostać.”
„Dobre są takie programy, bo młode osoby zdobędą doświadczenie.”
„Kontakt z tym Programem (PP) jest bardzo cięŜki, brak informacji z urzędu.”
25
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
„WaŜne by przez jakiś czas, rok czy dwa, pracodawca był zwolniony z płacenia ZUS, na
Fundusz Pracy.”
„Dobrym pomysłem są współfinansowane przez Urząd Pracy kursy np. absolwenci robią
sobie prawo jazdy kategorii D.”
„Państwo mogłoby w sposób zdecydowany rozprawić się z szarą strefą, która jest główną
barierą funkcjonowania uczciwie działających zakładów i legalnie tworzonych miejsc pracy.”
4.2. Opinie o szkołach zawodowych i ocena współpracy z szkołami
Około 1/3 przedstawicieli przedsiębiorstw średnich i duŜych deklaruje, Ŝe ich firmy miały w
przeszłości jakieś kontakty z szkołami o profilu zawodowym.
Doświadczenia respondentów z współpracy ze szkołami są mieszane. Wśród uczestników
dyskusji byli zarówno przedsiębiorcy pozytywnie, jak i negatywnie oceniający taką
współpracę.
Generalnie w toku dyskusji, zarówno ci przedsiębiorcy, którzy mieli kontakty ze szkołami,
jak i ci, którzy ich nie mieli zgodzili się, Ŝe kontakty takie są potrzebne i wartościowe.
Przedsiębiorcy, którzy opisują negatywne doświadczenia w kontaktach z szkołami wskazują
na:
− brak zainteresowania szkoły współpracą z przedsiębiorstwem;
− niska motywacja praktykantów, zwolnienia lekarskie, unikanie pracy;
− brak zainteresowania absolwentów, którzy odbyli praktyki, zatrudnieniem w
przedsiębiorstwie.
Odrębną kategorię stanowią przedsiębiorcy kładący nacisk na negatywne finansowe aspekty
organizacji praktyk dla uczniów. Praktyki takie generują róŜnego rodzaju koszty, np.
konieczność dostarczenia ubrań roboczych.
„Co roku przyjmujemy na praktyki ze szkoły. Szkoła występuje z prośbą o przyjęcie. Nie do
końca nam zaleŜy na programach Ŝeby szkolić. Jednak nigdy nie odmawiamy bo wiemy, Ŝe
26
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
ktoś moŜe skorzystać z wiedzy, ale raczej spotykamy się z negatywnym nastawieniem uczniów.
Ostatnio miały przyjść 4 osoby na stanowiska róŜne w zaleŜności od kierunku (sekretariat,
obsługa) i okazuje się, Ŝe 2 osoby przyniosły zwolnienie lekarskie. Same praktyki nie do końca
wystarczają, musza być chęci.”
„U nas problem stanowi wyposaŜenie praktykanta w ubranie robocze. Przychodzi na miesiąc,
ale ubranie trzeba mu dać.”
„My pracujemy ze szkołami wyŜszymi, mamy praktyki studentów turystyki, ale podejście jakie
jest na poziomie szkół średnich – nie angaŜują się.”
„Musi istnieć jednolity system, nie na poziomie szkoły czy gminy, nie tak by indywidualny
przedsiębiorca komunikował się ze szkołą. Ja próbowałem to robić, to nie ma sensu. Pan
dyrektor stwierdził, Ŝe mają swoją technologię, podręczniki z lat 70 –tych i Ŝe są to dzieci ze
szkoły specjalnej, więc nie ma się co przejmować.”
„Staraliśmy się namawiać miejscowe technikum i inne szkoły, Ŝeby powstawały kierunki
obsługi ruchu turystycznego. Rynek szkolnictwa nie czuje jeszcze takiej potrzeby. Rynek
szkolny cięŜko się dostosowuje do sytuacji.”
„Mam doświadczenie pozytywne ze współpracy z technikum. Co roku przyjmuję i wiosną i
jesienią uczniów na praktykę, bo oni muszą gdzieś praktykować. Najczęściej na miesięczne
