Prawa człowieka nie są nam dane raz na zawsze

„Praw
owiek
raz na zawsze
SPIS TREŚCI:
Wstęp................................................................................................................................................................................................................................................... 4
O projekcie ...................................................................................................................................................................................................................................... 6
Partnerzy projektu ....................................................................................................................................................................................................................... 8
Uczestnicy projektu ................................................................................................................................................................................................................... 10
Wydarzenie Finałowe .................................................................................................................................................................................................................. 12
Debata „Prawo do kultury jako jedno z praw człowieka” ................................................................................................................................. 14
Konkurs na najlepsze wystąpienie publiczne ............................................................................................................................................................... 16
Konkurs na najlepszy fotoreportaż ...................................................................................................................................................................................... 20
Prawa człowieka oczami dziennikarza i pisarza – rozmowa z Wojciechem Jagielskim ................................................................. 28
Wizyta studyjna w Brukseli ...................................................................................................................................................................................................... 30
© European Union 2014 - EP Paul Henri SPAAK building : ©
Association des Architectes du CIC: Vanden Bossche sprl, CRV s.A., CD
3
Wstęp
Od upadku komunizmu, a zwłaszcza w ciągu ostatnich lat, Wrocław stał się prawdziwie europejskim miastem, z roku na rok coraz bardziej
rozpoznawalnym na arenie międzynarodowej. Bogata i barwna historia tego miejsca, dynamiczny rozwój, a także ważne wydarzenia jak Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012, Światowe Igrzyska Sportowe 2017 czy Europejska Stolica Kultury 2016 dają powody do
dumy mieszkańcom miasta i przyciągąją do Wrocławia gości z całego świata. Tutaj również od 2011 roku aktywnie działa Biuro Informacyjne
Parlamentu Europejskiego i realizowane są projekty upowszechniające wiedzę o Wspólnocie Europejskiej i jej instytucjach.
W tym roku świętujemy 25. rocznicę pierwszych wolnych wyborów do sejmu oraz 10. rocznicę przyjęcia Polski do Unii Europejskiej, wybieramy
także naszych reprezentantów do Europarlamentu. Jest to zatem doskonały czas, aby poprzez projekty takie jak „Prawa człowieka nie są nam
dane raz na zawsze – rola Parlamentu Europejskiego w umacnianiu praw człowieka” utrwalać wśród młodzieży idee wolności, demokracji, tolerancji i poszanowania praw człowieka. Jednocześnie jest to również okazja, by rozmawiać o potrzebie wprowadzenia nowej generacji praw
adekwatnych do stopnia rozwoju cywilizacyjnego na naszym kontynencie, takich jak np. prawo do kultury.
Niezmiernie ważne jest, aby to właśnie młodzi ludzie mogli bezpośrednio zabierać głos w dyskusji o problemach współczesnego świata i żeby
ich głos był słyszalny. Dlatego też bardzo cieszy mnie tak duże zainteresowanie i aktywne zaangażowanie wrocławskich uczniów w projekt.
Widząc ich potencjał intelektualny, kreatywność i kształtującą się postawę obywatelską, jestem przekonany, że możemy być spokojni o przyszłość Europy.
Rafał Dutkiewicz
Prezydent Wrocławia
4
5
O projekcie
„Prawa człowieka nie są nam dane raz na zawsze – rola Parlamentu Europejskiego w umacnianiu
praw człowieka” to przedsięwzięcie realizowane przez Miasto Wrocław oraz Wrocławskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli. Projekt adresowany był bezpośrednio do uczniów wrocławskich
szkół ponadgimnazjalnych (ponad 17 tys. osób), a pośrednio również do pozostałych mieszkańców Wrocławia. Fundusze na realizację projektu zapewnił Parlament Europejski (60 proc.)
oraz Miasto Wrocław (40 proc.)
© R. Syta
Głównym celem projektu było zwiększenie wśród wrocławskiej młodzieży
wiedzy na temat Parlamentu Europejskiego – jego pozycji wśród innych
instytucji Unii Europejskiej, sposobu funkcjonowania oraz wpływu na codzienne życie mieszkańców Państw Członkowskich Wspólnoty, a przede
wszystkim jego działalności w zakresie ochrony i umacniania praw człowieka na świecie. Organizatorom zależało przede wszystkim na podkreśleniu
faktu, że Parlament Europejski, jako jedyna z unijnych instytucji, jest wybierany przez obywateli Unii Europejskiej w powszechnych i bezpośrednich
wyborach. Jest to ważne, ponieważ oznacza, że biorąc udział w wyborach
każdy z nas ma realny wpływ na działalność Parlamentu, a warto pamiętać, że jego rola w procesie tworzenia unijnego prawa w ostatnich latach
ciągle się zwiększa. Możemy również korzystać z innych praw, które dają
możliwość bezpośredniego bronienia naszych interesów np. prawo składania petycji do Parlamentu Europejskiego, prawo wniesienia skargi do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich czy też podejmowanie działań
w ramach Europejskiej Inicjatywy Obywatelskiej.
Projekt miał również uświadomić jego uczestnikom, że w wielu krajach
na świecie nie ma zagwarantowanych takich mechanizmów chroniących
prawa jednostki, a podstawowe prawa człowieka są wciąż naruszane. Dlatego też potrzebna jest ciągła aktywność i zaangażowanie Parlamentu Europejskiego na rzecz umacniania praw człowieka, nie tylko w Europie ale
i na całym świecie. Konkretnym przykładem takiego zaangażowania jest
przyznawana co roku przez Parlament Nagroda im. Sacharowa na rzecz
wolności myśli. Ustanowioną w 1988 roku nagrodę otrzymują osoby bądź
instytucje szczególnie zasłużone w walce o obronę prawa człowieka.
Ostatnim celem projektu było zwrócenie uwagi na rolę praw kulturalnych,
w tym prawa do kultury, jako ważnej, lecz często niedostrzeganej kategorii
praw człowieka. Wrocław, jako Europejska Stolica Kultury 2016, ma szczególny obowiązek podkreślać korzyści płynące z czynnego udziału w życiu
kulturalnym, takie jak zwiększanie wrażliwości na otaczający nas świat, pobudzanie kreatywności, a także – co zostało potwierdzone w badaniach
naukowych – poprawa ogólnego poziomu zadowolenia z życia. Kultura
to jeden z fundamentów europejskiej tożsamości i źródło wartości takich
jak demokracja, tolerancja i dialog, ma zatem ogromną rolę w umacnianiu
ogólnej idei poszanowania wszystkich praw człowieka.
Poprzez przekazywanie wiedzy o Parlamencie Europejskim i prawach człowieka, projekt miał na celu budowanie świadomości, że poprzez aktywną
postawę obywatelską oraz poczucie współodpowiedzialności i wrażliwość
na kwestie społeczne i polityczne, mamy możliwość kształtowania – jako
jednostka, grupa, społeczność – naszej wspólnej przyszłości w zjednoczonej Europie.
6
Intencją organizatorów było to, aby zachęcić uczniów do aktywnego zaangażowania się w działania realizowane w ramach projektu i dać młodym
ludziom możliwość wyrażenia w kreatywny sposób swoich poglądów
i przemyśleń na ważne we współczesnym świecie tematy. W tym celu
zorganizowane zostały konkursy na najlepszy fotoreportaż i najlepsze wystąpienie publiczne. Uczestnicy konkursów otrzymali wsparcie w postaci
szkoleń i warsztatów poświęconych sztuce tworzenia fotoreportaży oraz
wystąpień publicznych, dzięki czemu oprócz pomocy w przygotowaniu
do konkursów mogli również rozwijać i doskonalić przydatne w życiu
umiejętności takie jak zmysł obserwacji, radzenie sobie ze stresem oraz
jasne i zwięzłe formułowanie myśli. Najlepsi otrzymali vouchery, które
według swojego uznania mogli wymienić na nagrody rzeczowe oraz pojechali na wycieczkę do Brukseli połączoną ze zwiedzaniem Parlamentu
Europejskiego. Prezentacja nagrodzonych uczniów miała miejsce podczas
wielkiego finału projektu 10 lutego 2014 r. w Hali Stulecia, w obecności ponad 3-tysięcznej publiczności. Podczas finału, na którym obecni byli przedstawiciele Parlamentu Europejskiego – wiceprzewodniczący Parlamentu,
Jacek Protasiewicz oraz kwestor w Prezydium Parlamentu Europejskiego, Lidia Geringer de Oedenberg – odbyła się również debata o prawie
do kultury, rozmowa na temat praw człowieka z dziennikarzem i publicystą
Wojciechem Jagielskim oraz koncert muzyki reggae.
