PDFotwiera się w nowym oknie

Sygn. akt I ACa 534/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 14 września 2009 r.
Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący Sędzia SA Roman Dziczek (spr.)
Sędzia SA Dorota Markiewicz
Sędzia SO del. Magdalena Majewska
Protokolant
st. sek. sąd. Katarzyna Foltak
po rozpoznaniu w dniu 3 września 2009 r. w Warszawie
na rozprawie
sprawy z powództwa Stowarzyszenia Filmowców Polskich w W.
przeciwko „[…]” Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
z siedzibą w W.
o ochronę praw autorskich
na skutek apelacji pozwanego
od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie
z dnia 6 lutego 2008 r. sygn. akt II C 169/08
1. oddala apelację;
2. zasądza od „[…]” Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.
na rzecz Stowarzyszenia Filmowców Polskich w W. kwotę 1.800 (jeden tysiąc
osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu w instancji odwoławczej.
1
Sygn. akt I ACa 534/09
UZASADNIENIE
Stowarzyszenie Filmowców Polskich wniosło o zasądzenie od […] sp. z
o.o. w W. kwoty 51 961 złotych wraz z odsetkami od dnia wniesienia pozwu do
dnia zapłaty.
W uzasadnieniu powód podniósł, iż do pozwanego należy hotel […], w
którym jest 518 pokoi hotelowych wyposażonych w telewizor, za pomocą
którego goście mogą odbierać telewizję kablową i satelitarną. Ponadto w innych
pomieszczeniach ogólnodostępnych, takich jak bary, restauracje i sale
konferencyjne odbywa się odbiór telewizji kablowej i satelitarnej. Udostępniając
te pomieszczenia gościom hotelowym oraz innych osobom, które przebywając
w pomieszczeniach ogólnodostępnych pozwany nie zawarł umowy licencyjnej
na korzystanie z utworów audiowizualnych, wyświetlanych w telewizji.
Również z mocy art. 70 ust 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim
i prawach pokrewnych (Dz. U. Nr 90 z 2006 r., poz. 631 ze zmianami, dalej
PAU), począwszy od dnia 22 lipca 2000 r. powinien dokonywać płatności tzw.
tantiem
ustawowych,
jako
dodatkowego
wynagrodzenia
należnego
współtwórcom utworu audiowizualnego z tytułu publicznego odtwarzania
utworu audiowizualnego, ewentualnie z tytułu jego nadawania w telewizji lub
poprzez środki publicznego udostępniania utworu. Wynagrodzenie z tego tytułu
powód
wyliczył
jako
iloczyn
571
punktów
odtwarzania
utworów
audiowizualnych oraz 91 miesięcy, tj. od dnia […] sierpnia 2000 r. do dnia […]
lutego 2008 r. oraz kwoty 1 zł za każde gniazdko antenowe.
Pismem z […] maja 2008 r. powód zmienił żądanie, domagając się
dodatkowo zakazania […] Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą
w W. dokonywania publicznego odtwarzania i reemisji w hotelu […] przy […]
w W. utworów audiowizualnych nadawanych w programach telewizyjnych do
2
czasu zawarcia ze Stowarzyszeniem Filmowców Polskich umowy licencyjnej na
korzystanie z autorskich praw majątkowych, jako działań naruszających prawa
autorskie. Uzasadniając rozszerzenie żądania podniósł, iż pozwany dokonując
odtwarzania i reemisji utworów audiowizualnych, nadawanych w telewizji bez
zgody podmiotu, któremu prawa autorskie służą narusza prawa, które stosownie
do art. 79 ust. 1 pkt 1 PAU uprawniają do wystąpienia z żądaniem zaniechania
naruszenia, (pismo k. 196 i następne)
Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu.
Wyrokiem z dnia 6 lutego 2008 roku Sąd Okręgowy w Warszawie
zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 47.138 złotych wraz z
ustawowymi odsetkami liczonymi:
a. od kwoty 41.440 złotych od dnia 10 marca 2008 roku do dnia zapłaty,
b. od kwoty 5.698 złotych od dnia 5 kwietnia 2008 roku do dnia zapłaty, w
pozostałym zakresie powództwo oddalił.
Zakazał pozwanemu dokonywania w hotelu […] w […] w W. publicznego
odtwarzania i reemisji utworów audiowizualnych nadawanych w programach
telewizyjnych, do czasu zawarcia ze Stowarzyszeniem Filmowców Polskich,
umowy licencyjnej na korzystanie z autorskich praw majątkowych i orzekł o
kosztach procesu.
Sąd ten oparł swe rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach:
[…] sp. z o.o. z siedzibą w W. prowadzi hotel o nazwie […], przy […] w
W. Obiekt ten dysponuje 518 pokojami hotelowymi (w tym 95 apartamentami).
W każdym pokoju hotelowym zainstalowany jest w pełni interaktywny zestaw
TV, za pomocą którego goście hotelowi mogą odbierać telewizję kablową i
satelitarną, w tym różne programy telewizyjne, nadawane zarówno przez
telewizję publiczną jak i polskie i zagraniczne telewizje komercyjne. Także w
pomieszczeniach ogólnodostępnych znajdujących się w hotelu, takich jak:
pomieszczenie do opieki nad dziećmi, bar ([…]) z ponad 30 telewizorami oraz
dwoma olbrzymimi ekranami projekcyjnymi, bar ([…]), bar ([…]), restauracja
3
([…]), restauracja ([…]), kawiarnia ([…]) odbywa się odbiór telewizji
kablowych i satelitarnych. Na terenie hotelu jest również szesnaście sal
konferencyjnych, wyposażonych również w gniazdka telewizyjne. Gniazdka
telewizyjne, do których dociera sygnał telewizyjny znajdują się także w innych
miejscach w budynku hotelu np: na sali balowej czy słupach, które nie są
używane i zostały tam zainstalowane w trakcie wymiany instalacji w 1989 r.
Znaczna część zawartości programów telewizyjnych stanowią utwory
audiowizualne przede wszystkim seriale, filmy fabularne, filmy dokumentalne
oraz widowiska. Na odbiornikach telewizyjnych w częściach ogólnodostępnych
dla osób z zewnątrz odbierany jest jedynie programy informacyjne typu CNN
czy Bloomberg. Tak jest w pomieszczeniach […] i […], które mają po jednym
odbiorniku telewizyjnym. W pierwszym z nich został on zainstalowany na
wnioski gości w sierpniu 2008 r., zaś w[ …] funkcjonuje od około 3 - 4 lat. W
[…], zainstalowanych jest 38 odbiorników telewizyjnych, które zostały tam
zainstalowane około 10 lat temu i od samego początku odtwarzane są jedynie
programy sportowe. Możliwa jest tam także zmiana programu na inny kanał
sterując pilotem telewizora. Sale konferencyjne, mimo iż są wyposażone w
gniazdka telewizyjne, nie mają odbiorników, na których odtwarzany jest
program telewizyjny.
