JEZIORO TARNOWSKIE DUśE KOMUNIKAT O JAKOŚCI WÓD W

Transkrypt

WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA
W ZIELONEJ GÓRZE
ul. Siemiradzkiego 19
65-231 Zielona Góra
www.zgora.pios.gov.pl
e-mail [email protected]
tel. (0-68) 45-48-452
fax (0-68) 45-48-459
JEZIORO
TARNOWSKIE DUśE
KOMUNIKAT O JAKOŚCI WÓD
W 2006 r.
opracowali :
mgr inŜ. Wojciech Konopczyński
mgr Andrzej Wąsicki (hydrobiologia)
WYDZIAŁ MONITORINGU ŚRODOWISKA
Zielona Góra, maj 2007
Komunikat o jakości wód w 2006 r. - JEZIORO TARNOWSKIE DUśE
SPIS TREŚCI
I. CHARAKTERYSTYKA FIZJOGRAFICZNA JEZIORA TARNOWSKIE DUśE ... 3
1. PołoŜenie geograficzne jeziora .................................................................... 3
2. Morfometria ................................................................................................. 4
3. Roślinność .................................................................................................... 5
4. Hydrologia ................................................................................................... 6
5. UŜytkowanie ziemi w zlewni ........................................................................ 9
6. UŜytkowanie wód ......................................................................................... 9
7.- Źródła zanieczyszczeń wód ....................................................................... 10
8. Warunki meteorologiczne .......................................................................... 10
9. Ocena podatności wód jeziora na degradację ........................................... 11
II. CHARAKTERYSTYKA JAKOŚCI WÓD JEZIORA TARNOWSKIE DUśE ....... 13
1. Warunki termiczno-tlenowe jeziora ............................................................ 13
2. Omówienie wyników badań analitycznych wód dopływów i odpływu ..... 16
3. Omówienie wyników badań analitycznych wód jeziora ............................. 20
4. Omówienie badań hydrobiologicznych wód jeziora ................................. 22
5.- Charakterystyka roślinności Jeziora Tarnowskiego DuŜego
6. Ocena stanu czystości wód jeziora ............................................................ 24
III. WNIOSKI ................................................................................................................ 25
WYKORZYSTANE MATERIAŁY ............................................................................. 26
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze
-2-
I CHARAKTERYSTYKA FIZJOGRAFICZNA
JEZIORA TARNOWSKIE DUśE
1. PołoŜenie geograficzne jeziora
Jezioro Tarnowskie DuŜe usytuowane jest w zlewni rzek Cienicy - Obrzycy – Odry, w rejonie Pojezierza Południowo Bałtyckiego, w części Pojezierza Leszczyńskiego, na terenie Pojezierza
Sławskiego, w strefie brzeŜnej ostatniego zlodowacenia. Ukształtowanie misy jeziora nastąpiło
w czasie zlodowacenia bałtyckiego w jego fazie leszczyńskiej. Pojezierze Sławskie stanowi najniŜszą zachodnią część Pojezierza Leszczyńskiego o pow. 673 km2. Występuje tu kilka dość duŜych
jezior, z których największym jest jezioro Sławskie. Od południa Pojezierze zamykają moreny czołowe i kemy ostatniego zlodowacenia. [Kondracki 1987 r j. PołoŜenie geograficzne jeziora przedstawiono na rysunku 1 i w tabeli 1.
Tabela 1. Dane ogólne
Jezioro
Województwo
Powiat
Gmina
Typ gminy
Lokalizacja:
Makroregion
Mezoregion
Wysokość n.p.m.
Szerokość geog.
Długość geog.
Dorzecze:
TARNOWSKIE DUśE
LUBUSKIE
wschowski
Sława
miejsko - wiejska
Pojezierze Leszczyńskie
Pojezierze Sławskie
60,0 m
51°52'
15°59'
Cienica
Obrzyca
Odra
Bałtyk
-3-
Rysunek 1. Lokalizacja
JEZIORO TARNOWSKIE DUśE
Województwo Lubuskie
Powiat Wschowski
Gmina Sława
Administracyjnie jezioro leŜy na terenie gminy Sława w powiecie wschowskim na zachód od
miejscowości Tarnów Jezierny. WzdłuŜ północno-wschodniego brzegu jeziora przebiega droga ze
Sławy do Lubięcina.
2. Morfometria
Jezioro ma charakter rynnowy, rozwój linii brzegowej jest średni, konfiguracja dna jest regularna. Usytuowana w kierunku NW-SE misa jeziora poza wąskim pasem przybrzeŜnej piaszczystej ławicy posiada dość grubą warstwę osadów dennych (rzędu 0,5 - 1,0 m). Podstawowe dane
morfometryczne jeziora pokazuje tabela 2.
-4-
Tabela 2. Dane morfometryczne
Rok pomiarów
Dane morfometr.
nr.jez. (IRŚ)
Powierzchnia zwierciadła
Powierzchnia wysp
Głębokość maksymalna
Głębokość średnia
Objętość
Długość maksymalna
Szerokość maksymalna
Długość efektywna
Szerokość efektywna
Linia brzegowa ogółem
Linia brzegowa wysp
1959
Inst.Rybactwa Śródl.
PR-3/2-29/59
91,6 ha
0,0 ha
7,5 m
3,8 m
3504,0 tys m3
2500 m
725 m
2500 m
725 m
6780 m
0 m
Wykaz izobat Jeziora Tarnowskie DuŜe wraz z wyliczoną powierzchnią i objętością poszczególnych warstw wody przedstawia tabela 3.
Tabela 3. Wykaz izobat jeziora
JEZIORO TARNOWSKIE DUśE
Rok pomiaru: 1959
+-----------------------------------------------------------------+
| Lp. | Izobata | Powierzchnia określona | Objętość warstwy między|
|
|
[m]
|
izobatą [ha]
|
izobatami [tys.m3] |
|-----+---------+------------------------|------------------------|
|
1 |
0,0 |
91,6
|
861,0
|
|-----+---------+------------------------|------------------------|
|
2 |
1,0 |
80,9
|
1095,4
|
|-----+---------+------------------------|------------------------|
|
3 |
2,5 |
65,5
|
1165,0
|
|-----+---------+------------------------|------------------------|
|
4 |
5,0 |
29,9
|
382,6
|
|-----+---------+------------------------|------------------------|
|
5 |
7,5 |
0,1
|
0,0
|
+----------------------------------------|------------------------+
Charakterystykę morfometryczną Jeziora Tarnowskie DuŜe przedstawia karta morfometryczna i jego plan batymetryczny które znaleźć moŜna w „Komunikacie …” z 2005 r.
3. Roślinność
Według badań z 1959 r. roślinność wynurzona zajmowała 12,4 ha, co stanowiło 13,6 %
powierzchni lustra wody. Roślinność występowała na 92,0 % długości linii brzegowej.
Według badań z 1980 r. w strefie litoralu roślinność wodna występowała do głębokości 2,5
m i zajmowała powierzchnię około 26 ha, co stanowiło 29 % ogólnej powierzchni jeziora. Roślinność wynurzona reprezentowana była przez trzcinę pospolitą (Phragmites communis), pałkę wąWojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze
-5-
skolistną (Typha angustifolia) i oczeret jeziorny – sitowie jeziorne (Schoenoplektus lacustris, syn.
Scirpus lacustris). Roślinność zanurzona reprezentowana była przez wywłócznik (Myriophyllion
sp.), rogatek (Ceratophyllum sp.), jezierze (Najas sp.), jaskier (Ranunuculas sp.), rdestnicę (Potamogeton sp.), oraz grąŜel Ŝółty (Nuphar luteum) [Szybowski1980].
4. Hydrologia
W tabeli 4 przedstawione podstawowe dane charakteryzujące zlewnię jeziora. Całkowity
obszar zlewni pokazano na rysunku 2.
Tabela 4. Dane o zlewni
Jezioro
Powierzchnia zlewni całkowitej
Źródło danych
Wymiana wody około
Źródło danych
Cieki związane z jeziorem
Uwagi
Tarnowskie DuŜe
16,5 km2
Inst.Met. i Gos.Wod.