7
Przez cały okres realizacji przedsięwzięcia funkcjonowała oficjalna strona
projektu: www.prawaczlowieka.eu. Dla wszystkich zainteresowanych była
ona ważnym źródłem informacji o kolejnych działaniach podejmowanych
w ramach projektu. Ponieważ projekt skierowany był przede wszystkim do
młodzieży, organizatorzy korzystali również ze wsparcia mediów społecznościowych – projekt miał swój profil na Facebooku, gdzie na bieżąco dodawane były zdjęcia i komentarze.
„Bardzo się cieszę, że udało się połączyć pozytywną energię miasta Wrocław, Parlamentu Europejskiego i przede wszystkim wrocławskich szkół
i młodzieży, która bardzo ambitnie podeszła do projektu, bardzo licznie wzięła w nim udział i zaprezentowała bardzo wysoki poziom. Wartości szczególnie bardzo bliskie Parlamentowi Europejskiemu, takie jak prawa człowieka, były doskonałym pretekstem do tego, żeby rozmawiać o demokracji
oraz partycypacji w tegorocznych wyborach do Parlamentu Europejskiego. Skala i oprawa przedsięwzięcia zasługuje na docenienie, ponieważ
nieczęsto możemy być świadkami realizacji tak dużych projektów”.
Łukasz Kempara, szef Biura Informacyjnego Parlamentu Europejskiego we Wrocławiu
„Panuje ogólne przekonanie, że prawa, które zostały już nabyte np. prawo swobody wypowiedzi, prawo do strajku, demonstracji czy też
prawo do pracy, są czymś naturalnym, co nam się należy i co – bez specjalnego zaangażowania z naszej strony – zawsze będzie nam
przysługiwać. Tytuł projektu ma sprowokować do refleksji, że istnieje potrzeba, abyśmy świadomie upominali się o nasze prawa w sytuacjach, kiedy są one wprost naruszane, ale także wskazuje na bardziej subtelną, podskórną formę ograniczania praw człowieka w postaci
narzucania pewnego obowiązującego sposobu myślenia, który zabija kreatywność i wyklucza niektóre postawy poprzez różnego rodzaju
presję społeczną. Projekt jest okazją do dyskusji w szkołach, które mogłaby uodpornić młodych ludzi na tę presję w ich dorosłym życiu”.
Jarosław Obremski, senator RP, przewodniczący Rady Programowej ds. Europejskiej Stolicy Kultury 2016 we Wrocławiu
Partnerzy projektu
Realizacja tak dużego przedsięwzięcia była możliwa dzięki zaangażowaniu i współpracy wielu
osób i instytucji. Oprócz głównych organizatorów – Urzędu Miejskiego Wrocławia i Wrocławskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli, ważną rolę w projekcie odegrało Biuro Informacyjne Parlamentu Europejskiego we Wrocławiu oraz Wrocławskie Przedsiębiorstwo Hala Ludowa. Dodatkowo, całe przedsięwzięcie było objęte patronatem Europejskiej Stolicy Kultury 2016. Kluczem do
sukcesu projektu było jednak przede wszystkim zaangażowanie ze strony nauczycieli – 38 osób,
którzy byli odpowiedzialni za koordynację działań w swoich szkołach.
Publiczna inauguracja projektu miała miejsce 13 czerwca 2013 r. w Sali
Sesyjnej Rady Miejskiej Wrocławia. Na inaugurację zaproszono wszystkich dyrektorów szkół biorących udział w projekcie oraz nauczycieli
koordynujących realizację projektu w szkołach. Miasto Wrocław było
reprezentowane przez wiceprezydent Annę Szarycz oraz dyrektora
Departamentu Edukacji Urzędu Miejskiego Wrocławia Jarosława Delewskiego. Na spotkaniu obecni byli także senator RP Jarosław Obremski, przedstawicielka Biura Informacyjnego Parlamentu Europejskiego
we Wrocławiu Agnieszka Średniawa oraz dyrektor Wrocławskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli Jolanta Góreczna.
Na każdym etapie przedsięwzięcia szkolni koordynatorzy projektu
mogli liczyć na wsparcie organizatorów, przede wszystkim ze strony
głównego koordynatora merytorycznego projektu Ewy Skrzywanek
z WCDN-u oraz Roberta Syty i Bartosza Kickiego, odpowiedzialnych
za koordynację odpowiednio konkursu na najlepszy fotoreportaż oraz
najlepsze wystąpienie publiczne. Jeszcze przed rozpoczęciem roku
szkolnego miało miejsce kolejne spotkanie z nauczycielami, na którym
szczegółowo omówiono założenia projektu i harmonogram działań.
2 października w siedzibie Biura Informacyjnego Parlamentu Europejskiego we Wrocławiu odbyło się seminarium szkoleniowe dla nauczy-
8
cieli, którego celem było odświeżenie i wzbogacenie merytorycznej
wiedzy przydatnej w dalszej realizacji projektu w szkołach. O wpływie
Parlamentu Europejskiego na życie obywateli Unii Europejskiej i jego roli
w umacnianiu praw człowieka na świecie opowiedzieli szef Biura Łukasz
Kempara oraz Agnieszka Średniawa, a ogólne zagadnienia związane
z ochroną praw człowieka omówił dr Maciej Lis, Pełnomocnik Terenowy
Rzecznika Praw Obywatelskich. Kolejny wykład, poprowadzony przez
dr Luizę Rzymowską z Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego, poświęcony był sztuce retoryki i przygotowywaniu się do
wystąpień publicznych w kontekście realizowanego w ramach projektu konkursu na najlepsze wystapienie. Ostatnim ekspertem była
dr Anna Śledzińska-Simon z Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii
Uniwersytetu Wrocławskiego, która przybliżyła słuchaczom zagadnienia związane z prawem do kultury.
watelskich oraz doradcę prezydenta Wrocławia Grzegorza Romana.
W organizację Wydarzenia Finałowego projektu znaczący wkład miały
Maria Idkowiak z Wrocławskiego Przedsiębiorstwa Hala Ludowa oraz
Magdalena Piasecka i Agnieszka Szymerowska z Convention Bureau–
Wrocław.
Z grona osób zaangażowanych w realizację projektu należy także wymienić jurorów konkursu fotograficznego – Mieczysława Michalaka,
Tomasza Woźnego, którzy poprowadzili również wykład dla uczniów
dot. sztuki tworzenia fotoreportaży oraz członków jury konkursu na
najlepsze wystapienie publiczne – dra Bogusław Bednarka, mec. Katarzynę Sobańską-Laskowską z Biura Terenowego Rzecznika Praw Oby-
„Naszym zadaniem jest motywowanie młodych ludzi do rozwoju osobistego
i społecznego w duchu poszanowania praw człowieka. Jestem przekonana,
że współpraca z młodzieżą w ramach tego projektu przyniesie nieoceniony wkład
w życie społeczne naszego miasta”.
9
Wszystkim wspomnianym wyżej osobom organizatorzy projektu „Prawa człowieka nie są nam dane raz na zawsze – rola Parlamentu Europejskiego w umacnianiu praw człowieka” składają niniejszym serdeczne
podziękowania.
Anna Szarycz, wiceprezydent Wrocławia
Projekt w liczbach:
Uczestnicy
projektu
W projekcie wzięło udział 38 szkół ponadgimnazjalnych
z Wrocławia.
Lista szkół, które wzięły udział w projekcie
wraz z nazwiskami koordynatorów:
1. Liceum Ogólnokształcące nr I w Zespole Szkół nr 10 (Artur Polański)
2. Liceum Ogólnokształcące nr II im. Piastów Śląskich w Zespole Szkół nr 22 (Michał Furmanek) 3. Liceum Ogólnokształcące nr III im. Adama Mickiewicza (Dorota Cetnarowska)
W zorganizowanych w ramach projektu wykładach i warsztatach
4. Liceum Ogólnokształcące nr IV im. Stefana Żeromskiego (Marzena Solnica)
z zakresu sztuki fotografii, wystąpień publicznych, wiedzy o Parlamencie
Europejskim i wiedzy o prawach człowieka wzięło udział ponad 5. Liceum Ogólnokształcące nr V im. Gen. Jakuba Jasińskiego w Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 5 (Magdalena Nowak)
6. Liceum Ogólnokształcące nr VI im. Bolesława Prusa w Zespole Szkół nr 16 (Urszula Płońska)
300 osób – uczniów i nauczycieli.
7. Liceum Ogólnokształcące nr VII im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego (Katarzyna Moskwa)
8. Liceum Ogólnokształcące nr VIII Bolesława Krzywoustego (Juliusz Januszewski)
W konkursie na najlepszy fotoreportaż wzięło udział 250 uczniów.
9. Liceum Ogólnokształcące nr IX im. Juliusza Słowackiego w Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 3 (Beata Pyrzyńska)
10. Liceum Ogólnokształcące nr X im. Stefanii Sempołowskiej (Krzysztof Mielczarek)
W konkursie na najlepsze wystąpienie publiczne wzięło udział 186 uczniów.
