1. Czasownik to odmienna część mowy, oznaczająca czynność lub
Transkrypt
1. Czasownik to odmienna część mowy, oznaczająca czynność lub
1. Czasownik to odmienna czę ść mowy, oznaczają ca czynnoś ć lub stan. Odpowiada na pytania co robi?, co się z nim dzieje? Np. biega, woł a, ś pi. CZASOWNIK formy osobowe wskazuje na osobę, np. spała (ona), biegał (on), mówią (oni/one) formy nieosobowe nie moż na okreś lić osoby, np. formy zakoń czone na –no, -to: spa no , umy to bezokoliczniki: spa ć , mówi ć , podkra ść , imiesł owy przymiotnikowe i przysł ówkowe 2. Czasowniki odmieniają się przez osoby, liczby, czasy, rodzaje, tryby, strony. 1 os. 2 os. 3 os. l. poj. (ja) jem (ty) jesz (on/ona/ono) je l. mn. (my) jemy (wy) jecie (oni/one) jedzą Czas przeszły Czas teraźniejszy Czas przyszł y prosty Czas przyszł y złoż ony biegłam biegnę pobiegnę bę dę biegła Rodzaje w l. poj. Rodzaje w l.mn. mę ski (on) szedł męskoosobowy (oni) szli ż eń ski (ona) szł a niemę skoosobowy (one) szł y nijaki (ono) szł o 3. Czasowniki dzielą się na: Czasowniki dokonane służą do informowania, że dana czynność została zakończona lub zakończy się w przyszłości, np. napisał – czynność jest ukończona, napisze – czynność będzie ukończona. Czasowniki niedokonane służą do informowania, że dana czynność nie została zakończona lub nie wiemy, kiedy się zakończy w przyszłości, np. pisał – nie wiadomo, czy już skończył, pisze – czynność trwa, ale nie wiadomo, czy będzie ukończona. 4. Czasowniki w formach osobowych mogą występować w trzech trybach: trybie oznajmującym (informującym o czynnościach, które odbywają się, lub będą się odbywać), np. mówiłam, mówi, będzie mówił; trybie rozkazującym (wyrażającym życzenie, polecenie lub rozkaz), np. mów, mówmy, niech mówią; trybie przypuszczającym (mówiący o czynnościach, które wymagają spełnienia jakiegoś warunku), np. mówiłaby, mówiłabyś, mówiłybyście. Bezokolicznik spać Tryb orzekają cy śpię Tryb przypuszczają cy spał abym Tryb rozkazują cy ś pij 5. 6. 7. Czasownik występuje w okreś lonych stronach, które sł uż ą do wyraż ania stosunku pomię dzy wykonawcą czynnoś ci, a jej podmiotem. Wyróżniamy strony: ● czynną (podmiot jest wykonawcą czynnoś ci), np. Mama czesze Alę . ● bierną (podmiot jest przedmiotem czynnoś ci), np. Ala jest czesana przez mamę . ● zwrotną (podmiot jest odbiorcą i wykonawcą czynnoś ci), np. Ala czesze się . Czasowniki przechodnie to takie czasowniki, które mogą wystę pować w stronie czynnej i biernej, (np. śpiewa – jest ś piewany, pisze – jest pisany) Czasowniki nieprzechodnie to takie czasowniki, które nie mogą wystę pować w stronie biernej, (np. rdzewieć , czuć , iś ć , biegać , krzyczeć , spać , leż eć , rozmawiać ) Cząstki „-bym”, „-byś”, „-by” pisz: łącznie z osobowymi formami czasownika, np. mówił by, skakał by; rozdzielnie z bezokolicznikiem, np. mówić by, skakać by; W trybie przypuszczają cym cząstki te są ruchome, wię c pisz: łącznie, gdy są za czasownikiem, np. mówił abyś , skakał byś ; rozdzielnie, gdy są przed czasownikiem, np. byś mówił a, byś skakał . „Nie” z czasownikami ZAWSZE piszemy osobno: - nie lubię, nie chcieli, nie zapytałam, nie dokoń czył yś cie.