Sam odbiór sygnału telewizyjnego odbywa się za pośrednictwem anten
satelitarnych, zainstalowanych na dachu budynku i anteną zbiorczą jest
rozprowadzany po całym budynku. Z uwagi wielkość i gabaryty budynku,
sygnał jest wzmacniany a odpowiedni modulator przekierowuje sygnał na kablu
zbiorczym na odpowiednią częstotliwość celem uniknięcia pokrywania się
częstotliwości poszczególnych kanałów przy ich odbiorze w poszczególnych
pomieszczeniach.
Umową z […] stycznia 1997 r. zawartą z […] SA ([…] SA), w okresie do
2005 r. sygnał telewizyjny był dostarczany do hotelu w formie tzw. telewizji
kablowej. Następcą prawnym […] SA, z którą […] miał zawartą umowę była
4
[…] i z jej usług korzystał do […] września 2005 r. Na jej podstawie […]
zobowiązany był do dostarczania sygnału telewizyjnego i radiowego określonej
jakości do jednostki odbiorczej, umożliwiając w ten sposób hotelowi obsługę
wewnętrznej sieci telewizji kablowej i satelitarnej. Umowa obejmowała
całkowitą liczbę 326 wyjść i liczba ta nie uległa zmianie aż do zakończenia
trwania umowy.
Stowarzyszenie Filmowców Polskich (SFP) jest organizacją zbiorowego
zarządu prawami autorskimi w rozumieniu art. 104 ustawy z dnia 4 lutego 1994
r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Podstawą prawną podjęcia przez
SFP działalności zbiorowego zarządu jest zezwolenie Ministra Kultury
udzielone w formie decyzji nr DP/WPA/041/Z/5/98 z dnia 23.10.1998 r. oraz
decyzji nrDP.WPA.024/36/03/ik z dnia 28.02.2003 r. Zakres zezwolenia
obejmuje m.in. zarząd majątkowymi prawami autorskimi do utworów
audiowizualnych przysługujących na polu eksploatacji publicznego odtwarzania
i reemisji. Zadaniem SFP jest zbiorowy zarząd majątkowymi prawami
autorskimi do utworów audiowizualnych przysługujących producentom
utworów audiowizualnych, jak również współtwórcom (reżyserom, operatorom,
scenarzystom). Na tym samym polu eksploatacji utworów audiowizualnych nie
działa inna organizacja zarządzająca tymi samymi prawami autorskimi do
utworu audiowizualnego jako całości i nie zgłosiła roszczeń z tego samego
tytułu.
Powód kilkakrotnie zwracał się do pozwanego z propozycją zawarcia
umowy ustalającej wysokość wynagrodzenia. Mimo przesłanej korespondencji
do dnia dzisiejszego pozwany nie zapłacił należnego wynagrodzenia, ani też nie
zawarł
stosownej
umowy
zezwalającej
na
korzystanie
z
utworów
audiowizualnych.
Powód
zawierając
z
przedsiębiorcami
prowadzącymi
działalność
hotelową umowy bierze na siebie odpowiedzialność za wypłatę otrzymanych od
przedsiębiorcy
wynagrodzeń
również
5
twórcom
przez
siebie
nie
reprezentowanym, na zasadach identycznych jak przez siebie reprezentowanych
zwalniając tym samym przedsiębiorcę od ponoszenia jakichkolwiek opłat i
odszkodowań. Do chwili obecnej SFP podpisało już ponad 200 umów z różnymi
podmiotami prowadzącymi hotele, w których to umowach została przyjęta
stawka wynagrodzenia 1 złotych za każdy pokój hotelowy z odbiornikiem
telewizyjnym, za każdy miesiąc. Stawki należnego wynagrodzenia autorskiego
ustalane są umownie, gdyż SFP nie posiada aktualnie zatwierdzonych tabel
wynagrodzeń. Postępowania prowadzone przed Komisją Prawa Autorskiego w
przedmiocie zatwierdzania tabel zostały umorzone z uwagi na utratę mocy art.
108 ust. 3 PAU.
Stowarzyszenie Autorów ZAiKS uchwałą Zarządu z 28 lutego 2008 r.
zatwierdziło Tabelę Stawek Wynagrodzeń Autorskich za reemisje utworów w
hotelach, pensjonatach, domach wczasowych. Stawki za reemisje utworów w
programach radiowych i telewizji w formie miesięcznego ryczałtu uzależnione
są od kategorii hotelu i liczby zainstalowanych gniazdek i wynosi ona 6 zł za
miesiąc za 1 gniazdko przy standaryzacji 5 gwiazdek.
W związku z posiadaniem odbiorników telewizyjnych w pokojach
hotelowych oraz miejscach ogólnodostępnych ponoszone są koszty zakupu
wspomnianych odbiorników TV, ich stałej konserwacji, napraw oraz
związanych z obowiązkiem zawierania umów ze stacjami telewizyjnymi
umożliwiających legalny odbiór poszczególnych programów telewizyjnych.
Przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w
Warszawie prowadzone było postępowanie, zakończone nieprawomocną
decyzją Prezesa z dnia […] sierpnia 2008 r., którą stwierdzono stosowanie przez
SFP i Stowarzyszenie Autorów ZAiKS w W. praktyki ograniczającej
konkurencję, polegającej na zawarciu porozumienia dotyczącego ustalenia
jednolitych stawek wynagrodzeń autorskich pobieranych od użytkowników
komercyjnych z tytułu sprzedaży utworów audiowizualnych na nośnikach
6
przeznaczonych do własnego użytku osobistego. Od decyzji SFP wniosło
odwołanie.
Sąd Okręgowy podniósł, że uprawnienie do pobierania dodatkowego
wynagrodzenia na rzecz współtwórców utworu audiowizualnego, których prawa
reprezentuje Stowarzyszenie Filmowców Polskich, czyli: reżyserów, operatorów
obrazu i scenarzystów uzasadnione jest treścią art. 70 ust. 2 PAU,
obowiązującego od 22 lipca 2000 r. do dnia 5 czerwca 2007 r. Przepis ten
stanowił, iż główny reżyser, operator obrazu, twórcy scenariusza, twórcy innych
utworów literackich lub muzycznych, które stworzone zostały do utworu
audiowizualnego lub w nim wykorzystane, oraz artyści wykonawcy są
uprawnieni do stosownego wynagrodzenia z tytułu najmu egzemplarzy utworów
audiowizualnych i ich publicznego odtwarzania oraz do stosownego
wynagrodzenia z tytułu nadawania utworu w telewizji lub poprzez inne środki
publicznego udostępniania utworów. Natomiast ust. 3 ww. przepisu stanowi, iż:
korzystający z utworu audiowizualnego wypłaca wynagrodzenie, o którym
mowa w ust. 2, za pośrednictwem właściwej organizacji zbiorowego
zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi. Zgodnie z
orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego art. 70 ust. 2 PAU stracił moc z dniem
6 czerwca 2007 r., natomiast z dniem 1 listopada 2007 r. wszedł w życie przepis
art. 70 ust. 21 PAU., który poszerzył krąg osób uprawnionych do uzyskania
dodatkowego wynagrodzenia z tytułu eksploatacji utworu audiowizualnego na
wszystkich współtwórców, pozostawiając ten sam katalog pól eksploatacji
(wymagających
uiszczenia
dodatkowego
wynagrodzenia)
oraz
zasadę
wypłacania w/w wynagrodzenia za pośrednictwem organizacji zbiorowego
zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi. Zgodnie z art. 70
ust. 2 dodatkowe wynagrodzenia należne jest nadal m.in. z tytułu publicznego
odtwarzania utworów audiowizualnych oraz z tytułu nadawania utworu w
telewizji lub poprzez inne środki publicznego udostępniania utworów.
