docbiuletyn nr 11.indd
download 
Reklamacja Transkrypt
biuletyn nr 11.indd
11 (71) Listopad 2004 ELEKTRONIKA SAMA NIE ZNIKA ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA PRZEDSIĘBIORCY DOKUMENTOWANIE SYSTEMU HACCP cz cz.. II JAK ZDOBYĆ NOWE RYNKI ZBYTU I JAK Z SUKCESEM WPROWADZIĆ NOWY PRODUKT? Biuletyn dla małych i średnich firm www.euroinfo.org.pl tel.: faks: tel.: faks: tel.: faks: tel./faks: tel.: faks: tel.: faks: tel.: faks: tel.: faks: tel.: faks: tel./faks: 0-77 442 61 45 tel.: 0-77 442 61 46, 442 61 47 e-mail: [email protected] tel.: faks: tel.: faks: tel.: faks: tel./faks: Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Od redakcji Spis treści Odpowiedzialność karna przedsiębiorców jest, oprócz przepisów kodeksu karnego dotyczących osób fizycznych, regulowana specjalnymi przepisami. W jakich sytuacjach przedsiębiorca, jako osoba prowadząca działalność gospodarczą, narusza prawo karne? Odpowiedź na to pytanie znajdą Państwo w listopadowym numerze Biuletynu. Wszystkich, którzy chcieliby się dowiedzieć, jak rozwijać ofertę firmy, zdobywać nowe rynki zbytu i promować własne produkty, zapraszamy do lektury artykułu Wioletty Kastrau. Zaprezentowane w nim narzędzia pozwolą Państwu ocenić, czy warto szukać nowych rynków, z jakimi produktami to robić, które z nich wspomagać i jak racjonalizować koszty związane z promocją. Z wielu dyrektyw dotyczących gospodarki odpadami prezentujemy tę, która dotyczy sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Artykuł Michała Zakrzewskiego ze Stowarzyszenia Producentów AGD polecamy nie tylko producentom, ale również importerom urządzeń elektrycznych i elektronicznych, gdyż w rozumieniu polskiej ustawy obowiązek recyklingu dotyczy obu grup. Ponadto zapraszamy do lektury naszych stałych działów i czekamy na komentarze. ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA PRZEDSIĘBIORCY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 ZA CO PRZEDSIĘBIORCY PROWADZĄCEMU DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZĄ GROZI KARA GRZYWNY, A ZA CO POZBAWIENIA WOLNOŚCI? NOWE PODEJŚCIE DO GOSPODARKI ODPADAMI ZE SPRZĘTU ELEKTRYCZNEGO I ELEKTRONICZNEGO . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 DYREKTYWA 2002/96/WE O ODPADACH ZE SPRZĘTU ELEKTRYCZNEGO I ELEKTRONICZNEGO NAKŁADA NA PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE OBOWIĄZEK ICH ZBIÓRKI W WYSOKOŚCI 4 KG ROCZNIE NA MIESZKAŃCA. CO WYNIKA Z TEGO OBOWIĄZKU DLA PRODUCENTÓW I IMPORTERÓW? ELEKTRONIKA SAMA NIE ZNIKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 DOKUMENTOWANIE SYSTEMU HACCP CZ. II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10 PRAKTYCZNY PORADNIK, JAK STWORZYĆ DOKUMENTACJĘ SYSTEMU HACCP W ZAKŁADACH ZAJMUJĄCYCH SIĘ OBROTEM I PRODUKCJĄ ŻYWNOŚCI. JAK ZDOBYĆ NOWE RYNKI ZBYTU I JAK Z SUKCESEM WPROWADZIĆ NOWY PRODUKT? . . . . . . . . . . . . . . . . .14 KAŻDE PRZEDSIĘBIORSTWO NASTAWIONE NA ZYSK POWINNO DOKONAĆ PRZEGLĄDU SWOICH PRODUKTÓW I ZASTANOWIĆ SIĘ, W KTÓRE INWESTOWAĆ, A KTÓRE I W JAKI SPOSÓB PROMOWAĆ. CO NAPRAWDĘ ZNACZY SŁOWO „MARKA” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 CO POCIĄGA KONSUMENTÓW W TOWARACH RENOMOWANYCH MAREK? JAKIE WARTOŚCI Redakcja NADAJEMY MARCE I CO PRZESĄDZA O TYM, ŻE LUBIMY JEDNĄ BARDZIEJ OD DRUGIEJ? SPROSTOWANIE W październikowym numerze Biuletynu 10 (70) 2004 w artykule „Dokumentowanie systemu HACCP” pomyłkowo w polu autor zamiast Katarzyny Godlewskiej zamieściliśmy nazwisko Pana Jacka Czabańskiego. Oboje autorów serdecznie przepraszamy. Redaktor naczelna: Anna Sarzyńska [email protected] tel.: (22) 450 99 36 Zespół: Zofia Pinchinat-Witucka Michał Polański Adres redakcji: Euro Info Centre przy Funduszu Współpracy ul. Górnośląska 4a, 00-444 Warszawa tel.: (+48 22) 450 9940 faks: (+48 22) 622 0378 http://www.euroinfo.org.pl listopad 2004, nr 11 (71) PYTANIE DO PRAWNIKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19 WYDARZENIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 OFERTY WSPÓŁPRACY – LISTOPAD 2004 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 OGŁOSZENIE Z przyjemnością informujemy, że Pan Artur Hojny, fotograf regularnie współpracujący z Biuletynem, został laureatem II nagrody w kategorii reportaż w tegorocznym konkursie Newsweeka. Cała redakcja serdecznie gratuluje oraz życzy dalszych sukcesów. produkcja MARLEX Sp. z o.o. nakład: 5500 egz. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych oraz zastrzega sobie prawo do ich zmiany i redagowania. Uwagi i komentarze prosimy kierować na adres: [email protected] Wszystkie teksty zawarte w biuletynie „Euro Info” mogą być przedrukowywane wyłącznie po uzyskaniu zgody redakcji. Zainteresowanych subskrypcją prosimy o kontakt z najbliższym Euro Info Centre. Okładka: Artur Hojny 3 Prawo polskie ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA PRZEDSIĘBIORCY Antoni JASIŃSKI Przedsiębiorcy – osoby fizyczne – podlegają, jak wszystkie inne osoby, odpowiedzialności karnej za pospolite przestępstwa takie jak kradzież, oszustwo lub włamanie. Istnieją jednak przepisy karne dotyczące wyłącznie tej grupy. Do popełnienia niektórych przestępstw może dojść wyłącznie w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Dodatkowo, istnieje ustawa o odpowiedzialności karnej podmiotów zbiorowych, która przewiduje wysokie sankcje finansowe dla podmiotów niebędących osobą fizyczną, np. spółki z o.o., w razie popełnienia przestępstwa przez osobę będącą pracownikiem takiego podmiotu lub działającą na jego zlecenie. Maksymalna kara może wynieść 10% rocznych przychodów przedsiębiorstwa, stanowi więc znaczne obciążenie. Istotna część przepisów tej ustawy została jednak uznana za sprzeczną z konstytucją w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 03.11.2004 r., co wymusi zmiany w ustawie. Podstawowe zasady odpowiedzialności karnej Najistotniejsze z punktu widzenia odpowiedzialności karnej jest ustalenie winy. Przez winę należy rozumieć psychiczne nastawienie sprawcy do popełnionego czynu. Jak stanowią przepisy karne, przestępstwo może być popełnione umyślnie bądź nieumyślnie. W przypadku przestępstw umyślnych (a tych jest zdecydowana większość) osoba naruszająca przepisy musi działać w konkretnym celu, tzn. jej zachowanie musi być postępowaniem świadomym, skierowanym na chęć złamania obowiązującego prawa. Musi tego chcieć lub przewidywać skutek swego działania (i godzić się na to lub nie przedsięwziąć kroków zachowawczych), a mimo to działać dalej. Przykładowo przedsiębiorca, który uzyskuje kredyt w instytucji finansowej (np. banku), a następnie nie spłaca go z powodu braku środków, nie może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej z powodu doprowadzenia banku do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, chyba że odpowiednie organy udowodnią kredytobiorcy, 4 że już w momencie uzyskiwania kredytu wiedział, że nie będzie go spłacać i z takim zamiarem działał. Przepisy karne bezpośrednio dotyczące przedsiębiorcy zostały skoncentrowane w rozdziałach XXVIII i XXXVI kodeksu karnego (KK) i określone jako dotyczące przestępstw przeciwko obrotowi gospodarczemu oraz prawom pracownika. Istnieje ponadto wiele tzw. przepisów pozakodeksowych, zawartych w innych ustawach (np. prawie bankowym, prawie o publicznym obrocie papierami wartościowymi, ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, kodeksie spółek handlowych itd.). Osobną kategorię stanowi kodeks karny skarbowy, który reguluje sprawy przestępstw skarbowych. Poniżej opisano najczęściej występujące przestępstwa. Przedsiębiorca jako pracodawca Rozdział XXVIII kodeksu karnego zawiera przestępstwa przeciwko osobom wykonującym pracę zarobkową. I tak przedsiębiorca zatrudniający pracowników odpowiada karnie (art. 218 KK), jeżeli złośliwie (celowo, z zamiarem dokuczenia, spowodowania dolegliwości) lub uporczywie (długotrwale i nieustępliwe) naruszał uprawnienia pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego. Działanie takie może polegać na odmowie wydania świadectwa pracy, udzielenia urlopu, wypłaty wynagrodzenia. Należy zwrócić uwagę, że takie działanie musi być długotrwałe, nieustępliwe bądź związane z chęcią dokuczenia pracownikowi. Niewypłacenie zatrudnionemu pensji za jeden miesiąc czy nieuwzględnienie prośby o udzielenie mu urlopu w wybranym przez niego terminie nie wypełnia znamion tego czynu. Opisywane zachowanie zagrożone jest alternatywnie: karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do dwóch lat. O wyborze kary decydują m.in.: postawa sprawcy (zachowanie takiej osoby w czasie procesu karnego, ewentualne pojednanie i zadośćuczynienie pokrzywdzonemu itd.), charakter, stopień i okres takiego uporczywe- go lub nieustępliwego działania, ew. wcześniejsze podobne czyny pracodawcy. Karalne jest również zachowanie polegające na niezgłoszeniu przez właściciela firmy (lub osobę odpowiedzialną – np. kadrowego) pracownika do obowiązkowego ubezpieczenia społecznego. Ważne, że ewentualna zgoda pracownika na takie niezgłoszenie nie wyłącza odpowiedzialności za to przestępstwo. Przestępstwem będzie więc choćby zatrudnienie przez pracodawcę pracownika bez odprowadzania składki na ZUS czy zgłoszenie wynagrodzenia niższego niż rzeczywiste. Czyn taki ma miejsce także wtedy, kiedy osoba zostanie do ubezpieczenia zgłoszona, ale dane decydujące o uzyskaniu świadczenia (jego wysokości) są nieprawdziwe lub nierzetelne. Naruszająca przepis osoba może liczyć się z karą grzywny, ograniczenia wolności, pozbawienia wolności do 2 lat. Takiej samej karze podlega przedsiębiorca, który wbrew orzeczeniu sądu pracy nie przywraca na stanowisko pracownika, co do którego zostało takie przywrócenie prawomocnie orzeczone. Pewne naruszenia praw pracownika są karalne na podstawie samego kodeksu pracy (KP), który jest jedną z licznych ustaw zawierających przepisy karne, tzw. pozakodeksowe, to jest znajdujące się poza kodeksem karnym. Ustawodawca przewiduje wymierzenie kary grzywny np. wobec właściciela firmy lub osoby działającej w jego imieniu w sytuacji: nieprzestrzegania przepisów o czasie pracy, rodzicielstwie lub zatrudnianiu młodocianych, nieprowadzenia dokumentacji lub akt osobowych, zawierania umów cywilnoprawnych (np. umowy-zlecenia), kiedy wymagane jest zawarcie umowy o pracę, wypowiedzenia lub rozwiązania umowy o pracę bez wymaganego okresu wypowiedzenia (art. 281 KP). Ponadto przedsiębiorca, który wbrew obowiązkowi nie wypłaca w terminie wynagrodzenia, nie udziela należnego urlopu, nie wydaje świadectwa pracy, podlega karze grzywny – przestępstwo to jest zbliżone do przestępstwa opisywanego powyżej w artykule 218 KK, z tym że brak jest tutaj listopad 2004, nr 11 (71) Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Prawo polskie przymiotu uporczywości, złośliwości, więc grożąca kara jest w tym wypadku niższa. Karalne jest także nieprzestrzeganie przez przedsiębiorcę zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Obowiązek ten jest przez właścicieli firm nader często bagatelizowany, jednak pomijając już grożącą grzywnę za