dzieci chcą się uczyć! - Polska Akcja Humanitarna

Prawo do
edukacji
Uczennice i uczniowie ze szkoły podstawowej i średniej zdają egzamin semestralny
Afganistan, Bamian 2009; fot. Marcin Suder
– dzieci chcą się uczyć!
Umiejętność pisania i czytania otwiera drzwi do nauki przez
całe życie, ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju i zdrowia,
i otwiera drogę do demokratycznego uczestnictwa i aktywnego
obywatelstwa. Kofi Annan
Istotą prawa do edukacji jest zapewnienie każdemu człowiekowi możliwości
rozwoju, realizacji własnego potencjału,
samostanowienia o własnym losie oraz
niezależności. Jest to zatem długotrwały proces, który rozpoczyna się od nauki
czytania i pisania w szkole podstawowej
i kontynuowany jest poprzez rozmaite
formy kształcenia w ramach szkoły czy
edukacji pozaformalnej. Dostęp do tego
prawa różni się w zależności od miejsca
zamieszkania, narodowości, płci czy sytuacji rodziców, a szerzej od organizacji
i ustawodawstwa danego państwa. Trzeba mieć świadomość tego, że szanse edukacyjne często różnią się nawet w ramach
jednego kraju – mieszkańcy terenów
wiejskich w Polsce czy Kenii napotykają
zwykle większe trudności w dostępie do
edukacji niż mieszkańcy miast.
Zastanówmy się chwilę, jakiego wsparcia
doświadczyliśmy sami będąc dziećmi, studentami czy kształcącymi się dorosłymi
w Polsce: dofinansowanie poszczególnych
etapów edukacyjnych poprzez stypendia
dla uczniów w trudnej sytuacji materialnej, zajęcia świetlicowe dla dzieci, których
rodzice pracują, dożywianie w szkołach
– ciepły posiłek podczas przerwy, włączenie w system edukacji osób z mniejszymi
szansami (np. dzieci niepełnosprawnych),
system stypendiów studenckich – to kilka dobrze znanych nam mechanizmów,
które w naszej codzienności pozwalają
dzieciom i młodzieży korzystać z prawa
do edukacji.
Wsparcie w realizacji prawa do edukacji
potrzebne jest też krajom globalnego Południa. Tam potrzeby uczniów są zbliżone
do naszych, ale zasoby i możliwości nie
zawsze takie same. W wielu krajach dzieci
nie mogą się uczyć z powodu wojen, konfliktów, katastrof naturalnych. W innych
z powodu ubóstwa rodziców, którzy nie
Dzieci na ogół uczą się w bardzo licznych
klasach łączących uczniów w różnym
wieku, np. w Kenii czasem nawet 60-80
osobowych. Szkoły na ogół są nieodpowiednio wyposażone, brak w nich ławek,
krzeseł, tablicy. Poważnym problemem
jest brak bezpiecznych warunków sanitarnych w szkole: toalet i wody. W krajach takich jak np. Afganistan część szkół
nie posiada budynków – lekcje odbywają
się pod gołym niebem i jak łatwo sobie
wyobrazić, warunki nie sprzyjają nauce.
Podobnie jak w Polsce, szkoły znajdują
się w większych ośrodkach i uczniowie
mieszkający na wsi muszą do nich dotrzeć piechotą. Zajmuje to wiele czasu
i energii dzieci. Istnieje też duża korelacja
między niepełnosprawnością a ograniczonym dostępem do edukacji w krajach
ubogich, np. w Malawi i Tanzanii niepełnosprawne dzieci dwa razy rzadziej chodzą do szkoły, w Burkinie Faso dwa i pół
razy. W Europie Bułgaria i Rumunia są
krajami, w których dzieci niepełnosprawne mają najmniejszy dostęp do edukacji
(58 %)
Inna bariera edukacyjna dotyczy możliwości kontynuacji nauki, zwłaszcza dziewcząt.
Dzieci w wielu ubogich krajach pracują zarobkowo albo na roli, aby wesprzeć swoje
rodziny. W pracach domowych pomagają
głównie dziewczęta, więc uczęszczają do
szkoły i kontynuują ją po zakończeniu
podstawówki znacznie rzadziej niż chłopcy. Rodziny w wielu regionach świata kładą większy nacisk na edukację chłopców,
co w szerszej perspektywie wpływa niekorzystnie na rozwój całego społeczeństwa. Kobiety wykształcone mogą świadomie wpływać na swoje macierzyństwo
i prokreacje; podnosi się wiek, w którym
wychodzą za mąż i rodzą pierwsze dziecko; zazwyczaj też decydują się na mniejsza
ilość dzieci, co przekłada się z kolei na ich
zdrowie, ale i mniejszą śmiertelność przy
porodzie.
