Rozmowa z Adamem Szczyszczajem

342
343
] Marta Bryś
Iść za swoim marzeniem
Rozmowa z Adamem Szczyszczajem
]
Heiner Müller
Szosa Wołokołamska
fot. Natalia Kabanow
Adam
Szczyszczaj
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
...............................................................................................................
Marta Bryś: Jak to się stało, że od razu po studiach znalazłeś się w zespole Teatru Polskiego
we Wrocławiu?
Adam Szczyszczaj: Zanim trafiłem do krakowskiej PWST, przez rok studiowałem we Wrocławiu
na Wydziale Lalkarskim i zakochałem się w tym mieście. Miałem propozycję pracy w Starym
Teatrze, ale bardzo nie chciałem zostawać w Krakowie, więc już na czwartym roku zacząłem się
starać o pracę we Wrocławiu. Zależało mi na pracy w teatrze z dużym i silnym zespołem, chciałem się zetknąć z aktorskimi osobowościami. Byłem tak bardzo zdeterminowany, że nawet dla
moich kolegów z roku w PWST było oczywiste, że znajdę się w zespole Polskiego.
M.B.: W okresie, o którym mówisz, to jest 2004–2006, Teatr Polski nie był w najlepszej formie
artystycznej.
A.Sz.: Wszyscy profesorowie chcieli mnie odwieść od tej decyzji, Krystian Lupa namawiał
mnie na Stary Teatr albo Teatr Dramatyczny w Warszawie. Dla mnie wybór Polskiego był tak
oczywisty, że przestałem się interesować innymi scenami, nigdzie nie wysyłałem CV. Pamiętaj,
że Polski wciąż wtedy był legendą, wspominało się wybitne spektakle, które tutaj powstały.
Bardzo świadomie wykorzystałem ten zastój w Polskim, bo wiedziałem, że będzie mi się dużo
łatwiej do niego dostać. Miałem bardzo intensywne studia i byłem zmęczony pracą. Chciałem
gdzieś wyjechać, zrobić sobie rok przerwy i angaż w Polskim był temu bliski.
M.B.: Co pomyślałeś, gdy to marzenie się spełniło?
A.Sz.: Nie miałem w sobie wielkiej radości – dla mnie to było tak oczywiste i zgodne z moim
planem, że przyjąłem to naturalnie. Cieszyłem się z komfortowej sytuacji angażu w teatrze przed
ukończeniem szkoły.
M.B.: Silny zespół był dla ciebie istotniejszy niż praca w teatrze, w którym w tym czasie
powstawały ciekawe spektakle i pracowali zdolni reżyserzy?
A.Sz.: Tak zostałem „wychowany” na studiach. Wiedziałem, że nie chodzi o to, żeby po studiach
starać się o pracę w Teatrze Narodowym, bo tam się trudno dostać, ale żeby trafić do miejsca,
w którym można się rozwijać.
To zresztą bardzo dziwne. Moje rozmowy z dyrektorem odbywały się w trakcie żałoby narodowej po Janie Pawle II. Jechałem pociągiem do Wrocławia i uświadomiłem sobie niezwykły zbieg
okoliczności – w szkole miałem zajęcia w budynkach, w których on był aktorem, a teraz staram się o pracę w tak trudnym momencie. Wybrałem go wtedy na mojego patrona drogi zawodowej. Poza tym coś mi podpowiadało, że moje przyjście zmieni Polski. Trzymam się tej myśli
do dziś. Powiedziałem sobie, że dopóki jestem w tym teatrze, będzie w nim dobrze. I nie chodzi
o to, że przeceniam moją w nim obecność, ale czasem dobrze wypracować w sobie takie przekonanie. To niezwykle motywuje do działania i daje wiarę w sens pracy.
M.B.: Pamiętasz jakąś sytuację twojego pierwszego spotkania z zespołem, teatrem?
A.Sz.: Rozmowa z reżyserem Łukaszem Wittem-Michałowskim w Krakowie, który zaprosił
mnie do pracy przy Pustyni. Powiedział mi, że będę grał sceny z Ewą Skibińską, Mariuszem Kiljanem i Adamem Cywką. Wtedy pomyślałem: „No, to masz swój skok na głęboką wodę”. Cywka
wydawał mi się wtedy wrocławskim Andrzejem Chyrą. Byłem przerażony, zdenerwowany.