praktyki przychodzą.”
„Współpracujemy ze szkołą, która zasilała kopalnie białego zagłębia, to była szkoła
zawodowa i technikum. Współpracujemy z tą szkołą w ten sposób, Ŝe uczniowie odbywają u
nas praktyki miesięczne, ale jako absolwenci nie zgłaszają się, gdzieś znikają, idą na studia.”
„Bardzo dobrze, Ŝe są praktyki tylko to trochę mało. U nas po praktyce został jeden chłopak.”
„Muszą odbywać się praktyki bo to kontakt z technologią i zawodem.”
„UmoŜliwiliśmy odbywanie praktyk zawodowych. Były to obopólne korzyści. Pewne prace
uczniowie wykonywali pod nadzorem doświadczonych pracowników, a przy okazji zdobywali
doświadczenie.”
27
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
„W moim przypadku cały czas jest to inspiracja szkoły. Są zawierane umowy ze szkołą na
praktyki uczniów. Są to 4 tygodnie i po takich praktykach zostawały 1 lub 2 osoby
zatrudnione.”
Tylko nieliczni rozmówcy zgłosili jakieś postulaty rozwiązań, mogących usprawnić kontakty
szkół zawodowych z przedsiębiorstwami:
− ulepszenie systemu wynagradzania przedsiębiorców organizujących praktyki;
− zapewnienie nadzoru nauczyciela ze szkoły podczas praktyki w przedsiębiorstwie.
„Państwo powinno dotować praktyki, bo firma ponosi koszty przyjęcia na praktyki, odzieŜ
ochronna, opieka ze strony doświadczonych pracowników, dokumentacja praktyki.”
„Nauczyciele powinni nadzorować praktyki, powinni przychodzić do firm, sprawdzać czego
się ich uczniowie uczą, jak się uczą.”
4.3. Bariery w zatrudnianiu absolwentów i sposoby na ich pokonanie
Bariery w zatrudnianiu absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych, jakie
respondenci zgłosili w róŜnych miejscach dyskusji, przedstawiają się następująco, w
kolejności względnej waŜności:
− niski poziom przygotowania zawodowego absolwentów;
− systemy szkolenia zawodowego realizowane przez ponadgimnazjalne szkoły
zawodowe w regionie, nie korespondują z faktycznymi potrzebami przedsiębiorców;
− niska motywacja do pracy absolwentów szkół zawodowych;
− brak absolwentów o określonych kwalifikacjach zawodowych na lokalnym rynku
pracy;
− obawa pracodawców przed duŜą rotacją, w grupie pracowników o wykształceniu
zawodowym;
− brak praktyki, doświadczenia zawodowego absolwentów;
− wysokie oczekiwania finansowe absolwentów;
− złe „pierwsze wraŜenie” brak umiejętności poruszania się po rynku pracy;
28
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
− niewystarczający system wsparcia dla firm zatrudniających absolwentów;
− istnienie szarej strefy i nielegalnego rynku pracy.
Słabe przygotowanie zawodowe absolwentów, w połączeniu z niską motywacją do
kontynuacji pracy w ramach jednego przedsiębiorstwa, są najczęściej wskazywanymi przez
uczestników dyskusji barierami, w zwiększeniu zatrudnienia tego rodzaju pracowników.
V. PODSUMOWANIE - SYLWETKA IDEALNEGO ABSOLWENTA
Rozproszone uwagi respondentów odnoszące się do preferowanych cech absolwentów
ponadgimnazjalnych szkół zawodowych, moŜna sprowadzić do czterech grup kompetencji, a
mianowicie: kompetencji zawodowych, kompetencji poznawczych, kompetencji społecznych
oraz kompetencji osobowościowych. Cechy preferowane w ramach kaŜdej z tych kompetencji