stwierdzone nieprzestrzeganie zasad bezpieczeństwa pracy, w razie wystąpienia nieszczęśliwego zdarzenia (wypadku) i w zależności od jego skutków może powodować surową odpowiedzialność, nawet do 12 lat pozbawienia wolności. Karalne grzywną jest także m.in.: niezawiadomienie wbrew obowiązkowi (określają go przepisy dotyczące określonej działalności gospodarczej) w terminie 30 dni właściwego inspektora pracy, państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie działalności lub o jej zmianie (art. 283 KP). Przepis ten stanowi także, że przedsiębiorca ma bezwzględny obowiązek zastosowania się do nakazu inspektora pracy, a także zawiadomienia właściwych organów o ciężkim, śmiertelnym lub zbiorowym wypadku przy pracy. Niezastosowanie się do tego przepisu może skutkować wymierzeniem grzywny. Inne przepisy karne Bardzo ważnymi regulacjami karnymi są przepisy określające czyny na szkodę wierzycieli. I tak każdy, kto celowo (umyślnie) usuwa, ukrywa, zbywa, daruje, uszkadza składniki swojego majątku w celu udaremnienia zaspokojenia wierzycieli w razie grożącej niewypłacalności, może być uznany za winnego czynu z art. 300 §1 KK. Warunkiem odpowiedzialności jest jednak udowodnie- nie przez oskarżyciela zamiaru pozbycia się składników majątku mogących wejść do masy upadłościowej, w konkretnym celu udaremnienia zaspokojenia wierzycieli. Za taki dowód wystarczy wykazanie, że dłużnik był świadomy konsekwencji swego działania. Konieczne jest także istnienie realnej groźby niewypłacalności dłużnika. Kodeks (w art. 301 §1 KK) określa także sytuację, w której dłużnik kilku wierzycieli (tj. przynajmniej dwóch) tworzy nową jednostkę organizacyjną (np. kolejną spółkę) i przenosi na nią składniki majątkowe dotychczasowej, aby udaremnić zaspokojenie wierzytelności. W tym wypadku przedsiębiorcy musi być udowodniony zamiar lub choćby orientacja w skutkach takiego zachowania. Kodeks uściśla także, że tak jak dłużnik, na zasadach wskazanych powyżej, odpowiada osoba, która z uwagi na przepis prawny, umowę, lub faktyczne sprawowanie zajmuje się sprawami majątkowymi przedsiębiorcy-dłużnika, a dopuszcza się opisanych wyżej czynów (osoba taka to np. księgowy, pełnomocnik). Warto zdać sobie także sprawę z konsekwencji wynikających z naruszenia art. 297 KK. Przedstawienie instytucji (bankowi, organowi administracji, innej instytucji finansowej – także unijnej) chociażby nierzetelnych (nie wspominając już o podrobionych czy przerobionych) dokumentów lub nierzetelnych pisemnych oświadczeń dotyczących okoliczności, które mają wpływ na uzyskanie od takiej instytucji dla siebie lub innej osoby: kredytu, pożyczki, poręczenia, subwencji (w tym także pomocy unijnej), może skutkować odpowiedzialnością karną aż do 5 lat pozbawienia wolności. Pojęcie „nierzetelne” jest szeroko rozumiane. Przedsiębiorca, Foto: Artur Hojny Fałszowanie dat produkcji i ważności to pospolite przestępstwo karne listopad 2004, nr 11 (71) który przykładowo pewne dane choćby w dobrej wierze „zaokrągla” i ma to wpływ na uzyskanie (ew. wysokość) kredytu, subwencji, dotacji czy pomocy publicznej, przedstawia dane nierzetelne w rozumieniu tego przepisu. Osoba taka musi bowiem zdawać sobie sprawę, że dokumentacja, którą przedstawia, może nie odpowiadać stanowi faktycznemu. Możliwe jest jednak uniknięcie odpowiedzialności pod warunkiem dobrowolnego odstąpienia od wykorzystania uzyskanych środków finansowych lub zaspokojenia roszczeń poszkodowanego (np. poprzez układ z bankiem). Taki „czynny żal” sprawcy musi jednak nastąpić przed formalną decyzją oskarżyciela o wszczęciu postępowania w sprawie. Innym powszechnie występującym czynem karalnym jest umyślne podrabianie, przerabianie, usuwanie znaków identyfikacyjnych, daty produkcji, przydatności towaru lub urządzenia (art. 306 KK). Czyn ten jest zagrożony karą do 3 lat pozbawienia wolności. Niebagatelne znaczenie mają przepisy karne zawarte w kodeksie spółek handlowych. Najpowszechniejszym z opisanych tam czynów zabronionych jest działanie na szkodę spółki handlowej (każdej). Takiego działania może się dopuścić (tylko umyślnie) np. adwokat, radca, pełnomocnik, notariusz, sędzia rejestrujący spółkę, urzędnik, a także każdy ze wspólników. Takie osoby będą karane za działanie na szkodę spółki na etapie jej tworzenia (tj. przed formalnym wpisem spółki do Krajowego Rejestru Sądowego). Ponadto odpowiadać mogą także: członek zarządu, rady nadzorczej, likwidator, wspólnik – za działania na szkodę, od momentu zarejestrowania spółki do chwili jej rozwiązania. Działanie na szkodę spółki to każde działanie, które przynosi straty choćby niematerialne. Działaniem na szkodę spółki będzie więc np. udzielenie pożyczki pieniężnej z majątku spółki osobie, której postawa (majątek, dotychczasowe kontakty) nie rokuje szans na jej terminową spłatę lub na jej spłatę w ogóle. Przepisy karne o znaczeniu dla przedsiębiorcy zawiera ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Czynami karalnymi zagrożonymi karą grzywny, ograniczenia lub pozbawienia wolności do lat 2 są: ujawnienie tajemnicy przedsiębiorstwa – tajemnica to niepodane do wiadomości informacje z zakresu techniki, technologii, handlu, organizacji przedsiębiorstwa, które za poufne uznaje prowadzący 5 Prawo polskie przedsiębiorstwo (art. 23 ustawy) oraz podrobienie zewnętrznej postaci produktu i wprowadzenie go do obrotu, co może wprowadzić klientów w błąd i wyrządzić tym szkodę producentowi oryginalnego towaru (art. 24 ustawy). Pierwszy z czynów polega na przekazaniu innej osobie informacji stanowiącej tajemnicę przedsiębiorstwa. Istotne jest tutaj ustalenie, czy przekazana informacja miała rzeczywiście poufny charakter. O poufności danej informacji decyduje zawsze sam przedsiębiorca, z tym że musi on choćby w sposób dorozumiany (ustnie lub pisemnie) poinformować pracownika, że pewne dane, informacje są poufne. Warto dodać, że ustawa przewiduje w art. 11 ust. 2, iż pracownicy są zobowiązani w okresie 3 lat od ustania stosunku pracy do zachowania w tajemnicy informacji dotyczących pracodawcy. Takie zobowiązanie może być jednak wyłączone w drodze umowy lub jeśli stan tajemnicy ustał. Zakaz konkurencji opisany w art. 101 kodeksu pracy nie wyłącza odpowiedzialności karnej za ujawnienie tajemnicy przedsiębiorstwa. Ujawnienie tajemnicy może polegać także na wykorzystaniu poufnej informacji do własnej działalności gospodarczej pracownika (np. poprzez wprowadzenie nowatorskiej technologii znanej od pracodawcy). O fakcie przestępstwa decyduje także ustalenie, czy konsekwencją ujawnienia lub wykorzystania informacji było spowodowanie u przedsiębiorcy poważnej szkody. Za poważną uznaje się szkodę mierzoną w stosunku do potencjału gospodarczego przedsiębiorcy, a więc taki uszczerbek, który jest odczuwalny dla przedsiębiorstwa i powoduje np. ograniczenie wpływów, zmniejszenie rynku zbytu itd. Drugi z wymienionych czynów to naśladownictwo, podszywanie się pod cudzą markę, a następnie rozprowadzanie własnych nieoryginalnych produktów jako markowych. Przestępstwo to jest powszechne zwłaszcza w przemyśle odzieżowym, spożywczym i elektronicznym. Warunkiem odpowiedzialności jest ustalenie, czy wytworzony produkt umożliwia pomylenie go z innym, a przez to wykorzystuje jego popularność i istniejący na niego popyt. Konieczne jest także ustalenie, czy takie działanie skutkowało wyrządzeniem poważnej szkody, wyliczonej w stosunku do potencjału gospodarczego poszkodowanego przedsiębiorcy. Sąd może zakazać osobie prowadzenia określonej działalności gospodarczej w razie skazania jej za jakiekolwiek przestępstwo popełnione w związku z prowadzoną działalnością (41 § 2 KK) np. sfałszowanie wniosku kredytowego, uzyskanie zamówienia na dostawę towaru po uprzednim zapłaceniu łapówki itp. Jednakże skazanie przedsiębiorcy za spowodowanie wypadku samochodowego pod wpływem alkoholu, choćby nawet osoba ta przewoziła np. towar do swojego sklepu lub jechała na spotkanie zarządu, nie będzie przestępstwem popełnionym w związku z prowadzoną działalnością. Zakaz jest orzekany tylko wtedy, jeżeli sąd stwierdzi na podstawie materiału dowodowego, iż dalsze prowadzenie działalności gospodarczej przez skazanego zagraża innym interesom chronionym przez prawo, takim jak: życie, zdrowie i bezpieczeństwo ludzi, obrót gospodarczy, wymiar sprawiedliwości, prawa pracownicze itd. Zakaz może zostać orzeczony na okres do 10 lat i nie biegnie w czasie odbywania przez przedsiębiorcę ewentualnej kary pozbawienia wolności. Sąd ściśle określa w wyroku, jakiej działalności nie wolno podejmować przedsiębiorcy – niezastosowanie się do zakazu sądowego może pociągnąć dodatkową odpowiedzialność do 3 lat pozbawienia wolności. Antoni Jasiński, prawnik [email protected] Rys.: Joanna Salwicka Niszczenie mienia 6 listopad 2004, nr 11 (71) Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Prawo UE NOWE PODEJŚCIE DO GOSPODARKI ODPADAMI ZE SPRZĘTU ELEKTRYCZNEGO I ELEKTRONICZNEGO Michał ZAKRZEWSKI Unia Europejska przywiązuje dużą wagę do kwestii związanych z ochroną środowiska. Polska, która stała się pełnoprawnym członkiem tej organizacji 1 maja 2004 r., jest zobligowana do wprowadzania obowiązujących w tej dziedzinie przepisów do swojego ustawodawstwa. Problemem, jaki stoi przed naszym krajem, jest fakt, że europejskie dyrektywy środowiskowe są często tworzone na bazie doświadczeń państw Europy Zachodniej, znacznie lepiej rozwiniętych gospodarczo niż Polska. Do bardzo istotnych aktów prawnych Unii Europejskiej, mających wpływ na wiele podmiotów: zarówno producentów, jak i konsumentów, należy dyrektywa 2002/ 96/WE o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, popularnie zwana dyrektywą WEEE (ang. Waste Electrical and Electronic Equipment). Weszła ona w życie 13 lutego 2003 roku i powinna być implementowana do systemów prawnych krajów członkowskich do 13 sierpnia 2004 r. Polska, podobnie jak znakomita większość pozostałych państw Unii, jest nadal we wstępnej fazie prac nad ustawą implementującą tę dyrektywę. Jej przyjęcia należy się spodziewać pod koniec pierwszego kwartału 2005 roku. Dlaczego dyrektywa na temat sprzętu elektrycznego i elektronicznego jest tak ważna? Dyrektywa 2002/96/WE nakłada na państwa członkowskie obowiązek zbiórki odpadów powstających ze sprzętu elektrycznego i elektronicznego w wysokości 4 kg rocznie na mieszkańca; przepis ten będzie obowiązywał od roku 2006. O ile w starych państwach członkowskich poziom ten został dawno osiągnięty, o tyle w Polsce możliwość jego uzyskania może nastręczać wiele problemów. Rodzi się nawet pytanie, czy jest to w najbliższych latach możliwe. Zakładając, że w Polsce mieszka 38 000 000 osób, należy przyjąć, listopad 2004, nr 11 (71) że dyrektywa nakazuje dokonanie zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego na poziomie 152 000 000 kg rocznie. Polski rząd, uznając, że nie jest to na razie możliwe, wystąpił do Komisji Europejskiej z wnioskiem o odsunięcie w czasie tego obowiązku. Prośba ta spotkała się z przychylnym przyjęciem ze strony Unii