M.B.: To napięcie nie minęło na próbach?
A.Sz.: Szczerze mówiąc, próby były koszmarne. Poczułem się jak na egzaminie do szkoły,
bo znowu musiałem udowadniać, co potrafię. Poza tym zostałem zatrudniony przez dyrektora,
344 Adam Szczyszczaj
który nie był lubiany, co też miało duży wpływ na postrzeganie mnie przez zespół. Postanowiłem
przekonać ich do siebie przez ciężką pracę. Całkowicie unikałem prywatnych kontaktów, żeby nie
wypracować mojej pozycji przez kontakty bufetowe. Teraz wiem, że zaufanie zespołu było dużo
większe, niż mi się wydawało, ale zawsze stawiam sobie poprzeczkę wyżej, niż to konieczne.
Co zaskakujące, dużo szybciej złapałem kontakt z tymi „osobowościami” niż z rówieśnikami. Później zostałem zaproszony do zrobienia zastępstwa w Woyzecku Grażyny Kani, przed którą wszyscy mnie ostrzegali, ale na szczęście szybko się dogadaliśmy. Asystentką reżysera była Halina
Rasiakówna, która przygotowywała mnie do tej roli. Wtedy naprawdę zrozumiałem, że aktorstwo to sztuka kompromisu.
M.B.: Rolą przełomową dla twojej pracy był Zygmunt w spektaklu w reżyserii Marka Fiedora
Wszystkim Zygmuntom między oczy!!!
A.Sz.: Grałem kilka scen z Kingą Preis, kolejną gwiazdą tego teatru. W tym projekcie
występował niemal cały zespół – to była moja pierwsza główna rola po szkole. Spoczywała
na mnie odpowiedzialność za całość spektaklu. Praca z Fiedorem była tak intensywna i ciekawa,
że mogłem skupiać się tylko na budowaniu roli, nic mnie nie rozpraszało. On jest reżyserem,
który potrafi wypracować indywidualny język dla każdego aktora. Wiedział, że jestem uczniem
Lupy, i starał się mówić do mnie w podobny sposób. Miałem komfort ryzykowania, bo wiedziałem, że Marek nade mną czuwa. Wszyscy mieliśmy wielkie zaufanie do reżysera. Marek sprawił,
że wszyscy odżyli, uwierzyli w ten teatr. Przedtem zespół był sfrustrowany, czuł się niedoceniony, zapomniany i zaniedbany. Chyba podczas prób do Wszystkim Zygmuntom... po raz pierwszy
pomyślałem, że cieszę się, iż jestem w tym teatrze, w tym zespole.
M.B.: Musiałeś weryfikować to, czego nauczyłeś się w PWST, w momencie konfrontacji z pracą
na zawodowej scenie?
A.Sz.: To dziwne, ale absolutnie nie. Teatru nauczyłem się w szkole, pracując między innymi
z Janem Peszkiem i Lupą. Owszem, praca w zawodowym teatrze jest doświadczeniem innej
natury, ale przecież egzamin w szkole traktujesz poważnie, trochę jak swoją premierę. U Lupy,
Adama Nawojczyka, Jerzego Stuhra czy Anny Polony nie możesz sobie pozwolić na to, że odegrasz małą etiudę i nic więcej – wymagają od ciebie pełnej pracy nad rolą. Dlatego przychodząc
do Polskiego, czułem się jak ryba w wodzie, mogłem zderzyć wiedzę o aktorstwie z rzeczywistością. Moje problemy w teatrze rozbijały się przede wszystkim o sprawy prywatne, niepisane
umowy w zespole.
M.B.: Czy doświadczenie z Wydziału Lalkarskiego ma dla ciebie znaczenie?
A.Sz.: Jest ważne, ta szkoła nauczyła mnie zawodowej pokory. Na Wydziale Aktorskim w Krakowie buduje się twoje ego, podkreśla siłę osobowości. Na lalkach aktor chowa się za przedmiotem i musi się podporządkować innej materii, a to cię odziera z myślenia tylko o sobie na scenie.