składają się łącznie na wizerunek „idealnego absolwenta”.
W obszarze kompetencji zawodowych wskazano jako najwaŜniejsze:
− wysoka motywacja do podjęcia pracy i kontynuacji w ramach zatrudniającej firmy;
− praktyczne umiejętności zawodowe ;
− teoretyczne przygotowanie zawodowe
„Zainteresowany pracą w swoim zawodzie.”
„Z zapałem do pracy.”
„Z dobrą motywacją do pracy.”
„Merytorycznie i praktycznie dobrze przygotowany.”
„Fachowiec w swojej dziedzinie.”
„Przygotowany dobrze przez szkołę.”
„Po przebytych praktykach w szkole.”
„Samodzielny na stanowisku pracy.”
Obszar kompetencji poznawczych:
______________________________________________________________________________________________
_____
29
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
− motywacja do doskonalenia posiadanych i zdobywania nowych umiejętności;
− motywacja do zdobywania nowej wiedzy.
„Chłonący wiedzę”, „Na bieŜąco z techniką.”
Obszar kompetencji społecznych:
− schludny, zadbany wygląd, bez nałogów;
− lojalny wobec firmy.
„Zainteresowany pracą w danym zawodzie.”
„Wnoszący nowe formy organizacyjne na tym stanowisku, na którym pracuje.”
„Lojalny wobec firmy.”
Obszar kompetencji osobowościowych:
− odpowiedzialność;
− dbałość;
− lojalność;
− komunikatywność;
− umiejętność współpracy w zespole;
− sumienność;
− uczciwość;
− pracowitość;
− operatywność;
− zdyscyplinowanie;
− zaangaŜowanie w pracę;
„Umiejący działać w grupie.”
„Dbający o klienta.”
„Odpowiedzialny za wykonywaną pracę.”
„Chcący utoŜsamiać się z firmą.”
„śeby był zdyscyplinowany.”
30
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
„Szanujący wyposaŜenie i maszyny firmy.”
31
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
VI. PODSUMOWANIE I WNIOSKI
1. Ogólna postawa pracodawców wobec absolwentów szkół zawodowych oraz samych
tych szkół jest ambiwalentna. Z jednej strony zgłaszane jest wyraźne zapotrzebowanie
na tego typu pracowników, w szczególności w firmach średnich i duŜych. Z drugiej
strony, zarówno poziom przygotowania zawodowego absolwentów jak i poziom
kształcących ich szkół, oceniane są zdecydowanie negatywnie.
2. W przedsiębiorstwach większych (powyŜej 10 zatrudnionych) występuje wyraźny
popyt na pracowników z wykształceniem zawodowym oraz wyraźnie deklarowana
przez pracodawców wola zatrudniania takich pracowników.
3. Główne przeszkody w zwiększeniu zatrudnienia absolwentów z wykształceniem
zawodowym, to z punktu widzenia pracodawców:
− niski poziom przygotowania zawodowego absolwentów;
− niska motywacja do pracy absolwentów szkół zawodowych;
− brak absolwentów o określonych kwalifikacjach zawodowych na lokalnym rynku
pracy;
− obawa pracodawców przed duŜą rotacją, w grupie pracowników o wykształceniu
zawodowym;
− brak praktyki, doświadczenia zawodowego absolwentów;
− wysokie oczekiwania finansowe absolwentów.
4. Znaczna część pracodawców z większych przedsiębiorstw deklaruje chęć kształcenia
zawodowego uczniów i/lub absolwentów w formie praktyk i/lub staŜy.
Zasadniczym problemem ujawnionym w badaniu jest brak, lub słabe funkcjonowanie
mechanizmu informacji zwrotnej, pomiędzy przedsiębiorstwami i szkołami. Prowadzi to do
paradoksalnej sytuacji, Ŝe w warunkach dwucyfrowego bezrobocia, szereg przedsiębiorstw