7
W zależności od stosowanej techniki i sposobu dostarczania sygnału i
rozprowadzania w hotelu prowadzonym przez powoda możemy mieć do
czynienia z odtwarzaniem utworu lub jego remitowaniem. Przy czym
dodatkowe wynagrodzenie należne współtwórcom utworu audiowizualnego
należne od prowadzącego hotel będzie należne w wypadku publicznego
odtwarzania utworów.
Zakwalifikowanie sposobu udostępniania utworów przez powoda jako ich
remitowanie i fale nie będzie oznaczało, iż pozwany nie będzie zobowiązany
jest do uiszczania dodatkowego wynagrodzenia. Definicję reemisji umieszczono
w ustawie prawo autorskie w raz z nowelizacjami jej przepisów w 2003 r.
(nowela z 28 października 2002 r. Dz. U. Nr 197, poz. 1662), i mimo
wyeksponowania tego pojęcia w wielu przepisach (art. 6 ust. 1 pkt 4 i 5 oraz art.
50), nie dokonano zmiany brzmienia art. 70, pozostawiając prawo dodatkowego
wynagrodzenia współtwórcom utworów audiowizualnych jedynie w wypadku
ich eksploatacji na polu nadawanie. Kolejne zmiany przepisów ustawy Prawo
autorskie, również nie korygowały treści cytowanego przepisu. Zaś z uwagi na
wyjątkowy charakter przepisu art. 70 jego wykładnia powinna być ścieśniająca,
a brak uprawnienia do dochodzenia dodatkowego wynagrodzenia na tym polu
eksploatacji, wyklucza żądanie zapłaty za reemisję utworów audiowizualnych
na podstawie art. 70 ust. 2 pkt 3 PAU. Taka interpretacja jest zgodna z
poglądem wyrażonym w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 25 listopada
2008 r. wydanej w sprawie III CZP 57/08, w której stwierdzono, iż „pojęcie
nadawania utworu w telewizji lub poprzez inne środki publicznego
udostępniania utworu, użyte w art. 70 ust. 2 pkt 3 k PAU nie obejmowało
reemisji utworów przez operatorów sieci kablowych". Taka wykładnia znajduje
zastosowanie także do reemisji utworów dokonywanej przez inne podmioty niż
operatorzy sieci kablowych, w tym i pozwanego, jako podmiotu prowadzącego
działalność hotelarska.
8
Sąd podkreślił, że zgodnie z utrwalonymi poglądami judykatury i doktryny,
a także i w orzecznictwie wspólnotowym umieszczanie odbiorników
telewizyjnych w pokojach hotelowych ma charakter publicznego udostępniania
utworów audiowizualnych i to niezależnie od stosowanej techniki przekazu
sygnału, co z kolei uzasadnia prawo współtwórców takich utworów
audiowizualnych do uzyskania dodatkowego wynagrodzenia na podstawie art.
70 ust. 2 pkt 2 (publiczne odtwarzanie utworu audiowizualnego). Takie
stanowisko potwierdził również Europejski Trybunał Sprawiedliwości w
wyroku z dnia 7 grudnia 2006 r. w sprawie Sociedad General de Autores y
Editores de Espada (SGAE)/Rafael Hotels SA (C-306/05). Sąd rozpoznający
sprawę nie miał wątpliwości, iż obecne standardy prowadzenia usług
hotelarskich na odpowiednim poziomie wymagają zapewnienia osobom
korzystającym z pokoi hotelowych odpowiednich wygód. Jedną z nich i w
zasadzie powszechnie stosowaną w hotelach o dużo niższym standardzie niż
hotel […] jest wyposażenie pokoi hotelowych w odbiorniki telewizyjne oraz
zapewnienie możliwości przebywającym w nich osobom odbierania programów
telewizyjnych, w tym filmów. Fakt ten nie przenosi się bezpośrednio na
uzyskiwanie określonych korzyści materialnych z tego tytułu przez podmiot
prowadzący hotel. Jednakże brak odbiornika rewizyjnego w pokoju hotelowym
uniemożliwia uzyskanie oczekiwanej standaryzacji hotelu (co najmniej 3
gwiazdek), a tym samym automatycznie niższe wpływy za poszczególny pokój.
W ten sposób można uznać, iż fakt wyposażenia pokoi hotelowych w odbiorniki
telewizyjne podnosi standard usług a tym samym związane to jest z
uzyskiwaniem wyższego przychodu z tego tytułu. Przepisy ustawy prawo
autorskie określając w treści art. 35 definicje dozwolonego użytku z korzystania
z utworu nie może łączyć się z osiąganiem korzyści majątkowych a
umożliwianie gościom hotelowym oglądania utworów audiowizualnych, za
pośrednikiem
odbiorników
telewizyjnych
umieszczonych
w
pokojach
hotelowych, wiąże się pośrednio również z osiąganiem przez podmioty
9
prowadzące hotel korzyści majątkowych, a tym samym z obowiązkiem zapłaty
współtwórcom dodatkowego wynagrodzenia. W orzecznictwie krajowym
prezentowany jest pogląd, iż publiczny odbiór w rozumieniu art. 24 PAU jest
dozwolony, gdy nie jest związany z osiąganiem, chociażby pośrednio korzyści
majątkowych (por. wyrok SN z 28 września 2005 r. I CK 164/05 i 18 listopada
2004 r. V CK 243/05).
Sąd podniósł, że ustalając stosowne wynagrodzenie z tytułu publicznego
odtwarzania utworów została uwzględniona liczba pokoi hotelowych (518),
wyposażonych w odbiorniki telewizyjne a należna opłata określona na poziomie
1 zł za jeden pokój, czy jak to określił powód za jedno gniazdko antenowe.
Niespornym jest, iż powód nie posiada zatwierdzonych tabel określających
wysokość należnego minimalnego wynagrodzenia z tytułu takiej formy
eksploatacji utworów audiowizualnych i zgodnie z brzmieniem art. 110 PAU
władnym od jego ustalenia jest sąd rozstrzygający spór w tym przedmiocie.