11. Liceum Ogólnokształcące nr XI im. Stanisława Konarskiego w Zespole Szkół nr 19 (Alicja Włoczka)
Wydarzenie Finałowe projektu oglądało w Hali Stulecia ponad 3 tysiące osób. 12. Liceum Ogólnokształcące nr XII im. Bolesława Chrobrego (Anna Wąsiel-Alberska)
13. Liceum Ogólnokształcące nr XIII im. Aleksandra Fredry w Zespole Szkół nr 5 (Roman Smolski)
14. Liceum Ogólnokształcące nr XIV im. Polonii Belgijskiej w Zespole Szkół nr 14 (Michał Patyna)
W obu konkursach nagrodzono w sumie 86 osób.
15. Liceum Ogólnokształcące nr XV im. mjr. Piotra Wysockiego (Joanna Brosiło)
16. Liceum Ogólnokształcące nr XVI, Lotnicze Zakłady Naukowe (Urszula Miśkowicz)
Łączna wartość przyznanych nagród wyniosła ponad 64 tys. złotych.
17. Liceum Ogólnokształcące nr XVII im. Agnieszki Osieckiej w Zespole Szkół nr 6 (Zofia Kuź)
18. Liceum Ogólnokształcące nr XXIV w Zespole Szkół nr 4 im. Komisji Edukacji Narodowej (Andrzej Lange)
Projekt realizowany był w okresie od 1 kwietnia 2013 r. do 31 maja 2014 r.
19. Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Integracyjnymi nr XXX przy Zespole Szkół Integracyjnych (Sławomir Janczyński)
20. Liceum Ogólnokształcące „ALA” (Robert Chmielowski)
21. Europejskie Liceum Ogólnokształcące SIGMA (Marek Jarmołowicz)
22. Technikum nr 4 w Zespole Szkół nr 4 im. Komisji Edukacji Narodowej (Alina Dziurkowska)
23. Elektroniczne Zakłady Naukowe im. Fryderyka Joliot-Curie (Witosław Tania)
24. Zespół Szkół nr 1 (Małgorzata Pacykowska)
25. Zespół Szkół nr 2 (Krzysztof Bielecki)
„Dla mnie, jako wrocławianina i osoby zawodowo zajmującej się problematyką prawa
26. Zespół Szkół nr 3 (Agata Jarońska)
europejskiego, jest to projekt szczególny, stąd też całe Biuro Pełnomocnika Terenowego
27. Zespół Szkół nr 18 (Edyta Sidor)
Rzecznika Praw Obywatelskich od samego początku było bardzo pozytywnie nastawio28. Zespół Szkół nr 23 (Zdzisława Lubczyńska-Surdyka)
ne do tej idei. Projekt jest bardzo oryginalny swoją uniwersalnością dlatego, że w zasa29. Zespół Szkół nr 24 (Paulina Kotkowska)
dzie nie krępował uczestników, poza ogólnym hasłem, które przemawia do każdego.
Po pierwsze dlatego, że przypomina, iż prawa człowieka nie są nam dane raz na za30. Zespół Szkół nr 25 (Jadwiga Jastrzembska)
wsze, a także ponieważ zwraca uwagę, że Wrocław, jako Europejska Stolica Kultury
31. Zespół Szkół Budowlanych im. gen. Józefa Bema (Agata Kazek)
w najbliższym czasie będzie spełniał ważną rolę polegającą na promowaniu pra32. Zespół Szkół Ekonomiczno-Administracyjnych im. Marii Dąbrowskiej (Izabela Serwatka)
wa dostępu do kultury. Generalnie należy pogratulować zarówno inicjatorom,
33. Zespół Szkół Ekonomicznych im. Mikołaja Kopernika (Marek Wodzisławski)
jak i uczestnikom tego wspaniałego przedsięwzięcia”.
34. Zespół Szkół Gastronomicznych (Natalia Olaczek)
dr Maciej Lis, Pełnomocnik Terenowy Rzecznika Praw Obywatelskich
35. Zespół Szkół Plastycznych im. Stanisława Kopystyńskiego (Katarzyna Iwaniak)
36. Zespół Szkół Teleinformatycznych i Elektronicznych (Halina Strachowska)
37. Zespół Szkół Urszulańskich (Alicja Dubaj)
38. Zespół Szkół Zawodowych nr 5 (Jolanta Gajęcka-Pęciak)
10
11
Wydarzenie Finałowe
10 lutego 2014 r. w Hali Stulecia odbyło się Wydarzenie Finałowe projektu „Prawa człowieka nie są nam dane raz na zawsze – rola Parlamentu Europejskiego w umacnianiu praw
człowieka”. Miejscem imprezy była Hala Stulecia – obiekt wpisany na listę światowego
dziedzictwa UNESCO. Na widowni zasiadło ponad trzy tysiące młodych ludzi z wrocławskich szkół ponadgimnazjalnych, a także gimnazjaliści. Część uczniów zaprosiła na finał
również swoich rodziców oraz znajomych. Wśród publiczności znaleźli się także dyrektorzy
szkół uczestniczących w projekcie oraz goście specjalni m.in.: wiceprzewodniczący Parlamentu Europejskiego Jacek Protasiewicz, kwestor w Prezydium Parlamentu Europejskiego
Lidia Geringer de Oedenberg, senator RP Jarosław Obremski oraz Pełnomocnik Terenowy
Rzecznika Praw Obywatelskich dr Maciej Lis; miasto Wrocław reprezentowane było przez
prezydenta Rafała Dutkiewicza.
Gospodarzem finału był Piotr Kędzierski, dziennikarz radiowy i prezenter,
znany z dużego poczuciu humoru i ciętej riposty. Wydarzenie otworzył prezydent Wrocławia, który na wstępie powitał wszystkich zgromadzonych
oraz podziękował młodzieży za liczne przybycie do Hali Stulecia. Następnie
głos zabrał Jacek Protasiewicz, który nawiązując do myśli przewodniej projektu podkreślił, że prawa, które w Polsce bierzemy za oczywistość w wielu miejscach na świecie nie istnieją: „Nie tylko w Afryce czy w odległej Azji,
ale tuż za naszą granicą, np. na Białorusi, prawa człowieka nie są oczywistością. Nie jest to więc jakiś abstrakcyjny koncept, ponieważ podczas gdy
my możemy z tych praw korzystać nasi sąsiedzi, mówiący tak samo jak my,
wyglądający tak samo jak my, takiej możliwości nie mają. Dlatego o prawa
człowieka trzeba walczyć, troszczyć się i starać się je upowszechniać.” Natomiast Lidia Geringer de Oedenberg, witając się z wrocławską młodzieżą
doceniła wagę i znaczenie wydarzenia zważywszy na fakt, iż działalność
Parlamentu Europejskiego nie jest powszechnie znana i brak jest też wiedzy
o nowych inicjatywach, które są obecnie podejmowane, m.in. o inicjatywach związanych z promowaniem prawa do kultury. Wystąpienie europosłanki zakończyło się jednak optymistycznie: „Wierzę w was, wierzę w to,
że będziecie chronić praw, które już mamy i będziecie walczyć o te następne.”
Chwilę później na scenie pojawił się redaktor Jacek Żakowski i zaprosił gości specjalnych do debaty poświęconej zagadnieniu „Prawo do kultury jako
jedno z praw człowieka”. Po debacie odbył się finał konkursu na najlepsze
wystapienie publiczne, a po nim rozmowa z dziennikarzem i pisarzem
Wojciechem Jagielskim. Następnie organizatorzy wręczyli nagrody laureatom konkursów na najlepszy fotoreportaz i najlepsze wystapienie publiczne. Wydarzenie zakończyło się w rytmach reggae – koncertem wrocławskiej
grupy Bethel, która swoim żywiołowym występem porwała do tańca publiczność w Hali Stulecia.
Wydarzenie Finałowe projektu, w szczególności zaś debata o prawie do
kultury, zostało odnotowane w lokalnych i krajowych mediach – pisano
o nim na kilkunastu popularnych portalach internetowych, informacje
o projekcie pojawiły się również w programach telewizyjnych emitowanych
w TVP Kultura („Informacje kulturalne”) i TVP Wrocław („Wrocław się”, „Wrocław pod lupą”) oraz na antenie „Radia Wrocław” i „Radia TOK FM”.
