Dzieci w cyberprzestrzeni

Dzieci w cyberprzestrzeni
Wiek XXI to czas ekspansji mediów cyfrowych, w każdej dziedzinie życia. Rozwój
i zastosowanie najnowszych technologii przebiega bardzo dynamicznie, przybiera coraz to
nowe formy, przyspiesza.
Telewizja, komputer, Internet, a także telefon komórkowy nie stanowią już
komfortowych urządzeń, lecz są powszechnie używane. Współczesne media oferują wiele
możliwości, poprzez które sprawiają, że są szczególnie atrakcyjne dla dzieci i młodzieży.
W telewizji młodzi ludzie odnajdą interesującą dla siebie ofertę programową, znajdują
wiedzę, przykłady wzorców i antywzorców. Za pomocą komputera mogą grać w ulubione
gry, odtwarzać muzykę, przygotowywać pracę domową, czy obejrzeć film. Internet z kolei to
nie tylko ogromne źródło informacji. Za jego pośrednictwem mogą wysłać i odebrać pocztę,
porozumieć się, dokonać interesujących zakupów czy transakcji, poznać nowych ludzi.
Telefon komórkowy pozwala być zawsze dostępnym, w każdej sytuacji. Dzieci i młodzież
często korzystają z mediów, bywa, że robią to bez umiaru i kontroli.
Współczesne media poszerzają i przeobrażają przestrzeń życia dzieci i młodzieży
nadając dzieciństwu inną jakość. Czy wpływ ten ma charakter pozytywny? Wyniki badań
pokazują, że nie zawsze. Wskazują, że zjawiska zagrażające bezpieczeństwu najmłodszych
coraz częściej pojawiają się w cyberprzestrzeni.
Zazwyczaj komputer wspaniale służy dzieciom i młodzieży: rozwija ich wyobraźnię,
spostrzegawczość, koordynację wzrokowo-ruchową, logiczne myślenie itp. Urządzenie to
stanowi jednocześnie źródło nauki i zabawy. Z chwilą pojawienia się pierwszych komputerów
osobistych rozpoczęła się nowa era gier komputerowych. Z badań wynika, że ulubionym
zajęciem dzieci i młodzieży są gry komputerowe, które stanowią dla nich rozrywkę i relaks.
Powodem popularności gier komputerowych jest możliwość rozerwania się,
przeniesienia do piękniejszego, bardziej odpowiadającemu dziecięcym wyobrażeniom
wirtualnego świata, gdzie obowiązują proste i zrozumiałe zasady postępowania, nie
wymagające angażowania sfery intelektualnej. Można się więc obawiać, że utrwalone w
czasie grania schematy będą łatwo przenoszone w prawdziwej rzeczywistości i mogą
wpływać na zawężenie pola myślenia twórczego.
Tak więc gry komputerowe mają także ujemne oddziaływanie na rozwój dzieci
i młodzieży. Zaszczepiają w umysłach graczy spory ładunek agresji i przemocy, który może
utrwalać w dziecku przekonanie, iż okrucieństwo jest stanem normalnym, potrzebnym do
tego, aby przetrwać w normalnym świecie. Codzienna dawka okrucieństwa, podawana przez
niektóre gry może spowodować poważne zmiany w osobowości młodego człowieka.
Intensywna grafika, efekty dźwiękowe – wybuchy, błyski, okrzyki, gwałtowna muzyka –
atakują cały czas zmysły gracza, stępiając jego wrażliwość. Przygody komputerowych
bohaterów dzieją się w labiryntach, mrocznych tunelach, lochach, zburzonych miastach,
pełnych dziwnych, nierzeczywistych postaci. W grach obowiązuje prosta zasada: albo ja
ciebie zabiję, albo ty mnie. Młodzież wychowywana jest więc w kulcie siły i okrucieństwa,
uczy się negatywnych zachowań, zacierają się granice między dobrem i złem.
Czy my rodzice sprawdzamy w jakie gry grają nasze dzieci?
Oto kilka przykładów gier niebezpiecznych dla dzieci: Ojciec Chrzestny, HITMAN,
GTA, POSTAL2. Ruchy aktu mordowania w tych grach wykonuje dziecko 0 im sprawniej
porusza się po klawiaturze tym więcej osób zamorduje.
Gra ARMAGEDON – wyścigi samochodowe, gracz otrzymuje nagrodę – punkty za
rozjechanie ludzi, wysoka punktacja za rozjechanie babci przechodzącej przez jezdnię.
Obserwuje się, że gwałtownie rośnie nie tylko liczba bawiących się tymi grami, jak też
czas poświęcany na granie. Badania pokazują, że w grupie uczniów szkół podstawowych ¾
gra codziennie przez dwie godziny, natomiast 13% gra powyżej 4 godzin dziennie. Można
sądzić, że zabawa z komputerem wypełnia tym dzieciom w zupełności czas poza lekcjami
w szkole i czas przeznaczony na jedzenie i spanie.
Objawy uzależnienia od komputera:






Dziecko spędza przed komputerem cały wolny czas,
Jest niespokojne,
Nie potrafi sobie znaleźć innego zajęcia,
Ma trudności w nawiązywaniu kontaktów z innymi osobami,
Nie spotyka się z rówieśnikami,
Nie podejmuje żadnych innych form aktywności.
Wraz ze wzrostem dostępności nowoczesnych technologii zwiększa się także skala
zagrożeń internetowych, które mogą mieć negatywny wpływ na prawidłowy rozwój
i funkcjonowanie dzieci i młodzieży.
Główne zagrożenia:




Kontakty z niebezpiecznymi treściami,
Kontakty z niebezpiecznymi osobami,
Przemoc rówieśnicza (cyberprzemoc),
Uzależnienie od Internetu.
Niebezpieczne treści – do nich zalicza się filmy, zdjęcia bądź teksty pornograficzne,
prezentujące przemoc, promujące niezdrowe postawy i zachowania, tj. hazard, używki,
anoreksję, uczestnictwo w sektach, propagujące faszyzm, ksenofobię, rasizm. Są też treści
namawiające do przestępstwa, zachęcające do prostytucji, podają instrukcję – jak popełnić
samobójstwo.
Niebezpieczne kontakty – dzieci zawierają nowe znajomości na czatach, gadu-gadu,
skype poprzez portale społecznościowe (Nasza klasa, Facebook). Przez swoją niewiedzę
i łatwowierność młodzi internauci mogą stać się ofiarami przestępstw z użyciem sieci:
oszustw, wyłudzeń, włamań komputerowych i innych. Dzieci często podają obcym poznanym
w Internecie prywatne informacje, zamieszczają własne zdjęcia oraz umawiają się z nimi
w rzeczywistym świecie, nie informując o tym rodziców. Podczas badań spytano młodzież:
„Czy powiedziałeś komuś dorosłemu, że zawarłeś nowe znajomości?” większość
odpowiedziała, ze „nie”, uzasadniając następująco: „To jest moja sprawa z kim się kontaktuję
i spotykam”, „Nie powiedziałam koleżance, to jak miałam powiedzieć rodzicom”.
Cyberprzemoc – to nowy rodzaj przemocy rówieśniczej z wykorzystaniem
technologii informacyjnych i komunikacyjnych, np.: poczta elektroniczna, czaty,
komunikatory (gadu-gadu, skype, TLEN), strony internetowe, blogi, serwisy społecznościowe
oraz telefony komórkowe.
Formy cyberprzemocy, które stosują dzieci:




Nękanie,
Straszenie,
Szantażowanie,
Publikowanie w sieci lub rozsyłanie ośmieszających, kompromitujących zdjęć, treści,
filmów,
 Podszywanie się w sieci pod kogoś wbrew jego woli.
Młodzi internauci stosują jednocześnie szyfry, kody literowe, cyfrowe, skróty, żeby
dorośli nie zorientowali się w treści przekazów.
Dzieci stosują także wtedy Internet, gdy chcą kogoś ukarać, np.: dziewczyna
ośmieszała w Internecie koleżankę, bo „odbiła jej chłopaka”.