60 %
OBiKŚ / WIOŚ
są
spływ powierzchniowy q = 4,0 l/s/km2
Powierzchnia zlewni Jeziora Tarnowskiego DuŜego do przekroju na odpływie wynosi
16,5 km2. Granica zlewni od strony SE przebiega wierzchołkami wzgórz układającymi się na rzędnych do 121,5 m n.p.m. Od NW graniczy ze zlewnią Jeziora Jeziorno, a od NE ze zlewniami jezior:
Sławskie i Błotne.
ObrzeŜe jeziora jest zróŜnicowane. Od południa i południowego zachodu pagórkowate ze
stromym zejściem do jeziora. Od strony północnej i północno wschodniej płaskie. Brzeg jeziora ma
charakter klifowy. Jedynie na niewielkim odcinku przy odpływie oraz w partii północno zachodniej
jest płaski i zabagniony.
Jezioro połoŜone jest w zlewni rzeki Cienicy, do której odpływem o przepływie rzędu
3
0,1 m /s odprowadzany jest nadmiar jego wód. Jezioro, poza pięcioma ciekami (tabela 5) o niewielkich przepływach (tabela 6) rzędu kilku dm3/s i jednym źródłem – ok. 1 dm3/s, nie ma innych
dopływów. Na obszarze brzegów południowo zachodnich występują źródła, młaki i wysięki.
Uproszczony bilans ilości wód powierzchniowych zasilających jezioro i odpływających z niego
wskazuje na zasilanie jeziora przez wody podziemne.
-6-
Rysunek 2. Zlewnia jeziora
Tarnowskie DuŜe
Tabela 5. Cieki związane z jeziorem
Jezioro TARNOWSKIE DUśE
+------------------------------------------------------------------------+
| Lp. |Rodzaj cieku|Symbol| Nazwa cieku
|Stanowisko| Uwagi |
|-----+------------+------+---------------------------+----------+-------|
|
1 |
dopływ
|
A | źródło (na brzegu zach.) |
21
|
|
|
2 |
dopływ
|
B | bn. (z pd-wsch.)
|
22
|
|
|
3 |
dopływ
|
C | bn. (z południa)
|
23
|
|
|
4 |
dopływ
|
D | bn. (z pn-zach.)
|
24
|
|
|
5 |
dopływ
|
E | rów bn (z zachodu)
|
25
|
|
|
6 |
dopływ
|
F | bn (z północy)
|
26
| 6*
|
|
7 |
odpływ
|
O | bn. (na wsch.)
|
31
| 7*
|
+------------------------------------------------------------------------+
6* ciek okresowy
7* Rów będący dopływem Cienicy
Poziom wody w jeziorze oscyluje wokół rzędnej 57,70 m n.p.m. Minimalny poziom lustra
wody w jeziorze warunkowany jest rzędną dna przepustu (57,32 m n.p.m.) na odpływie pod drogą
-7-
do Tarnowa Jeziernego. Naturalny odpływ z jeziora jest wyrównany ze względu na duŜe zalesienie zlewni jak i retencję samego jeziora. W ostatnich latach został jednak dość znacznie zaburzony ze względu na aktywność Ŝyciową bobrów. Kilkakrotnie zdarzyło się, Ŝe bobry zabudowały
przepust pod drogą powodując spiętrzenie wody w zlewni odpływu. Poziom wody w Jeziorze Tarnowskim DuŜym rósł o kilkanaście centymetrów i występował zanik przepływu wody na cieku wypływającym z jeziora.
Tabela 6. Wyniki pomiarów przepływów chwilowych
Stanowisko pomiarowe
A-21 - źródło (na brzegu zach.) - ujście
B-22 – Ciek bn. (z pd-wsch.) – ujście
C-23 – Ciek bn. (z południa) – ujście
D-24 – Ciek bn. (z pn-zach.) – ujście
E-25 – Rów bn. (z zachodu) – ujście
F-26 – Ciek bn. (z północy) – ujście
O-31 - Ciek bn. (na wsch..) - wypływ
Data
pomiaru
2004-03-15
2004-08-23
2005-03-21
2005-08-25
2006-04-20
2006-09-20
2004-03-15
2004-08-23
2005-03-21
2005-08-25
2006-04-20
2006-09-20
2004-03-15
2004-08-23
2005-03-21
2005-08-25
2006-04-20
2006-09-20
2004-03-15
2004-08-23
2005-03-21
2005-08-25
2006-04-20
2006-09-20
2004-03-15
2004-08-23
2005-03-21
2005-08-25
2006-04-20
2006-09-20
2004-03-15
2004-08-23
2005-03-21
2005-08-25
2006-04-20
2006-09-20
2004-03-15
2004-08-23
2005-03-21
2005-08-25
2006-04-20
2006-09-20
Przepływ chwilowy
3
[m /s]
0,0020
0,0012
0,0010
0,0008
0,0010
0,0010
0,0039
suchy
0,0007
suchy
0,0005
< 0,0001
suchy
0,0020
0,0050
0,0022
0,0050
< 0,0001
0,0027
0,0026
0,0033
0,0018
0,0033
0,0015
0,0122
0,0031
0,0071
0,0008
0,0065
0,0018
0,0014
Suchy
0,0045
suchy
0,0008
< 0,0001
0,1069
0,0125
0,2833
0,0150
0,1745
0,0132
-8-
5. UŜytkowanie ziemi w zlewni
Wykształcone na terenie zlewni gleby naleŜą do trzech typów: bielicowego, bagiennego
i mad. Największą i jednocześnie zwartą powierzchnię zajmują gleby bielicowe piaskowe wytworzone z piasków luźnych słabo gliniastych i gliniastych. Niewielką powierzchnię zajmują gleby typu
bagiennego, torfy i mursze. Zalegają one w dolinach cieków i są przewaŜnie nadmiernie wilgotne
(Szybowski 1980).
Struktura uŜytkowania gruntów przedstawia się następująco: grunty orne – 396 ha – 13 %, uŜytki
zielone – 244 ha – 8 %, lasy – 2 104 ha – 69 %, wody – 92 ha – 3 %, Inne (zabudowa, nieuŜytki) –
214 ha – 7 %.
6. UŜytkowanie wód
Jezioro Tarnowskie DuŜe połoŜone jest w strefie chronionego krajobrazu. Na wodach jeziora obowiązuje zakaz uŜywania łodzi motorowych. Jezioro uŜytkowane jest przez Gospodarstwo
Rybackie ze Sławy. Dane dotyczące uŜytkowania jeziora przedstawiono w tabeli 7.
Tabela 7. UŜytkowanie wód
Jezioro
Rok pomiaru
TARNOWSKIE DUśE
2006
UśYTKOWANIE
typ rybacki
sandaczowe
gospodarka rybacka
jest prowadzona
transport wodny
nie ma
ujęcie do picia
nie ma
ujęcia dla przemysłu
nie ma
OBIEKTY
ilość miast
0
ilość wsi
2
il. ośrodków wczasowych
4
il. pól namiotowych
1
zabudowa rekreacyjna
liczna
FORMY UśYTKOWANIA ZIEMI
przewaga lasów
Źródła zanieczyszczeń
nie ma
WaŜność danych od roku
1992 do roku 2006
Jezioro Tarnowskie DuŜe ze względu na walory rekreacyjne jest zaliczane do terenów turystycznych pierwszej kategorii. Jezioro, w perspektywie, przeznaczone jest do zagospodarowania rekreacyjno turystycznego. W wodach jeziora prowadzona jest gospo-
-9-
darka rybacka przez Zakład Rybacki ze Sławy. Planowane jest zarybianie jeziora gatunkami ryb charakterystycznymi dla zbiorników typu sandaczowego.
7. Źródła zanieczyszczeń wód
Do jeziora nie są odprowadzane ścieki z punktowych źródeł zanieczyszczeń. Ścieki z ośrodków wczasowych odprowadzane lub wywoŜone są na oczyszczalnię ścieków w Sławie. Jezioro zasilane jest głównie wodami podziemnymi i stan ich czystości wpływa na jakość wód jeziora.