© R. Syta
12
13
Debata
„Prawo do kultury
jako jedno z praw
człowieka”
Wrocław, jako Europejska Stolica Kultury 2016, wraz Narodowym Centrum Kultury od
pewnego czasu podejmuje starania na rzecz wpisania prawa do kultury do Europejskiej
Konwencji Praw Człowieka. O tym, na czym dokładnie polega ta inicjatywa, o potrzebie
prawnego uznania powszechnego prawa do kultury i korzyściach jakie przyniesie to
mieszkańcom Europy, debatowali w Hali Stulecia goście redaktora Jacka Żakowskiego:
kwestor w Prezydium Parlamentu Europejskiego Lidia Geringer de Oedenberg, dyrektor
Narodowego Centrum Kultury Krzysztof Dudek, muzyk José Torres oraz prezydent Wrocławia Rafał Dutkiewicz.
Debata nie była pierwszym wydarzeniem związanym z działaniami Wrocławia promującymi ideę powszechnego prawa do kultury. 6 marca 2013 r.
we Wrocławiu odbyło się spotkanie robocze grupy krajowych i międzynarodowych ekspertów w dziedzinie kultury i sztuki. Miasto Wrocław było
też współorganizatorem międzynarodowej konferencji „Prawo do kultury w perspektywie europejskiej”, która odbyła się w Warszawie w dniach
6–7 listopada w Warszawie.
dań profesora Luigiego Sacco, które pokazały korelację pomiędzy uczestnictwem w wydarzeniach kulturalnych a poziomem zadowolenia z życia.
„Jeżeli chodzimy na więcej niż 10 koncertów rocznie to gwałtownie rośnie
nasz poziom zadowolenia z życia. Podobny efekt wywołuje także regularne
uczestniczenie w spektaklach teatralnych. To pokazuje również, że w koncerty i teatr warto inwestować z punktu widzenia zarządzającego miastem,
bo mieszkańcy są szczęśliwsi”.
Mówiąc o genezie inicjatywy wpisania prawa do kultury do Europejskiej
Konwencji Praw Człowieka, prezydent Dutkiewicz wspomniał, że jedną
z miar postępu i rozwoju cywilizacyjnego jest artykułowanie różnego rodzaju ludzkich praw. Najważniejszymi dokumentami międzynarodowymi regulującymi kwestię praw człowieka są Powszechna Deklaracja Praw
Człowieka uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ONZ oraz Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności przyjęta przez
państwa członkowskie Rady Europy. O ile w tym pierwszym dokumencie
można znaleźć sformułowanie odnoszące się do prawa do kultury, o tyle
w Konwencji Europejskiej takiego zapisu nie ma, stąd też możliwość wywołania szerokiej dyskusji na temat potrzeby wypełnienia tej luki. „Obudzenie
debaty i podjęcie próby jest zobowiązaniem, które spoczywa na Wrocławiu
od momentu, kiedy staliśmy się Europejską Stolicą Kultury”. Wskazując na
korzyści z dostępu do kultury prezydent Dutkiewicz przytoczył wyniki ba-
Kontynuując ten wątek debaty dyrektor Krzysztof Dudek dodał, że uczestniczenie w kulturze zaczyna się także przekładać na wzrost „twardych” wskaźników ekonomicznych. „Okazuje się, że kultura jest tym czynnikiem, który
pobudza kreatywność oraz innowacyjność, a oprócz tego jest też olbrzymi sektor przemysłów kreatywnych i przemysłów kultury, który generuje
ogromne przychody… Krótko mówiąc, kultura się opłaca”. Przechodząc
do omówienia koncepcji i treści prawa do kultury dyr. Dudek wskazał na
2 zasadnicze elementy składające się na każde prawo: uprawnienie przysługujące jednostce i jednoczesny obowiązek ciążący na drugiej stronie.
Obowiązek, który będzie wynikał z prawa do kultury to konkretne działania
po stronie władz publicznych – samorządów i państwa zorientowane na
zwiększenie dostępu do kultury. „Ta inicjatywa ma zmierzać do tego, aby
Jan Kowalski, Hans Schmidt czy inny mieszkaniec Europy miał możliwość
złożenia indywidualnej skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
14
w Strasburgu przeciwko władzy publicznej w przypadku braku zagwarantowania mu prawa do kultury”.
Prezydent Dutkiewicz podkreślił w tym kontekście znaczenie dwóch wskaźników związanych z dostępem do kultury: procent pieniądza publicznego
wydawany na przedsięwzięcia kulturalne oraz odsetek osób, które uczestniczą w wydarzeniach kulturalnych. „Są gminy w Polsce, w których procent
wydatków na kulturę wynosi 0, i to jest rzecz, która budzi nasz sprzeciw.
Wrocławska średnia uczestnictwa w kulturze jest na poziomie przyzwoitej średniej europejskiej, tym niemniej tylko 8–9 proc. mieszkańców Wrocławia regularnie uczestniczy w przedsięwzięciach kulturalnych. Uważam,
że moim obowiązkiem jest, aby odsetek osób uczestniczących w kulturze
stale wzrastał”.
Eurodeputowana Lidia Geringer de Odenberg mówiła natomiast o inicjatywach związanych z promowaniem prawa do kultury podejmowanych
z perspektywy Parlamentu Europejskiego. Jednym z takich działań jest zainicjowana przez panią poseł akcja zbierania w Parlamencie Europejskim
podpisów pod pisemnym oświadczeniem nr 10/2014, apelującym o stworzenie prawa do kultury rozumianego jako prawo podstawowe obywateli
Unii Europejskiej i wpisanie go do Karty Praw Podstawowych. W przypadku
poparcia oświadczenia przez większość eurodeputowanych inicjatywą zaj-
15
mie się dalej Komisja Europejska. Europosłanka wspomniała także o ważnym aspekcie związanym z dostępem do kultury tj. potrzebie „uwolnienia”
dóbr kultury obecnych w Internecie i ujednolicenia prawa autorskiego
w odniesieniu do utworów zamieszczanych w Sieci. Niewątpliwie jest to jeden ze sposobów na zwiększenia dostępu do kultury zwłaszcza w przypadku osób wykluczonych np. ze względu na wiek czy miejsce zamieszkania.
José Torres zwrócił uwagę na wielotorowość zagadnienia prawa do kultury. Mając z jednej strony na uwadze zapewnienie społeczeństwu dostępu
do kultury musimy także pamiętać o osobach tworzących kulturę. Ograniczanie wydatków na kulturę jest wszakże najbardziej dotkliwe dla artystów
i twórców. Natomiast kwestia oceny jakiego rodzaju działalność w obszarze kultury zasługuje na dofinansowanie ze środków publicznych powinna
być, zdaniem José Torresa, pozostawiona odbiorcom kultury. „Nie możemy
narzucać opinii, co powinno być uważane za kulturę na wysokim poziomie
a co jest kulturą na kiepskim poziomie. Naszą rolą powinna być edukacja
kulturalna i pokazanie jaka jest różnica między Pendereckim a disco polo”.
Na zakończenie dyskusji Krzysztof Dudek podkreślił, że Polska, z udziałem
Wrocławia jako Europejskiej Stolicy Kultury 2016 może być w chwili obecnej
w Europie liderem walki o prawo do kultury – idei, która tworzy nową generację praw człowieka.
Konkurs na najlepsze
wystąpienie publiczne
Podobno strach przed wystąpieniami publicznymi jest największym lękiem odczuwanym
przez człowieka. Uczestnicy konkursu na najlepsze wystąpienie na temat „Co byś powiedział/a na temat ochrony praw człowieka i obywatela, gdybyś miał/a okazję wystąpić na
forum Parlamentu Europejskiego”? stanęli więc przed nie lada wyzwaniem. Do szlachetnej
rywalizacji zgłosiło się 186 uczniów z 36 wrocławskich szkół. Kulminacją konkursu było
zaprezentowanie przez finałową piątkę swoich wystąpień przed trzytysięczną widownią
zgromadzoną w Hali Stulecia.
© R. Syta
Uczniowie już od września 2013 r. przygotowywali swoje – maksymalnie pięciominutowe – wystąpienia pod okiem szkolnych koordynatorów
projektu. Koordynatorzy otrzymali od organizatorów konkursu wsparcie
w postaci wykładu eksperta z zakresu sztuki retoryki i wystapień publicznych, dr Luizy Rzymowskiej z Instytutu Filologii Polskiej na Uniwersytecie
Wrocławskim. Wykład miał miejsce w ramach seminarium szkoleniowego
w siedzibie Biura Informacyjnego Parlamentu Europejskiego we Wrocławiu.