ma bardzo powaŜne problemy ze znalezieniem pracowników. Podstawowym zaleceniem
praktycznym, płynącym z przeprowadzonego badania, jest więc potrzeba implementacji
32
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
rozwiązań, pozwalających na znacznie ściślejsze powiązanie systemu szkolnictwa
zawodowego z faktycznymi potrzebami przedsiębiorstw.
33
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
Charakterystyka respondentów
Badaniem objęto trzy grupy pracodawców z terenu województwa świętokrzyskiego. Do
udziału w dyskusji zaproszono osoby reprezentujące firmy, które w okresie ostatnich kilku lat
zatrudniały absolwentów szkół ponadgimnazjalnych o profilu zawodowym.
Tabela 1 – Dane uczestników dyskusji
Płeć
Stanowisko w
firmie
Lokalizacja
firmy
Liczba
pracowników
Przedmiot
działalności firmy
GRUPA I (Ostrowiec Świętokrzyski)
męŜczyzna
Właściciel
Ostrowiec
Świętokrzyski
0-9
usługi fryzjerskie
męŜczyzna
Właściciel
Ostrowiec
Świętokrzyski
0-9
usługi remontowe
męŜczyzna
Właściciel
Ostrowiec
Świętokrzyski
0-9
usługi fryzjerskie
kobieta
Właściciel
Ostrowiec
Świętokrzyski
0-9
usługi
gastronomiczne
męŜczyzna
Właściciel
Ostrowiec
Świętokrzyski
10-49
mechanika
pojazdowa
produkcja filmów
video
męŜczyzna
Dyrektor
Batów
10-49
męŜczyzna
Szef działu kadr,
działu HR,
specjalista ds.
zasobów ludzkich
Ostrowiec
Świętokrzyski
250 i więcej
usługi turystyczne
transport osób
34
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
Płeć
Stanowisko w
firmie
Lokalizacja
firmy
Liczba
pracowników
Przedmiot
kobieta
Właściciel
Ostrowiec
Świętokrzyski
0-9
męŜczyzna
Właściciel
Ostrowiec
Świętokrzyski
10-49
handel - informatyka
kobieta
Dyrektor
Ostrowiec
Świętokrzyski
50-249
Produkcja - mięso i
przetwórstwo mięsne
handel spoŜywczoprzemysłowy
Handel hurtowy i
detaliczny art.
SpoŜywcze, mięso,
wędliny i drób
kobieta
Właściciel
Ostrowiec
Świętokrzyski
0-9
męŜczyzna
Właściciel
Ostrowiec
Świętokrzyski
10-49
handel odzieŜą
Produkcja
piekarnictwo
GRUPA II (Kielce)
kobieta
Właściciel
Jaworznie
0-9
handel
wielobranŜowy
kobieta
Właściciel
Kielce
10-49
Handel art.
spoŜywczoprzemysłowymi
kobieta
Właściciel
Kielce
0-9
Usługi masaŜ i
rehabilitacja
męŜczyzna
Właściciel
Kielce
0-9
usługi transport
kobieta
Właściciel
Kielce
10-49
Usługi krawieckie
35
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
Płeć
Stanowisko w
firmie
Lokalizacja
firmy
Liczba
pracowników
Przedmiot
kobieta
Szef działu kadr
Kielce
10-49
męŜczyzna
Szef działu kadr
Kielce
250 i więcej
usługi przewóz osób
kobieta
Szef działu kadr
Kielce
250 i więcej
Usługi – naprawy
samochodów
kobieta
Specjalista ds.
zasobów ludzkich
Kielce
10-49
Produkcja i handel
słodyczami
męŜczyzna
Szef działu kadr
Kielce
250 i więcej
usługi hotelarskie,
gastronomia
Produkcja –
wydobycie kamienia
GRUPA III (Kielce)
męŜczyzna
Pracownik ds.
kadrowych
Kielce
10-49
usługi informatyczne
męŜczyzna
Właściciel
Kielce
0-9
usługi
zabezpieczenia,
transportu, dozoru
kobieta
Właściciel
Kielce
do 9
usługi
ubezpieczeniowe
kobieta
Właściciel
Kielce
do 9
handel kwiatami
męŜczyzna
Właściciel
Kielce
do 9
usługi budowlane,
handel okna, rolety,
Ŝaluzje, parapety
męŜczyzna
Właściciel
Kielce
10-49
usługi transportowe
36
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
