Moja Australia

Dział Edukacji
Stowarzyszenie Nowe Horyzonty
www.nhef.pl
facebook.com/NoweHoryzontyEdukacjiFilmowej
CYKL |MŁODZI W OBIEKTYWIE
GRUPA WIEKOWA | SZKOŁA PODSTAWOWA 4–6
ANALIZA PSYCHOLOGICZNA
opracowanie: Karolina Giedrys-Majkut, Marcin Majkut
FILM | „SUPERBRAT”, reż. Birger Larsen
Anton ma 10 lat, starszego brata i mamę konduktorkę. Niestety, jego brat nie jest do końca „normalny”
– Buller ma autyzm, niczego nie rozumie, ciągle się boi, nawet tak prozaicznych rzeczy jak hałas z ulicy.
Wiadomo, taki brat nie może obronić ani nikomu zaimponować, dlatego Anton chętnie by się z kimś
zamienił. Na razie jednak musi opiekować się Bullerem i znosić dręczenie grupy szkolnych łobuzów,
którzy nie wiedzieć czemu uwzięli się właśnie na niego. Pewnego dnia los zsyła na ziemię kosmiczny
kontroler zabawy, zdolny zamienić każdego w supermana. Bracia postanawiają zamienić w supermana
Bullera. Czy Superbrat spełni oczekiwania Antona? Czy w końcu go uszczęśliwi?
Ta piękna historia o akceptowaniu odmienności i odnajdywaniu swojego miejsca na ziemi inspiruje do
niesztampowego podejścia do zagadnienia niepełnosprawności.
TEMATY DO OMÓWIENIA
Film stwarza okazję do omówienia z uczniami trzech tematów:
→ normalny, czyli jaki;
→ chcę być inny;
→ przemoc (bullying).
Normalny, czyli jaki
Słowo „normalny” pojawia się w filmie „Superbrat” wiele razy: „Chciałbym mieć normalnego starszego
brata” – stwierdza Anton; „Chcę, byśmy byli normalną rodziną” – wyznaje jego mama. Z czasem okazuje
się jednak, że to słowo ma dla każdego inne znaczenie i że właściwie nie wiadomo do końca, co się pod
nim kryje. Widzimy sytuacje, w których wykorzystywane jest jako narzędzie krytyki („Proszę, żeby mój
CC BY-NC-ND: uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych 3.0 Polska
Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz
pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych).
brat, kosmita, stał się normalnym bratem. To tyle”), a nawet dyskryminacji, np. w ustach kogoś, kto nie
potrafi zaakceptować odmienności („Czy ty jesteś jedynym normalnym członkiem rodziny? Chcemy
tylko, by [maszt] był biały. Co to za kolor?” – wykrzykuje sąsiad chłopców, który chce zmusić ich matkę
do przemalowania masztu przed domem, tak by przestał się wyróżniać).
Rodzina Bullera i Antona jest wyjątkowa. Jak jednak wygląda świat dookoła nich? Czy normalni są szkolni
łobuzi, którzy dzień w dzień nękają Antona? A może normalny jest przyjaciel mamy, który postanowił się
z nią „zaprzyjaźnić” nawet wbrew jej woli? Czy wciskanie zdesperowanej matce autystycznego syna
ziółek na tę chorobę jest normalne? Autorzy filmu nie oceniają, tylko zachęcają widzów do refleksji nad
pojęciem normy i narzucaniem jej innym oraz pozbycia się uprzedzeń. Takie podejście reprezentuje
w filmie Agnes, dziewczynka, która wie, czego chce, i zupełnie nie jest zainteresowana tym, co inni
uznają za normalne czy atrakcyjne. Ona i rozwój historii (odkrycie przez Antona, że odmienność Bullera –
jego „kosmiczne” usposobienie – też może być super) inspirują do zobaczenia w niepełnosprawności
unikalnej cechy charakteru, przejawu różnorodności świata. Decydując się na taką postawę, zaczynamy
widzieć osobę, a nie jej niepełnosprawność, i wtedy łatwiej nam z nią empatyzować. Symbolicznym
przejawem przyjęcia takiej postawy jest rozmowa mamy z Bullerem w jednej z końcowych scen. Gdy
Buller wyznaje mamie po raz kolejny: „Nic nie rozumiem”, ona odpowiada mu: „Znam to uczucie”. Czuje,
że jest taka sama jak on.
Omawiając ten temat, warto poruszyć następujące zagadnienia:
→
→
→
→
→
→
→
→
co ma na myśli Anton, gdy prosi o normalnego brata;
co ma na myśli mama, gdy prosi o normalną rodzinę;
co to znaczy normalny;
czy wszyscy możemy być tacy sami;
czym się różnimy;
dlaczego niektóre różnice akceptujemy, a innych nie;
czy możemy to zmienić;
czy świat bez różnorodności byłby ciekawy.