Zgodnie z utrwalonymi poglądami judykatury oraz doktryny jego wysokość,
może przybrać również formę ryczałtową a ustalenie samej wysokości
należnego wynagrodzenia powinno uwzględniać: charakter i zakres korzystania
z utworu i wysokość osiąganych wpływów. Nie bez znaczenia są tu również
stawki stosowane w podobnych umowach z innymi podmiotami, korzystającymi
z wtórów w podobnym zakresie. Co zostało wyżej podkreślone, powód nie
czerpie korzyści z samego faktu posiadania odbiornika telewizyjnego w pokoju
hotelowym jak; też nie pobiera dodatkowego wynagrodzenia z tytułu
udostępniania
gościom
hotelowym
możliwości
oglądania
programów
telewizyjnych, w tym i utworów audiowizualnych. Ale sam fakt podniesienia
standardu, a tym samym i wysokości stawek za świadczone usługi stanowi
wymierną korzyść. To, iż obecnie w hotelu goście nie tyle oczekują, iż jest tam
odbiornik telewizyjny, ale uznają to za standard nie znaczy, iż fakt ten nie ma
wpływu na osiąganie korzyści finansowej. Jej wysokość jest niemożliwa do
ustalenia, w szczególności z uwagi na fakt, iż głównym przedmiotem
10
świadczonych usług są usługi hotelarskie a nie udostępnianianie gościom
utworów audiowizualnych. Pomocne w tym wypadku były stawki stosowane w
umowach z innymi, których część została przykładowo dołączona do pozwu. Na
taki sposób ustalania wynagrodzenia wskazał miedzy innymi Sąd Najwyższy w
wyroku z dnia 20 maja 1999 r. w sprawie I CKN 1139/97 oraz w innych
orzeczeniach wydanych w okresie późniejszym (por. wyrok z dnia 26 czerwca
2003 r. V CKN 41 1/01 oraz z 14 marca 2006 r. III CSK 143/05). Pozwany poza
ogólnie formułowanym zarzutem wygórowania zaproponowanej stawki nie
podjął działań celem umotywowania należycie swojego stanowiska. Mimo iż
wynagrodzenie ustala ostatecznie sąd, to jest ono dokonywane na podstawie
zarzutów i twierdzeń samych stron. Pozwany nie podjął się wykazania, na czym
wygórowanie proponowanego wynagrodzenia ma polegać, a zarzut ponoszenia
kosztów konserwacji i eksploatacji odbiorników i ponoszenie innych kosztów w
związku z udostępnieniem gościom hotelowym możliwości oglądania telewizji
pozostawił nieudowodniony. Na wysokość przyznanego wynagrodzenia z tego
tytułu miał również wpływ określenie przez inną organizację zbiorowego
zarządu prawami autorskimi (ZAiKS) wysokość stawek wynagrodzenia
ustalonych w tabeli zatwierdzonej przez zarząd stowarzyszenia na poziomie 6 zł
za gniazdko miesięcznie. Mimo, iż taka tabela nie ma mocy wiążącej, to z racji
pozycji ZAiKS na rynku ustalenia takie nie mogą być pominięte. W takim
wypadku wysokość wynagrodzenia na poziomie 1 zł za gniazdko nie jest
wygórowana.
Zdaniem Sądu powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie w zakresie, w
jakim powód domaga się zapłaty wynagrodzenia za odtwarzanie utworów
audiowizualnych w pozostałych pomieszczeniach: restauracjach, barach oraz
recepcjach. W toku postępowania pozwany wykazał, iż w tych pomieszczeniach
wyłącznie nadawane są programy informacyjne, a w […] wyłącznie programy
sportowe. W takim wypadku art. 70 PAU nie ma zastosowania, gdyż dodatkowe
wynagrodzenie zostało przewidziane współtwórcom jedynie za eksploatowanie
11
utworów audiowizualnych. Sama potencjalna możliwość udostępniania innych
programów niż informacyjne nie daje podstaw do zasądzenia dodatkowego
wynagrodzenia, gdyż należy się ono za faktyczne udostępnianie a nie jedynie
możliwość. Ponadto powód nie wykazał, iż pozwany w tych pomieszczeniach
kiedykolwiek udostępniał, przebywającym w nich osobom, inne programy niż
programy informacyjne czy sportowe.
Z uwagi na sposób udostępniania utworów audiowizualnych na terenie
budynku hotelu[…], pozwany jest podmiotem odpowiedzialnym za wypłatę
wynagrodzenia za cały okres objęty pozwem. Z umowy zawartej z operatorem
telewizji kablowej, która dostarczała sygnał do budynku (par. 2 umowy k. 358)
oraz dalszego jego rozprowadzania przez pozwanego, po uprzednim
wzmocnieniu sygnału w ramach własnej wewnętrznej sieci kablowej i
satelitarnej, wynika jednoznacznie, iż zachowanie pozwanego można określić
jako
publiczne
udostępnianie
utworów,
ale
również
ten
sposób
rozpowszechniania jest charakterystyczny dla reemisji programów, której
definicja zawarta jest w treści art. 6 pkt 5 PAU. W ten sposób pozwany stał się
podmiotem korzystającym, zobowiązanym do zapłaty wynagrodzenia na
podstawie art. 70 PAU.
Stowarzyszenie Filmowców Polskich jest również legitymowane czynnie
dochodzenie od pozwanego wynagrodzenia na podstawie art. 70 ust. 2 PAU w
dawnym brzmieniu oraz na podstawie obecnej treści ust. 21. Z zezwolenia
Ministra Kultury udzielonego w formie decyzji nr DP/WPA/04 1/Z/5/98 z dnia
23 października 1998 r. oraz decyzji nr DP.WPA.024/36/03/ik z dnia 28 lutego
2003 r. wynika, iż posiada ona zezwolenie na zarząd prawami majątkowymi do
utworu audiowizualnego na polu eksploatacji publiczne odtwarzanie i reemisja.
Ponadto na tym samym polu nie działa inna organizacja, a pozwany nie
wykazał, iż nie może powoływać się na wynikające z art. 105 PAU
domniemanie, którego podstawą jest objęcie przez daną organizację zbiorowym
zarządem określonych praw na oznaczonych polach eksploatacji. Zgodnie z
12
utrwalonymi poglądami do uchylenia domniemania nie wystarczy jedynie samo
powołanie się, na fakt działania na tym samym polu eksploatacji innej
organizacji, zbiorowego zarządzania, ale niezbędne jest również wykazanie, iż
rości sobie-ona prawa i powołuje się na swój tytuł do tych samych praw wobec
podmiotu zaprzeczające. Wskazana przez pozwanego ta inna organizacja
(Stowarzyszenie Niezależnych Autorów Radiowych i Telewizyjnych] takich
działań nie podejmuje, a przynajmniej nie wynika to prezentowanych twierdzeń
oraz przedstawianych faktów oraz potwierdzających je dowodów (por. wyrok
SN z 20 maja 1999 r. I CKN 1139/97, OSNC 200/1/6). Z tego względu nie
zostały uwzględnione wnioski zawarte w pkt 4 i 5 odpowiedzi na pozew jako
nie istotne dla rozstrzygnięcia w sprawie.
Sąd podniósł, że powód może powoływać się na domniemanie
ustanowione w art. 105 PAU, iż jest uprawniony do dochodzenia ochrony praw
autorskich służących do utworów audiowizualnych na polu eksploatacji
publiczne odtwarzanie i reemisja i w takim wypadku nie ma obowiązku
wykazywania, do których konkretnie utworów oraz jakich autorów prawa te
zostały mu powierzone pod zbiorowy zarząd. Odmienna wykładnia posiadanych
przez powoda uprawnień do dochodzenia roszczeń z tego tytułu, w powiązaniu z
brzmieniem art. 70 ust. 3 PAU jest nielogiczna. Ustawowy obowiązek
pośrednictwa organizacji zbiorowego zarządzania prawa autorskimi w
dochodzeniu dodatkowego wynagrodzenia oraz szeroki krąg podmiotów
uprawnionych do wynagrodzenia uzasadniał właśnie narzucenie pośrednictwa
organizacji. W takim wypadku obligowanie powoda do wykazywania praw do
poszczególnych utworów i twórców, a w szczególności wykazywania
konkretnie, o jakie utwory audiowizualna chodzi, przekreśliłoby sens
pośrednictwa zbiorowej organizacji a także zapis ten byłby iluzoryczny, a także
wypaczyłoby sens powoływania się na domniemanie z art. 105 PAU.