Wody podziemne mogą być zanieczyszczane przez ścieki odprowadzane do ziemi z nieszczelnych
zbiorników tzw. „bezodpływowych” zlokalizowanych na terenach miejscowości Tarnów Jezierny,
terenach ośrodków wczasowych i terenach zabudowy rekreacyjnej.
Nad jeziorem i w strefie zlewni bezpośredniej jeziora zlokalizowane są dwie miejscowości
Tarnów Jezierny (120 mieszkańców) i Jodłów (60 mieszkańców), Pałacyk Myśliwski – dawniejszy
dom pracy twórczej, obecnie w posiadaniu Technikum Rolniczego w Sławie, cztery ośrodki wczasowe i dość liczna zabudowa rekreacyjna oraz jedno pole namiotowe. Ośrodki Wczasowe to:
„CPN” Nowa Sól posiadający domki campingowe 3 i 4 osobowe; „RELAX” - wyposaŜony w domki
campingowe 2 osobowe z węzłami sanitarnymi (ilość miejsc 24) i pokoje 2 osobowe (na 20 osób)
w budynkach murowanych; Prywatny ośrodek wczasowy przejęty od firmy „ZASET” - wyposaŜony
w domki campingowe 4, 5 osobowe; oraz prywatny OW „INTERNAUKA” posiadający domki campingowe 5, 6 osobowe i małe pole campingowe.
W miejscowości Tarnów Jezierny znajdują się dwie oczyszczalnie ścieków bytowych działające sezonowo zazwyczaj od czerwca do września. Jedna na terenie Ośrodka Wczasowego
INTERNAUKA w Tarnowie Jeziernym. Jest to oczyszczalnia mechaniczno biologiczna oparta
o komory biologicznego oczyszczania typu „DOBROTOR”. Do oczyszczalni w szczycie sezonu
dopływa około 50-70 m3/db. Odprowadzanie oczyszczonych ścieków następuje do ziemi (gruntu)
drenaŜem rozprowadzającym na działce 51/13 w obrębie Tarnów Jezierny. Druga oczyszczalnia
znajduje się na terenie Ośrodka Wypoczynkowego „RELAX”. Ścieki bytowo gospodarcze w ilości
około 20 m3/db oczyszczane są tu na mechaniczno biologicznej oczyszczalni z ekoreaktorem.
Ścieki po oczyszczeniu odprowadzane są do gruntu drenaŜem rozprowadzającym.
8. Warunki meteorologiczne
Według danych Stacji IMGW w Radzyniu roczna suma opadów w rejonie jeziora Tarnowskiego DuŜego w latach hydrologicznych 2002 - 2006 wahała się od 741 mm w roku 2002 do 414
mm w roku następnym. Opad w roku 2006 w wielkości 454 mm naleŜał do opadu niskiego z tego
okresu.
- 10 -
o p a d w [m m ]
800
600
400
741
200
414
479
2003
2004
595
454
0
2002
2005
2006
lata
W miesięcznym rozkładzie wielkości sumy opadów z roku hydrologicznego 2006 zaobserwować moŜna anomalię pogodową jaka miała miejsce w miesiącu
sierpniu (maksimum mie-
opad [mm]
sięczne opadu) i następującym po nim miesiącu wrześniu (minimum miesięczne opadu).
140,0
120,0
100,0
80,0
60,0
117,5
40,0
80,0
49,2
20,0
17,0
22,8
43,4
35,1
28,9
22,8
mar
kw i
maj
23,2
7,6
36,7
0,0
lis
gru
sty
lut
cze
lip
sie
w rz
paź
m ie s iące
W czasie badań wiosennych w dniu 20 kwietnia 2006 r. średnia dobowa temperatura powietrza wynosiła 13,5 °C, znormalizowane ci śnienie powietrza – 1016 hPa, wilgotność względna –
51 %, wiał wiatr o średniej prędkości 3 m/s z kierunków W do NW (280° – 330°), niebo z achmurzone było w 40 %.
W czasie badań letnich w dniu 20 września 2006 r. średnia dobowa temperatura powietrza
wynosiła 16,2 °C, znormalizowane ci śnienie powietrza – 1018 hPa, wilgotność względna – 66 %,
wiał wiatr o średniej prędkości 2 m/s z kierunków W do NW (270° – 300°), niebo z achmurzone
było w 50 %.
9. Ocena podatności wód jeziora na degradację
Jezioro Tarnowskie DuŜe charakteryzuje się wysoką podatnością na degradację (III
kategoria). Brak stratyfikacji termicznej, długa linia brzegowa w stosunku do objętości wód,
niska głębokość średnia jeziora, epilimnion kontaktujący się z duŜą powierzchnią dna
wpływa na obniŜenie moŜliwości obronnych jeziora przed wpływem zanieczyszczeń na
jakość wód. DuŜa blisko 60 % wymiana wód w roku, dość niski współczynnik Schindlera,
wskazujący na małą zlewnię całkowitą jeziora w stosunku do objętości jego wód oraz las
otaczający jezioro wpływają na zwiększenie moŜliwości samoobrony jeziora przed degraWojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze
- 11 -
dującym wpływem zanieczyszczeń antropogenicznych. Wysoka podatność na degradację
wymaga by nawet niewielkie ilości zanieczyszczeń nie przedostawały się do wód jeziora,
gdyŜ inaczej przyczyniają się do przyspieszenia procesów eutrofizacji.
Tabela 8. Ocena podatności na degradację
Ocena podatności na degradację (2006)
=====================================
Jezioro: TARNOWSKIE DUśE
Województwo:LUBUSKIE
+----------------------------------------------------------------------------------+
|
Wskaźnik
| Wartość wskaźnika | Punktacja |
|-----------------------------------------------+---------------------+------------|
|Głębokość średnia
(m)|
3,8
|
3
|
|-----------------------------------------------+---------------------+------------|
|V jeziora / L jeziora
(tys.m3)/(m)|
0,52
|
4
|
|-----------------------------------------------+---------------------+------------|
|Stratyfikacja wód
% |
0,0
|
4
|
|-----------------------------------------------+---------------------+------------|
|P dna czynnego / V epilimnionu
(m2)/(m3)|
0,26
|
3
|
|-----------------------------------------------+---------------------+------------|
|Wymiana wody w roku
% |
60
|
2
|
|-----------------------------------------------+---------------------+------------|
|Współczynnik Schindlera
|
|
|
|P zlewni(z P jeziora)/ V jeziora
(m2)/(m3)|
4,7
|
2
|
|-----------------------------------------------+---------------------+------------|
|Sposób zagospodarowania zlewni bezpośredniej
|
przewaga lasów
|
1
|
|-----------------------------------------------+----------------------------------|
|Wynik punktacji i sumaryczna kategoria
|
2,71 = III kategoria
|
| podatności jeziora
|
|
+----------------------------------------------------------------------------------+
- 12 -
II CHARAKTERYSTYKA JAKOŚCI WÓD
JEZIORA TARNOWSKIEGO DUśEGO
1. Warunki termiczno-tlenowe jeziora
Jezioro jest płytkie i posiada zazwyczaj wyrównaną temperaturę wody w pionie niekiedy tylko
nieznacznie zróŜnicowaną. Niepełna stratyfikacja termiczna powstaje w jeziorze na okres kilku dni
podczas słonecznej, bezwietrznej pogody.
Lokalizację punktów pomiarowo-badawczych jeziora Tarnowskiego DuŜego przedstawiono na
rysunku 3. W tabeli 9 pokazano warunki termiczno tlenowe jeziora, a na rysunku 4 wykresy termiczno tlenowe z okresu wiosny i lata 2005 r.