W listopadzie odbył się pierwszy etap konkursu, który miał za zadanie wyłonić w każdej ze szkół po jednej osobie reprezentującą szkołę w kolejnym
etapie. Dla 36 uczniów zakwalifikowanych do drugiego etapu, 9 grudnia,
zostało zorganizowane szkolenie, które w prestiżowym i ważnym dla naszego miasta miejscu – Sali Sesyjnej Rady Miejskiej Wrocławia – poprowadziła dr Luiza Rzymowska. Bogatsi o cenne wskazówki i rady mówcy, zaprezentowali się 8 stycznia 2014 r. przed zewnętrznym jury, które wybrało
finałową piątkę. Znaleźli się w niej: Wiktor Jamborski (Zespół Szkół nr 18),
Jakub Siemiątkowski (LO nr V), Dominika Świątek (LO nr XXX), Krzysztof Myśliwiec (Zespół Szkół Ekonomiczno-Administracyjnych) oraz Kinga Walkowiak (LO nr II).
Wielki finał konkursu odbył się 10 lutego w Hali Stulecia. Po wielu tygodniach przygotowań i ćwiczeń dla finalistów nadszedł moment
ostatniej, najtrudniejszej próby – stanąć przed 3 tysiącami słuchaczy
i opanowując strach i zdenerwowanie w ciągu 5 minut oczarować ich
swoim wystąpieniem. Wybór ostatecznego zwycięzcy należał do jury
w składzie: dr Bogusław Bednarek, Instytutu Filologii Polskiej UWr.
(przewodniczący), Łukasz Kempara, szef Biura Informacyjnego Parlamentu Europejskiego we Wrocławiu, mec. Katarzyna Sobańską-Laskowska, Biuro Terenowe Rzecznika Praw Obywatelskich,
dr Anna Śledzińska Simon, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii UWr.
oraz Grzegorz Roman, doradca prezydenta Wrocławia.
Jako pierwszy na scenie pojawił się Wiktor Jamborski. W swoim wystąpieniu zwrócił uwagę na sytuację osób dotkniętych porażeniem mózgowym.
Przez swoją niepełnosprawność o wiele trudniej jest im wyrażać swoje
potrzeby dostępu do kultury. W Europie dostęp do narzędzi ułatwiających
komunikację ze światem zewnętrznym jest ograniczony z uwagi na ich
małą powszechność i wysoką cenę. O nagłośnienie tego problemu Wiktor apelował właśnie do Parlamentu Europejskiego. Podkreślił, że osoby
z porażeniem mózgowym mają prawo nie tylko do odbioru kultury, ale
także do jej tworzenia. Jest to niezmiernie ważne, bo jak mówił „Człowiek
poprzez kulturę rodzi się na nowo. Dzięki kulturze rozwija się wewnętrznie
i zewnętrznie, jest bogatszy o nowe, wyższe doznania. Czyż nie jest naszym
obowiązkiem dopilnować, by nikt nie był pominięty?”.
Kolejny z finalistów, Jakub Siemiątkowski, mówił o roli edukacji kulturowej,
jako sposobie walki z niewiedzą i nietolerancją. Podkreślił, że wiedza o innych kulturach, wierzeniach i sposobach życia jest prawdziwą siłą mogącą
połączyć dziś Europę. Zwrócił również uwagę na korzyści płynące z istniejących programów i działań prowadzonych przez Parlament Europejski
w tej dziedzinie m.in. programu „Młodzież w działaniu”, dzięki któremu
młodzi ludzie z różnych kultur mogą się nawzajem lepiej poznawać oraz
z przyznawania co roku Nagrody im. Sacharowa osobom szczególnie zasłużonym w walce o ochronę praw człowieka. Jak mówił Jakub, to uprzedzenia rasowe i religijne, wynikające z niewiedzy i braku poszanowania
innych kultur są główną przyczyną większości konfliktów w dzisiejszym
świecie. „Nigdy nie dojdziemy do porozumienia z człowiekiem, o którym
nic nie wiemy. Dlatego to właśnie edukacja kulturowa powinna być priorytetem w działalności Parlamentu Europejskiego”.
brak pieniędzy oraz negatywne nastawienie do pewnych form aktywności kulturalnej – np. tworzenia muzyki rockowej. Stąd stanowczy apel
Dominiki w imieniu wszystkich, którzy doświadczyli ograniczeń w dostępie do kultury: „Domagamy się stworzenia profesjonalnego systemu
edukacji kulturalnej, aby nie marnowały się nasze talenty! Domagamy
się programów upowszechniających dostęp do kultury, aby mieszkańcy małych miejscowości nie byli wykluczeni z kultury! Domagamy się
od urzędników każdego szczebla otwartości na propozycje obywateli,
aby ekspresja kulturalna nie była zależna od ich preferencji! Chcemy realnego prawa do kultury!”
Dominika Świątek poruszyła natomiast problem różnego rodzaju ograniczeń w realnym dostępie do kultury. Podając swój własny przykład mówiła
o tym, jak trudno jest rodzinom mieszkającym w małych miejscowościach
regularnie chodzić do opery czy filharmonii, ze względu na koszty związane z dojazdami do miasta i zakupem biletów na wydarzenia kulturalne.
Zwróciła także uwagę na brak wsparcia ze strony władz dla młodych ludzi
chcących rozwijać swoje talenty artystyczne. Głównymi problemami są:
© R. Syta
16
17
Miejsca 6–10 (kolejnośc alfabetyczna):
Jakub Bagiński (Zespół Szkół nr 1)
Jan Masakowski (LO nr VII)
Damian Styrczula (LO nr IV)
Martyna Sucharska (LO nr XIII)
Korneliusz Szczepańczyk (Zespół Szkół Gastronomicznych)
Pozostali nagrodzeni uczestnicy:
© R. Syta
Tematem wystąpienia Krzysztofa Myśliwca była potrzeba legalizacji prywatnego niekomercyjnego korzystania z utworów zamieszczonych w Internecie.
W związku z rozwojem technologii i pojawieniem się nowych form komunikacji Internet stał się ważnym źródłem dostępu do kultury i miał duży wpływ na
powstanie kultury remiksu. „Dzisiejsza młodzież mówi o swojej reczywistości
cytując w swoich pracach fragmenty filmów i piosenek, co ze względu na restrykcyjne prawo autorskie uznawane jest za nielegalne. Gdyby prawo autorskie było w pełni egzekwowane zablokowałoby ważny nurt twórczości całego
pokolenia”. Stąd też konieczność wprowadzenia zmian i liberalizacji w dostępie
do dorobku artystycznego, naukowego i literackiego. „Zmiany w prawie, o które apeluję, wcale nie oznaczają rewolucji a jedynie dostosowanie przestarzałego prawa do naturalnych ludzkich zachowań oraz nowych form komunikacji.
Duża reforma prawa na poziomie Unii Europejskiej z pewnością pomogłaby
w rozwiązaniu tego problemu. O taką reformę, umożliwiającą prawne wykorzystywanie zdobyczy cywilizacyjnych w zakresie komunikacji cyfrowej oraz
dostępu do kultury remiksu z tego miejsca apeluję do Wysokiej Izby”.
Ostatnią finalistką konkursu była Kinga Walkowiak. W swoim wystąpieniu mówiła ona o potrzebie obrony tradycyjnych wartości europejskich, zwłaszcza pozycji rodziny. „Starzejące się i zagubione w cywilizacyjnym gąszczu społeczeństwa Europy nie potrzebują nachalnej propagandy źle pojmowanej wolności
i wynaturzonej tolerancji. Potrzebują silnego ramienia kochającej się rodziny,
W spotkaniu z młodzieżą zwróciło moją uwagę dobre przygotowanie merytoryczne: uczestniczki i uczestnicy wiedzieli, o czym chcą mówić podczas wystąpienia, mieli
swoje zdecydowane poglądy i pragnęli je przedstawić publiczności dojrzale, a rywalizacja konkursowa nie była ich jedyną motywacją do przekonywania słuchaczy, lecz
duże znaczenie miała tutaj również ciekawość poznawcza, zainteresowanie poważną
i niebanalną tematyką konkursu, jak też naturalne w tym wieku kształtowanie się kultury
politycznej. Wybór szczegółowego tematu przez zwycięzców okazał się na tyle rozmaity,
że organizatorzy mogli ciekawie przepleść pięć przemówień i uformować interesujący popis
w dniu uroczystości. Podkreślę, że finalistki i finaliści, adresując swoje wystąpienie do Parlamentu Europejskiego, nie wygłosili mów na temat „zadany” w sensie szkolnym ani na temat
„poprawny politycznie”, ale świadomie i swobodnie wybrali z ogólnego pasma tematycznego te kwestie, które ich osobiście poruszały. Dla swoich przekonań próbowali znaleźć najlepszy wyraz, zgodnie z wartościami, które są dla nich ważne.
dr Luiza Rzymowska, Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego
Ogłaszając chwilę później wyniki konkursu przewodniczący jury dr Bogusław
Bednarek z właściwą sobie erudycją, tak oto opisywał obrady jurorów: „Komisja, której miałem honor przewodniczyć, przeobraziła się w rozdarte sosny,
te z Żeromskiego, ponieważ mówiąc szczerze, niekiedy o wyłonieniu miejsca,
ustalenia tej quasi-rankingowej listy decydował niuans, szczegół, detal, odczucie. Oczywiście nie było tak, że byliśmy bezbronni, że nie mieliśmy żadnych
kryteriów. Brano pod uwagę horyzont intelektualny wystąpień, brano pod
uwagę elokucyjną czyli językowo-stylistyczną warstwicę, brano pod uwagę
ekspresję ciała, ten dziwny naddatek, który niekiedy pojawia się w ludzkich
oczach i sprawia, że za starym Faustem możemy powiedzieć <<Trwaj chwilo,
jesteś piękna>>”. Ostateczna kolejność finalistów była następująca:
w której kobiety są matkami a mężczyźni ojcami. Potrzebują rodziny kilku pokoleń, doświadczeń i zasług, rodziny szacunku i autorytetu”. Zwróciła także uwagę na zjawisko wypierania kultury wysokiej przez wątpliwej jakości popkulturę.