Europejskiej i termin został przesunięty o dwa lata, do roku 2008. Kogo dotyczy dyrektywa 2002/96/WE? Dyrektywa na temat sprzętu elektrycznego i elektronicznego w najszerszym zakresie dotyczy producentów i importerów wprowadzających na rynek urządzenia z następujących grup: a) wielkogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego (np. pralki), b) małogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego (np. tostery), c) sprzęt teleinformatyczny i telekomunikacyjny (komputery, laptopy, telefony komórkowe), d) sprzęt audiowizualny, e) sprzęt oświetleniowy (lampy), f) narzędzia elektryczne i elektroniczne (z wyjątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych narzędzi przemysłowych), g) elektryczne i elektroniczne zabawki, sprzęt rekreacyjny i sportowy, h) przyrządy medyczne (z wyjątkiem urządzeń wszczepianych i skażonych), i) przyrządy do pomiarów i kontroli (termostaty), j) automaty do żywności i napojów. Poza producentami i importerami wymienionych produktów dyrektywa na temat sprzętu elektrycznego i elektronicznego ma również zastosowanie do przedsiębiorców zajmujących się zbiórką i recyklingiem odpadów powstających z tych produktów oraz, w mniejszym stopniu, użytkowników tego sprzętu. Dyrektywa 2002/96/WE może być zaliczana do dyrektyw nowego podejścia (jakkolwiek nie przewiduje oznaczania sprzętu elektronicznego oznaczeniem CE, wymóg taki wynika z innych przepisów). Nakłada na producentów ww. urządzeń ogólne wymogi związane z ochroną środowiska, dotyczące projektowania i produkcji, które są następnie uzupełniane przez normy zharmonizowane. Dyrektywa wprowadza również poszerzoną odpowiedzialność producenta za wytwarzane produkty. Już na etapie projektowania sprzętu elektrycznego i elektronicznego jego producent musi przewidzieć jego demontaż i recykling. Postanowienia dyrektywy 2003/ 96/ WE są w tym względzie uzupełnione przepisami dyrektywy 2002/95/WE w sprawie ograniczeń użycia niektórych substancji w sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Zgodnie z postanowieniami dyrektywy przedsiębiorcy wprowadzający sprzęt elektryczny i elektroniczny do obrotu są odpowiedzialni za odzysk i recykling sprzętu w odpowiedniej wielkości. W zależności od grupy produktów wartość ta waha się od 50 do 80% wagi sprzętu. Bardzo istotnym rozwiązaniem wprowadzonym przez dyrektywę jest podział odpadów ze sprzętu elektrycznego i elektronicznego na „historyczne” i „nowe”. Datą graniczną jest tu 13 sierpnia 2005 r. Odpady z produktów wprowadzonych na rynek przed tą datą zostały uznane za „historyczne”. Za ich odzysk i recykling producenci odpowiadają proporcjonalnie do swoich udziałów rynkowych. Za recykling „nowych” odpadów producenci odpowiadają indywidualnie, na zasadzie: każdy za swoje. Dyrektywa umożliwia im przez okres 8 do 10 lat informowanie konsumentów o całkowitych kosztach zbiórki i recyklingu odpadów „historycznych”, jako oddzielnej pozycji przy cenie towaru. Choć w wypadku „nowych” odpadów istnieje zasada indywidualnej odpowiedzialności, wprowadzający sprzęt 7 Prawo UE na rynek mogą realizować swoje obowiązki odnośnie odzysku i recyklingu wraz z innymi podmiotami. W wypadku samodzielnej realizacji zadań projekt ustawy wprowadzającej dyrektywę 2002/96/WE do polskiego prawa (dostępny na www.cecedpolska.pl) przewiduje konieczność przedstawienia zabezpieczenia finansowego na pokrycie przyszłych kosztów związanych z recyklingiem. W kolektywnym systemie wprowadzający na rynek mogą stworzyć tzw. organizację odzysku, która przejmie na siebie obowiązki wynikające z ustawy. Organizacja odzysku będzie musiała mieć charakter spółki ak- cyjnej i kapitał zakładowy w wysokości min. 5 mln złotych. Projekt ustawy przewiduje, że producenci, importerzy, a także wprowadzający na rynek sprzęt elektryczny i elektroniczny będą zobligowani do zarejestrowania się. Będą również musieli składać sprawozdania o ilości sprzętu wprowadzonego na rynek i o ilości zużytego sprzętu zebranego i poddanego procesowi odzysku i recyklingu. W projekcie polskiej ustawy ustawodawca przerzuca bezpośrednio na wprowadzających na rynek obowiązek osiągnięcia zakładanego poziomu zbiórki w średniej ilości 4 kg na mieszkańca. Sytuacja jest o tyle skomplikowana i trudna, że brak jest wiarygodnych danych o ilości i masie powstających do tej pory odpadów ze sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Na konsumentach (użytkownikach sprzętu) będzie ciążył obowiązek dostarczenia zużytego sprzętu do gminnego punktu zbiórki lub do punktu zbiórki w punkcie sprzedaży detalicznej. Za wyrzucanie i składowanie sprzętu elektrycznego i elektronicznego wraz z innymi odpadami komunalnymi użytkownicy będą karani. Zakłady przetwarzania i recyklingu odpadów elektrycznych i elektronicznych będą musiały się zarejestrować w centralnym rejestrze i raportować na każdym etapie o ilości i masie odzyskanego i poddanego recyklingowi sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Na prowadzących punkty zbiórki będzie ciążył obowiązek selektywnej zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, a także przechowywania tego sprzętu w warunkach niepowodujących zagrożenia dla środowiska naturalnego. Wnioski dla przemysłu Przesłanki kierujące twórcami zarówno dyrektywy, jak i ustawy są niewątpliwie słuszne i godne pochwały. Sprawa ochrony środowiska wszystkim leży bardzo na sercu. Należy jednak uważać, aby kształt nowej ustawy przyczynił się do poprawy stanu środowiska naturalnego, a nie potęgował istniejące nieprawidłowości. Tego na pewno zarówno ministerstwo, jak i poszczególni reprezentanci branż chcieliby uniknąć. Całkowity brak infrastruktury do selektywnej zbiórki sprzętu elektrycznego i elektronicznego prawdopodobnie spowoduje, że niemożliwe będzie zrealizowanie zakładanych poziomów zbiórki. Jeśli będzie to połączone z restrykcyjnym karaniem wprowadzających do obrotu sprzęt elektryczny i elektroniczny za każdy nieodzyskany kilogram sprzętu, może to doprowadzić do istotnych trudności finansowych niektórych przedsiębiorców. Michał Zakrzewski CECED Polska – członek Europejskiego Stowarzyszenia Producentów AGD [email protected] Foto: Artur Hojny Zużyty sprzęt elektryczny podlega recyklingowi 8 listopad 2004, nr 11 (71) Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Czat ELEKTRONIKA SAMA NIE ZNIKA Zapis czatu z Michałem Polańskim – ekspertem z Euro Info Centre „Rzeczpospolita”, 10 lutego 2004 r. Moderator 1: Na czym polegają nowe zasady recyklingu odpadów sprzętu elektronicznego? Ekspert Michał Polański: Zasady te zostały określone w dyrektywie 2002/96/EC. Przede wszystkim odpady takie trzeba będzie zbierać selektywnie i nie powinny one trafiać na składowiska. Zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”, kosztami demontażu odpadów elektrycznych i elektronicznych będą obciążeni producenci wyrobów, z których te odpady powstają (np. producenci pralek, lodówek, telefonów komórkowych). Kosztami tymi zostaną obciążeni również importerzy. Będą oni musieli zapewnić uzyskanie odzysku na poziomie od 70 do 80 proc. i poziomu recyklingu od 50 do 70 proc. wagi wytworzonych lub importowanych urządzeń. Prawdopodobnie system ten będzie funkcjonował podobnie do tego, który obecnie dotyczy opakowań. Dyrektywa przewiduje samodzielne wywiązywanie się z obowiązków bądź przystąpienie do organizacji odzysku. Majek: Ponieważ przepisy „dyrektywy elektronicznej” dotyczą zarówno producentów, jak i importerów, to czy stan ten oznacza, że obowiązki w odniesieniu do tej samej partii towarów będą mieli zarówno jedni, jak i drudzy? M.P.: Dyrektywa 2002/96/EC nakłada obowiązki dokonania demontażu i recyklingu odpadów ze sprzętu elektrycznego i elektronicznego zarówno na producentów, jak i importerów. Decydujący w tym zakresie jest moment wprowadzenia towarów do obrotu. Stosując definicje, które znalazły się w ustawie o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami, opłacie produktowej i depozytowej, za moment ten należy uznać datę dopuszczenia produktu do obrotu w kraju (import) bądź wydania go z magazynu w celu ostatecznego wprowadzenia do obrotu (produkcja). listopad 2004, nr 11 (71) dorota: Od kiedy będą w Polsce obowiązywać przepisy wynikające z tej dyrektywy? M.P.: Na to pytanie trudno jest odpowiedzieć. Dyrektywa stanowi, że trzeba ją wprowadzić do 13 sierpnia 2004 r. Niestety, prace nad polskimi przepisami w tej dziedzinie ciągle są w fazie początkowej. krajan: Jakie pozwolenia należy zdobyć i jakie warunki spełnić, aby uruchomić recykling elektroniki w Polsce? M.P.: Na razie odpady te podlegają ogólnym regulacjom zawartym w ustawie o odpadach. Przy ich zbieraniu obowiązują zatem te same zasady co przy gospodarce innymi odpadami, chyba że zawierają substancje uznane za szczególnie niebezpieczne (freony, azbest lub PCB). Do odzysku i unieszkodliwiania odpadów ze sprzętu elektronicznego i elektrycznego potrzebne jest zezwolenie wydane przez starostę lub wojewodę (natomiast zezwolenie takie nie jest potrzebne na ich transport lub zbieranie). Przypominam, że do 2008 r. ważne są pozwolenia wydane na podstawie ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o odpadach. W tej sprawie zalecam jednak czujność. Być może po wprowadzeniu do polskiego prawa przepisów dyrektywy 2002/96/EC będą wymagane dodatkowe zezwolenia. wilan: Czy po wejściu Polski do UE firmy zajmujące się demontażem zużytych komputerów będą musiały mieć zezwolenie na taką działalność? Czy będą musiały stosować określone techniki działania? M.P.: Zezwolenie będzie konieczne, bo przewiduje je dyrektywa. Przedsiębiorca będzie zobowiązany do stosowania tzw. najlepszych technologii (BAT – best available technologies). Minimalne wymogi dotyczące demontażu zawiera aneks II do dyrektywy 2002/ 96/EC. Starosta: Czy to prawda, że sprzedawcy sprzętu AGD po wejściu Polski do UE będą musieli przyjmować zużyte urzą- dzenia na wymianę? Kto będzie płacił za ich transport z domu klienta? M.P.: Będzie taki obowiązek. Dyrektywa stanowi, że dystrybutorzy urządzeń technicznych, w tym sprzętu AGD, będą musieli zapewnić możliwość zwrotu urządzeń zużytych, spełniających takie same funkcje. Zgodnie z dyrektywą system taki powinien być łatwo dostępny i bezpłatny dla klienta. Np. nie może polegać na wyznaczeniu punktu zbiórki na obrzeżach miasta. Nie ma natomiast obowiązku finansowania transportu zużytych urządzeń z domu klienta. Tak samo jak nie ma obowiązku dostarczania sprzedawanego towaru w określone miejsce. kopyś: Czy zasady recyklingu w tym zakresie będą dotyczyły również samochodów, motocykli, statków? M.P.: Trwają prace nad wprowadzeniem do polskiego prawa dyrektywy 2000/ 53/WE dotyczącej pojazdów wycofanych z eksploatacji. Przewiduje ona obciążenie producentów i importerów samochodów kosztami ich recyklingu. Dotyczyć to będzie pojazdów samochodowych zaliczonych do kategorii M1 i N1 w przepisach o homologacji pojazdów. Wynika z tego, że obowiązkiem będą objęte samochody osobowe i ciężarowe do 3,5 tony, natomiast statki i motocykle – nie. ergo: Czy przepisy