Domniemania z art. 105 ust. 1 PAU będzie mieć zastosowanie również w
stosunku do utworów zagranicznych, w szczególności, co do uprawnień
13
organizacji zbiorowego zarządzania do pobierania dodatkowego wynagrodzenia
na podstawie art. 70 ust. 2 PAU. Objęcie domniemaniem także repertuaru
pochodzenia zagranicznego było przedmiotem wypowiedzi doktryny. Z
poglądów M. Cząjkowskiej -Dąbrowskiej wynika, iż domniemanie legitymacji
procesowej oraz materialnej właściwej organizacji zbiorowego zarządzania do
utworów pochodzenia zagranicznego, wynikające z brzmienia art. 105 PAU, nie
ma zastosowania do utworów zagranicznych z uwagi na przyjęcie w dyspozycji
tego
przepisu
niespotykanej
w
innych
ustawodawstwach
konstrukcji
domniemania. Aby domniemanie mogło być stosowane również do utworów
pochodzenia zagranicznego, zjawisko zbiorowego zarządzania uprawnieniami
należącymi do danego pola eksploatacji musi mieć zasięg międzynarodowy, a
tego nie można powiedzieć o prawie do wynagrodzenia dla niektórych
współtwórców dzieła audiowizualnego w tak szerokim zakresie, jaki wynika z
brzmienia art. 70 ust 21 (dawnego art. 70 ust. 2 PAU). Pośrednictwo organizacji
zbiorowego zarządzania ma wycinkowy charakter i zróżnicowany terytorialnie.
Brak jest podstaw do przyjęcia, że eksploatacja wszystkich wkładów twórczych
w dzieło audiowizualne, dla których przewiduje art. 70 ust 21 prawo do
wynagrodzenia i na wszystkich polach eksploatacji wymienionych w tym
przepisie objęta jest zbiorowym zarządzaniem w skali międzynarodowej. Z tego
względu warunek działania domniemania z art. 105 ust. 2 ustawy PAU nie jest
spełniony do repertuaru zagranicznego (Por. Prawo Autorskie i Prawa
Pokrewne, Komentarz, Zakamycze 2005 r., art. 105 Nb. 10 s. 756 - 757).
Według tej samej autorki właściwe organizacje zbiorowego zarządzania, poza
repertuarem
krajowym,
zarządzają
podobnym
repertuarem
organizacji
działających za granicą, z którymi łączą je umowy o wzajemnej reprezentacji.
Kompetencje do wykonywania na rzecz podmiotów zagranicznych uprawnień,
poddanych w danym kraju zbiorowemu zarządzaniu, bezpośrednio z mocy
ustawy może wynikać z konwencyjnej zasady asymilacji. Z tego wniosek jest
taki, iż aby powód mógł powołać się na zasadę asymilacji w zakresie
14
zbiorowego zarządzania uprawnieniami twórców z art. 70 PAU, musi wykazać,
iż w kraju twórcy, właściwa organizacja również z mocy ustawy może pobierać
wynagrodzenie za eksploatowanie utworu na danym polu. Taki wniosek
uzasadnia wyżej przedstawioną przez autorkę teza, iż w zakresie dochodzenia
roszczeń z art. 70 ust 21 PAU, nie jest wystarczające powołanie się na
domniemanie z art. 105 PAU, jeżeli chodzi o uprawnienia do dochodzenia
tantiem za repertuar zagraniczny. Konkretne uprawnienie musi być poddane w
danym kraju zbiorowemu zarządzaniu również z ustawy, aby można było objąć
je zasadą asymilacji z uwzględnieniem domniemania z art. 105 PAU. Jeżeli zaś
zbiorowe zarządzanie w odniesieniu do pewnych form eksploatacji w ogóle się
nie wykształciło w danym kraju, nie obejmuje ich umowa o wzajemnej
reprezentacji. Zdaniem autorki wtórny przekaz kablowy jak i tzw. małe prawa
mogą być objęte podstawą domniemania w skali światowej, ale nie roszczenia o
zapłatę dodatkowego wynagrodzenia wynikające z brzmienia dawnego art. 70
ust 2 PAU. Uzasadnione jest to lokalnym zasięgiem brzmienia cytowanego
przepisu. Sposób rozprowadzania sygnału po budynku hotelu wskazuje, iż
zachowanie pozwanego można określić jako wtórny przekaz kablowy
(reemitowanie utworów cudzych).
Sąd podkreślił, że wyrażane przez autorkę poglądy nie są konsekwentne a
nadto ulegają modyfikacji, bowiem komentując prawo do dodatkowego
wynagrodzenia, służące współtwórcom utworu audiowizualnego na podstawie
art. 70 ust 21 ustawy uznała, iż regulacja przed nowelizacją tego przepisu, która
nakazywała wypłacanie dodatkowego wynagrodzenia przez producenta, który
nabywał z mocy ustawy prawa do eksploatacji utworu audiowizualnego jako
całości, była ingerencją w stosunki umowne, gdyż dawała prawo wskazanym
podmiotom do dodatkowego wynagrodzenia, nawet, jeżeli strony w umowie o
stworzenie dzieła postanowiły inaczej ustalając wynagrodzenie ryczałtowe.
Zgodnie z ugruntowanymi poglądami doktryny prawą międzynarodowego,
konwencja berneńska nie dopuszczała możliwości ingerencji w stosunki
15
umowne. Obecnie, prawo do dodatkowego wynagrodzenia ma charakter
wzmocnionego prawa półbezwzględnego (sam charakter tego roszczenia nie jest
określany w doktrynie jednoznacznie), kierowanego do użytkowników utworu
audiowizualnego i które jako element treści podmiotowego prawa autorskiego,
powinno podlegać zasadzie asymilacji, (por. Komentarz t. 24 do art. 70 s. 554 555). Z uwagi, iż zmiana treści art. 70 miała miejsce w 2000 r. uwagi te odnoszą
się do roszczeń powoda, obejmujących okres obowiązywania przepisu już w
zmienionej formie, jako prawa autorskiego względnego, nawet o rozszerzonej
skuteczności (tak je traktuje E. Trapie). Względny charakter roszczeń autorskich
o zapłatę, wynikający z brzmienia dawnego art. 10 ust. 2 PAU, wobec wyżej
przyjętych poglądów nie wymaga obszernego komentarza. Wynagrodzenie, o
którym mowa w art. 70 ust. 2 i 3 PAU, zostało uregulowane w Oddziale 2
Rozdziału 3 PAU, którego tytuł brzmi „Autorskie prawa majątkowe. W
literaturze przedmiotu istnieje kontrowersja, co do tego, czy roszczenie o
wynagrodzenie z art. 70 ust. 2 i 3 PAU mieści się w pojęciu wynagrodzenia za
korzystanie z utworu, o którym mowa w art. 17 PAU. Rozstrzygnięcie tej
kontrowersji nie ma jednak znaczenia dla zaliczenia tego roszczenia do
autorskich praw majątkowych (z uwagi na skierowanie uprawnienia do
szerszego i z góry nie znanego kręgu „korzystających”, zobowiązanych do
zapłaty wynagrodzenia), a nie zwykłych roszczeń o zapłatę. Zauważyć należy,
że zostało ono expressis verbis wymienione art. 18 ust. 3 PAU, gdzie
stwierdzono, że nie podlega ono zrzeczeniu się, zbyciu, ani egzekucji. Skoro
więc regulacja roszczenia z art. 70 ust. 2 i 3 PAU zawarta jest w jednostce
redakcyjnej ustawy zatytułowanej „Autorskie prawa majątkowe”, to nie może
ulegać wątpliwości, że należy ono do autorskich praw majątkowych o
charakterze względnym.