Płeć
Stanowisko w
firmie
Lokalizacja
firmy
Liczba
pracowników
Przedmiot
męŜczyzna
Właściciel
Kielce
10-49
usługi kurierskie
kobieta
Księgowa (prowadzi
teŜ kadry)
Kielce
50-249
handel detaliczny
artykułami
spoŜywczymi
męŜczyzna
Pracownik działu
odpowiedzialnego za
nabór pracowników
SkarŜysko
Kamienna
250 i więcej
kobieta
Właściciel
Kielce
50-249
handel artykułami
spoŜywczymi
kobieta
Szef działu kadr
Kielce
50-249
produkcja art.
nabiałowych; handel
art. własnej produkcji
oraz produkcji innych
firm
usługi transportowe
handel odzieŜą
37
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
Wykaz firm objętych badaniem
1. PKS S.A.
2. PUBLIMA sp.j.
3. Handel artykułami spoŜywczo-przemysłowymi.
4. Firma usługowo-handlowa Łukasz Wabik.
5. Mechanika pojazdowa i produkcja filmów video.
6. LOCZEK.
7. BONUS.
8. BAŁT – Stowarzyszenie na rzecz rozwoju gminy Bałtów.
9. ELEX PHU.
10. MODFRYZ.
11. Piekarnia MAŁGORZATA.
12. KARCZMA KONIEC ŚWIATA.
13. POD KASZTANAMI – sklep wielobranŜowy.
14. Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacji Sp. z o.o.
15. Sklepy spoŜywcze.
16. POLMOZBYT AUTOSERWIS.
17. VERA.
18. FARA – studium masaŜu.
19. TARA – PHUiP.
20. ESKA sp. z.o.o.
21. ANMI.
22. Międzywojewódzka Handlowa Spółka Inwalidów.
23. AGAT.
24. SprzedaŜ kwiatów.
38
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
25. STAUP – internet cafe.
26. Handel Hurtowy i Detaliczny art. SpoŜywczymi.
27. BIMEX.
28. DEXTER.
29. OSM RADOSTOWA.
30. WTRIPOL.
31. PIEMOR.
32. IMEX.
39
______________________________________________________________________________________________
_____
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
Przewodnik dyskusji
I.
WSTĘP
• Przywitanie – wyjaśnienie celu badania, zapewnienie o anonimowości
II.
PROBLEMY ZATRUDNIANIA OSÓB Z WYKSZTAŁCENIEM
ZAWODOWYM – DYSKUSJA WSTĘPNA
MODERATOR:
Chciałabym, aby na początek podzielili się Państwo swoimi doświadczeniami w zatrudnianiu
osób o wykształceniu zawodowym w ostatnich latach. ZaleŜy mi na praktycznych przykładach
jak to wygląda w Waszych firmach.
1. Czy w ostatnich kilku latach Państwa firmy zatrudniały lub poszukiwały jakichś
pracowników na stanowiska wymagające wykształcenia zawodowego? Mówiąc o
wykształceniu zawodowym mam na myśli absolwentów zasadniczych szkół
zawodowych, techników, liceów zawodowych oraz szkół policealnych.
•
Jakich specjalności zawodowych poszukiwaliście?
•
Czy łatwo było znaleźć osoby o potrzebnych Państwu kwalifikacjach?
•
Jeśli były jakieś trudności to pracowników o jakich specjalnościach
zawodowych trudno było lub jest znaleźć?
2. Czy poszukując pracowników z wykształceniem zawodowym szukacie Państwo
raczej osób z dłuŜszym staŜem zawodowym czy absolwentów, którzy niedawno
ukończyli szkołę?
•
III.
Na jakie stanowiska bylibyście Państwo skłonni zatrudnić absolwenta szkoły o
profilu zawodowym, a na jakie absolwenci tacy się nie nadają?
ABSOLWENCI SZKÓŁ O PROFILU ZAWODOWYM – KWESTIE
SZCZEGÓŁOWE
MODERATOR:
Porozmawiajmy teraz nieco szczegółowiej o absolwentach szkół o profilu zawodowym, to
jest o absolwentach zasadniczych szkół zawodowych, techników, liceów zawodowych oraz
szkół policealnych. Biorąc pod uwagę Państwa doświadczenie proszę ocenić:
1. Jaki poziom przygotowania zawodowego prezentują absolwenci?
______________________________________________________________________________________________
_____
40
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
•
Czy mają wystarczająco szerokie przygotowanie teoretyczne?
•
Czy posiadają wystarczające umiejętności praktyczne?
•
Konkretne przykłady dobrze przygotowanych zawodowo i źle przygotowanych
zawodowo
2. Czy absolwenci z jakimi mieliście Państwo kontakt wyróŜniają się jakoś na tle
innych pracowników pod względem takich cech jak:
•
motywacja do pracy
•
zdolność do samodzielnego podejmowania decyzji
•
umiejętność działania w nietypowych sytuacjach
•
poczucie odpowiedzialności i dyscyplina w pracy
3. Jak w Państwa opinii wyglądają kwestie finansowe związane z zatrudnianiem
absolwentów? Jakie są ich Ŝądania finansowe?
•
Czy zatrudniając absolwentów o jakich mówiliśmy przed chwilą,
korzystaliście Państwo z jakiegoś programu wspierającego zatrudnienie
absolwentów, oferowanego przez Urząd Pracy np. Programu „Pierwsza
praca”?
•
Jak oceniacie Państwo tego typu programy?
•
Czy Państwo powinno jakoś wspierać przedsiębiorców zatrudniających
absolwentów?
•
Na czym winno polegać takie wsparcie, aby rzeczywiście firmy zatrudniały
więcej absolwentów?
•
Czy zatrudnienie absolwenta jest tańsze niŜ zatrudnienie pracownika ze
staŜem?
4. Co stanowi największą przeszkodę w zatrudnianiu absolwentów szkół o profilu
zawodowym w Państwa firmie?
5. Próba ustalenia rankingu przeszkód od najwaŜniejszej do mniej waŜnej.
IV. KONTAKTY PRZEDSIĘBIORSTW Z SZKOŁAMI
ZAWODOWYMI
MODERATOR:
______________________________________________________________________________________________
_____
41
Unia Europejska
budŜetu państwa
_________________________________________________________________________________
Niektóre przedsiębiorstwa poszukujące pracowników o wykształceniu zawodowym
nawiązują bezpośrednie kontakty z szkołami o takim profilu.
1. Czy firma kogoś z Państwa ma lub miała w przeszłości bezpośrednie kontakty
z jakąś szkołą o profilu zawodowym?
•
Jeśli tak na czym te kontakty polegały?
•
Jak wyglądała współpraca?
•
Czy firma jest / była zadowolona z tych kontaktów?
•
Czy w wyniku współpracy ze szkołą jacyś absolwenci zostali
zatrudnieni przez firmę?
2. Jeśli współpraca nie jest wpełni zadawalająca, co naleŜałoby poprawić?
3. Jeśli nie mieli kontaktów ze szkołą:
•
Czy szukali takich kontaktów i jak oceniają idee takich kontaktów?
•
Czy w przypadku ich firm widzą sens takiej współpracy, na czym taka
współpraca mogłaby polegać?
•
Jakie korzyści mogłyby płynąć dla firmy z takiej współpracy?
42
______________________________________________________________________________________________
_____

FGI pracodawcy - raport ostateczny

Transkrypt

Podobne dokumenty

ZAŚWIADCZENIE ukończył(a) studia w grupie 5% najlepszych

Załącznik nr 5 do Zarządzenia Rektor nr 34/12

100 lat łączenia tradycji z nowoczesnością

Woda co o niej wiemy? Dorota Rutkowska

Trening umiejętności menedżerskich, czyli jak odnieść sukces w

ANKIETA DLA PRACODAWCÓW Szanowni Państwo Zwracamy się

Tytuł prezentacji - Kongres Faktoringu

Regulamin wyłaniania 5% najlepszych absolwentów WSZOP którzy