Rysunek 3. Plan batymetryczny (lokalizacja punktów pomiarowo-badawczych)
- 13 -
Rysunek 4. Przekroje termiczno-tlenowe
- 14 -
Tabela 9. Warunki termiczno-tlenowe
W A R U N K I
T E R M I C Z N O - T L E N O W E
J E Z I O R A
===== Jezioro TARNOWSKIE DUśE ===================================
Data badania: 20-04-2006
Okres poboru prób: wiosna
Hypolimnion: nie występuje
Stanowisko: 01
Metalimnion: nie występuje
+----------------------------------------+
| Lp. | głębokość | temperatura | tlen |
|
|
[m]
|
[°C]
| [mg/l] |
|-----+-----------+-------------+--------|
|
1 |
0,0
|
11,3
| 14,8 |
|
2 |
1,0
|
10,8
| 15,5 |
|
3 |
2,0
|
10,4
| 15,2 |
|
4 |
3,0
|
9,9
| 12,3 |
|
5 |
4,0
|
9,5
| 11,2 |
|
6 |
5,0
|
9,0
| 10,3 |
|
7 |
6,0
|
8,4
|
8,6 |
+----------------------------------------+
Data badania: 20-09-2006
Okres poboru prób: lato
Hypolimnion: nie występuje
Stanowisko: 01
Metalimnion: nie występuje
+----------------------------------------+
| Lp. | głębokość | temperatura | tlen |
|
|
[m]
|
[°C]
| [mg/l] |
|-----+-----------+-------------+--------|
|
1 |
0,0
|
18,9
| 10,2 |
|
2 |
1,0
|
18,9
|
9,3 |
|
3 |
2,0
|
18,9
|
9,2 |
|
4 |
3,0
|
18,8
|
9,3 |
|
5 |
4,0
|
18,7
|
8,5 |
|
6 |
5,0
|
18,5
|
6,7 |
|
7 |
6,0
|
18,3
|
4,6 |
+----------------------------------------+
W czasie badań w 2006 r. w okresie wiosennym temperatura w badanym pionie jeziora
wynosiła od 8,4°C przy dnie do 11,3 °C na powierzch ni. Woda była dobrze natleniona 8,6 – 14,8
mg O2/dm3. W okresie letnim temperatura wody w pionie nie była zróŜnicowana i wynosiła 18,3°C
przy dnie i 18,9°C w warstwie powierzchniowej. W w arstwach przydennych występowała zmniejszona ilość tlenu rozpuszczonego (4,6 mg O2/dm3), w porównaniu do warstw wyŜej połoŜonych
(6,7 – 10,2 mg O2/dm3). Takie uwarstwienie tlenowe wskazuje, Ŝe w okresach bezwietrznych w jeziorze mogą występować przy dnie strefy beztlenowe.
- 15 -
2. Omówienie wyników badań analitycznych wód dopływów i odpływu
Wyniki badań fizyko-chemicznych i bakteriologicznych dopływów i odpływu z jeziora przedstawiono w tabeli 10.
Tabela 10. Podstawowe wskaźniki zanieczyszczeń - cieki
Stanowisko: 21
Ciek: dopływ
Przepływ chwilowy:
1,0 [l/sek]
Nazwa cieku: źródło (na brzegu zach.) Data badania: 20-04-2006
Obserwacje: brak
+---------------------------------------------------------------+
| Lp. | Podstawowe - odpływ/dopływ
| wartość
| j. miary |
|-----+--------------------------------+------------+-----------|
|
1 | Tlen
|
3,5 | mg O2/l |
|
2 | Fosforany
|
0,021 | mg P/l
|
|
3 | Fosfor całkowity
|
0,070 | mg P/l
|
|
4 | Azot amonowy
|
0,02 | mg N/l
|
|
5 | Azot azotanowy
|
0,03 | mg N/l
|
|
6 | Azot organiczny
|
0,27 | mg N/l
|
|
7 | Azot całkowity
|
0,32 | mg N/l
|
|
8 | Przewodność elektrolit. wł.
|
339 | µS/cm
|
+---------------------------------------------------------------+
Stanowisko: 21
Ciek: dopływ
Przepływ chwilowy:
1,0 [l/sek]
Nazwa cieku: źródło (na brzegu zach.) Data badania: 20-09-2006
Obserwacje: brak
+---------------------------------------------------------------+
| wartość
| j. miary |
|-----+--------------------------------+------------+-----------|
|
1 | Tlen
|
5,1 | mg O2/l |
|
2 | Fosforany
|
0,062 | mg P/l
|
|
|
0,069 | mg P/l
|
|
4 | Azot amonowy
|
0,22 | mg N/l
|
|
5 | Azot azotanowy
|
0,04 | mg N/l
|
|
6 | Azot organiczny
|
1,09 | mg N/l
|
|
7 | Azot całkowity
|
1,35 | mg N/l
|
|
|
301 | µS/cm
|
+---------------------------------------------------------------+
Stanowisko: 22
Ciek: dopływ
Przepływ chwilowy:
0,5 [l/sek]
Nazwa cieku: bn. (z pd-wsch.) Data badania: 20-04-2006
Obserwacje: brak
+---------------------------------------------------------------+
| wartość
| j. miary |
|-----+--------------------------------+------------+-----------|
|
1 | Tlen
|
9,8 | mg O2/l |
|
2 | Fosforany
|
0,021 | mg P/l
|
|
|
0,069 | mg P/l
|
|
4 | Azot amonowy
|
0,34 | mg N/l
|
|
5 | Azot azotanowy
|
0,00 | mg N/l
|
|
6 | Azot organiczny
|
1,31 | mg N/l
|
|
7 | Azot całkowity
|
1,65 | mg N/l
|
|
|
450 | µS/cm
|
+---------------------------------------------------------------+
- 16 -
Stanowisko: 23
Ciek: dopływ
Przepływ chwilowy:
5,0 [l/sek]
Nazwa cieku: bn. (z południa) Data badania: 20-04-2006
Obserwacje: brak
+---------------------------------------------------------------+
| wartość
| j. miary |
|-----+--------------------------------+------------+-----------|
|
1 | Tlen
|
7,9 | mg O2/l |
|
2 | Fosforany
|
0,015 | mg P/l
|
|
|
0,048 | mg P/l
|
|
4 | Azot amonowy
|
0,81 | mg N/l
|
|
5 | Azot azotanowy
|
0,44 | mg N/l
|
|
6 | Azot organiczny
|
0,41 | mg N/l
|
|
7 | Azot całkowity
|
1,66 | mg N/l
|
|
|
414 | µS/cm
|
+---------------------------------------------------------------+
Stanowisko: 24
Ciek: dopływ
Przepływ chwilowy:
3,3 [l/sek]
Nazwa cieku: bn. (z pn-zach.) Data badania: 20-04-2006
Obserwacje: brak
+---------------------------------------------------------------+
| wartość
| j. miary |
|-----+--------------------------------+------------+-----------|
|
1 | Tlen
|
10,2 | mg O2/l |
|
2 | Fosforany
|
0,016 | mg P/l
|
|
|
0,040 | mg P/l
|
|
4 | Azot amonowy
|
0,44 | mg N/l
|
|
5 | Azot azotanowy
|
0,17 | mg N/l
|
|
6 | Azot organiczny
|
0,53 | mg N/l
|
|
7 | Azot całkowity
|
1,14 | mg N/l
|
|
|
386 | µS/cm
|
+---------------------------------------------------------------+
Stanowisko: 24
Ciek: dopływ
Przepływ chwilowy:
1,5 [l/sek]
Nazwa cieku: bn. (z pn-zach.) Data badania: 20-09-2006
Obserwacje: brak
+---------------------------------------------------------------+
| wartość
| j. miary |
|-----+--------------------------------+------------+-----------|
|
1 | Tlen
|
9,4 | mg O2/l |
|
2 | Fosforany
|
0,019 | mg P/l
|
|
|
0,031 | mg P/l
|
|
4 | Azot amonowy
|
0,41 | mg N/l
|
|
5 | Azot azotanowy
|