W takim wypadku roszczenie określone w art. 70 ust. 2 PAU przysługuje
wszystkim twórcom, pochodzącym z krajów, z którymi Polska jest związana
umowami (berneńska, powszechna, rzymska i TRIPS) i nie ma na to wpływu
16
także nawet brak świadomości twórców z tych krajów, co do uprawnień, jakie
przysługują im na podstawie polskiej ustawy. Autorka posługuje się zasadą
asymilacji, co do materialnych roszczeń podmiotów obcych, służących im na
podstawie ustawy polskiej, a nie uprawnień polskiej właściwej organizacji
zbiorowego zarządzania do ich dochodzenia w oparciu o legitymacje
wywodzoną z domniemania na podstawie art. 105. Fakt posiadania ogólnej
umowy o wzajemnej reprezentacji z inną organizacją zagraniczną nie musi
automatycznie obejmować tego pola eksploatacji, gdyż miejscowe przepisy w
ogóle mogą nie przewidywać w danym kraju twórcom filmowym prawa do
wynagrodzenia w tak szerokim zakresie lub obowiązku pośrednictwa właściwej
organizacji zajmującej się zbiorowym zarządem prawami autorskimi.
Odmiennie zdaniem Mariana Kępińskiego (System Prawa Prywatnego
2007, s. 593), który swoje poglądy częściowo uzasadnia stanowiskiem
wyrażonym w orzecznictwie, domniemanie z art. 105 PAU obejmuje na polach
określonych zezwoleniem cały repertuar danej organizacji, w tym i zagraniczny,
z zastrzeżeniem określonych obowiązków dowodowych dla uzasadnienia tej
legitymacji
procesowej.
Te
obowiązki
procesowe
nie
są
jednakowo
sklasyfikowane dla wszystkich wypadków i każdorazowo powinny podlegać
ocenie sądu orzekającego w sprawie. Autor ten wskazuje, iż OZZ musi, co
najmniej wykazać, że posiada zezwolenie na prowadzenie zbiorowego
zarządzania. Ponadto powinna wykazać, że na polu eksploatacji, którego
dotyczy spór, prowadzi takie zarządzanie, z tym, że bez konieczności
wykazywania prawa zarządu w stosunku do konkretnego dzieła, co ma miejsce
w szczególności do utworów zagranicznych. W takim wypadku, powinna
przynajmniej złożyć urnowe generalną z organizacją zagraniczną, do której
zakresu należą dzieła tego rodzaju, co objęte sporem. W ocenie sądu
wypełnianie tych przykładowych wymogów w rozpoznawanej sprawie jest
zbędne już z powodu samej konstrukcji przepisu art. 70 PAU, który przewiduje
w ust. 3 przymusowe pośrednictwo właściwej ozz. W zakresie objętym
17
żądaniem pozwu jest to tylko Stowarzyszenie Filmowców Polskich. Posiadanie
przez nie umów wzajemnej reprezentacji z innymi organizacjami podobnymi,
działającymi za granicą umożliwia jedynie repartycję pobranych środków. Nie
zmienia uprawnienia do pobrania wynagrodzenia, nawet w oparciu o art. 752 Kc
i następnych.
Sąd podniósł, że z zakresu udzielonego powodowi zezwolenia na
zarządzanie prawami autorskimi, wynika również, iż powód jest uprawniony do
reprezentowania również i producentów utworów audiowizualnych. Zgodnie z
domniemanie ustanowionym w art. 70 ust. 1 PAU to producent utworu
audiowizualnego na mocy umowy o stworzenie utworu albo urnom1 o
wykorzystanie już istniejącego utworu nabywa prawa do ich eksploatacji w
ramach utworu audiowizualnego. Publiczne odbiór utworów połączony z
uzyskaniem korzyści majątkowej (art. 24 ust. 2 PAU), oraz reemisja nie
mieszcząca się w zakresie uprawnienia wynikającego z art. 24 PAU, jest
działaniem bezprawnym. Powód jako organizacja zbiorowego zarządzania,
działająca w imieniu, współtwórców utworu audiowizualnego (reżysera,
scenarzysty i operatora obrazu), uprawnionych do dodatkowego wynagrodzenia
na podstawie art. 70 ust. 2 PAU, reprezentuje również prawa producentów
utworów audiowizualnych. Zgodzić należy się z poglądem, iż prawo do
dodatkowego
wynagrodzenia,
należnego
współtwórcom
utworu
audiowizualnego na wskazanej wyżej podstawie, oderwane jest od sfery
zakazowej, związanej z wyłącznym prawem autora poszczególnych utworów
wkładowych w dzieło audiowizualne do korzystania z utworu i rozporządzania
nim (chociaż w literaturze przedmiotu są również prezentowane poglądy
przeciwne, łączące prawo do dodatkowego wynagrodzenia również ze sferą
zakazową - por. J. Błeszyński, Reemisja utworów objętych art. 70 ust. 2 ustawy
o prawie autorskim i prawach pokrewnych, Przegląd Ustawodawstwa
Gospodarczego Nr 12 z 2005 r.). Przewidziane w art. 70 ust. 1 domniemanie
nabycia przez producenta na podstawie umowy o stworzenie utworu
18
audiowizualnego wyłącznego prawa majątkowego do ich eksploatacji w ramach
utworu audiowizualnego jako całości (por. przykładowo wyrok SN z 3 stycznia
2007 r. IV CSK 303/06). Domniemanie przewidziane w tym przepisie stosuje
się zarówno do utworów stworzonych (wykorzystanych) w dziele, jak i do
utworu audiowizualnego jako całości. Publiczny odtwarzanie utworów
audiowizualnych w pokojach hotelowych przez pozwanego, w ramach
prowadzonej działalności hotelarskiej i uzyskiwanie z tego tytułu pośrednio
korzyści, jako niemieszczące się w granicach licencji ustawowej z art. 24 PAU
jest działaniem niedozwolonym. W takim wypadku na podstawie art. 79 ust 1
pkt 1 PAU podmiot uprawniony, którego prawa zostały naruszone może żądać
zaniechania dalszego naruszania. Stan naruszania praw producentów trwa, co
jest niesporne i istnieje obawa, że bez zakazu będzie kontynuowany. Stanowisko
pozwanego w procesie nie wskazuje, iż zamierza on zawrzeć urnowe licencyjną.