„Nie nazywajmy sztuką i kulturą wszystkiego tego, co nie jest wzniosłe, co nie
jest piękne, co nie jest nawet dowcipne i błyskotliwe, ale rzekomo jest szokujące i nowatorskie, a nazywając rzecz po imieniu – jest prymitywne… Większość
nie potrzebuje wysokiej kultury. Nie jest to wszakże powód, ażeby kulturę znienawidzić i zniszczyć, dając wszystkim ładnie nazwaną protezę”.
1. 2. 3. 4. 5. Wiktor Jamborski
Krzysztof Myśliwiec
Kinga Walkowiak
Jakub Siemiątkowski
Dominika Świątek
Nagrodami dla pierwszej piątki były vouchery na zakup sprzętu elektronicznego oraz wyjazd do Brukseli połączony ze zwiedzaniem Parlamentu Europejskiego. W konkursie nagrodzone zostały także wszystkie pozostałe osoby,
które zakwalifikowały się do drugiego etapu konkursu. Otrzymały one nagrody w postaci voucherów na zakupy w księgarni internetowej.
Dominika Wójcik (LO nr I)
Faustyna Lubczyńska (Europejskie Liceum Ogólnokształcące SIGMA)
Kamila Filończyk (Zespół Szkół Urszulańskich)
Martyna Majk (LO nr III)
Anna Mroczek (Elektroniczne Zakłady Naukowe)
Natalia Borowska (LO nr VI)
Oskar Bylica (LO „ALA”)
Eliasz Szczepańczyk (Zespół Szkół Budowlanych)
Mateusz Lipin (LO nr VIII)
Kaja Osowska (LO IX)
Luiza Strach (Zespół Szkół Ekonomicznych)
Mariusz Bogucki (LO nr X)
Adam Białoskórski (Zespół Szkół Teleinformatycznych i Elektronicznych)
Karol Wydra (Zespół Szkół nr 24)
Dominika Radecka (Zespół Szkół nr 23)
Zuzanna Kowalczyk (LO nr XIV)
Adam Marianowski (LO XI)
Mikołaj Bryksa (Zespół Szkół Plastycznych)
Maciej Słobodzian (LO nr XII)
Ewelina Antas (Zespół Szkół nr 25)
Zuzanna Peplińska (LO nr XV)
Rafał Rudnicki (LO nr XVI)
Kornel Barburski (Zespół Szkół nr 2)
Kinga Jaworek (LO nr XVII)
Anna Glińska (LO XXIV)
Grzegorz Kołodziej (Technikum nr 4)
© R. Syta
18
19
Konkurs na najlepszy
fotoreportaż
Biorąc udział w konkursie na najlepszy fotoreportaż na temat „Prawa człowieka we współczesnym świecie” uczniowie wrocławskich szkół za pomocą medium jakim jest fotografia
mieli możliwość zabrania głosu w dyskusji na temat praw człowieka, w tym prawa do
kultury. Do konkursu zgłoszono aż 250 prac, z czego 30 najlepszych można było przez
6 tygodni oglądać kolejno w Hali Stulecia, Rynku oraz Dzielnicy Czterech Świątyń.
Do konkursu młodzież mogła zgłaszać indywidualne prace, składające
się z 5 do 8 fotografii, przy czym zdjęcia nie mogły być modyfikowane za
pomocą programów graficznych (poza standardową obróbką np. kadrowaniem czy korektą jasności i kontrastu). Aby merytorycznie wesprzeć
osoby zainteresowane startem w konkursie 3 października 2013 r. w auli
Zespołu Szkół nr 1 przy ul. Słubickiej odbył się wykład poświęcony sztuce tworzenia fotoreportażu, który zgromadził blisko 200 osób. Wykład
z elementami praktycznych demonstracji z udziałem słuchaczy poprowadzili dwaj wybitni wrocławscy fotograficy – Mieczysław Michalak i Tomasz
Woźny. Eksperci opowiedzieli o najważniejszych elementach składających
się na dobry fotoreportaż – począwszy od określenia tematu fotografii, doboru i ustawień sprzętu, poprzez właściwe wykorzystanie oświetlenia oraz
kompozycji kadru a skończywszy na edycji zdjęć. Zwrócili także uwagę na
kwestię pozyskania zaufania osób będących bohaterami fotografii omówili
techniki podnoszące atrakcyjność wykonywanych zdjęć.
Po wstępnej selekcji w szkołach do drugiego etapu konkursu zostało zakwalifikowanych blisko 100 najlepszych prac, przy czym jedna szkoła mogła zgłosić maksymalnie 5 fotoreportaży. Rekordzistą w liczbie wykonanych
prac było LO nr XIV, gdzie do konkursu zgłosiło się aż 36 uczniów. Jury pod
przewodnictwem Mieczysława Michalaka wybrało następnie 50 najlepszych fotoreportaży. Prace stały na bardzo wysokim poziomie i poruszały
Mieczysław Michalak
Urodzony w 1952 roku we Wrocławiu, szef działu fotograficznego „Gazety Wyborczej”
we Wrocławiu. Profesjonalnym fotografowaniem zajmuje się od początku lat 80.
W czasach PRL-u współpracował z wydawnictwami podziemnymi i Duszpasterstwem
Ludzi Pracy przy kościele św. Klemensa Dworzaka, był także działaczem Zarządu
Regionu NSZZ „Solidarność” i Biura Prasowego prezydenta Wrocławia. Od 1990
roku jest związany z „Gazetą Wyborczą”. Jego zdjęcia dokumentują i komentują
przemiany społeczne po roku 1989, wydarzenia sportowe, happeningi, zamieszki, czy
przełomowe momenty polskiej polityki. Jest autorem wielu wystaw fotograficznych
prezentowanych w kraju i za granicą, między innymi w Sztokholmie, we Frankfurcie
nad Odrą i w Poitiers we Francji. Wielokrotnie wyróżniany i nagradzany na konkursach
fotograficznych.
różnorodną tematykę m.in. problem wykluczenia z kultury osób starszych
i ubogich, prawo do edukacji, zwracały uwagę na potrzeby osób niepełnosprawnych a także na kwestię kultury mniejszości narodowych i religijnych
mieszkających we Wrocławiu.
Uroczyste wręczenie nagród laureatom konkursu miało miejsce podczas
Wydarzenia Finałowego projektu w Hali Stulecia w obecności ponad
3-tysięcznej publiczności. Nagrodami dla pierwszej piątki były vouchery
na zakup sprzętu elektronicznego oraz wyjazd do Brukseli połączony ze
zwiedzaniem Parlamentu Europejskiego. Pozostałe 45 osób wyróżnionych
w konkursie otrzymało vouchery na zakupy w księgarni internetowej. Z inicjatywy Mieczysława Michalaka dodatkową, bezcenną nagrodą dla pierwszej trójki laureatów była także możliwość odbycia miesięcznego stażu
w dziale fotograficznym jednego z ogólnopolskich dzienników.
Tomasz Woźny
Absolwent dziennikarstwa i komunikacji społecznej na Uniwersytecie Wrocławskim.
Swoją przygodę z fotografią zaczynał jako fotoreporter wrocławskiego portalu
młodzieżowego studente.pl, gdzie po roku objął stanowisko szefa działu foto.
Po powrocie z konfliktu zbrojnego w Kurdystanie w 2007 roku zaczął współpracę
z Agencją Fotograficzną Forum. Następnie współpracował z dziennikiem Polska
The Times. We wrześniu 2008 r. fotografował zniszczenia w dotkniętej wojną Gruzji.