o odzysku dotyczyć będą także maszyn drukarskich? M.P.: Nie. Dyrektywa wyłącza duże maszyny. Przepisy te będą miały natomiast zastosowanie do kserografów, faksów i elektrycznych maszyn do pisania (jeśli ktoś ich jeszcze używa). ergo: Czy tonery do drukarek są materiałem niebezpiecznym. Jeśli tak, to co z tego wynika? M.P.: Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Zależy to bowiem od materiałów, z których toner jest wykonany. Zasadniczo tonery drukarskie z urządzeń biurowych (kod odpadu 08.03.18) nie są uznane za odpady niebezpieczne. Szczegółowe informacje na ten temat należy egzekwować od dostawcy urządzenia. Jeżeli toner nie jest odpadem 9 HACCP niebezpiecznym, nie ma obowiązku przekazywania go firmie mającej zezwolenie na zbieranie i transport odpadów. Można go np. przekazać firmie, która sprzedaje lub regeneruje tonery. wilan: Czy to prawda, że firmy, które montują komputery, będą musiały wykorzystywać używane części? M.P.: Nie. Jest to najczęstsze nieporozumienie dotyczące funkcjonowania przepisów z zakresu recyklingu odpadów ze sprzętu elektrycznego i elektronicznego, jak również niektórych innych produktów (np. zużyte oleje). Wykorzystanie używanych części może być niemożliwe lub wręcz szkodliwe dla jakości urządzenia. Przedsiębiorca produkujący sprzęt elektroniczny lub elektryczny będzie musiał zapewnić recykling określonej ilości wytwarzanych produktów (czyli sfinansować go). Nie będzie natomiast musiał samodzielnie wykorzystywać do produkcji części używanych. mirus: Jestem producentem bębnów do pralek. Słyszałem, że po wejściu Polski do UE powinienem je produkować w 70 proc. z surowców wtórnych. M.P.: Nie. Przepisy nie zobowiązują ani prawdopodobnie nie będą zobowiązywały do produkowania z użyciem surowców wtórnych, gdyż może to być niemożliwe ze względów technologicznych. Dyrektywa, o której mówimy, dotyczy producentów, którzy produkują całe pralki, a nie części do nich. Najpewniej jednak w polskich przepisach znajdą się zachęty do wykorzystywania surowców wtórnych przy produkcji urządzeń elektrycznych i elektronicznych. DOKUMENTOWANIE SYSTEMU HACCP cz. II Katarzyna GODLEWSKA W poprzednim numerze omówiono większość rozdziałów dotyczących zasad i szczegółów prowadzenia dokumentacji dla całości zakładu. W tym numerze zostanie dokończony opis księgi ogólnej oraz rozpoczęty opis rozdziałów księgi szczegółowej/działowej. 1.13. Zarządzanie dokumentacją W tym rozdziale powinno zostać opisane, ile jest egzemplarzy ksiąg i do jakiego działu firmy przyporządkowane są poszczególne egzemplarze. Jako właściciele powinny być podane stanowiska w zakładzie, a nie osoby z imienia i nazwiska, ponieważ to może się zmieniać. Zazwyczaj praktykuje się taki podział: oryginał u osoby nadzorującej system – np. pełnomocnika ds. HACCP, kopie uzyskane przez kserowanie oryginału – pierwsza u naczelnego kierownictwa firmy, druga u głównego technologa, kolejne np. u szefów zainteresowanych działów. Tworzenie wielu ksiąg może być kłopotliwe. Z racji na fakt, że są to dokumenty nadzorowane, każda aktualizacja wiąże się z dużymi zmianami i każdorazowo pociąga za sobą zmianę w układzie całej książki. Te z kolei wymagają podpisu właściciela księgi potwierdzającego otrzymanie aktualizacji. W razie posiadania dużej liczby egzemplarzy dodatkowa aktualizacja wymaga wielu zabiegów oraz uzyskania Baby_g: Czy sprzedawcy będą również obciążeni kosztami recyklingu? M.P.: Kosztami zostaną obciążeni tylko producenci. Sprzedawcy będą natomiast zobowiązani do zbiórki zużytych urządzeń. Zgodnie z dyrektywą – co najmniej na zasadzie wymiany za sprzęt sprzedawany. MedEx: Jestem producentem urządzeń medycznych. Czy przepisy, o których dzisiaj mowa, będą mnie też dotyczyć? M.P.: Tak. Dyrektywa ma zastosowanie do urządzeń medycznych z wyjątkiem urządzeń wszczepianych w ciało pacjenta albo takich, które zostały zanieczyszczone i stały się odpadami medycznymi. Dziękujemy za rozmowę. 10 Foto: Artur Hojny Każda część zakładu, w której wdrażany jest HACCP, musi być wyszczególniona listopad 2004, nr 11 (71) Biuletyn euro info dla małych i średnich firm HACCP Księga H AC C P P.H.U. Kowalski i spółka ul. Gastronomiczna 4 11-111 Przyjęciowo Duże Księga HA C C P ZARZĄDZANIE KSIĘGĄ HACCP ZARZĄDZANIE KSIĘGĄ HACCP Strona: 1 z 1 Wydanie: 2 Kod: KH-ZK-1-13-1-1 ZARZĄDZANIE KSIĘGĄ HACCP Księga HACCP jest sporządzana w dwóch egzemplarzach. Oryginał przechowywany jest przez pełnomocnika ds. HACCP, a pierwsza kopia znajduje się u prezesa (właściciela). Wymiany aktualizowanych stron dokumentów dokonuje pełnomocnik ds. HACCP. Właściciel księgi podpisem potwierdza dokonanie aktualizacji. Wersja poprzednia trafia do archiwum ksiąg, które prowadzi pełnomocnik bądź inna osoba przez niego wskazana i upoważniona. Prowadzony jest rejestr aktualizacji. Każda strona ksiąg jest kodowana skrótami literowymi i liczbowymi, oddzielonymi od siebie myślnikami wg następującego klucza: pierwszy symbol – dwie litery symbolizujące księgę HACCP (w odróżnieniu od księgi Dobrych Praktyk – KP), drugi symbol – dwie lub trzy litery oznaczają nazwę rozdziału, trzeci – liczba – numer rozdziału w księdze HACCP, czwarty – liczba – numer strony w rozdziale, piąta – liczba – łączna liczba stron w rozdziale. Przykład: KH–ZK–1–13–1–1: KH – księga HACCP, ZK – Zarządzanie księgami, 1 – numer części księgi (księga wstępna), 13 – kolejny numer rozdziału, 1 – numer strony w rozdziale, 1 – liczba wszystkich stron w rozdziale. podpis Data opracowania: 10.09.2004 Kod: KH-ZK-1-13-1-1 SCHEMATY PRODUKCYJNE MIĘSA PRZYJĘCIE TOWARU MIĘSO CHŁODNIA MAGAZYN WARZYW MROŹNIA CHŁODNIA MAGAZYN JAJ PRODUKTÓW SUCHYCH POBRANIE SUROWCÓW ROZMROŻENIE OBRÓBKA WSTĘPNA OBRÓBKA WSTĘPNA ROZDRABNIANIE NAŚWIETLANIE WYBIJANIE MYCIE MIELENIE MIESZANIE DOPRAWIANIE OBRÓBKA TERMICZNA PRZECHOWYWANIE PORCJOWANIE TRANSPORTOWANIE WYDAWANIE Sprawdził: ADAD Sprawdził: Wydanie: 2 ROZBICIE Dokumenty związane: 1. procedura obiegu dokumentacji 2. instrukcja wymiany dokumentów 3. rejestr wymiany dokumentów 4. rejestr archiwizacji dokumentów Opracowała: Strona: 1 z 1 PROCJOWANIE Zapisy z monitorowania CCP i CP, podjętych działań korygujących i innych są przeglądane przez szefa zmiany pod koniec pracy danej zmiany, a następnie przez pełnomocnika ds. HACCP i przechowywane w pokoju pełnomocnika zgodnie z procedurą obiegu dokumentacji. Wymienione na aktualne strony z księgi HACCP są archiwizowane również przez pełnomocnika zgodnie z procedurą archiwizacji. Opracowała: KAGO P.H.U. Kowalski i spółka ul. Gastronomiczna 4 11-111 Przyjęciowo Duże podpis Data zatwierdzenia: 20.09.2004 wielu podpisów. Duża liczba egzemplarzy może powodować niepotrzebny chaos. W mniejszych firmach zazwyczaj wystarczają dwie księgi. Trzeba określić, kto jest odpowiedzialny za aktualizację i wymianę dokumentów. Numerację stron należy stosować w obrębie rozdziałów, co również w razie dokonywania zmian zapobiega konieczności drukowania całości księgi. Ponieważ księga HACCP jest dokumentem nadzorowanym, każdy dokument powinien mieć nagłówek i stopkę zawierające co najmniej: dane firmy, nazwę dokumentu, tytuł dokumentu i liczbę wszystkich stron w dokumencie, osoby: tworzące dokument, sprawdzające go i zatwierdzające, numer wydania, datę wydania, datę zatwierdzenia, datę wdrożenia. Drugą istotną kwestią jest kodowanie. Przykładowe rozwiązania oraz wzór listopad 2004, nr 11 (71) Zatwierdziła: ELKO Opracowała: KAGO Zatwierdziła: Opracowała: Data wdrożenia: 1.10.2004 podpis podpis Data opracowania: 10.09.2004 szaty graficznej księgi podano w schemacie. 1.14. Szkolenia Kolejnym zagadnieniem istotnym ze względu na poprawne funkcjonowanie systemu HACCP są szkolenia całej załogi. W tym rozdziale należy określić, jak często i którzy pracownicy będą szkoleni w zależności od pełnionych przez nich funkcji w zakładzie oraz jaka firma będzie wykonywała szkolenie. Należy również określić zakres i tematykę szkoleń oraz to, w jaki sposób będą one dokumentowane. 1.15. Weryfikacja systemu Pisząc ten rozdział, należy zaplanować, jak często i kiedy będzie przeprowadzana weryfikacja systemu. Należy uwzględnić zarówno weryfikację wewnętrzną Sprawdził: ADAD Sprawdził: podpis Data zatwierdzenia: 20.09.2004 Zatwierdziła: ELKO Zatwierdziła: podpis Data wdrożenia: 1.10.2004 prowadzoną przez upoważnionych pracowników, jak i zewnętrzną wykonywaną na zlecenie przez inne firmy oraz przez instytucje kontrolne. Warto też określić, jakimi metodami będzie się odbywała wewnętrzna weryfikacja oraz co należy zrobić z jej wynikami. Dobrze jest określić zasady przeprowadzania weryfikacji wewnętrznej (kontroli przez zespół HACCP) oraz poddawania się weryfikacji zewnętrznej. Często przedsiębiorcy zapominają o tym, że mogą prowadzić audyt np. swoich dostawców i odbiorców w trosce o bezpieczeństwo produktu – warto o tym wspomnieć w tym rozdziale. 2. Część szczegółowa Rozdziałów szczegółowych może być w księdze kilka, w zależności od tego, jaki sposób wdrażania systemu HACCP 11 HACCP Produkt: mięsa (podział i najczęściej produkowane): • pieczone (w całości, pasztety) • gotowane (rozdrobnione) • duszone (w plastrach, rozdrobnione) • smażone (w całości, rozdrobnione, w panierce, saute) Przeznaczenie: konsumenci bez przeciwwskazań zdrowotnych i innych do spożywania mięsa określonych gatunków zwierząt i stosowanych obróbek kulinarnych; dla osób starszych i niemowląt niewskazana inna obróbka niż gotowanie Skład surowcowy: mięso wołowe, wieprzowe, drobiowe, ryby, tłuszcz, przyprawy, dodatki smakowe, ew. panierka, jajka, mąka, bułka tarta, dodatki warzywne Produkt podatny na psucie: nie tak Parametry fizykochemiczne: • zawartość wody – • zawartość soli – • zawartość cukru – Opis produkcji: mięso podzielić na elementy, ew. rozdrobnić, przyprawić, wykończyć, poddać obróbce cieplnej, jeśli to konieczne, szybko schłodzić Konsystencja: Barwa: Zanieczyszczenia: w zależności od zastosowanej obróbki – raczej swoista dla danego rodzaju mięsa i zastoso- niedopuszczalne zwarta wanej obróbki Wygląd: Smak: przyjemny, charakterystyczny dla danej obróbki, przypraw i mięsa Wielkość porcji jednostkowej: 100 g Surowiec Dostawca Warunki transportu: na bankiety – półmiski owinięte folią Trwałość: 3-72 h w zależności od temperatury przechowywania Magazynowanie: 65°C ≤3 h 5°C do 3 dni Lp. Zapach: charakterystyczny dla danego mięsa, przypraw i użytej technologii Warunki konsumpcji: Wydawanie: na ciepło jako danie główne lub na zimno w restauracji wydawane z bemaru, poza restauracją z podjako przystawka/wędlina grzewaczy, mięsa pieczone na półmiskach Sposób pakowania Zagrożenia Priorytet Środki zapobiegawcze przykład wypełnienia 8. mięso wieprzowe Z.M. Mięsuś półtusze owinięte folią, dostarczane samochodem chłodnią w postaci wiszącej lub podzielone na elementy w plastikowych pojemnikach mięsnych z pokrywami fizyczne: folia, resztki szczeciny, słoma, piach 1 chemiczne: środki myjące i dezynfekujące na mięsie, w mięsie pozostałości leków weterynaryjnych biologiczne: choroby świń: wścieklizna, choroba Aujeszky’ego, pryszczyca, różyca świń, pomór świń, pasożyty: włosień spiralny, wągry świńskie, tasiemiec nieuzbrojony, grzyby: pleśnie z rodzajów: Mucor, Thamnidium, Rhizopus, Sporitrichum, Penicillum, Aspergillus, Alternaria, Cladosporum, drożdże z rodzajów: Candidia, Saccharomyces, Torulopsis, Pichia bakterie: z rodzin: Enteriobacteriaceae, Lactobacillaceae, Brevibacteriaceae, Microbacteriaceae, Bacillaceae, Pseudomonadaceae, Achromobacteriaceae wirusy: picornawirusy (polio, ECHO), wirus wścieklizny rzekomej 12 2 dostawca, który został poddany audytowi, najlepiej taki, który wprowadził system HACCP, nieprzyjmowanie mięsa zanieczyszczonego tylko mięso badane przez lekarza weterynarii, poświadczone odpowiednim dokumentem, weryfikowany dostawca audytowany dostawca, mięso badane przez lekarza weterynarii, odpowiednia temperatura dostarczonego towaru 3 listopad 2004, nr 11 (71) Biuletyn euro info dla małych i średnich firm HACCP przyjęło kierownictwo firmy. Gdy na część produkcyjną składają się działy o różnej specyfice, łatwiej jest opracować kilka części szczegółowych, co dodatkowo pozwala wdrażać system etapami. 