Dostrzeżenie takiego łańcucha zależności
w obszarze prawa i dostępu do edukacji,
który powiązany jest z innymi podstawo-
wymi prawami człowieka (chociażby do
żywności i wody) może być pierwszym
etapem na drodze do kompleksowego
wsparcia potrzebujących społeczności.
Tym samym np. projekty wodne Polskiej
Akcji Humanitarnej realizowane w krajach globalnego Południa przyczyniają
się pośrednio do wzmocnienia prawa do
edukacji. Inne w Afganistanie, Czeczenii
czy Sudanie Płd. udzielają bezpośredniego wsparcia tamtejszym ośrodkom edukacyjnym, w sensie zakupu wyposażenia
dydaktycznego czy też realizowania programów nauki czytania i pisania. Dzięki
edukacji ludzie stają się świadomi swoich
praw i obowiązków, a w przypadku łamania tych pierwszych – znają sposoby ich
egzekwowania. Wpływa to pozytywnie na
rządy państw, które ze swoich działań rozliczane są przed społeczeństwem.
Narody Zjednoczone, rządy państw
i organizacje pozarządowe czynią
wiele wysiłków, aby zapewnić powszechne nauczanie na poziomie
podstawowym wszystkim dzieciom
na całym świecie (Milenijny Cel Rozwoju nr 2). Nadal około 69 milionów
dzieci w wieku szkolnym nie chodzi do szkoły. Prawie połowa z nich
(31 milionów) mieszka w Afryce Subsaharyjskiej, a więcej niż jedna czwarta (18 milionów) w Azji Południowej.
Ale są też sukcesy: na przykład zniesienie opłat za szkołę podstawową
w Burundi potroiło ilość zapisów do
szkoły od 1999 r. osiągając 99 %.
Podobnie postąpiły Tanzania, Gwatemala, Zambia, Nikaragua osiągając
90 % wskaźnik zapisów do szkół w tym
samym okresie.
Uczeń szkoły Ducuum na przedmieściach miasta Bor, gdzie PAH ma swoją misję
Sudan Południowy, Bor 2010; fot. Wojciech Grzędziński
mają pieniędzy na czesne (w wielu krajach
np. afrykańskich szkoły są płatne), nie
mówiąc o podręcznikach oraz przyborach
szkolnych.
Co możesz zrobić?
e Dowiedz się więcej o dostępie do edukacji w Polsce – czy wiesz, jakie gwarancje socjalne i systemowe przysługują Tobie?
e Dowiedz się więcej o edukacji w krajach globalnego Południa i dziel się tą wiedzą z innymi
e Przeczytaj nasze publikacje dotyczące tego tematu – możesz pobrać je ze strony: www.pah.org.
pl/wyszukiwarka materiałów
e Wesprzyj nasz program Akcja Edukacja
e Zajrzyj do sklepiku PAH i wybierz jeden z naszych gadżetów, dzięki którym możemy kontynuować projekt edukacyjne w Sudanie Południowym, Palestynie i Afganistanie
e Skontaktuj się z nami ([email protected]) i dowiedz się więcej jak współpracować z PAH
Źródło danych: The Millennium Development Goals Report, 2010
Autor: Magdalena Jakubowska
Współpraca: Olga Mielnikiewicz
Korekta i redakcja: Magda Bodzan
Polska Akcja Humanitarna
ul. Szpitalna 5/3, 00-031 Warszawa
tel. 22 828 88 82
www.pah.org.pl
KRS 0000136833
ISBN: 978-83-63069-26-1
Publikacja ta powstała przy finansowym
wsparciu Unii Europejskiej. Poglądy i opinie
w niej wyrażone są wyłącznie poglądami Polskiej Akcji
Humanitarnej i w żadnym wypadku nie odzwierciedlają
oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej.
Kopiowanie i wykorzystanie fragmentów tej publikacji
nie wymaga odrębnej zgody wydawcy, pod warunkiem,
że odbywa się to w ramach działalności edukacyjnej nie
nastawionej na zysk, a materiały nie będą sprzedawane, ani w inny sposób udostępniane osobom trzecim, ani
wykorzystane w innych publikacjach.
Możesz wesprzeć działania edukacyjne PAH 1% swojego podatku. Dzięki temu powstanie więcej bezpłatnych
publikacji skierowanych do szkół na temat współzależności globalnych oraz krajów globalnego Południa. KRS
0000136833, z dopiskiem „Edukacja”
Opracowanie graficzne: rzeczyobrazkowe.pl