0,06 | mg N/l
|
|
6 | Azot organiczny
|
1,08 | mg N/l
|
|
7 | Azot całkowity
|
1,55 | mg N/l
|
|
|
378 | µS/cm
|
+---------------------------------------------------------------+
Stanowisko: 25
Ciek: dopływ
Przepływ chwilowy:
6,5 [l/sek]
Nazwa cieku: rów bn. (z zachodu) Data badania: 20-04-2006
Obserwacje: brak
+---------------------------------------------------------------+
| wartość
| j. miary |
|-----+--------------------------------+------------+-----------|
|
1 | Tlen
|
10,7 | mg O2/l |
|
2 | Fosforany
|
0,017 | mg P/l
|
|
|
0,057 | mg P/l
|
|
4 | Azot amonowy
|
0,13 | mg N/l
|
|
5 | Azot azotanowy
|
1,29 | mg N/l
|
|
6 | Azot organiczny
|
0,73 | mg N/l
|
|
7 | Azot całkowity
|
2,15 | mg N/l
|
|
|
432 | µS/cm
|
+---------------------------------------------------------------+
- 17 -
Stanowisko: 25
Ciek: dopływ
Przepływ chwilowy:
1,8 [l/sek]
Nazwa cieku: rów bn. (z zachodu) Data badania: 20-09-2006
Obserwacje: brak
+---------------------------------------------------------------+
| wartość
| j. miary |
|-----+--------------------------------+------------+-----------|
|
1 | Tlen
|
9,4 | mg O2/l |
|
2 | Fosforany
|
0,037 | mg P/l
|
|
|
0,045 | mg P/l
|
|
4 | Azot amonowy
|
0,45 | mg N/l
|
|
5 | Azot azotanowy
|
1,20 | mg N/l
|
|
6 | Azot organiczny
|
1,07 | mg N/l
|
|
7 | Azot całkowity
|
2,72 | mg N/l
|
|
|
391 | µS/cm
|
+---------------------------------------------------------------+
Stanowisko: 26
Ciek: dopływ
Przepływ chwilowy:
0,8 [l/sek]
Nazwa cieku: bn. (z północy) Data badania: 20-04-2006
Obserwacje: brak
+---------------------------------------------------------------+
| wartość
| j. miary |
|-----+--------------------------------+------------+-----------|
|
1 | Tlen
|
6,8 | mg O2/l |
|
2 | Fosforany
|
0,017 | mg P/l
|
|
|
0,040 | mg P/l
|
|
4 | Azot amonowy
|
1,73 | mg N/l
|
|
5 | Azot azotanowy
|
1,99 | mg N/l
|
|
6 | Azot organiczny
|
1,84 | mg N/l
|
|
7 | Azot całkowity
|
5,56 | mg N/l
|
|
|
646 | µS/cm
|
+---------------------------------------------------------------+
Stanowisko: 31
Ciek: odpływ
Przepływ chwilowy: 174,5 [l/sek]
Nazwa cieku: bn. (na wsch.) Data badania: 20-04-2006
Obserwacje: brak
+---------------------------------------------------------------+
| wartość
| j. miary |
|-----+--------------------------------+------------+-----------|
|
1 | Tlen
|
14,5 | mg O2/l |
|
2 | Fosforany
|
0,008 | mg P/l
|
|
|
0,020 | mg P/l
|
|
4 | Azot amonowy
|
0,23 | mg N/l
|
|
5 | Azot azotanowy
|
0,00 | mg N/l
|
|
6 | Azot organiczny
|
1,03 | mg N/l
|
|
7 | Azot całkowity
|
1,26 | mg N/l
|
|
|
376 | µS/cm
|
+---------------------------------------------------------------+
Stanowisko: 31
Ciek: odpływ
Przepływ chwilowy: 13,2 [l/sek]
Nazwa cieku: bn. (na wsch.) Data badania: 20-09-2006
Obserwacje: brak
+---------------------------------------------------------------+
| wartość
| j. miary |
|-----+--------------------------------+------------+-----------|
|
1 | Tlen
|
6,8 | mg O2/l |
|
2 | Fosforany
|
0,018 | mg P/l
|
|
|
0,027 | mg P/l
|
|
4 | Azot amonowy
|
0,35 | mg N/l
|
|
5 | Azot azotanowy
|
0,00 | mg N/l
|
|
6 | Azot organiczny
|
1,04 | mg N/l
|
|
7 | Azot całkowity
|
1,39 | mg N/l
|
|
|
345 | µS/cm
|
+---------------------------------------------------------------+
I klasa
II klasa
III klasa
IV klasa
V klasa
- 18 -
Ocenę jakości wód dopływów przeprowadzono na podstawie wyników badań analitycznych
uzyskanych w 2006 roku, w nawiązaniu do wartości wskaźników zanieczyszczeń śródlądowych
wód powierzchniowych określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004
r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu
prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U.
Nr 32, poz. 284) .
Jakość wód ze źródła (dopływ A-21 ) pod względem wskaźników fizyko chemicznych odpowiadała I klasie wiosną, a latem ze względu na nieco zwiększoną zawartość azotu organicznego
w stosunku do wartości dopuszczalnych w wodach powierzchniowych o I klasie jakości, w II klasie.
Niska zawartość tlenu w wodzie związana jest z tym, Ŝe wody dopływu są w zasadzie wodami
podziemnymi.
Jakość wód cieku bez nazwy z pd.-wsch. (dopływ B-22) pod względem wskaźników fizyko
chemicznych ze względu na nieco zwiększoną zawartość azotu organicznego w okresie wiosennym odpowiadała II klasie jakości. W okresie letnim ciek nie prowadził wody.
Wody cieku bez nazwy z południa (dopływ C-23) wiosną 2006 roku były bardzo dobrej jakości (I klasa). Latem brak było w cieku przepływu.
Jakość wód cieku bez nazwy z pn-zach. (dopływ D-24) pod względem wskaźników fizyko chemicznych w okresie wiosennym i letnim odpowiadał I klasie jakości z wyjątkiem wskaźnika – azotu
organicznego, który kwalifikował się w II klasie.
Jakość wód cieku bez nazwy z zachodu (E-25) pod względem wskaźników fizyko chemicznych
w okresie wiosennym i letnim ze względu na zwiększone stęŜenie substancji organicznych wyraŜone wskaźnikami: azotu organicznego i azotu azotanowego odpowiadała II klasie jakości.
Jakość wód cieku bez nazwy z północy (dopływ F-26), pod względem wskaźników fizyko
chemicznych w okresie wiosennym ze względu na wysokie stęŜenie zanieczyszczeń organicznych
wyraŜone wskaźnikami azotu całkowitego i azotu organicznego odpowiadał III klasie jakości. W
okresie letnim ciek nie prowadził wody.
Jakość wód odpływu z jeziora (odpływ O-31) pod względem wskaźników fizyko chemicznych w okresie wiosennym i letnim była dobra (II klasa). Stwierdzono nieco zwiększone stęŜenie
azotu organicznego w stosunku do wartości dopuszczalnych w wodach o I klasie jakości wód powierzchniowych.
- 19 -
3. Omówienie wyników badań analitycznych wód jeziora
Wyniki badań fizyko chemicznych i bakteriologicznych wód jeziora z 2006 roku przedstawiono w tabelach 11 i 12.