Oczywiście, tam również kładzie się nacisk na osobowość aktora, ale bardzo mocno podkreślana
jest jego zależność od przedmiotu, rzeczywistości scenicznej, światła, kostiumu, scenografii. Dlatego nie byłem w euforii, gdy dostałem się do Krakowa, bo wiedziałem, że czeka mnie ciężka
praca. Miałem wielkie szczęście, bo byłem w grupie z obecnie bardzo dobrymi aktorami, nieustannie gotowymi do pracy: Tomaszem Cymermanem, Szymonem Czackim, Romą Gąsiorowską, Martą Malikowską, Karoliną Porcari. Każdy z nas ma inną wrażliwość i byliśmy wobec siebie
345
bardzo wymagający. Może właśnie dzięki nim nauczyłem się, jak pracować w zespole, ale przede
wszystkim zdobyłem bezcenny bagaż doświadczeń.
M.B.: Po odwołaniu Bogdana Toszy nowym dyrektorem w 2006 roku został Krzysztof Mieszkowski, który na rozpoczęcie swojej pracy zaproponował Terrordrom Breslau w reżyserii Wiktora
Rubina. Znasz go jeszcze ze studiów. Zagrałeś Larsa, postać bardzo niejasną, niejednoznaczną
psychologicznie. Szybko odnalazłeś się w takiej estetyce, gdzie gest jest ważniejszy niż psychologia postaci?
A.Sz.: To było bardzo śmieszne spotkanie, Wiktor był w szkole zupełnie innym reżyserem, proponował teatr bardzo głębokiej psychologii. Przy pracy nad Terrordromem Breslau spotkałem
nowego człowieka: z mrocznego typa w czerni i rozciągniętym swetrze zmienił się w miłego
faceta, niezwykle optymistycznego, szukającego w teatrze humoru i pozytywnej energii, a nie
tylko łez, potu i traumy. Z rolą Larsa wiąże się moja bardzo osobista historia, ponieważ pierwsza
próba była w dzień pogrzebu mojej babci, najważniejszej osoby w moim życiu. Dyrektor oczywiście rozumiał sytuację i przesunął termin rozpoczęcia pracy, niemniej jednak trzy miesiące prób
upłynęły w atmosferze silnych prywatnych emocji. Bardzo chciałbym do tej roli wrócić, ponieważ
ze względu na mój ówczesny stan psychiczny pozbawiłem się szansy na zabawę w teatr Rubina,
zabawę z rolą, czego reżyser ode mnie oczekiwał. Gdybym miał mówić o moich zawodowych
niedociągnięciach, na pewno wymieniłbym rolę Larsa.
M.B.: Przy Terrordromie Breslau po raz pierwszy pracowałeś na próbach z dramaturgiem Bartoszem Frąckowiakiem. Czy aktorowi taka osoba na próbach jest potrzebna?
A.Sz.: Moim zdaniem niezbędna. Jeśli podział obowiązków między reżyserem i dramaturgiem
jest ustalony, aktor ma dodatkowy komfort. Nie chodzi o to, że chcę budować scenę z dramaturgiem, pracować nad rolą, ale o bezpieczeństwo, świadomość, że ktoś czuwa nad całością. Jako
aktor czuję się pewniej, kiedy wiem, że pomysły reżysera są weryfikowane. Bartek i Wiktor stworzyli bardzo twórczy tandem. Nie mam pojęcia, jak podzielili się pracą, ale jako aktor czułem,
że wszystko, co się dzieje na scenie, ma mocny fundament intelektualny. Wiadomo, że aktor,
reżyser i dramaturg mają inny ogląd spektaklu, co innego jest dla nich ważne i cudownie jest,
kiedy te perspektywy mogą się ze sobą spotkać. Niestety, często zdarza się, że aktor w pewnym
sensie staje się asystentem reżysera albo gorzej – drugim reżyserem. Świadczy to o bezradności reżysera. W takich sytuacjach interweniuje dramaturg, który ma koncepcję przebiegu całego
spektaklu. Peszek w szkole uczył nas, że aktor ostatecznie zawsze skazany jest tylko na siebie.
Myślę, że od momentu pojawienia się w teatrze postaci dramaturga niekoniecznie musi tak być.
M.B.: Mówisz, że aktor powinien rzucać się na nowe wyzwania, odnajdować w różnych estetykach. Czy to znaczy, że nie odrzucasz ról?
A.Sz.: Odrzucam z różnych powodów: jestem zajęty innym projektem, nie umiem się dogadać
z reżyserem albo po prostu mam przeczucie, że mój wysiłek włożony w pracę nie da mi poczucia
spełnienia. Każda rola powinna być wyzwaniem i krokiem do przodu. Nie zdarzyło mi się jeszcze
zrezygnować z roli w trakcie pracy, wielokrotnie natomiast musiałem odmawiać.