2.1. Charakterystyka działu W tym miejscu należy opisać, w jakiej części firmy jest wdrażany system HACCP (np. oddział potraw ciepłych), podać charakterystykę i specyfikę prowadzonej produkcji i wyposażenia, ale tak, by nie powielać zapisów z księgi GMP. Dobrze jest zaznaczyć, ile osób pracuje w danym dziale i na jakich stanowiskach – wiadomo wtedy, do ilu osób należy utrzymanie systemu. 2.2. Opis produktów: specyfikacje, receptury, przeznaczenie Ten rozdział służy określeniu dokładnych specyfikacji technicznych produkowanych wyrobów. Gdy jest ich wiele, można je pogrupować, biorąc pod uwagę podobne właściwości. Zazwyczaj taką specyfikację przedstawia się w postaci tabeli – na stronie obok wzór dla działu potraw ciepłych dla mięs. 2.3. Schemat procesu technologicznego Dla każdej wyróżnionej i opisanej grupy produktów należy narysować schemat produkcji wyrobu, poczynając od surowców, a kończąc na etapie, na którym wygasa odpowiedzialność zakładu. Dobrze jest pokusić się o zaznaczenie na schemacie tego, co dalej dzieje się z produktem, po to by mieć świadomość, jakie czynniki pozazakładowe mogą zmniejszyć bezpieczeństwo zdrowotne naszego produktu. 2.4. Weryfikacja schematu procesu technologicznego Po sporządzeniu wszystkich schematów zespół powinien porównać je ze stanem faktycznym, tzn. skontrolować osobiście cały proces produkcyjny i zastanowić się, czy nie pominięto jakiejś operacji. W razie ustalenia rozbieżności na schemacie nanosi się poprawki, tak by schemat był kompletny. Na dowód przeprowadzenia takiej weryfikacji sporządza się dokument, w którym członkowie zespołu ds. HACCP oświadczają zgodność schematów z praktyką stosowaną w zakładzie. Następnie członkowie zespołu dokonujący weryfikacji składają podpisy pod takim oświadczeniem. listopad 2004, nr 11 (71) Foto: Artur Hojny Wygląd, kolor, zapach towarów spożywczych powinny być sprecyzowane w księdze HACCP Kolejne trzy rozdziały to zestawienia tabel, w których zapisane jest wszystko to, co w systemie HACCP najważniejsze. Można powiedzieć, że analiza zagrożeń (te trzy rozdziały) to serce systemu HACCP. Równie istotne jak identyfikacja zagrożeń są stosowane środki zapobiegawcze czy – nazywane inaczej – prewencyjne. Dzięki nim, czasem w bardzo prosty sposób, można uniknąć zagrożenia dla końcowego produktu lub zminimalizować je. 2.5. Analiza zagrożeń w surowcach – środki zapobiegawcze Należy zdiagnozować WSZYSTKIE zagrożenia, jakie na teren zakładu mogą „wnieść” surowce, tak by mieć świadomość, co może się pojawić lub potem rozwinąć w procesie produkcyjnym. Drugim istotnym elementem analizy zagrożeń jest określenie priorytetu, czyli ważności danego zagrożenia. Katarzyna Godlewska specjalista bezpieczeństwa zdrowotnego żywności [email protected], www.yelonki.org/~haccp 13 Marketing JAK ZDOBYĆ NOWE RYNKI ZBYTU I JAK Z SUKCESEM WPROWADZIĆ NOWY PRODUKT? Wioletta KASTRAU która jest najbardziej przydatną metodą Celem każdego przedsiębiorstwa komeranalizy portfelowej dla małych i średnich cyjnego jest prowadzenie działalności przedsiębiorstw. Macierz ta pozwala zarobkowej. Każde z nich ma więc ZNAKI GWIAZDY na szersze, całościowe spojrzenie na oferw swojej ofercie produkty, które sprzedaje ZAPYTANIA tę firmy oraz umożliwia podjęcie decyzji i za które w zamian otrzymuje pieniądze. o zróżnicowaniu oferty produktowej. Termin „produkt” jest pojęciem bardzo szeW macierzy BCG produkty są pogrupowarokim: oznacza wszystko, co firma oferuje ne w zależności od względnego udziału nabywcom do konsumpcji, użytkowania KULE DOJNE firmy w rynku danego produktu – oś x lub dalszego przerobu. Ale do produktów U NOGI KROWY – i tempa wzrostu danego rynku – oś y. zaliczamy nie tylko rzeczy fizyczne, ale Względny udział w rynku rozumiany jest wszelkiego rodzaju usługi, czynności, osojako procentowy udział sprzedaży danego by, miejsca, projekty itp. Gdyby otocze(może to odpowiadać fazie dojrzałości artykułu na rynku podzielony przez pronie, w którym działają przedsiębiorstwa, w cyklu życia produktu), niemniej jednak centowy udział największego konkurenta. było statyczne, firma sprzedawałaby swój ich udział w rynku jest wciąż wysoki. Stąd W celu ustalenia tempa wzrostu rynku stoprodukt – niezmiennie ten sam, tej samej dochody uzyskane z ich sprzedaży są wyżsuje się następujące wskaźniki: przeciętny grupie odbiorców – przez długie lata. Ale sze od kosztów utrzymania ich pozycji roczny wzrost sprzedaży w cenach stałych tak nie jest. Jak mówił Peter Drucker, guru rynkowej. „Znaki zabiznesu: „na świepytania” – to z reguły cie jedyną stałą nowe produkty o nierzeczą są zmiany” określonej przyszłości. – zmienia się otoCharakteryzują się czenie, zmieniają niskim udziałem się preferencje w rynku, ale wysoklientów, zmienia kim tempem wzrostu się konkurencja, sprzedaży. Aby stały zmieniają się się w przyszłości warunki prawne. „gwiazdami”, firma Przedsiębiorstwo, musi ponosić duże chcąc pozostać nakłady na ulepszanie na rynku i geneproduktów, usprawnierować zyski, musi nie dystrybucji i dzianieustannie mołania marketingowe. nitorować swój Jeśli firma nie będzie portfel produktow stanie zapewnić odwy1 i rynek zbytu powiednio wysokiego produktów. Rys.: Joanna Salwicka wsparcia finansoweIstnieje kilka zagrożeń mogą- W terminologii marketingowej „dojne krowy” to produkty, które już nie przodują, ale wciąż przynoszą przyzwoity dochód go, produkty te mogą stać się „kulą u nogi”. cych mieć wpływ „Kula u nogi” – to produkty charakteryzui przeciętny roczny wzrost sprzedaży w cena spadek sprzedaży produktu: jące się niskim tempem wzrostu sprzedaży nach bieżących. – wejście produktu w fazę spadku w cyklu i małym udziałem w rynku. Nie powinno życiowym produktu, się do nich przywiązywać zbyt dużej „Gwiazdy” – to produkty o dużym tempie – postęp techniczny, wagi, a jeżeli przynoszą straty, należy wzrostu i dużym udziale w rynku. Utrzymanie – zmienność, nielojalność konsumentów je usunąć z oferty firmy. dużego udziału w rynku wymaga wysokich mogąca wpływać na ich odejście, Dzięki macierzy BCG można próbować nakładów inwestycyjnych (szczególnie – pojawienie się na rynku nowych, konkuzbilansować swój portfel produktowy. na marketing), ale daje gwarancję zyrencyjnych produktów. W portfelu zrównoważonym dominować sków, jako że produkt jest konkurencyjny Aby móc przewidzieć taką sytuację, warto powinny „dojne krowy”, które finansują i rozwojowy. „Dojne krowy” – to dawne najpierw przeanalizować portfel naszych „gwiazdy” i „znaki zapytania”, oczywiście „gwiazdy”, których tempo wzrostu spada produktów, posługując się macierzą BCG, 14 listopad 2004, nr 11 (71) Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Marketing 4P, tj. product-produkt, price-cena, product kwencji – zwiększenie wartości sprzedaży. gdy pozwala na to sytuacja finansowa, distribution-dystrybucja produktu, promoNarzędziami polityki oddziaływania infororaz „gwiazdy”, które mają się stać tion-promocja. Instrumenty prawidłowo domacyjnego mogą być: interaktywna strona w przyszłości „dojnymi krowami”. Kolejną brane i zastosowane powinny umożliwić internetowa, ankiety i kwestionariusze, repozycję pod względem udziału powinny odpowiedź na cztery ważne dla budowy klama oraz broszury i ulotki dostarczające mieć „znaki zapytania”, co świadczy o instrategii pytania, a mianowicie: atrakcyjnych i kompleksowych informacji. nowacyjności firmy. – jakie produkty (usługi) powinny zostać 2. Rozwój rynku – czyli oferowanie tych saMając wiedzę o tym, jak wygląda nasz zaoferowane na rynku (mix produktomych produktów na nowych rynkach przy portfel produktowy, możemy próbować wy); utrzymaniu dotychczasowej specjalizacji. na tej podstawie pokierować rozwojem – na jakich warunkach i po jakich cenach Możliwe kierunki działań: swojej firmy. Aby wskazać możliwości produkty te powinny być zaoferowane – wejście na nowe rynki geograficzne wyboru kierunku rozwoju, posłużymy się odbiorcom (mix kontraktowy); na poziomie regionalnym, ponadremacierzą Ansoffa, która wskazuje cztery gionalnym i mięstrategie rozwoju dzynarodowym firmy. i opanowanie ich; 1. Penetracja – czyli – zdobycie nointensyfikacja działań wych segmentów na dotychczasowych rynku. W tym wyrynkach i w ramach padku może okadotychczas oferozać się konieczna wanych produktów. zmiana niektórych Przedsiębiorstwo dąży elementów markedo rozwoju, wykotingu-mix (produkt, rzystując możliwości cena, dystrybucja, drzemiące na istniejąpromocja), tak cych rynkach wzrostoaby odpowiadał wych i nienasyconych on potrzebom nooraz wykorzystując wych nabywców. cechy wytwarzanych W razie podjęcia produktów. Strategia decyzji o zdobyciu ta jest charakterystycznowych sektorów na dla firm w kryzyRys.: Joanna Salwicka warto poświęcić sie. Możliwe kierunki Mianem „gwiazd” określa się produkty o dużym udziale w rynku i dużej stopie wzrostu czas na dokodziałań: nanie analizy – intensyfikacja – jakie specyficzne sposoby wpływania potencjalnego sektora, a mianowicie zaspożycia/sprzedaży u dotychczasona rynek i promowania sprzedaży stanowić się nad tym, jaka jest wielkość wych odbiorców (częstsze zakupy, powinny być zastosowane (mix komurynku i jaki jest jego całkowity potencjał, większe ilości jednorazowych zakunikacji, mix promocji); czy jest to rynek wzrostowy, a jeśli tak, pów) poprzez: agresywną promocję, – do kogo i przez jakie kanały dystrybucji to jaki jest jego potencjalny wzrost, jakie większą dystrybucję, stosowanie powinny docierać produkty przedsięsą potrzeby nabywców na tym rynku i czy konkurencyjnych cen, dostosowanie biorstwa (mix dystrybucji). nasz produkt te potrzeby zaspokaja, jakie formy sprzedaży produktu do wymagań Wyboru najkorzystniejszej strategii należy są wymagania dystrybucyjne, jakie są baklientów, dokonać w zależności od pozycji i siły riery wejścia i wyjścia oraz jak wygląda – zdobycie nowych nabywców, którzy przedsiębiorstwa w branży, stopnia atrakkonkurencyjność na tym rynku. Analizując do tej pory nie kupowali produktów cyjności tej branży i aspiracji rynkowych wielkość rynku, bierzemy pod uwagę m.in. firmy, kierownictwa firmy.2 liczbę odbiorców, którzy potencjalnie – przejęcie klientów od konkurencji. mogą korzystać z naszego produktu, częJednym ze sposobów zachęcenia klientów Istotnym elementem strategii penetracji jest stotliwość wykorzystania i wykorzystywaną do zakupów jest wzmocnienie strategii polityka oddziaływania informacyjnego ilość produktu w założonym okresie. marketingowej. Strategia marketingowa na odbiorców, czyli tzw. mix informacyjny. 