W 2010 r. zrealizował materiał na zrujnowanym trzęsieniem ziemi Haiti. Rok później
dokumentował przejście Haiti z południa na północ przez podróżnika Rafała Króla
pod patronatem UNICEF-u. W 2013 r. wyjechał do Sudanu Południowego, gdzie robił
zdjęcia dla Polskiej Akcji Humanitarnej. Współpracuje z takimi tytułami jak National
Geographic Traveler, Men’s Health czy Runners World. Laureat nagród Grand Press
Photo oraz BZ WBK Press Photo.
Konkurs pokazał, że w młodych ludziach jest duża wrażliwość na otaczającą rzeczywistość i problemy innych osób oraz dał wyraz kreatywności
i wysokiego kunsztu fotograficznego uczestników. Udowodnił także, że pomimo ciągłego rozwoju nowych technologii, fotografia jako medium ekspresji i przekazu ma się całkiem dobrze i w dalszym ciągu zajmuje ważne
miejsce w kulturze.
20
© R. Syta
21
Pełna lista osób nagrodzonych w konkursie:
1. Krzysztof Zołoteńki „Książka z rodziną” Liceum Ogólnokształcące nr VII im. K.K. Baczyńskiego
2. Sara Kudyba „ Podróże przez kulturę” Zespół Szkół Plastycznych im. S. Kopystyńskiego
3. Agata Mokrzycka „(Nie)pełnosprawni” Liceum Ogólnokształcące nr X im. S. Sempołowskiej
4. Gabriela Orlik „Ku czci Papuszy” Liceum Ogólnokształcące nr X im. S. Sempołowskiej
5. Wiktoria Tyczyńska „Jak powstaje dzieło?” Zespół Szkół Urszulańskich
6. Jakub Sokołowski „Podstawowe wolności i prawa”
Liceum Ogólnokształcące nr XIV im. Polonii Belgijskiej
7. Joanna Ciosek „Prawo dostępu do kultury – Uniwersytet Trzeciego Wieku”
Zespół Szkół Plastycznych im. S. Kopystyńskiego
8. Karolina Musiał „Egalitarność kultury” Zespół Szkół Plastycznych im. S. Kopystyńskiego
9. Oliwia Stawowska „Dostęp do kultury” Zespół Szkół Plastycznych im. S. Kopystyńskiego
10. Łukasz Frydrych „Szlakiem szarego dnia w drodze do kultury” Zespół Szkół nr 18
11. Wiktoria Lepska „ Klub Piotrusia Pana” Liceum Ogólnokształcące nr IV im. S. Żeromskiego
12. Agata Majewska „Samotność” Liceum Ogólnokształcące nr VI im. B. Prusa
13. Michał Mazur „Przenośna kultura osobista”
Liceum Ogólnokształcące nr VII im. K.K. Baczyńskiego
14. Adrianna Steć „Różne kultury, takie samo prawo do kształcenia”
Liceum Ogólnokształcące nr VIII im. Bolesława Krzywoustego
1. miejsce – Krzysztof ZOŁOTEŃKI
29. Kamila Kwolek „Uwięziona wolność” Zespół Szkół nr 25
30. Alicja Szczypka „NIEkulturalnie” Zespół Szkół nr 24
31. Marcin Siekański „Z książką przez życie” Zespół Szkół Teleinformatycznych i Elektronicznych
32. Rafał Dziwiński „Prawo do kultury” Elektroniczne Zakłady Naukowe
33. Dagmara Jagielska „Ulica też jest sceną” Zespół Szkół nr 4 im. Komisji Edukacji Narodowej
34. Mateusz Wojdyn „Dostępność kultury w dzisiejszym Wrocławiu’ Zespół Szkół nr 3
35. Natalia Perges „Równe prawo do kultury” Zespół Szkół nr 3
36. Dominika Wróbel „Prawo do nauki” Zespół Szkół nr 3
37. Maciej Marciniak „Prawo do kultury” Elektroniczne Zakłady Naukowe
38. Krystyna Barwińska „ Jestestwo” Zespół Szkół nr 25
39. Małgorzata Szymczak „Sztuka jest wszędzie – Wrocław miastem kultury”
Zespół Szkół Gastronomicznych
40. Joanna Wieruszewska „Impresja muzealna”
Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 3 im. J. Słowackiego
41. Natalia Oleksik „Różne barwy tęczy” Liceum Ogólnokształcące nr IV im. S. Żeromskiego
42. Krzysztof Woś „Obca kultura a dyskryminacja w szkole”
Liceum Ogólnokształcące nr VIII im. Bolesława Krzywoustego
43. Bartosz Sienkowski „U Schyłku” Liceum Ogólnokształcące nr IV im. S. Żeromskiego
15. Łukasz Spychała „Teatralne pory roku” Liceum Ogólnokształcące nr X im. S. Sempołowskiej
16. Angelika Dobrzańska „Zagrajmy to razem” Liceum Ogólnokształcące nr XIII im. A. Fredry
17. Joanna Michalik „Kultura (nie) dla wszystkich”
44. Małgorzata Skarupa „Rodzina” Liceum Ogólnokształcące nr VI im. B. Prusa
45. Sandra Kamińska Zespół Szkół nr 4 im. Komisji Edukacji Narodowej
46. Kacper Boguszewski „Mamy jeszcze wiele do zagrania. Aktorzy Teatru Arka”
Zespół Szkół nr 18
Liceum Ogólnokształcące nr XIV im. Polonii Belgijskiej
18. Jakub Wierzbicki „Muzułmanie we Wrocławiu” Zespół Szkół nr 1
19. Daria Cebulska „Mobilna wioska warsztatowa” Zespół Szkół nr 25
20. Jan Wysota „Liczy się każdy dzień, aby wychodzić ludziom naprzeciw z tym, co pomaga im iść dalej przez życie”, Zespół Szkół Gastronomicznych
21. Maciej Odorczyk „Prawo do godnego życia–nie dla wszystkich równe”,
Zespół Szkół Gastronomicznych
22. Ilona Dobijańska „Teatr Życia” Liceum Ogólnokształcące nr XV im. P. Wysockiego
23. Aleksandra Michalewska „Fajne chłopaki czy chuligani...”
Liceum Ogólnokształcące nr III im. A. Mickiewicza
24. Agata Wach „Człowiek jako reprezentant własnej kultury” Liceum Ogólnokształcące nr X im. S. Sempołowskiej
25. Klaudia Modzelewska „Tak oto rodzi się nowy wzorzec kultury…”
Zespół Szkół nr 4 im. Komisji Edukacji Narodowej
26. Wiktor Unton „Kultura XXI – czyli Choinka w Wielkim Mieście”
Liceum Ogólnokształcące nr XXX w Zespole Szkół Integracyjnych
27. Piotr Błażejewski „Kultura ukryta w gigabajtach” Zespół Szkół nr 18
28. Jacek Miśkiewicz „Inspiracja” Zespół Szkół nr 23
47. Monika Markowska „Wolność” Zespół Szkół Budowlanych im. gen. J. Bema
48. Agata Szczypek „Na marginesie” Zespół Szkół Zawodowych nr 5im. J. Kilińskiego
49. Aleksandra Kurowska „Razem” Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 5 im. J. Jasińskiego
50. Maksymilian Majchrzak „Wykluczeni” Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 5 im. J. Jasińskiego
„Widzę olbrzymi potencjał, szczególnie jeżeli chodzi o pierwszą dziesiątkę laureatów konkursu. Są to bardzo obiecujący młodzi ludzie i mam nadzieje, że będą kontynuować to,
co robią. Organizowanie tego typu konkursów jest bardzo ważne, bo pamiętam jak ja zaczynałem robić zdjęcia i wiem jak wielkie znaczenie dla mnie miał udział w konkursach
fotograficznych i zdobywane wyróżnienia, to zawsze jest olbrzymia motywacja dla młodych fotografów.
Wszyscy powinniśmy obserwować co się dzieje dookoła nas, co jest szczególnie ważne
jeżeli chodzi o fotografów i fotoreporterów, ponieważ trzeba pamiętać o tym, że narzędzie jakim jest aparat i fotografia nie służy tylko do ekspresji wewnętrznych przemyśleń
fotografującego, ale jest również medium komunikacji i oddziaływania na innych – dzięki
aparatowi możemy dać głos tym, którzy na co dzień tego głosu nie mają”.
Tomasz Woźny, ekspert w jury konkursu na najlepszy fotoreportaż
22
23
2. miejsce – Sara KUDYBA
3. miejsce – Agata MOKRZYCKA
24
25
4. miejsce – Gabriela ORLIK
26
5. miejsce – Wiktoria TYCZYŃSKA
27
Prawa człowieka oczami
dziennikarza i pisarza –
rozmowa z Wojciechem
Jagielskim
Czeczenia, Sudan, Ruanda, Afganistan – to tylko niektóre miejsca, gdzie Wojciech Jagielski
jako reporter i korespondent opisywał koszmar wojny i rzeczywistość, w której łamanie
praw człowieka było na porządku dziennym. O swoich doświadczeniach z okresu
ponad 25 lat pracy dziennikarskiej, opowiadał młodym wrocławianom w rozmowie
z Piotrem Kędzierskim.