M.B.: To oznacza, że świadomie angażujesz się w pracę z reżyserami, którzy mają skrajnie
odmienne od siebie poglądy na teatr, jak Rubin, Krzysztof Garbaczewski czy Przemysław Wojcieszek?
346 Adam Szczyszczaj
A.Sz.: Przy każdym spotkaniu staram się odkryć coś dla siebie. Praca w Polskim daje
mi możliwość sprawdzenia się w różnych gatunkach teatralnych i dzięki temu mogę powiedzieć, że jestem gotów na nowe doświadczenia, doznania, formy i język teatralny. Jeśli chcesz
być dobrym aktorem, musisz się nieustannie ze sobą konfrontować, podważać własny warsztat.
Wtedy naprawdę się rozwijasz. Praca tylko na bazie emocji czy intuicji jest dla mnie za prosta,
łatwo mi przychodzi, ale to nie jest tak, że aktorstwo psychologiczne jest łatwe, a formalne nie.
Każdy aktor ma inne predyspozycje, ale nie wolno się zamykać. Rubin proponuje zabawę i nie
widzę powodu, żeby takie myślenie o teatrze odrzucać. Lubię pracować nad postacią, z którą się
nie zgadzam. Dlatego też nie boję się grać postaci zupełnie mi obcej w myśleniu, której prywatnie nigdy bym nie polubił.
M.B.: Podkreślasz, że szukasz nowych wyzwań, ciągle się rozwijasz, a czy coś cię krępuje,
zamyka na próbach?
A.Sz.: Im trudniej jest aktorowi, tym lepiej dla roli. Im więcej problemów masz z postacią,
tym twoja praca będzie miała ciekawszy efekt. Zawsze się boję, kiedy zaczynam próby, ale z tej
obawy rodzi się mobilizacja. Jeżeli coś mi przeszkadza w pracy, to na pewno sytuacja, w której
reżyser nie dba o higienę pracy. Jeśli w ogóle kłócę się na próbach, to właśnie o to, żeby zająć się
pracą nad spektaklem, a nie osobistymi przepychankami. Nie lubię też reżyserów nieprzygotowanych do pracy, za których aktorzy muszą później myśleć o całym przedstawieniu. Wtedy nie
jestem w stanie skoncentrować się na roli i dać z siebie tyle, ile bym chciał. Suma sumarum chyba
nie należę do skrępowanych aktorów.
M.B.: Często się zdarza, że w trakcie spektaklu dzieje się coś niespodziewanego. Miałeś takie
sytuacje?
A.Sz.: Kiedyś podczas Snu nocy letniej grałem scenę gwałtu na Michale Opalińskim i nagle
na widowni wstał jakiś mężczyzna i krzyknął na cały teatr: „Wstyd, wstyd, to jest wstyd!”.
Po czym wyszedł, trzaskając drzwiami. Byłem przerażony, bo za chwilę miałem zagrać intymną
scenę ze Skibińską. Bałem się, że jeśli na udawanej scenie gwałtu doszło do takiego incydentu,
to za chwilę pół teatru krzyknie: „Wstyd” i podąży za tym mężczyzną. Na szczęście myliłem się.
Kiedyś właśnie w tej scenie intymnej, kiedy nie mogę odezwać się ani słowem, Ewa zapomniała tekstu. Nie słyszała suflerki, nie mogłem jej podpowiedzieć, więc zaczęła w kółko powtarzać
ten sam tekst, a później tworzyć własny. Wiele mnie kosztowało, żeby nie wybuchnąć śmiechem.
Innym razem kolega zapomniał się i zaczął mnie bić, a ja, będąc w roli, nie mogłem tego przerwać. Na szczęście koledzy interweniowali za mnie. Widzowie nigdy się nie zorientowali. Parę
razy łamano mi coś na scenie. Wojtek Mecwaldowski we Wszystkim Zygmuntom między oczy!!!
złamał mi kciuk w połowie spektaklu, ale zagrałem do końca.
M.B.: W scenie ze Skibińską we Śnie nocy letniej występujesz nago, pisze się o tobie jako
o jednym z najczęściej rozbieranych aktorów w Polsce.