3. Rozwój produktu – wprowadzanie to przemyślany zestaw działań, za pomoProces wymiany informacji, czyli zarówno nowych lub zmodyfikowanych produktów cą których przedsiębiorstwo dąży do osiądostarczania odbiorcom informacji, jak na dotychczasowe rynki, gdzie firma ma gnięcia swoich celów rynkowych, poprarównież odbieranie informacji zwrotnej znaczną grupę nabywców i oferuje im wienia swojej pozycji na rynku i zdobycia od klienta, jest niezwykle ważny dla silną markę, przy wykorzystaniu tradycyjprzewagi konkurencyjnej. Skuteczność ogólnej strategii marketingowej spółki, nych metod i kanałów dystrybucji. Warto strategii marketingowej zależy od analiponieważ w ogromnym stopniu umożliwia zastanowić się, jakich wartości oczekują zy (prognozy) szans rynkowych, a także reagowanie na zmiany, które dokonują klienci od produktu, którym dysponujemy, od kompozycji instrumentów marketing- mix, się na rynku odbiorców. Ułatwia również a czego nasza firma nie oferuje, dostarczaczyli czynników mających istotne znaczewywieranie wpływu na poszczególne jąc produkt. Zdarza się też tak, że firma nie dla działalności marketingowej przedsegmenty rynku w celu zwiększenia zapooferuje oczekiwane przez klienta wartości, siębiorstwa określanych w literaturze jako trzebowania na produkty firmy i w konse- listopad 2004, nr 11 (71) 15 Marketing rozwoju dla swojej firmy, warto, by odpoa do poprawy jej pozycji na rynku wystarwiedział sobie na następujące pytania: czy zmiana opakowania, jego kształtu itp. – jakie tempo rozwoju jest dla firmy właZmiany te nie muszą być więc fundamenściwe i jednocześnie bezpieczne; talne. Kierunki działań: – czy firma powinna rozszerzać gamę – wprowadzanie na rynek nowych odproduktów, czy raczej pozostać przy mian produktu zmodyfikowanych pod dotychczasowym asortymencie, a rozwzględem np. jakości, wijać się poprzez wchodzenie w nowe – kreowanie nowych modeli i wielkości obszary rynku i nowe obszary geograproduktu, ficzne; – wzbogacanie produktu poprzez za– jeśli zapadnie decyzja o rozwoju prostosowanie innowacji w uznanych już duktów, czy specjalizować się w jedproduktach, nym produkcie, wytwarzając różne je– opracowanie nowych właściwości i zago odmiany, czy wytwarzać szeroką stosowań produktu. gamę produktów, czy też rozszerzać 4. Dywersyfikacja – to najdroższa droga zakres branżowy; rozwoju. Polega na równoczesnym inwe– na jakich nowych rynkach firma powinstowaniu w rynek i produkt, czyli wprowana koncentrować swoją działalność dzaniu nowych produktów na nowy rynek. Przedsiębiorstwo może dokonać dywersyfikacji wysiłkiem samego przedsiębiorstwa, poprzez zakup licencji oraz zakup innego przedsiębiorstwa bądź fuzję. Kierunki dywersyfikacji: – dywersyfikacja pozioma – czyli rozszerzenie asortymentu; – dywersyfikacja pionowa – czyli włączenie produktów z faz poprzedzających lub następująMarketing nazywa „kulą u nogi” te produkty, które generują straty cych. Włączenie po decyzji o rozwoju rynku, a nie proproduktów z fazy poprzedzającej to np. duktu.3 rozpoczęcie produkcji materiału służącego firmie do wyrobu produktu gotoW okresie funkcjonowania niemal każdej wego. Włączenie produktów z fazy firmy przychodzi czas na podjęcie decyzji następującej to np. przejęcie dystrybuo wprowadzeniu na rynek nowego produkcji gotowego wyrobu. Dywersyfikacja tu. Następuje to bądź za sprawą wyboru pionowa oznacza więc to, że przeddrogi rozwoju produktu, a nie rynku, bądź siębiorstwo eliminuje kooperantów, wówczas, gdy dotychczasowe produkty wytwarzając niezbędne do produkcji przechodzą w fazę dojrzałości lub spadku półprodukty lub materiały we własnym w cyklu życia produktu. zakresie lub przejmując działalność Cykl życia produktu obejmuje czas od podotychczasowych dystrybutorów; jawienia się produktu na rynku do momentu – dywersyfikacja równoległa – czyli wejjego wycofania. W ciągu tego okresu proście w zupełnie nowe dziedziny w ogódukt przechodzi różne fazy. W pierwszej le niepowiązane z dotychczasowymi z nich nowy produkt jest chętnie kupowany produktami ani dotychczasową strukturą przez klientów nastawionych na innorynkową (dostawcami, odbiorcami, wacyjność, aczkolwiek sprzedaż i zysk konkurencją). Dla firmy sytuacja taka nie są wysokie. Zaczyna się to zmieniać jest bardzo ryzykowna. w drugiej fazie wzrostu, o ile produkt zoZanim przedsiębiorca podejmie decyzję stanie przez rynek zaakceptowany. Kolejne odnośnie wyboru odpowiedniej strategii trzecia i czwarta faza to etapy dojrzałości 16 i nasycenia, gdy pojawiają się zyski dzięki rosnącej sprzedaży. Piąta faza to okres spadku i wycofania produktu z rynku. Im dłuższy jest cykl życia produktu, tym wyższa jest jego sprzedaż i udział w tworzeniu dochodów i zysków przedsiębiorstwa.4 Ale wróćmy do kwestii wprowadzenia na rynek nowego produktu. Bez względu na to, czy wprowadzamy nowy produkt, zakupując patenty lub licencje od innych przedsiębiorstw czy też rozwijając produkt we własnych laboratoriach, należy zapewnić podstawowe warunki decydujące o sukcesie jego wprowadzenia: – zagwarantowanie odpowiedniej wielkości środków finansowych, jako że nowy produkt wymaga znacznie większych nakładów promocyjnych, – powiązanie strategii nowego produktu ze strategią działania firmy, – stworzenie nowych struktur i wyznaczenie osób odpowiedzialnych za wprowadzanie nowego produktu na rynek. Przy ocenie kryteriów finansowych dotyczących wprowadzenia nowego produktu warto wziąć pod uwagę następujące czynniki: koszty wprowaRys.: Joanna Salwicka dzenia na rynek, poziom zysków, efekty przepływu gotówki, czas zwrotu poniesionych nakładów oraz wielkość zwrotu nakładów. W zależności od specyfiki działalności firmy (produkcyjna, handlowa) różne są poziomy trudności we wprowadzaniu nowych produktów na rynek. W firmie produkcyjnej przeprowadzane są zazwyczaj długotrwałe i kosztowne przygotowania, zanim nowy produkt zostanie włączony do produkcji, a potem dopuszczony do sprzedaży. Proces ten zaczyna się od kreowania pomysłów, a następnie ich selekcji, dzięki czemu rozwija się i testuje wybraną najlepszą koncepcję, dla której opracowuje się strategię marketingową. Całe przedsięwzięcie jest ponadto poddawane analizie ekonomicznej, a następnie testom marketingowym, żeby wreszcie produkt mógł zostać wprowadzony na rynek. W wypadku firm handlowych proces ten jest zazwyczaj krótszy, jako listopad 2004, nr 11 (71) Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Marketing że pomijane są elementy koncepcyjne, a sam proces zaczyna się od opracowania strategii marketingowej dla nowego produktu w ofercie firmy.5 Wszelkie działania, prowadzone przez szefów firm i menedżerów na skutek wyboru strategii rozwoju firmy czy przy wprowadzaniu nowego produktu na rynek, wiążą się z dużym ryzykiem. Ale niepodejmowanie żadnych zmian w tak dynamicznym środowisku rynkowym może skutkować ka- tastrofą i zniknięciem firmy z rynku. Warto więc poświęcić czas na przygotowania do podjęcia tych zmian, w czym, mam nadzieję, pomoże niniejszy artykuł. Wioletta Kastrau menedżer ds. sprzedaży i marketingu [email protected] 1 2 3 4 5 Portfel produktowy to inaczej grupa produktów, którymi firma dysponuje i które oferuje na rynku. J. Penc „Leksykon biznesu”, www.placet.com.pl M.Romanowska „Strategie rozwoju i konkurencji”, Centrum Informacji Menedżera, Warszawa 2000 T. Szucki „Leksykon biznesu”, www.placet.com.pl H. Mruk, I.P. Rutkowski, „Strategia produktu” PWE, Warszawa 2001 CO NAPRAWDĘ ZNACZY SŁOWO „MARKA” Katarzyna M. STASZYŃSKA Marka jest znakiem słownym lub graficznym, który pozwala zidentyfikować producenta i jego wyrób. W języku polskim słowo „marka” jest wieloznaczne. Marka to znak fabryczny lub firmowy określający producenta wyrobów, opisujący ich jakość i chroniący przed naśladownictwem czy podrabianiem. Marka w języku polskim to także jakość albo gatunek wyrobów danego producenta („towar przedniej marki”) lub opinia i uznanie („człowiek dobrej marki”). W każdym z tych słownikowych znaczeń marka kojarzy się z jakością. W znaczeniu marketingowym marka jest gwarantem powtarzalnej jakości; marka dostarcza konsumentowi pewności, że kupuje on produkt o stałej jakości. Inaczej mówiąc, markowość produktu gwarantuje konsumentowi, że niesie on ze sobą określony zbiór korzyści, powtarzalny od zakupu do zakupu. Marka w języku marketingowym to przede wszystkim zbiór cech produktu. I tak na przykład marka samochodu Volvo informuje, że mamy do czynienia z wysokiej klasy bezpiecznym autem, wyposażonym we wszelkie dostępne urządzenia, których funkcje chronią kierowcę i pasażerów w czasie zderzenia, autem trwałym i wyjątkowo mało tracącym na wartości w miarę upływu czasu. Marka ta gwarantuje też trwałość samochodu i jego wysokiej klasy parametry techniczne: dobre przyspieszenie, zdolność do rozwijania dużych prędkości, dobre hamulce. Same jednak cechy fizyczne produktu to tylko podstawowy zespół cech marki. listopad 2004, nr 11 (71) Marka oznacza także zespół korzyści, które produkt przynosi konsumentowi. Jak się zdaje, konsumenci wybierają marki niekoniecznie ze względu na cechy fizyczne, które markowy produkt obiektywnie posiada, a raczej ze względu na wyobrażenie korzyści, które przynosi użytkowanie produktu. Cechy fizyczne samochodu przekładają się zarówno na korzyści funkcjonalne, jak i emocjonalne. W odniesieniu do auta marki Volvo korzyści funkcjonalne to na przykład zdolność kierowcy do wyprzedzania na stosunkowo krótkich odcinkach drogi, szybkie tempo jazdy, komfort prowadzenia. Wysoka cena auta oznacza dla konsumenta korzyść w postaci wysokiego prestiżu, jakim będzie darzony jako jego właściciel. Cechy systemów gwarantujących bezpieczeństwo pasażerów oznaczają dla kierowcy korzyść w postaci poczucia bezpieczeństwa w razie wypadku. Kryteria wyboru marek nie muszą być jednak bezpośrednio związane z cechami produktu. Często konsumenci wybierają produkty na podstawie kryteriów niezwiązanych z korzyściami, które niesie produkt. Konsumenci mogą decydować o wyborze produktu ze względu na markę i wartość, którą ona komunikuje, a nie korzyści związane z samym produktem. W samochodzie Volvo są to solidność, bezpieczeństwo oraz wysoki prestiż; w przypadku proszku do prania zaś może to być na przykład fakt, że jego producent dba o ochronę środowiska naturalnego. Treści kulturowe, jakie kojarzą się z marką, także mogą być czynnikiem, który wpływa na wybory konsumenta. Kultura marki może odzwierciedlać kulturę korporacyjną jej producenta lub kraju, w którym produkt jest wytwarzany. Samochód Volvo przywołuje takie treści kulturowe, jak troska o dobro jednostki, bezpieczeństwo ludzkie, wysoka jakość i solidność. Inne marki mogą w świadomości konsumentów przywoływać treści kulturowe związane z kulturą korporacyjną ich producentów działających na rzecz społeczności, w których funkcjonują, na przykład marki produkowane przez Procter & Gamble oznaczają kulturę działania na rzecz chorych dzieci. Marketing społecznie zaangażowany, jak akcja ze słoneczkiem prowadzona przez Procter & Gamble w Polsce, jest dobrym przykładem wiązania z markami treści kulturowych i wartości. Marka może także kojarzyć się konsumentom z typem osobowości konsumenta, do którego próbuje trafić. Trudno sobie wyobrazić, żeby marka auta Volvo łączyła się z osobowością nastolatki; kojarzy się ona raczej z dojrzałą osobą o solidnej pozycji społecznej. Takiego skojarzenia nie będzie jednak narzucać auto marki Fiat. Bardziej prawdopodobne jest, że Fiat łączy się z wyobrażeniem młodszego urzędnika średniego szczebla, obarczonego rodziną, uwikłanego w zmaganie z życiowymi trudnościami. Zróżnicowanie „osobowości” marek może być istotnym, choć słabo uświadomionym czynnikiem ich wyboru. Konsumenci będą skłonni wybierać takie marki, których cechy są spójne z ich własną osobowością, lub takie, które podniosą ich prestiż. 