Tabela 11. Podstawowe wskaźniki zanieczyszczeń – jezioro
Stanowisko: 01
Okres: wiosna
Głębokość:
7 [m] Data badania: 20-04-2006
Obserwacje: brak
+--------------------------------------------------------------------------------------+
| Lp. | Podstawowe - wiosna
| miejsce poboru próby | wartość
| j. miary |
|-----+--------------------------------+----------------------+------------+-----------|
|
1 | Fosforany
| 1 m pod powierzchnią |
0,008 | mg P/l
|
|
0,01 | mg P/l
|
|
3 | Azot mineralny
0,11 | mg N/l
|
|
4 | Azot całkowity
1,48 | mg N/l
|
|
388 | µS/cm
|
|
6 | Chlorofil
20,0 | mg/m3
|
|
7 | Sucha masa sestonu
4,5 | mg/l
|
|
8 | Widzialność krąŜka Secchiego
|
|
1,4 | m
|
|
9 | Miano coli typu kałowego
20 |
|
| 10 | Miano coli typu kałowego
| 1 m nad dnem
|
20 |
|
+--------------------------------------------------------------------------------------+
Stanowisko: 01
Okres: lato
Głębokość:
7,0 [m] Data badania: 20-09-2006
Obserwacje: brak
+--------------------------------------------------------------------------------------+
| Lp. | Podstawowe - lato
| j. miary |
|-----+--------------------------------+----------------------+------------+-----------|
|
1 | ChZT metodą dwuchromianową
24,6 | mg O2/l |
|
2 | BZT5
4,9 | mg O2/l |
|
0,042 | mg P/l
|
|
4 | Azot całkowity
1,70 | mg N/l
|
|
5 | Chlorofil
7,1 | mg/m3
|
|
6 | Sucha masa sestonu
3,6 | mg/l
|
|
7 | Widzialność krąŜka Secchiego
|
|
2,4 | m
|
|
8 | Fosforany
| 1 m nad dnem
|
0,022 | mg P/l
|
|
| 1 m nad dnem
|
0,034 | mg P/l
|
| 10 | Azot amonowy
| 1 m nad dnem
|
0,80 | mg N/l
|
+-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
I klasa
II klasa
III klasa
poza klasą
- 20 -
Tabela 12. Dodatkowe wskaźniki zanieczyszczeń – jezioro
Stanowisko: 01
Okres: wiosna
Głębokość:
7,0 [m] Data badania: 20-04-2006
+--------------------------------------------------------------------------------------+
| Lp. | Dodatkowe - wiosna
| j. miary |
|-----+--------------------------------+----------------------+------------+-----------|
|
1 | pH
7,7 |
|
|
2 | Barwa
15 | mg Pt/l |
|
3 | Zasadowość
2,8 | mval/l
|
|
4 | Wapń
62,4 | mg Ca/l |
|
5 | Magnez
7,7 | mg Mg/l |
|
6 | Sód
7,6 | mg Na/l |
|
7 | Potas
1,7 | mg K/l
|
|
8 | Chlorki
8,9 | mg Cl/l |
|
9 | Siarczany
45,5 | mg SO4/l |
+--------------------------------------------------------------------------------------+
Stanowisko: 01
Okres: lato
Głębokość:
7,0 [m] Data badania: 20-09-2006
+--------------------------------------------------------------------------------------+
| Lp. | Dodatkowe - lato
| j. miary |
|-----+--------------------------------+----------------------+------------+-----------|
|
1 | pH
7,3 |
|
|
2 | pH
| 1 m nad dnem
|
6,8 |
|
|
3 | Barwa
15 | mg Pt/l |
|
4 | Barwa
| 1 m nad dnem
|
15 | mg Pt/l |
|
5 | Zasadowość
2,6 | mval/l
|
|
6 | Zasadowość
| 1 m nad dnem
|
2,6 | mval/l
|
|
7 | Wapń
62,6 | mg Ca/l |
|
8 | Wapń
| 1 m nad dnem
|
59,3 | mg Ca/l |
|
9 | Magnez
5,9 | mg Mg/l |
| 10 | Magnez
| 1 m nad dnem
|
5,1 | mg Mg/l |
| 11 | Sód
7,9 | mg Na/l |
| 12 | Sód
| 1 m nad dnem
|
7,7 | mg Na/l |
| 13 | Potas
1,5 | mg K/l
|
| 14 | Potas
| 1 m nad dnem
|
1,4 | mg K/l
|
| 15 | Chlorki
8,5 | mg Cl/l |
| 16 | Chlorki
| 1 m nad dnem
|
8,1 | mg Cl/l |
| 17 | Siarczany
48,7 | mg SO4/l |
| 18 | Siarczany
| 1 m nad dnem
|
45,6 | mg SO4/l |
+--------------------------------------------------------------------------------------+
I klasa
II klasa
III klasa
IV klasa
V klasa
W okresie badań wiosennych woda jeziora miała odczyn słabo zasadowy, zawartość wapnia kształtowała się na poziomie nieco zwiększonym w stosunku do wartości występujących w wodach o I klasie czystości, ilość wapnia w stosunku do ilości magnezu wynosiła 8 : 1. Na niskim
poziomie, odpowiadającym wartościom dopuszczalnym dla wód powierzchniowych I klasy jakości
kształtowała się zawartość sodu, potasu, chlorków i siarczanów .
W okresie wiosennym w wodzie jeziora stwierdzono wysokie stęŜenie soli mineralnych wyraŜone wskaźnikiem PEW (przewodnictwa wł.), wysoką zawartość chlorofilu „a” i niską przejrzystość wód w stosunku do wód jeziorowych o I klasie czystości.
W okresie badań letnich odczyn wody w jeziorze był obojętny w warstwie powierzchniowej
i słabo kwaśny w warstwie przydennej. Zawartość wapnia kształtowała się na poziomie zwiększonym w stosunku do wartości występujących w wodach o I klasie czystości, ilość wapnia w stosunku do ilości magnezu wynosiła 11: 1 w warstwie powierzchniowej i 12: 1 w warstwie przydennej.
W wodach całego jeziora na niskim poziomie odpowiadającym dopuszczalnym dla wód po-
- 21 -
wierzchniowych I klasy czystości kształtowała się zawartość magnezu, sodu, potasu, chlorków
i siarczanów.
W okresie letnim, w wodzie warstwy powierzchniowej jeziora stwierdzono zwiększone stęŜenie zanieczyszczeń organicznych wyraŜone wskaźnikiem BZT5 i wysokie stęŜenie azotu całkowitego w stosunku do wartości dopuszczalnych w wodach jeziorowych o I klasie czystości.
W wodzie warstwy przydennej stwierdzono tylko nieco zwiększone stęŜenie azotu amonowego w stosunku do wartości dopuszczalnych w wodach jeziorowych o I klasie czystości.
Pod względem bakteriologicznym badane wody w okresie wiosennym i letnim odpowiadały
I klasie czystości wód powierzchniowych.
4. Omówienie badań hydrobiologicznych wód jeziora
Wiosną 2006 r. w Jeziorze Tarnowskim DuŜym liczebność organizmów planktonowych
była względnie niska i wynosiła 6,8 tys. os./l, z czego fitoplankton stanowił 87,4 %. Grupą dominującą w fitoplanktonie były w tym czasie okrzemki - 63 % (Synedra acus – 92 %), subdominantem
były sinice – 27 % (Achroonema sp. – 96 %), a zielenice stanowiły niecałe 10 %.
Udział procentowy zooplanktonu był stosunkowo wysoki i stanowił 12,6 % (859 os./l). Najliczniejszą grupą były pierwotniaki – 45 % (Zoothamnium sp. – 93 %), następnie wrotki – 34,7 %
(Keratella quadrata – 30,5 %, Kellicotia longispina – 25,5 %, Conochiloides natans – 15 %, Keratella cochlearis – 10 %), widłonogi – 20 % (68 % formy młodociane, 10,5 % - Eudiaptomus gracilis,
po 8 % - Diacyclops bicuspidatus i Mesocyclops/Thermocyclops sp., 5 % - Cyclops vicinus), wioślarek było tylko 0,3 % (Bosmina longirostris – 2 os., Daphnia hyalina – 1 os.).
Latem 2006 r. liczebność organizmów planktonowych zwiększyła się do 188 tys.os./l, udział
fitoplanktonu zwiększył się do 99,4 %, a grupą dominującą pozostały w dalszym ciągu okrzemki –
74 % (Fragilaria crotonensis – 86 %, Asterionella formosa – 12 %), sinice pozostały na drugim
miejscu, ale ich udział zmniejszył się do 19 % (Achroonema sp. – 91 %, Microcystis spp. – 7 %),
a na trzecim były złotowiciowce – 5,5 % (Dinobryon divergens – 100 %).