A.Sz.: Kiedy moi rodzice czytają o mnie takie opinie, nie są w stanie uwierzyć. Od zawsze
byłem bardzo zawstydzonym dzieckiem – dostawałem histerii na plaży, kiedy mama mówiła, żebym zdjął koszulkę. W toaletach upewniałem się zawsze, czy na pewno wszystkie okna
są zasłonięte. Kiedy rozbieram się na scenie, w ogóle o tym nie myślę, nawet tego nie czuję. Scena
z Ewą nie była stresująca z powodu nagości. Dużo trudniejsza była dla mnie scena z Rasiakówną
347
w Zaśnij teraz w ogniu Wojcieszka, chociaż tam wcale nie jestem nagi. Musieliśmy zagrać scenę
łóżkową, intymną, mając widzów kilka metrów od siebie. Zawsze mówiłem, że pierwszym reżyserem, u którego całkowicie się rozbiorę, będzie Lupa i tak się stało – Krystian rozebrał mnie,
można powiedzieć, w sposób ekstremalny. W Kuszeniu cichej Weroniki stoję nagi na proscenium
w pozycji człowieka witruwiańskiego i nie jestem w stanie niczego ukryć przed widzem. Wcześniej nie pozwalałem na to reżyserom, czułem, że to nie jest konieczne. Nie wierzyłem w nagość
w teatrze, uważałem, że to niepotrzebna, tania prowokacja. Jeśli mnie zapytasz teraz, czy się
wstydzę nagości na scenie, to absolutnie nie. Nie rozumiem, z jakiego powodu tak wielką uwagę
przywiązuje się do tego w teatrze dramatycznym, a pomija ten temat w teatrze tańca, gdzie
nagość jest naturalna i nikt nawet się nad nią nie zastanawia.
M.B.: Ponieważ teatr dramatyczny jest wciąż kojarzony z teatrem reprezentacji, gdzie widz
ogląda iluzję własnego życia, a nagie ciało tę iluzję unieważnia. Może to budzić skrępowanie.
A.Sz.: Śmieszą mnie takie dyskusje. Czy w życiu człowiek się nie rozbiera? Nagość powinna
być tak strywializowana w teatrze, żeby przestała być jakimkolwiek środkiem budowania roli.
Aktor jest instrumentem i instrumentalnie powinien też traktować swoje ciało, musi nad nim
pracować. I nie chodzi o to, że nie może być gruby, zarośnięty czy pomarszczony, bez przerwy być
na diecie i chodzić na siłownię. Aktor musi mieć ciało aktywne, być go świadomym jako środek
wyrazu scenicznego. Znów przywołam Peszka, który ciągle powtarzał na studiach, że polski aktor
ma uśpione ciało. Mam nadzieję, że gdy teraz ogląda moje role, nie wyciąga takich wniosków.
M.B.: Przechodziłeś kryzys związany z aktorstwem?
A.Sz.: Nigdy nie był głęboki. Miałem momenty kryzysu, kiedy pracowałem nad rolą, i czułem, że sobie nie radzę, błądzę. Wracałem do domu i myślałem, po co tak sobie utrudniam
życie. Przecież jest tyle pięknych, prostszych zawodów. Wiem jednak, że nie mógłbym żyć bez
grania w teatrze. Ale podkreślam, że tęskniłbym za teatrem, a nie za aktorstwem w ogóle. Nie
gram w filmach ani w serialach, bo nie chodzę na castingi. Na planie brakuje mi żywego kontaktu z widzem, poczucia niepowtarzalności, które daje teatr. Wojcieszek powiedział mi kiedyś,
że po prostu nie miałem szansy przekonać się, iż praca na planie może być równie ciekawa jak
w teatrze. I zapewne ma rację. Gdy jednak oglądam dzisiejsze polskie kino, od razu zniechęcam
się do pracy.
M.B.: Oglądasz dużo spektakli, jeździsz na festiwale – co cię interesuje we współczesnym
teatrze?