17 Marketing Kolejnym aspektem, który określa markę, jest profil jej użytkowników. Sama marka komunikuje, jacy ludzie będą ją kupować i jej używać. Profil konsumentów marki musi być spójny z jej wizerunkiem. Jest mało prawdopodobne, aby student jeździł nowym volvo, ale bardzo możliwe, że będzie prowadził fiata czy daewoo. Profil użytkownika, który komunikuje marka, jest zgodny z innymi elementami jej wizerunku: z „osobowością” marki, wartościami i treściami kultury, które ona przywołuje. Kształtowanie wizerunku marki polega na budowaniu jej znaczenia w rozumieniu tych sześciu aspektów omówionych wyżej – cech fizycznych, korzyści z jej używania, wartości i treści kultury, które komunikuje oraz „osobowości” marki i profilu jej użytkownika. Proces kształtowania wizerunku nazywa się pozycjonowaniem marki; jego celem jest nie tylko ukształtowanie wizerunku marki, ale pokazywanie tego wizerunku docelowym konsumentom i utrwalanie go w ich świadomości. Wybór strategii pozycjonowania polega na decyzji, na którym z aspektów marki będzie zbudowany jej wizerunek i który z tych aspektów będzie zasadniczym tworzywem tożsamości marki. Celem pozycjonowania jest zbudowanie takiej tożsamości marki, która będzie ją odróżniać od pozostałych marek w obrębie danej kategorii produktu. Jeżdżą przecież auta wszystkich marek... Można zapytać, jaki sens ma nadawanie produktom marek, skoro różnicę między ceną produktów podstawowych a markowych pochłaniają zapewne wydatki marketingowe, poniesione w związku z koniecznością budowy wizerunku marki oraz pokazywaniem tego wizerunku docelowej grupie konsumentów. Dlaczego marka istnieje Otóż nadawanie marek przynosi wielorakie korzyści. Przede wszystkim produkty markowe znacznie łatwiej podlegają dystrybucji; łatwiej je zamawiać, łatwiej kontrolować zgodność dostawy z zamówieniem oraz łatwiej rekla- jest jej sprzedaż i większe zyski producenta. Dodatkowo marka chroni przed konkurencją, gdyż sama w sobie jest chroniona prawem i zabezpiecza przed naśladowaniem unikalnych właściwości produktu. W średniowieczu cechy rzemieślnicze domagały się od zrzeszonych w nich rzemieślników, aby na wyrobach umieszczali swoje znaki, co miało gwarantować jakość wyrobu. Ta właściwość marki jest jedną z zasadniczych korzyści, jakie czerpią konsumenci, kupując markowe produkty. Z drugiej strony, marka jest ważnym elementem budowy wizerunku producenta. Marka używana jest do oznaczania pojedynczych produktów, ale także całych ich rodzin. Kiedy producent używa odrębnych marek dla oznaczenia pojedynczych produktów, niewiele ryzykuje, jeśli marka nie odniesie na rynku sukcesu – niepowodzenie pojedynczej marki nie obciąża wszystkich wyrobów producenta. Stosowanie takiej strategii umożliwia także producentom kosztownych produktów o bardzo wysokiej jakości wprowadzanie na rynek towarów tańszych, o przeciętnej jakości, bez zagrożenia dla spójności wizerunku. Przykładu takiego postępowania dostarcza producent zegarków Seiko, który wprowadził na rynek niższej jakości zegarki Pulsar bez narażania marki Seiko na wizerunkowy uszczerbek. Jak się zdaje, producent samochodów marki Volvo nie mógłby sobie pozwolić na wypromowanie pod tą samą marką taniego samochodu adresowanego do masowego konsumenta bez ryzyka utraty tożsamości marki. Gdyby podjął decyzję o produkcji masowego samochodu, musiałby go promować pod inną marką. Marka jest złożonym i wielowymiarowym symbolem. Nie wszyscy producenci decydują się na budowę marek, gdyż jest ona procesem długotrwałym i niezmiernie kosztownym. Niektórzy decydują się na produkowanie towaFoto: Artur Hojny rów, które będą później sprzedawane „Przednia marka” niekoniecznie musi oznaczać funkcjonalność Odmienną strategią jest używanie tej pod marką innych producentów samej marki dla wszystkich produktów jednego mować. Jest to, rzecz jasna, korzyść jedynie – tak postępuje wielu przedsiębiorców w Azji, producenta. Dobrym przykładem takiej strategii natury technicznej, ale nie do zlekceważenia, zwłaszcza w Chinach i na Tajwanie, tak też jest marka Hortex stosowana dla oznaczejeśli brać pod uwagę wielość towarów w obdziała wiele firm w krajach środkowoeuropejnia wszystkich produktów firmy – zarówno rocie handlowym. Fakt, że produkt ma markę, skich, które z racji szczupłości rodzimych kapisoków, jak i mrożonek. Podobną strategię umożliwia konsumentowi jego łatwą identyfikatałów i stosunkowo krótkiego doświadczenia stosuje Heinz, znany na polskim rynku przede cję w masie towarów na półkach sklepowych. w działalności na rynkach międzynarodowych wszystkim z keczupów. Używanie jednej marki Marka odróżnia dany produkt od wszystkich indecydują się nie inwestować w budowanie dla wszystkich produktów jest relatywnie mało nych w tej samej kategorii, zarówno wizualnie, własnych marek. Niektóre z niemarkowych kosztowne, gdyż nakłady na marketing i reklajak i w świadomości konsumentów. Dzięki temu produktów sprzedawane są jako marki własne mę są niewielkie. Raz wypromowana marka staje się branym pod uwagę kryterium wybodystrybutorów i detalistów; inne jako produkty sprzedaje wszystkie produkty będące w portrów konsumenckich. Marka gwarantuje jakość podstawowe (generic) w tanich i prostych opafolio producenta. Stosowanie tej strategii wiąże powtarzalną od zakupu do zakupu, przez kowaniach. Takie produkty są tańsze od markosię jednak z pewnym ryzykiem: przekonanie co staje się istotnym czynnikiem budowania wych nawet o 40% i rzadko są reklamowane. o umiarkowanej jakości jednego z produktów konsumenckiej lojalności. Im więcej lojalnych Wprowadzenie ich do sprzedaży wiąże się konsumentów przyciąga marka, tym większa z minimalnymi nakładami marketingowymi. 18 listopad 2004, nr 11 (71) Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Prawo europejskie w rodzinie może obciążyć wizerunek wszystkich pozostałych i samego producenta. Jeszcze inną strategią jest używanie różnych marek dla oznaczenia różnych kategorii produktów w portfolio jednego producenta. Tak robi na przykład Kraft Foods (dawniej Kraft Jacobs Suchard) – kawę sprzedaje pod marką Jacobs lub Maxwell House, czekolada i wyroby czekoladowe natomiast noszą markę Milka. Takie postępowanie umożliwia ochronę wizerunku każdej z odrębnie nazwanych linii produktów, jeśli jedna z nich zawiedzie na rynku. Co więcej, nakłady marketingowe w obrębie każdej linii są zminimalizowane. Często stosowane jest używanie nazwy producenta jako marki dla wszystkich jego produktów. Tak postępują w Polsce Wedel i Winiary, których znaki firmowe towarzyszą markom poszczególnych produktów lub całych ich linii. Nazwa producenta jako swoista megamarka czyni wizerunek jednostkowych produktów lub ich linii bardziej wiarygodnym; reputacja producenta jest czynnikiem mającym w świadomości konsumenta gwarantować jakość poszczególnych marek w jego portfolio. Z przyjęciem takiej strategii wiąże się pewne ryzyko: niepowodzenie rynkowe jednego produktu lub całej linii może naruszyć wizerunek producenta. Pytanie do prawnika Czy istnieją jakieś normy europejskie dotyczące przechowywania pieniędzy? Jacek CZABAŃSKI Wielu przedsiębiorców uważa, że sposób przechowywania wartości pieniężnych w ich firmach pozostawiony jest do ich uznania. Stanowisko to, jakkolwiek wydawałoby się słuszne, jest jednak błędne z prawnego punktu widzenia. Zasady przechowywania wartości pieniężnych określa bowiem Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 14 października 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad i wymagań, jakim powinna odpowiadać ochrona wartości pieniężnych przechowywanych i transportowanych przez przedsiębiorców i inne jednostki organizacyjne (DzU z dnia 23 października 1998 r.). Rozporządzenie to zostało wydane na podstawie art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia. Zgodnie z paragrafem 2 tego rozporządzenia, „przedsiębiorcy i kierownicy innych jednostek organizacyjnych, w celu ochrony wartości pieniężnych, są obowiązani zapewnić bezpośrednią fizyczną ochronę budynków, Decyzja o wyborze jednej z tych czterech strategii jest decyzją o fundamentalnym charakterze. Powinna być podejmowana po wzięciu pod uwagę wszelkich okoliczności. Trudno byłoby uznać za pozbawioną ryzyka decyzję o wyborze nazwy producenta jako marki nadrzędnej wobec marek pojedynczych produktów, jeśli nazwa ta jest słabo znana w środowisku rynkowym. Taka megamarka powinna w świadomości konsumentów wiązać się z dobrze ugruntowanym znaczeniem, na przykład z przekonaniem o rzetelności i dobrej jakości. Tylko wtedy można założyć, że nazwa producenta będzie uwierzytelniać marki jego pojedynczych towarów lub ich linii. Jeśli jednak nazwa producenta jest mało znana, należy rozważyć, która ze strategii może przynieść więcej korzyści: czy budowanie marki producenta jako megamarki dla wszystkich produktów, czy też budowanie wizerunku odrębnych marek dla pojedynczych produktów lub całych ich rodzin. Decyzja o wyborze strategii oznaczania marką jest fundamentalną decyzją marketingu. dr Katarzyna M. Staszyńska socjolog, metodolog badań rynku [email protected] Foto: Artur Hojny Nieprawidłowe przechowywanie pieniędzy może mieć skutki np. przy wypłacie odszkodowania listopad 2004, nr 11 (71) 19 Prawo europejskie pomieszczeń i pojazdów przeznaczonych do ich przechowywania lub transportu lub wykonać techniczne zabezpieczenie tych budynków, pomieszczeń i pojazdów.” Za wartości pieniężne uznaje się: a) krajowe i zagraniczne znaki pieniężne, b) czeki, z wyjątkiem czeków zakreślonych, skasowanych lub opatrzonych indosem pełnomocniczym, zawierającym wzmiankę „wartość do inkasa”, „należność do inkasa” lub inną o podobnym charakterze, c) weksle, z wyjątkiem weksli opatrzonych indosem pełnomocniczym, zawierającym wzmiankę „wartość do inkasa” lub inną o podobnym charakterze, d) inne dokumenty zastępujące w obrocie gotówkę, e) złoto, srebro i wyroby z tych metali, kamienie szlachetne i perły, a także platynę i inne metale z grupy platynowców. Przechowywanie Pomieszczenia i urządzenia służące do przechowywania wartości pieniężnych muszą spełniać postawione w rozporządzeniu warunki. Paragraf 4 stanowi, że „w zakresie zabezpieczenia technicznego, o którym mowa w § 2, przedsiębiorcy i inne jednostki organizacyjne stosują: 1) do przechowywania wartości pieniężnych – pomieszczenia lub urządzenia odpowiedniej klasy odporności na włamanie, 2) do przewożenia wartości pieniężnych – pojazdy przystosowane do przewozu wartości pieniężnych, zwane dalej „pojazdami przystosowanymi”, lub pojazdy specjalne (bankowozy), 3) do ochrony budynków i pomieszczeń oraz pojazdów – systemy alarmowe. 