Chcę być inny
Bohaterowie filmu mogą stać się bliscy wszystkim, którzy kiedykolwiek marzyli o tym, żeby ich życie się
zmieniło. Doświadczenia Antona i Bullera pokazują, iż kluczem do zmiany losu może być jego akceptacja
i większa pogoda ducha. Sytuacja Antona jest trudna – musi opiekować się autystycznym bratem, nie ma
ojca ani nikogo, kto mógłby go obronić przed bandą szkolnych łobuzów i często dostaje od nich w kość;
stale marzy o odmianie swojego losu, który łączy z przeistoczeniem się Bullera w kogoś „normalnego”.
Podobne życzenia wyraża sam Buller – niełatwo mu znieść niezadowolenie brata, wie, że nie spełnia jego
oczekiwań, i jest gotów na wiele, by go uszczęśliwić.
Upragniona odmiana następuje; pod wpływem kosmicznej zabawki SKZ Buller zmienia się w superbrata,
który ma nadludzką siłę, potrafi latać i, przede wszystkim, niczego się nie boi. Niedługo potem zmienia
się też sam Anton, bo Buller stwierdza, że on również powinien zasmakować latania. Wraz z przypływem
siły fizycznej chłopcy odczuwają przypływ tłumionej do tej pory energii, zaczynają też przejawiać większą
inicjatywę: przeobrażają przyjęcie Agnes w prawdziwy bal, zabierają mamę na wyprawę do Paryża, stają
ramię w ramię, by uwolnić ją od uciążliwego zalotnika, którego nie sposób się pozbyć. Są razem, bawiąc
się każdą minutą czasu, jaki im dał kontroler zabawy. Ten kończy się nadzwyczaj szybko.
Prawdziwą inspirację niesie sytuacja po ustaniu supermocy, która pokazuje, że nie trzeba być super, by
się dobrze bawić. W końcowych scenach filmu okazuje się, że coś trwale się zmieniło w życiu chłopców.
Niby wciąż są tacy sami: Buller się boi, a Anton nie umie się obronić przed atakiem dręczycieli. Jednak
tym razem to im wystarcza. Choć znowu dostają w kość, wcale się tym nie przejmują, i to czyni ich
niezwyciężonymi – napastnicy odchodzą zniechęceni tym, że nie mogą zastraszyć swoich ofiar.
CC BY-NC-ND: uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych 3.0 Polska
Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz
pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych).
2
Omawiając ten temat, warto poruszyć następujące zagadnienia:
→
→
→
→
→
→
→
→
→
→
dlaczego Anton chciał zmienić swoje życie;
co Anton chciał zmienić w swoim życiu;
co chciał zmienić Buller;
czy taka zmiana była możliwa;
czy możemy się zmienić;
jak możemy się zmienić;
co zmienia chłopców;
czy jest to trwała zmiana;
dlaczego chłopcy inaczej się czują;
co można zrobić, gdy nie możemy zmienić swojej sytuacji, a chcemy lepiej się poczuć.
Przemoc (bullying)
Jednym z wątków „Superbrata” jest przemoc rówieśnicza. Włączenie filmu do zajęć poświęconych temu
tematowi pozwoli łagodnie wejść w ten temat. Zjawisko bullying przedstawiono z pewnym poczuciem
humoru, bez drastycznych ujęć czy efektów, zaś jego ocena jest jednoznaczna – ofiarą pada sympatyczny
główny bohater. Takie zobrazowanie nie szokuje młodych widzów, a jednocześnie kształtuje ich empatię
wobec ofiar agresji i daje „szczepionkę” na tego typu zachowania. Film może również stanowić punkt
wyjścia do omówienia najbardziej skutecznych sposobów radzenia sobie z przemocą i źródeł wsparcia.
Dodatkowo, jeśli prowadzący zajęcia stwierdzi, że to dobry pomysł w danej grupie, może po seansie
zaproponować uczniom spisanie kontraktu z nauczycielem, w którym omówione zostaną konsekwencje
dyscyplinarne dla agresji w klasowych relacjach i rozwiązania mające jej przeciwdziałać, np. procedura
wprowadzania nowych uczniów do klasy.
Omawiając ten temat, warto poruszyć następujące zagadnienia:
→
→
→
→
→
dlaczego Anton pada ofiarą przemocy;
jakie osoby stają się ofiarami przemocy;
czy Anton coś zrobił, żeby zasłużyć na dręczenie ze strony chuliganów;
Anton nie może liczyć na pomoc swojego autystycznego brata – na kogo może liczyć;
co można zrobić, gdy jest się ofiarą przemocy lub gdy jest się świadkiem przemocy.
CC BY-NC-ND: uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych 3.0 Polska
Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz
pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych).
3