A.Sz.: Fascynuje mnie teatr jako przestrzeń, w której wszystko jest możliwe. Cenię spektakle
między innymi Needcompany i Pippa Delbona. Imponują mi zespołowość i zaangażowanie
członków tych grup. Mam wrażenie, że w Polsce ciągle budujemy teatr tylko przez wrażliwość
i osobowość aktora. W przedstawieniach Needcompany nie ma znaczenia, czy konkretny aktor
jest utalentowanym tancerzem, piosenkarzem czy aktorem dramatycznym. Robią wszystko,
budując na scenie wspólnotę. Widać, że pracują nad spektaklem razem, bez wyłaniania aktorów-liderów. Pociąga mnie taka praca w kompanii, gdzie spektakl tworzy grupa, a nie zbiór
pojedynczych aktorów, który prowadzi do podziału na tak zwane gwiazdy i halabardników,
a zamiast spektaklu ogląda się popisy aktorskie kilku osób. Odbiór spektaklu jest wtedy całkowicie zaburzony, cierpią koncepcja reżysera i praca reszty zespołu. Aktorowi nie powinno przecież
348 Adam Szczyszczaj
349
] Rozmawiała Marta Bryś
]
William Shakespeare
Sen nocy letniej
fot. Natalia Kabanow
najbardziej zależeć na tym, żeby „się sprzedać”, ale żeby coś widzowi powiedzieć. Fascynuje mnie
budowanie roli w konfrontacji z partnerem, dlatego nie wyobrażam sobie zrobienia recitalu.
M.B.: Wiem, że masz oryginalny sposób koncentrowania się przed spektaklami.
A.Sz.: Do każdej roli mam dobraną konkretną muzykę, której słucham przed wejściem na scenę. To nie jest muzyka, którą wybieram – ona pojawia się intuicyjnie, przez intensywne myślenie
o postaci. Moje postacie po prostu takiej muzyki słuchają. Johannes z Kuszenia cichej Weroniki
słucha zawsze muzyki Arva Pärta, chociaż na początku prób słuchałem Glenna Goulda. Przed Terrordromem Breslau zawsze Madonny, a do Zaśnij teraz w ogniu było to Radiohead. Z kolei Kiriłłow
z Biesów słucha Joy Division.
M.B.: Prowadzisz w Polskim warsztaty dla licealistów. W jaki sposób rozmawiasz z nimi
o aktorstwie?
A.Sz.: Pamiętam pierwsze spotkanie, po którym zacząłem mieć ogromne wątpliwości
co do mojej roli. Nie wiedziałem, co powinienem im powiedzieć, jakiej metody użyć. Później
pomyślałem o moich profesorach, którzy nigdy nie uczyli mnie metody, ale indywidualnego
myślenia o tym zawodzie. Oni sami opowiadali o własnych przemyśleniach na ten temat –
Peszek mówił o swoim rozumieniu aktorstwa, a Krystian o własnym. Na podstawie ich refleksji
musiałem zbudować moje. Nie uczę uczestników warsztatów metody Stanisławskiego czy jakiejkolwiek innej. Chodzi o to, żeby poznali swoją osobowość, wyrobili osobny język i przede wszystkim nie pozwolili zabić w sobie marzenia. Szkoły aktorskie to szkoły dla marzycieli. Dopiero studia i praca w zawodowym teatrze pokazują, że ten zawód nie jest wcale łatwy i przyjemny. Tym
bardziej więc muszą ugruntować w sobie to marzenie. Nie mogę moim uczniom powiedzieć, kto
z nich na pewno dostanie się do szkoły, bo różnie z tym bywa. Ale jeśli masz w miarę równy zgryz
i proporcjonalną sylwetkę, to ciężką pracą wiele możesz osiągnąć. Peszek zawsze mówił, że nie
będziesz dobrym aktorem, dopóki nie zaakceptujesz siebie takim, jakim jesteś. Tego chciałbym
ich nauczyć.
M.B.: Z jakim aktorem chciałbyś się skonfrontować na scenie?
A.Sz.: Polskim? Żyjącym?
M.B.: Możesz pofantazjować.
A.Sz.: Spotkanie z każdym partnerem jest dla mnie fascynujące. Chciałbym spotkać się w pracy
z Sandrą Korzeniak i Mariuszem Bonaszewskim. Ale skoro mogę fantazjować, to z pewnością
z Julianne Moore i aktorami z serialu Anioły w Ameryce. Gdy mam kryzys i zaczynam myśleć,
że jestem beznadziejnym aktorem, włączam jakąś scenę z tego serialu i od razu na nowo zaczynam fascynować się aktorstwem. Mówię sobie: „Chcę być taki jak oni”.
Adam
szczyszczaj
ewa
skibińska