Nowelizacja przepisów prawa autorskiego, w tym zmiana brzmienia
cytowanego art. 79 miała miejsce 20 czerwca 2007 r. i od tej daty,
dotychczasowy twórca został zastąpiony określeniem podmiotu uprawnionego.
Niewątpliwie w takim wypadku uprawnionym także jest właściwa organizacja
zarządzającą prawami autorskimi określonych kręgów twórców w zakresie pól
objętych zbiorowych zarządzaniem (por. T. Targosz, A. Tischner, Komentarz do
ustawy z dnia 9 maja 2007 r. o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach
pokrewnych oraz niektórych innych ustaw). Powód jako jedyna organizacja
reprezentująca producentów filmowych jest legitymowany czynnie do
dochodzenia również roszczeń zakazowych na podstawie art. 79 PAU. Swoje
uprawnienie w tym zakresie również uzasadnione jest domniemaniem z art. 105
PAU, bez konieczności wykazywania jakie konkretnie utwory i czyje prawa
reprezentuje, które zostały naruszone.
Sąd wskazał, że określając datę wymagalności roszczenia powoda i w
konsekwencji daty wymagalności płatności odsetek za zwłokę, co do części
dotyczącej kwoty 41 440 zł została przyjęta data wniesienia pozwu. Z
19
dołączonej korespondencji wynika, iż powód wzywał pozwanego do zapłaty
pismem z dnia […] kwietnia 2007 r. za 523 pokoje. Z uwagi iż z ostatecznych
ustaleń wynikło, że pokoi tych było 518, kwota objęta wezwaniem została
pomniejszona o te pozycje (5 x 1 zł x 80). Pozwany nie zaprzeczył faktowi
otrzymania wezwania do zapłaty, zatem w ocenie Sądu w części można było
zasądzić odsetki od daty wniesienia pozwu. W pozostałych zakresie, co do
roszczenia zapłaty za okres miedzy datą wezwania do zapłaty a wniesieniem
pozwu powód nie powoływał się na wezwanie do zapłaty i w tym zakresie,
zastosowanie ma zasada określona w art. 455 kc a pismem wzywającym do
zapłaty został uznany pozew, który doręczono pozwanemu w dniu […] marca
2008 r. Czas niezbędny do zajęcia stanowiska i ewentualne uznanie żądania, w
szczególności gdy wcześniej strony korespondowały w tym przedmiocie upłynął
w dniu […] kwietnia (14 dni). Z tego względu odsetki zostały zasądzone od 5
kwietnia 2008 r.
Od powyższego wyroku apelację wniósł pozwany zaskarżając wyrok w
zakresie punktu I, III i IV. Wyrokowi temu zarzucił:
1. naruszenie przepisu prawa procesowego - art. 231 w związku z art. 233 § 1
k.p.c., tj. błąd w ustaleniach faktycznych będących podstawą orzekania i
wyciągnięcie z materiału dowodowego wniosków co do faktów z niego nie
wynikających polegające na przyjęciu i ustaleniu, iż w okresie objętym pozwem
powódka przez sam fakt posiadania odbiorników telewizyjnych w pokojach
hotelowych należących do pozwanego korzystała z utworów audiowizualnych
nadawanych w programach telewizyjnych poprzez ich publiczne odtwarzanie i
reemisję tj. na polach eksploatacji objętych zbiorowym zarządzaniem przez
stronę powodową, co w konsekwencji doprowadziło do naruszenia przez Sąd
orzekający przepisów prawa materialnego tj. art. 50, art. 17 oraz art. 70 ust. 1 i 2
pkt. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz art. 70 ust. 2 pkt.
2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych w wersji obowiązującej do
dnia 05 czerwca 2007 roku poprzez zastosowanie w stosunku do pozwanego
20
powyższych przepisów i ustalenie wynagrodzenia dla producentów i
współtwórców utworów audiowizualnych,
2. naruszenie prawa materialnego przez nie zastosowanie dla ustalonego
stanu faktycznego treści art. 118 k.c. wbrew zaistnieniu przesłanek do jego
zastosowania.
3. naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez nieodniesienie się w treści uzasadnienia
do zarzutu przedawnienia podniesionego przez stronę pozwaną, oraz
niewskazanie podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia w części
odnoszącej do wynagrodzenia dla producentów utworów audiowizualnych,
4. naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie dla
ustalonego stanu faktycznego treści art. 110 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o
prawie autorskim i prawach pokrewnych polegające na uznaniu, iż jedyną
podstawą dla ustalenia wysokości dochodzonego przez powoda wynagrodzenia
może być zastosowanie pozaustawowego kryterium („stawki stosowane w
podobnych umowach”),
5. naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię treści art. 70 ust. 2 pkt
2 (a także art. 70 ust, 2 pkt. 2 w wersji obowiązującej do dnia 5 czerwca 2007 r.)
ustawy z dnia 4 lutego 1994 r., o prawie autorskim i prawach pokrewnych
polegającą na uznaniu, iż pole eksploatacji wskazane w przedmiotowym
przepisie dotyczy najmu egzemplarzy utworów audiowizualnych lub ich
publicznego odtwarzania,
audiowizualnych
i
a
nie
najmu
egzemplarzy
utworów
ich publicznego odtwarzania, jak wynika z Literalnego
brzmienia przepisów,
6. naruszenie prawa materialnego przez nie zastosowanie
dla ustalonego
stanu faktycznego treści art. 24 ust. 1 oraz 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o
prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Pozwany wskazując na powyższe wniósł o zmianę wyroku w pkt. I i III
jego sentencji poprzez oddalenie powództwa w tym zakresie oraz zmianę
wyroku w pkt. IV jego sentencji poprzez zasądzenie od powoda na rzecz
21
pozwanego kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów
zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
Ewentualnie wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy
sądowi
pierwszej
instancji
do ponownego rozpatrzenia przy
uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego.
Ponadto wniósł o ustalenie opłaty tymczasowej od pozwu w zakresie
roszczenia zawartego w pkt. III sentencji zaskarżonego wyroku z uwagi na
nieustalenie przez Sąd I instancji opłaty ostatecznej co uniemożliwia stronie
skarżącej prawidłowe ustalenie opłaty od wnoszonego środka zaskarżenia.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i trafnej
subsunpcji. Te ustalenia i ocenę prawna Sąd Apelacyjny w całej
rozciągłości podziela i przyjmuje za podstawę swego rozstrzygnięcia,
uznając przy tym, że Sąd Okręgowy dokonał ustaleń faktycznych nie
naruszając powołanych w apelacji przepisów prawa procesowego, w
szczególności nie naruszając art. 233 § 1 k.p.c., w oparciu o zebrany w
sprawie materiał dowodowy, a istotna treść zarzutów odnosi się w istocie do
zarzutu wadliwej subsumcji. Ta jednak – zdaniem Sąd II instancji jest
poprawna, szeroko umotywowana i przekonywająca.