47% młodych internautów doświadczyło w sieci wulgarnego wyzywania
21% doznało poniżania, ośmieszania i upokorzenia
29% dzieci deklaruje, że ktoś w sieci podawał się za nie wbrew ich woli
16% doświadczyło straszenia i szantażowania
14% zgłasza przypadki rozpowszechniania za pośrednictwem Internetu lub GSM
kompromitujących materiałów.
Dzieci często nie uświadamiają sobie jak krzywdzące mogą być ich działania, myślą,
że cybeprzemoc to żart, nie zdają sobie sprawy z konsekwencji, przede wszystkim dla ofiary.
Często te konsekwencje wymykają się sprawcy spod kontroli, bo zaangażowanych jest wiele
osób. Ofiary cyberprzemocy pozostawione sam na sam z problemem Częstoniew potrafią
sobie z nim poradzić. Poczucie osaczenia u ofiary może prowadzić do samobójstwa. Dlatego
bardzo ważną rolę w przeciwdziałaniu cyberprzemocy pełni najbliższe otoczenie dziecka.
Dorośli powinni podejmować działania profilaktyczne, szybko interweniować w sytuacji, gdy
zachodzi podejrzenie, że dziecko jest ofiarą lub sprawcą przemocy w sieci.
Co możesz zrobić jako rodzić, by przeciwdziałać cyberprzemocy:
 Rozmawiaj z dzieckiem na temat cyberprzemocy. Poinformuj je o tym, jak unikać
takich sytuacji oraz jak ewentualnie na nie reagować.
 Przekaż dziecku, by nigdy nie krzywdziło swoich rówieśników w sieci oraz żeby nie
pozostawało obojętne wobec krzywdy innych i zawsze zgłaszało dorosłym
zaobserwowane przypadki cyberprzemocy.
 Poinformuj dziecko, że jeśli doświadczyło cyberprzemocy może szukać pomocy
u konsultantów na stronie www.helpline.org.pl lub telefonicznie 0800100100
Co powinieneś zrobić, gdy dziecko doświadczyło cyberprzemocy:
 Porozmawiaj z dzieckiem i dowiedz się, co się dzieje. Zdobądź jak najwięcej
informacji na temat problemu. Postaraj się dowiedzieć, kim jest sprawca. Twoje
dziecko może tego nie wiedzieć. Wspólnie zastanówcie się, co można zrobić w tej
sytuacji. Poszukaj psychologicznej pomocy dla dziecka.
 Skontaktuj się z profesjonalistami – możesz potrzebować wsparcia psychologa
i prawnika. Pomocy możesz szukać na stronie www.helpline.org.pl lub telefonicznie
0800100100.
 Zabezpiecz dowody cyberprzemocy. Zachowaj wszystkie wiadomości, treści (filmy,
zdjęcia, sms-y, komentarze) i informacje dotyczące sprawcy.
 Skontaktuj się ze szkołą. Wspólnie z pedagogiem, psychologiem, dyrekcją spróbujcie
ustalić możliwości działania.
 Korzystaj z pomocnych serwisów internetowych.
Jak chronić swój komputer przed cyberprzemocą?
1. Korzystaj z oprogramowania antywirusowego i firewalla.
2. Regularnie aktualizuj system operacyjny i oprogramowanie.
3. Nie otwieraj podejrzanych e-maili ani wiadomości przesyłanych komunikatorami
internetowymi. Nigdy nie klikaj na przesyłane odnośniki.
4. Unikaj sieci PZP – do udostępniania plików i ściągania. Często pod nazwą
kasowanego przeboju kinowego, który chcesz ściągnąć z sieci PZP (abstrahując od
tego, że nie jest to legalne) może kryć się złośliwy program komputerowy.
5. Nie pracuj w Internecie na koncie administratora. Wystarczy jedno nieodpowiednie
kliknięcie, aby zarazić cały system.
6. Nie otwieraj postów bez potrzeby.
7. Sprawdzaj certyfikat zabezpieczeń witryny, w której wprowadzasz informacje
osobiste i finansowe. W przeglądarkach internetowych sprawdzaj stan „kłódki” –
ikony w prawej dolnej części paska stanu lub obok paska, w którym wpisywany jest
adres, potwierdzającej tożsamość przeglądanej witryny. Ikona zamkniętej kłódki
oznacza, że w witrynie internetowej jest używane szyfrowanie, chroniące wszystkie
wprowadzone poufne informacje.
8. Nie pozwalaj innym korzystać z twojego komputera bez twojej wiedzy.
Opracowały:
J. Janikowska
B. Kwiatkowska
Strony internetowe dotyczące problemu cyberprzemocy oraz bezpieczeństwa dzieci
i młodzieży w Internecie:
www.dzieckowsieci.pl (dla dzieci i dorosłych)
www.sieciaki.pl (dla dzieci 9-14 lat)
www.przedszkolaki.sieciaki.pl (dla dzieci i młodzieży)
www.cyberprzemoc.pl (dla młodzieży)
www.helpline.org.pl (dla dzieci, młodzieży i dorosłych)
www.dyzurnet.pl (przyjmuje zgłoszenia dotyczące nielegalnych treści znalezionych w
Internecie, na tej stronie jest formularz za pomocą którego można je zgłaszać)
www.cyberbullying.org.pl ( strona w języku angielskim)
www.stopcyberbullying.org.pl (strona amerykańska dotycząca przemocy rówieśniczej w sieci
– dla dorosłych i dzieci)