Zapytany o największy wstrząs, jakiego doświadczył w czasie swoich podróży,
Wojciech Jagielski paradoksalnie wskazał na wybuch konfliktu na Bałkanach
– miejscu, w którym nigdy nie był i które, w przeciwieństwie do wielu innych
krajów, do których podróżował, do tamtego momentu nie kojarzyło się z wojną i chaosem. „Nie spodziewałbym się nigdy, że wojna wybuchnie w Jugosławii – kraju, który w obozie komunistycznym cieszył się chyba największymi
swobodami i wolnościami. Mijając się w tamtym czasie w redakcji z kolegą
jeżdżącym na Bałkany byłem wstrząśnięty tym, że przywoziliśmy podobne
korespondencje – ja pisałem o tym jak Hutu i Tutsi mordują się w Rwandzie
i Burundi, a mój kolega opowiadał identyczne historie o Chorwatach i Serbach
czyli naszych sąsiadach. To mi uzmysłowiło, że wojna, barbarzyństwo wcale
nie jest przypisane jakimś społecznościom czy regionom. To Konradowskie
„jądro ciemności” może się przemieszczać – wczoraj zamieszkać na Kaukazie,
jutro na Bałkanach a za miesiąc może się znaleźć gdzieś w naszym pobliżu.
Dziennikarz mówił także o tym, jak trudno po okresie wojny i bezprawia wrócić ofiarom konfliktów do normalności. „To są społeczeństwa kalekie, bardzo
straumatyzowane. Powrócić do tego, co było jest bardzo trudno, ten proces
trwa bardzo długo, niekiedy może być to nawet niemożliwe… Te koszmary i lęki wywołane przez wojnę, które drzemią gdzieś w ludziach odżywają
i ciężko krajowi po takich doświadczeniach wrócić w coś, co my nazywamy
<<utartym korytem>>”.
Zapytany o to, jak społeczność międzynarodowa może zareagować w obliczu toczącego się konfliktu zbrojnego, Wojciech Jagielski przestrzegał przed
urządzaniem komuś życia bez pytania zainteresowanego o zgodę, co jest
niestety bardzo częstym zjawiskiem. „Tego rodzaju pomoc, którą Zachód
– jako nauczyciel i obrońca praw człowieka – próbuje nieść innym krajom
nawet w najlepszych intencjach, przynosi efekt odwrotny, dlatego że wymuszony. Nic, co jest narzucane siłą nie jest akceptowane. Nie można się
godzić na barbarzyństwo i należy interweniować, ale interwencja powinna
się sprowadzać do przerwania wojny. Dalej sprawy powinno się zostawić do
załatwienia gospodarzom.” Krytykował również hipokryzję krajów zachodnich np. ignorowanie przypadków jawnego fałszowania wyborów w Afganistanie, Azerbejdżanie i Pakistanie oraz współpracę z tyranami obalanymi
później przez naród, co miało miejsce np. w Egipcie. „To pokazywało tym
społeczeństwom, że Zachód jest nieszczery, że Zachodowi nie można ufać,
a skoro tak, to być może nie należy ufać także temu, co Zachód promuje,
a więc prawom człowieka. W ten sposób Zachód sam nastrajał nieufnie do
swoich największych zdobyczy społeczności, którym chciał nieść pomoc.”
lutnie nic – zawsze jest złem i zagrożeniem. Przykład Afganistanu dowiódł, że
bardzo łatwo z kraju w miarę sprawnego przeradzić się w państwo upadłe,
w czarną dziurę, która nigdy nie pozostaje zbyt długo niezagospodarowana. Takie czarne dziury to miejsca, w których lęgną się rozmaitego rodzaju
organizacje zagrażające międzynarodowemu bezpieczeństwu i porządkowi,
niezależnie od tego, czy dzieje się to w obfitującej w ropę Libii, na pustyni
w Mali czy też w skalistych górach Afganistanu”.
Wojciech Jagielski
Dziennikarz, pisarz, korespondent, publicysta. Jest absolwentem Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Współpracował m.in. z Polską
Agencją Prasową, Gazetą Wyborczą, BBC i Le Monde. Opisuje głównie sytuację w Afryce,
Azji Środkowej, na Kaukazie i Zakaukaziu. Przez wiele lat był obserwatorem konfliktów
zbrojnych w krajach takich jak Gruzja, Czeczenia, Tadżyskistan i Afganistan. Jest autorem
licznych reportaży, dotychczas ukazało się również 6 książek jego autorstwa: „Dobre miejsce do umierania”, „Modlitwa o deszcz”, „Wieże z kamienia”, „Nocni wędrowcy”, „Wypalanie traw” i „Trębacz z Tembisy”. Jest laureatem wielu nagród m.in. Nagrody im. ks. Józefa
Tischnera, Nagrody Bursztynowego Motyla im. Arkadego Fiedlera oraz Nagrody Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. W 2009 r. został uhonorowany przez ministra spraw
zagranicznych Radosława Sikorskiego Odznaką Honorową „Bene Merito” w uznaniu za
wartościowe i odważne prezentowanie problematyki międzynarodowej.
Wojciech Jagielski podkreśli jednak, że wojny można skutecznie przerywać:
„Potrzebne są do tego dobre intencje i szczera chęć, nie tylko nastawienie
interesowne, a także wiara, że wojna, gdziekolwiek się toczy – czy w kraju
zasobnym w ropę, czy w miejscu, w którym poza kamieniami nie ma abso-
28
29
Wizyta studyjna
w Brukseli
Kiedy opadły już emocje związane z Wydarzeniem Finałowym projektu i rozstrzygnięciami
konkursów na najlepsze wystapienia publiczne i fotoreportaże przyszedł czas na ostatni
akcent – wyjazd do Brukseli, który był główną nagrodą dla zwycięzców i szkolnych koordynatorów projektu. Bruksela – ze względu na fakt, że jest siedzibą wielu instytucji Unii
Europejskiej – bywa nazywana stolicą Europy jest również miejscem, w którym odbywają
się sesje Parlamentu Europejskiego.
© S. Janczarski
Podczas trzydniowej wizyty w stolicy Belgii uczniowie mogli obejrzeć najciekawsze atrakcje tego miasta m.in. Grand Place, Ratusz, Pałac Królewski,
Łuk Triumfalny przy Palais Cinquantenaire a także słynną figurkę Manneken Pis oraz jego młodszą siostrę Jeanneke Pis. Mieli także okazję spróbować znanych na całym świecie belgijskich gofrów i frytek oraz spróbować
swoich sił w tworzeniu czekoladowych przysmaków w fabryce czekolady
Planet Chocolat. Młodzież zwiedziła również Atomium – niezwykłą budowlę wzorowaną na modelu kryształu żelaza powiększonego 165 miliardów razy, Park MiniEuropa – miejscu, w którym w ciągu zaledwie kilku
godzin można zwiedzić całą Europę oraz Parlamentarium – multimedialne centrum poświęcone integracji europejskiej. Najważniejszym punktem programu wycieczki była jednak wizyta w Parlamencie Europejskim
i spotkanie z kwestorem w Prezydium Parlamentu Europejskiego, europosłanką Lidią Geringer de Oedenberg. Podczas ponad godzinnego spotkania
z uczniami Pani Kwestor opowiadała o pracy europosłów oraz inicjatywach
podejmowanych przez Parlament Europejski, który uczestniczy w stanowieniu ponad połowy regulacji prawnych obowiązujących w krajach członkowskich Unii Europejskiej. Jednym z ostatnich sukcesów Parlamentu było
m.in. zniesienie opłat za roaming. Pani poseł przypomniała również o tegorocznych wyborach, w których będziemy wybierać naszych reprezentantów
w Europarlamencie.
Organizatorzy gorąco dziekują wszystkim uczniom i nauczycielom za udział
w projekcie oraz składają serdeczne podziękowania pozostałym osobom
i instytucjom zaangażowanym w jego realizację. Mamy nadzieję, że w niedalekiej przyszłości będziemy mieli okazję wspólnie realizować we Wrocławiu
kolejne przedsięwzięcia o tematyce europejskiej.
© S. Kudyba
30
31
www.prawaczlowieka.eu
Projekt „Prawa człowieka nie są
nam dane raz na zawsze
– rola Parlamentu Europejskiego
w umacnianiu praw człowieka”
został dofinansowany przez
Parlament Europejski
www.facebook.com/PEWroclaw
www.twitter.com/PE_Wroclaw
Parlament Europejski nie ponosi odpowiedzialfot. S. Klimek
ności za treści zawarte w niniejszej publikacji