Liczebność organizmów zooplanktonu zwiększyła się latem do 1138 os./l, choć udział procentowy zmniejszył się do 0,4 %. Latem dominującą grupą były wrotki – 33 % (Keratella cochlearis
– 70 %, Polyarthra spp. – 15 %, Trichocerca spp. – 7 %), a następnie widłonogi – 29 % (formy
młodociane – 95 %, Eudiaptomus gracilis – 2,7 %, Mesocyclops/Thermocyclops – 2,4 %), pierwotniaki – 28 % (Zoothamnium sp. – 64 %, Assulina sp. – 17 %), wioślarki – 10 % (Diaphanosoma
brachyurum – 34 %, Daphnia spp. – 29 %, Bosmina spp. – 27 %, Chydorus sphaericus – 11 %).
Udział formy tecta w populacji Keratella cochlearis był niewielki wiosną i latem i wynosił
odpowiednio 3,3 i 4,1 %. Zooplanktonowy wskaźnik stanu trofii wyniósł 50 punktów, co oznacza
ustabilizowaną mezo-eutrofię.
- 22 -
Wszystkie wskaźniki hydrobiologiczne wskazują na w miarę dobry jak dla tego typu jezior
stan ekologiczny, są to przede wszystkim: niewielka liczebność fitoplanktonu wiosną i umiarkowana latem, dominacja okrzemek zarówno wiosną jak i latem, zmniejszenie udziału procentowego
sinic latem i zarazem niewielki udział w tej grupie gatunków z rodzaju Microcystis, dosyć duŜa róŜnorodność gatunkowa zarówno wśród fito- jak i zooplanktonu, niewielki udział formy tecta (zwłaszcza latem) w populacji K. cochlearis.
Tabela 13. Główne wskaźniki planktonowe charakteryzujące stan jeziora
Jezioro Tarnowskie DuŜe - 2006 r.
Ogólna liczba organizmów planktonowych
os/l
tax
os/l
tax
Fitoplankton
Struktura dominacji organizmów fitoplanktonu %
Sinice
złotowiciowce
okrzemki
bruzdnice
Zielenice
eugleniny
Kryptofity
Zooplankton
os/l
liczba taksonów
udział procentowy
Struktura dominacji organizmów zooplanktonu %
Wrotki
Wioślarki
widłonogi
pierwotniaki
Wrotki
liczba
os/l
Biomasa
µg/l
Biomasa
µg/os
udział formy tecta w populacji K. cochlearis %
Wioślarki
liczba
os/l
Biomasa
µg/l
Biomasa
µg/os
Widłonogi
liczba
os/l
Biomasa
µg/l
Biomasa
µg/os
Zooplanktonowy Wskaźnik Stanu Trofii
Stan jeziora
wiosna
6805
74
5946
48
lato
188137
111
186999
68
26,7
0
63,2
0,4
9,6
0,2
0
859
26
12,62
19,2
5,55
74,25
0,1
0,8
0,02
0,01
1138
43
0,6
34,7
0,3
20
45
33,1
10,1
29,2
27,6
298
256,06
0,86
377
96,03
0,255
3,3
4,1
3
72,3
24,1
115
2421,1
21
172
5508,2
32
332
2875,2
8,7
50
mezo-eutrofia
I etap
- 23 -
5. Charakterystyka roślinności Jeziora Tarnowskiego DuŜego
(opracowanie rozdziału: Agnieszka Kolada – Instytut Ochrony Środowiska w Warszawie)
W trakcie badań fitosocjologicznych, przeprowadzonych w sierpniu 2006 r., w litoralu Jeziora Tarnowskiego DuŜego zidentyfikowano 17 zbiorowisk roślinnych, w tym 2 zbiorowiska ramienic z klasy Charetea, zajmujące łączną powierzchnię 3,8 ha (14,2 % fitolitoralu), 8 zbiorowisk roślinności zanurzonej z klasy Potametea, zw. Potamion o łącznej powierzchni 14 ha (51,9 %), 1 zbiorowisko roślinności o liściach pływających ze zw. Nymphaeion zajmujące 0,3 ha (1 %) oraz 6 zbiorowisk szuwarowych, zajmujących 8,9 ha
(32,9 %). Roślinność, rozwijająca się gęstymi i zwartymi płatami o wysokim stopniu pokrycia (80-100 %), zasiedlała litoral jeziora do głębokości 3,0 m. Łączna powierzchnia fitolitoralu wynosiła ponad 27 ha, co stanowi prawie 30 % całkowitej powierzchni jeziora.
Najgłębszą strefę jeziora zajmowały dwa zespoły dominujące w roślinności zanurzonej badanego jeziora: Ceratophylletum demersii (41,2 % całkowitej powierzchni fitolitoralu) oraz Nitellopsidetum obtusae (13,2 %). Dość znaczny udział w budowaniu fitolitoralu
miały takŜe zespoły: Myrophylletum spicati (4,5 %), Najadetum marinae (3,6 %), Myriophylletum verticillati (2,1 %) oraz rozwijający się głównie na płyciznach na południowowschodnim krańcu jeziora zespół ramienicy Charetum tomentosae (1 %). Na uwagę zasługuje stosunkowo rzadki zespół pływacza Urtricularietum vulgaris (0,6 %), niezbyt obficie, ale regularnie pojawiający się jako domieszka w pozostałych zespołach, głównie
wzdłuŜ północnego brzegu jeziora. Pozostałe zidentyfikowane zespoły roślinności zanurzonej, Potametum perfoliati, Ranunculetum circinati i Fontinaletum antipyreticae, pojawiały się sporadycznie, a zajmowane przez nie powierzchnie nie przekraczały kilkudziesięciu
m2.
Roślinność o liściach pływających była stosunkowo skąpa, reprezentowana jedynie
przez izolowane płaty grąŜela Ŝółtego i grzybienia białego, tworzące zespół NupharoNymphaeetum albae, rozwijający się głównie w południowo-wschodniej części jeziora.
W szuwarze jeziora zdecydowanym dominantem był zespół trzciny pospolitej
Phragmitetum australis (zajmujący 32,8 % całkowitej powierzchni fitolitoralu, ale aŜ 99,8 %
powierzchni szuwaru), natomiast pozostałe zespoły, Typhetum angustifoliae, Acoretum
calami, Glycerietum maximae, Caricetum ripariae i Iridetum pseudacori, występowały jedynie domieszkowo, w postaci niewielkich, izolowanych płatów, nie tworząc zwartych fitocenoz.
Na podstawie danych wyliczone zostały wszystkie wskaźniki metody oceny stanu
ekologicznego jezior ( ESMI ). Przyjmując jako cechę ilościową ni udział procentowy kaŜ-
- 24 -
dego zespołu roślinnego w ogólnej powierzchni fitolitoralu oraz powierzchnię całkowitą
fitolitoralu N = 27 ha, jako 100 % wartość wskaźnika zróŜnicowania fiocenotycznego H
wynosi 1,48. Wartość wskaźnika maksymalnego zróŜnicowania fitocenotycznego Hmax
przy liczbie zbiorowisk S = 17 wynosi 2,77. Wartość wskaźnika zasiedlenia Z, wyliczona
jako stosunek powierzchni całkowitej fitolitoralu (N = 27 ha) do powierzchni potencjalnego
litoralu ograniczonego izobatą 2,5 m (izo2,5 = 26,1 ha) wynosi 1,04.
Wartość wskaźnika ESMI = 0,523, przy uwzględnieniu typu biocenotycznego (wysokozasadowe jezioro ramienicowe płytkie), pozwala określić stan ekologiczny Jeziora
Tarnowskiego DuŜego jako dobry.
6. Ocena stanu czystości wód jeziora
Jezioro Tarnowskie DuŜe w 2006 r. objęte było podobnie jak w latach poprzednich monitoringiem krajowym (reperowym). Ocenione zgodnie z metodyką oceny jakości wód pod względem
fizyko chemicznym odpowiadało wodom II klasy czystości. Na ocenę wód w 2006 r. decydujący
wpływ miało obserwowane wiosną wysokie stęŜenie soli mineralnych wyraŜone wskaźnikiem
PEW, latem wysokie stęŜenie zanieczyszczeń organicznych wyraŜone wskaźnikiem ChZT-Cr oraz
wysokie stęŜenie azotu całkowitego (średnia z wiosny i lata). Dodatkowo woda jeziora charakteryzowała się zmniejszona przezroczystością. Pod względem bakteriologicznym jezioro było czyste –
I klasa czystości wód powierzchniowych.