Jedynie w
zakresie podniesionego przez pozwanego zarzutu
przedawnienia Sąd Okręgowy się nie wypowiedział, co czyni zarzut apelacji
po części usprawiedliwionym. Jednakże Sąd Apelacyjny jako Sąd meriti,
odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 118 k.c. stwierdza, że nie doszło do
jego wadliwego niezastosowania, albowiem zdaniem Sądu II instancji
powód,
występując
w
niniejszej
sprawie,
nie
jest
przedsiębiorcą
prowadzącym działalność gospodarczą. W konsekwencji mimo wadliwości
w tej części uzasadnienia (jego braków), orzeczenie odpowiada prawu.
Przypomnieć należy w tym miejscu treść przepisów w tym przedmiocie,
relewantnych w sprawie.
22
W myśl definicji ustawowej pomieszczonej w ustawie z 19 listopada 1999
r. (Dz. U. Nr 101, poz. 1178 ze zm.) – o działalności gospodarczej, działalnością
gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana,
usługowa
oraz
poszukiwanie,
rozpoznawanie
i
eksploatacja
zasobów
naturalnych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły (art. 2 ust. 1), a
przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz niemająca osobowości
prawnej spółka prawa handlowego, która zawodowo, we własnym imieniu
podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1. (art.
2 ust. 2). – podkr. S.A.
Z kolei zgodnie z przepisami ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie
działalności gospodarczej (tekst jedn. - Dz. U. Nr 155 z 2007 r., poz. 1095 ze
zm.), działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza,
budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i
wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w
sposób zorganizowany i ciągły (art. 2), a przedsiębiorcą jest osoba fizyczna,
osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna
ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu
działalność gospodarczą. (art. 3) – podkr. S.A. Z tą ostatnią definicją jest
powiązana kodeksowa definicja przedsiębiorcy (art. 43¹ k.c.).
O ile pod rządami pierwszej z powołanych ustaw nie ma większych
wątpliwości,
że
działalność
gospodarcza
została
ściśle
powiązana
z
działalnością zarobkową, o tyle pod rządami drugiej, co eksponuje także
aktualna definicja przedsiębiorcy, działalnością gospodarczą jest zarówno
działalność zarobkowa, jak i działalność zawodowa wykonywana w sposób
zawodowy i ciągły.
Odnosząc powyższe do okoliczności sprawy niniejszej oraz do treści art. 118
k.c. zauważyć należy na wstępie, że powód jest stowarzyszeniem, które na mocy
przepisów ustawy zostało powołane do obligatoryjnego reprezentowania
twórców i dochodzenia ich praw majątkowych, w zakresie wskazanym w
23
ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych i sprawa niniejsza odnosi się
do statutowej działalnością powoda, a nie działalności gospodarczą – którą
prawo stowarzyszeniach dopuszcza.
Już ta uwaga pozwala stanąć na stanowisku, że w okresie obowiązywania
pierwszej z ustaw, powód nie był przedsiębiorcą prowadzącym działalność
gospodarczą, w zakresie objętym sporem.
Bardziej skomplikowana jest kwestia odnosząca się do okresu od […]
sierpnia 2004 r.
Mimo możliwych w tym zakresie przeciwstawnych stanowisk, uznając za
niesporne, że powód prowadzi swą działalność w sposób zorganizowany i
ciągły, w ramach działalności statutowej, zdaniem Sądu Apelacyjnego w
niniejszym składzie, nie można mu przypisać w zakresie istotnym w sprawie przymiotu przedsiębiorcy.
Po pierwsze z tego względu, że nie prowadzi on działalności gospodarczej sensu
stricte – rozumianej jako działalność zarobkowa. Co do tego nie może być
wątpliwości,
gdyż
odpłatności
rozumianej
jako
pokrywanie
kosztów
działalności statutowej z przychodów uzyskiwanych na rzecz twórców, nie
można utożsamiać z działalnością zarobkową, dla osiągnięcia zysku (nadwyżki
bilansowej).
Nie można też statutowej działalności powoda, narzuconej przez
ustawodawcę, utożsamiać z działalnością zawodową, którą została zrównana z
działalnością zarobkową – w aktualnej definicji działalności gospodarczej i
definicji przedsiębiorcy. Jest to bowiem jedynie działalność twórców
zorganizowanych w stowarzyszenie, dla ochrony ich majątkowych interesów.
Idący za zorganizowaniem twórców w stowarzyszenie profesjonalizm działania,
w tym w aspekcie prawnym, konieczny dla prawidłowego wykonywania funkcji
na rzecz ochrony praw majątkowych twórców, nie jest zawodową działalnością,
lecz działalnością statutową. (Nota bene zawody twórców – członków
24
stowarzyszenia i innych twórców, nie będących członkami stowarzyszenia, są
rożne.)
Obowiązki
powodowego
stowarzyszenia
można
porównać
do
obligatoryjnego z mocy ustawy, zarządcy nieruchomością wspólną powstającą
na skutek wyodrębnienia własności lokali – wspólnoty mieszkaniowej. Ten
nowy byt prawny, skupiający właścicieli lokali, wykonuje w ich imieniu
zarządzanie, które jest niewątpliwie odpłatne, zorganizowane i ciągłe oraz z
założenia profesjonalne. Nie jest jednak zawodową ani zarobkową działalnością
– o których mowa w powołanych definicjach.
Te względy musiały skutkować uznaniem, że podniesiony przez pozwanego
zarzut przedawnienia nie jest trafny i nie doszło do naruszenia art. 118 k.c. przez
jego niezastosowanie przez Sąd Okręgowy.
Z kolei kwestie związane z prawidłowym odczytaniem art. 24 ustawy pr.
aut., statuującej tzw. licencje ustawową, zostały – jak już wskazano – odczytane
i uzasadnione przez Sąd I instancji przekonywająco.
Niewątpliwie mamy w sprawie z publicznym odtwarzaniem lub reemisją, w
ramach gospodarczej działalności hotelarskiej obliczonej na uzyskiwanie
korzyści w postaci zysku. Zmienny i otwarty krąg klientów hoteli, jako cecha
istotna tego typu działalności, decydująca o publicznym charakterze, nie może
zostać skutecznie podważona przez cechę identyfikacji gości. Ta ostatnia cecha
w realiach współczesnych jest technicznie i administracyjnie bezproblemowa,
ale dla oceny „publicznego charakteru” irrelewantna. Identyfikacja lub jej brak
nie jest bowiem wyróżniającą cechą „publicznego charakteru” odtwarzania lub
reemisji.
Z kolei przyjęta stawka ma charakter niewygórowany, wręcz symboliczny, a
jej podważenie mogłoby nastąpić poprzez porównywalne odniesienia rynkowe.
Ich zastosowanie w sprawie przez Sąd Okręgowy było poprawne,
albowiem gdy brak innych miar, ta jest ostatecznym sprawdzianem rynkowej
wartości danego prawa majątkowego.
25
Z powyższych względów, na podstawie art. 385 k.p.c. Sad Apelacyjny
orzekł jak w sentencji.
O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art.
108 § 1 k.p.c.
26