Tabela 14. Ocena stanu czystości wód
Ocena stanu czystości wód na podstawie badań
wiosennych z 20-04-2006 i letnich z 20-09-2006
Jezioro
: TARNOWSKIE DUśE
Województwo:LUBUSKIE
+----------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
|
Wskaźnik
|
Okres i miejsce poboru próbek wody
| Wartość wskaźnika | Punk- |
|
|
| na stanowisku
| tacja |
|------------------------------------------+----------------------------------------+-------------------+--------|
|Tlen rozpuszczony
mgO2/dm3|
lato - warstwa naddenna
|
4,6
|
1
|
|------------------------------------------+----------------------------------------+-------------------+--------|
|ChZT metodą dwuchromianową
mgO2/dm3|
lato - warstwa powierzchniowa
|
24,6
|
2
|
|------------------------------------------+----------------------------------------+-------------------+--------|
|BZT5
mgO2/dm3|
lato - warstwa powierzchniowa
|
4,9
|
3
|
|------------------------------------------+----------------------------------------+-------------------+--------|
|Fosforany
mgP/dm3|
wiosna - warstwa powierzchniowa
|
0,008
|
1
|
|------------------------------------------+----------------------------------------+-------------------+--------|
|Fosfor całkowity
mgP/dm3|wiosna i lato (wart.śred.)-warstwa pow. |
0,026
|
1
|
|------------------------------------------+----------------------------------------+-------------------+--------|
|Azot mineralny
mgN/dm3|
wiosna - warstwa powierzchniowa
|
0,11
|
1
|
|------------------------------------------+----------------------------------------+-------------------+--------|
|Azot całkowity
mgN/dm3|wiosna i lato (wart.śred.)-warstwa pow. |
1,59
|
3
|
|------------------------------------------+----------------------------------------+-------------------+--------|
|Przewodność elektrolityczna właściwa µS/cm| wiosna - warstwa powierzchniowa
|
388
|
4
|
|------------------------------------------+----------------------------------------+-------------------+--------|
|Chlorofil
mg/m3|wiosna i lato (wart.śred.)-warstwa pow. |
13,6
|
2
|
|------------------------------------------+----------------------------------------+-------------------+--------|
|Sucha masa sestonu
mg/dm3|wiosna i lato (wart.śred.)-warstwa pow. |
4,1
|
2
|
|------------------------------------------+----------------------------------------+-------------------+--------|
|Widzialność krąŜka Secchiego
m| wiosna i lato
(wartość średnia)
|
1,9
|
3
|
|-----------------------------------------------------------------------------------+----------------------------|
| Wynik punktacji i sumaryczna klasa czystości wód
|
2,09 = II klasa
|
|-----------------------------------------------------------------------------------+----------------------------|
- 25 -
|Weryfikacja klasy czystości ze względu na miano coli typu kałowego
|
20
|
1
|
+----------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
W stosunku do oceny przeprowadzonej w 2005 r. jakość wód jeziora uległa wyraźnemu polepszeniu pod względem wskaźników fizyko-chemicznych choć nadal kwalifikuje się w II klasie
czystości. Wskaźnik punktowy oceny jakości wód jeziorowych (2,09) był najniŜszy od 1997 roku.
Pod względem sanitarnym wody jeziora utrzymały I klasę czystości. Jezioro Tarnowskie DuŜe w
ostatnich kilku latach pod względem wartości punktowej Systemu Oceny Jakości Jezior oscylowało pomiędzy 2,09 pkt a 2,67 pkt. Na wykresie poniŜej daje się zauwaŜyć trend polepszania się jakości wód jeziora w ciągu lat 1997 – 2006.
pkt
3
Linia trendu
2,5
2
1,5
2,67
2,55
2,44
2,18
2,18
2,18
2001
2002
2,36
2,18
2,36
2,09
1
0,5
0
1997
1998
1999
2000
2003
2004
2005
2006
Lata
Jezioro Tarnowskie DuŜe w 2006 roku pod względem hydrobiologicznym podobnie jak rok
wcześniej zaliczone zostało do jezior typu mezotroficznego. Zooplanktonowy wskaźnik stanu trofii i
struktura dominacji grup fitoplanktonu wskazuje równieŜ na mezo-eutrofię. Ocena ekologiczna
jeziora dokonana na podstawie badań makrofitów pozwala określić jego stan jako dobry.
- 26 -
III WNIOSKI
1. Jezioro Tarnowskie DuŜe charakteryzuje się pod względem wskaźników fizyko chemicznych wodą dobrej
jakości ( II klasą czystości).
2. Jezioro Tarnowskie DuŜe ma niekorzystne warunki naturalne i jest podatne na wpływy zanieczyszczeń
zewnętrznych co wyraŜa się III kategorią podatności na degradację. W związku z małą odpornością jeziora na antropogeniczne czynniki degradujące, nawet niewielki dopływ ścieków do jeziora przyczynia się
do pogorszenia jakości jego wód.
3. W duŜej mierze wpływ na jakość wód Jeziora Tarnowskie DuŜe ma stan czystości zasilających je wód
podziemnych . Konieczna jest w związku z tym wzmoŜona kontrola gospodarki ściekowej na obszarze
zlewni.
4. W ocenie hydrobiologicznej tak jak w roku poprzednim jezioro kwalifikuje się do zbiorników mezoeutroficznych.
5. Pilotowe badania fitosocjologiczne litoralu przeprowadzone w 2006 r., pozwoliły określić stan ekologiczny
Jeziora Tarnowskie DuŜe jako dobry.
- 27 -
Wykaz opracowań i publikacji
1. Choiński A., „Katalog jezior Polski” cz. III „Pojezierze Wielkopolsko - Kujawskie i jeziora na południe od linii zasięgu zlodowacenia bałtyckiego” Fundacja „Warta” Poznań 1992r.
2. Choiński A., „Mapa hydrograficzna w skali 1 : 50 000 arkusz 432.3 Wschowa”
Główny Urząd Geodezji i Kartografii W-wa 1989 r.
3. Dojlido J., R., „Chemia wód powierzchniowych” Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko Białystok
1995r.
4. Jańczak J., praca zbiorowa „Atlas jezior Polski” tom I „Jeziora Pojezierza Wielkopolskiego i Pomorskiego w granicach dorzecza Odry” IMiGW Poznań 1996 r.
6. Kondracki J., „Geografia fizyczna Polski” PWN W-wa 1978 r
6. Konopczyński W., Wąsicki A., "Komunikaty o stanie czystości jeziora Tarnowskiego DuŜego
w 1992r., 1997r., 1998r., 1999r., 2000r., 2001r., 2002r., 2003 r., 2004 r. i 2005 r." WIOŚ Zielona Góra 1993 -2005 r. [maszynopisy]
7. Komputerowa Mapa Podziału Hydrograficznego Polski IMGW Warszawa 2005
8. Kudelska D., Cydzik D., Soszka H., „Wytyczne monitoringu podstawowego jezior” PIOŚ W-wa
1994 r.
9. Stachy J., praca zbiorowa „Atlas Hydrologiczny Polski” IMiGW W-wa 1986 r.
10. Szczerbowski J.A., praca zbiorowa „Rybactwo śródlądowe” Instytut Rybactwa Śródlądowego
Olsztyn 1993 r.
11. Szybowski J., Lenartowski M., Grzybowski J., Chęciński Z., Tonder J., Gruszewski M., „Monografia jezior Województwa Zielonogórskiego - materiały zbiorcze” Instytut Kształtowania Środowiska Oddział we Wrocławiu Zakład Ochrony Środowiska w Zielonej Górze Zielona Góra 1980
r.
- 28 -

JEZIORO TARNOWSKIE DUśE KOMUNIKAT O JAKOŚCI WÓD W

Transkrypt

Podobne dokumenty

Szwajcaria. Zarys ogólny: Geografia

Lubikowo