2. Wykaz rodzajów systemów, o których mowa w ust. 1 pkt 3, określa załącznik nr 1 Klasa odporności na włamanie Minimalny czas dostępu w minutach dostęp częściowy dostęp całkowity 0 poniżej 30 min poniżej 50 Klasa zamka Dopuszczalny limit wartości pieniężnych (w jednostkach obliczeniowych*) w pomieszczeniach i urządzeniach niechronionych systemem alarmowym pomieszczenia urządzenia 1xA – – I 30 50 1xA – 0,5 II 50 80 1xA – 1,5 III 80 120 1xB – 3 IV 120 180 2xB – 5 V 180 270 2xB 8 8 [...] [...] [...] [...] [...] [...] *Jednostka obliczeniowa – jednostka określająca dopuszczalny limit stale lub jednorazowo przechowywanych i transportowanych wartości pieniężnych, wynosząca 120-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za ubiegły kwartał, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” – obecnie wartość 1 jednostki obliczeniowej to 291 480 zł. do rozporządzenia. 3. Pomieszczenia i urządzenia, ich podział ze względu na klasę odporności na włamanie oraz limit przechowywanych wartości pieniężnych określa załącznik nr 2 do rozporządzenia.” Zgodnie z przywołanymi załącznikami niedozwolone jest przechowywanie wartości pieniężnych w pomieszczeniach bez żadnego zabezpieczenia. Najprostsze Foto: Artur Hojny Odpowiednie przechowywanie pieniędzy regulowane jest szczegółowymi przepisami 20 urządzenia do przechowywania wartości muszą być wyposażone w co najmniej jeden zamek klasy A, gwarantujący ochronę przez dostępem częściowym przynajmniej przez 30 minut. W razie braku stosowania systemów alarmowych odpowiednie wartości wynoszą: Rozporządzenie o przechowywaniu wartości pieniężnych stawia wymóg, że „przedsiębiorcy i inne jednostki organizacyjne wykonujące zabezpieczenie budynków i pomieszczeń oraz pojazdów zobowiązani są stosować urządzenia zabezpieczenia technicznego, posiadające świadectwa badań jakościowych lub kwalifikacyjne, certyfikaty lub inne dokumenty, potwierdzające ich zgodność z obowiązującymi normami, wydane przez upoważnioną jednostkę” (paragraf 13). Niestety, nigdzie nie jest powiedziane, jakiego rodzaju atesty są wymagane przy przechowywaniu wartości pieniężnych. Naszym zdaniem, atest każdej jednostki wykonującej stosowne badania powinien być wystarczający, zwłaszcza jeżeli jednostka dokonuje atestacji zgodnie z normami europejskimi, z którymi normy polskie są zgodne. Praktyka jednak jest taka, że przez atest rozumie się w Polsce atest Instytutu Mechaniki Precyzyjnej (http:// www.imp.edu.pl). Normy, o których tu mowa, to: • PN-EN 1143-1:2000 Pomieszczenia i urządzenia do przechowywania wartości. Klasyfikacja i metody badań odporności na włamanie. Szafy, drzwi do pomieszczeń i pomieszczenia. • PN-ENV 1300:2002 Pomieszczenia i urządzenia do przechowywania wartości. Klasyfikacja zamków o wysokim stop- listopad 2004, nr 11 (71) Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Wydarzenia Prawo UE niu zabezpieczenia z punktu widzenia odporności na nieuprawnione otwarcie. WYDARZENIA Transport Poza przechowywaniem niebezpieczne jest również transportowanie gotówki. W tej mierze rozporządzenie ustanawia w paragrafach 6 i 7 następujące zasady: PAVE GRAZ 2005 TARGI KOOPERACYJNE DLA BRANŻY DRZEWNEJ „Paragraf 6 1. Transport wartości pieniężnych nieprzekraczających 1 jednostki obliczeniowej może być wykonywany pieszo, jeżeli użycie pojazdu mechanicznego nie jest uzasadnione ze względu na odległość dzielącą jednostkę, w której wartości pieniężne są pobierane, od jednostki, do której są transportowane, a do przenoszenia wartości pieniężnych używa się odpowiedniego zabezpieczenia technicznego. 2. W razie gdy przenoszone wartości pieniężne przekraczają 0,3 jednostki obliczeniowej [obecnie: 87 444 zł], osoba transportująca jest chroniona przez co najmniej jednego pracownika ochrony, który może być nieuzbrojony. Euro Info Centre przy Funduszu Współpracy w Warszawie zaprasza do udziału w targach kooperacyjnych dla branży drzewnej PAVE organizowanych w Grazu, stolicy austriackiej Styrii, w dn. 3-5 marca 2004 r. Paragraf 7 1. Wartości pieniężne większe niż 1 jednostka obliczeniowa transportuje się pojazdami specjalnymi lub przystosowanymi. Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać pojazdy przystosowane, określa załącznik nr 3 do rozporządzenia. 2. Transport wartości pieniężnych powyżej 20 jednostek obliczeniowych wykonuje się przy użyciu pojazdów specjalnych. Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać pojazdy specjalne, określa załącznik nr 4 do rozporządzenia.” Podsumowanie Może budzić zdziwienie fakt tak szczegółowego uregulowania kwestii przechowywania prywatnej bądź co bądź gotówki. Należy jednak te regulacje mieć na uwadze, gdyż nieprawidłowa ochrona wartości pieniężnych może skutkować np. odmową wypłaty odszkodowania lub zarzutem działalności na szkodę spółki. Sama ustawa o ochronie osób i mienia nie przewiduje natomiast sankcji za niestosowanie przepisów o ochronie wartości pieniężnych. Jacek Czabański prawnik, EIC Warszawa [email protected] listopad 2004, nr 11 (71) (Graz, Austria, 3-5 marca 2005 r.) W targach weźmie udział ponad 250 firm z kilkunastu krajów europejskich, m.in. Austrii, Belgii, Danii, Estonii, Finlandii, Grecji, Hiszpanii, Litwy, Łotwy, Niemiec, Polski, Słowacji, Słowenii, Szwecji, Węgier, Wielkiej Brytanii oraz Włoch. Targi PAVE mają formułę dwudniowego spotkania kooperacyjnego (w odróżnieniu od tradycyjnych targów wystawienniczych bez wynajmu stoiska), podczas którego każdy z uczestników ma możliwość przeprowadzenia ok. 20 półgodzinnych spotkań z partnerami wybranymi na podstawie dystrybuowanego wcześniej katalogu targowego. Podczas targów możliwa jest aranżacja dodatkowych spotkań. Aktualizowany na bieżąco katalog firm dostępny jest na oficjalnej stronie internetowej projektu PAVE pod adresem www.trademeeting.at. Do udziału w targach zapraszamy firmy z szeroko rozumianej branży drzewnej oraz mechanizacji przemysłu drzewnego, w szczególności: tartaki, producentów forniru, sklejki, paneli i desek, drewna obrabianego pod ciśnieniem, firmy handlowe; producentów stolarki budowlanej i drewnianych materiałów budowlanych, opakowań drewnianych, palet, kontenerów, innych wyrobów z drewna, korka, słomy; producentów podłóg i schodów drewnianych, domów drewnianych całorocznych i letniskowych, mebli z drewna twardego i miękkiego; maszyn do obróbki drewna, pokryć, lakierów i farb do drewna, narzędzi ręcznych, zamków, zawiasów, śrub itp.; firmy transportowe, dostawców systemów grzewczych i wentylacyjnych dla przemysłu drzewnego. Opłata rejestracyjna od osoby wynosi odpowiednio: 150 euro dla firm zatrudniających do 10 osób, 200 euro w przypadku 11-25 zatrudnionych, 250 euro – 26 i więcej zatrudnionych. Podane kwoty są kwotami netto. Opłata obejmuje wpis do katalogu, rejestrację firmy w Internecie, 2 razy lunch, udział w wieczorze galowym, napoje w czasie konferencji, możliwość prezentacji katalogów i broszur promocyjnych firmy, obsługę tłumaczy angielsko-niemieckich (UWAGA: konieczna znajomość jednego z tych języków). Koszty dojazdu i zakwaterowania uczestnicy ponoszą we własnym zakresie. Oferujemy pomoc w dokonaniu rezerwacji hotelowej i specjalne zniżki w wybranych hotelach dla uczestników targów PAVE. Dodatkowo, oferty współpracy wszystkich uczestników targów zostaną nieodpłatnie wprowadzone do bazy ofert Komisji Europejskiej Business Cooperation Database. UWAGA: Jeśli dokonają Państwo rejestracji przed 1 stycznia 2005 r., oferujemy zniżkę w wysokości 50 euro od osoby. W tym wypadku opłata rejestracyjna od osoby wynosi zatem: 100 euro dla firm zatrudniających do 10 osób, 150 euro w przypadku 11-25 zatrudnionych, 200 euro – 26 i więcej zatrudnionych. Podane kwoty są kwotami netto. Formularz zgłoszeniowy w jęz. angielskim i niemieckim można pobrać ze strony internetowej www.euroinfo.org.pl. Termin przyjmowania zgłoszeń upływa 31 stycznia 2005 r. Liczba miejsc ograniczona. Decyduje kolejność zgłoszeń. Dodatkowych informacji udziela Justyna Kochelt, EIC Wa r s z a w a , t e l . : ( 2 2 ) 4 5 0 9 9 3 5 , e-mail: [email protected] 21 Oferty współpracy OFERTY WSPÓŁPRACY – LISTOPAD 2004 Opracowanie: Euro Info Centre, Grupa Ekspercka Rynki Zagraniczne RYNEK NIEMIECKI RYNEK SZWEDZKI EIC/SZC/137 Niemiecka firma zajmująca się robotami ogólnobudowlanymi (murarstwo, tynkarstwo) poszukuje firm z branży budowlanej wykonujących fasadowe roboty sztukatorskie. Mile widziane są niewielkie firmy do robót remontowych, budowlanych i wykończeniowych oraz do wykonywania fasad klinkierowych i sztukatorskich. Kontakt: BAU-KELLER, Zu den Ihlowbergen 18a, 16247 Althüttendorf, tel.: (+49) 03 33 61 - 704 40, faks: (+49) 03 33 61 - 714 03, kontakt: pan Keller – prezes, (jęz. niemiecki) EIC/GDA/037 Szwedzka firma, działająca w branży spożywczej jako importer żywności dla szwedzkich restauracji, szuka producentów mięsa mrożonego oraz produktów w puszkach. Kontakt do Euro Info w Szwecji: EIC SE 634, Länsstyrelsen Dalarna Ĺsgatan 38, S-791 84, Falun, Sweden, tel.: +46 23 814 46, faks: +46 23 810 88, Mrs Marie Ericson, [email protected] Nr ref. oferty: 3116 (200402813). EIC/SZC/138 Niemiecka firma zajmująca się handlem hurtowym owocami, warzywami, napojami, konserwami, jajkami, sałatkami i ziemniakami poszukuje do współpracy firm produkcyjnych oraz partnerów do współpracy w imporcie i eksporcie. Kontakt: Heiko Sabrowski, GEKO Uckermärkische Fruchthandelsgese llschaft mbH, Alexanderhöhe 1, 17291 Prenzlau, tel.: (+49) 039 84 - 71 89 90, faks: (+49) 039 84 - 718 99 20, e-mail: [email protected], URL: http://www.geko-frucht.de EIC/GDA/038 Szwedzka firma projektująca i szyjąca odzież szuka poddostawców tkanin oraz producentów ubrań. Firma polska powinna produkować odzież z bawełny oraz bawełny i poliestru, dobrej jakości i w ustalonych terminach. Pierwsze zamówienie będzie dotyczyć małych ilości (np. 100 sztuk). Kontakt: Misfit, Mrs Ĺsa Rickardsson Erling, Västerĺs 725 97, Gäddeholm 79, tel.: +46-21-134998, [email protected] (jęz. szwedzki, angielski) RYNEK BELGIJSKI RYNEK PORTUGALSKI EIC/KCE/057 Belgijska firma zajmująca się dystrybucją porcelany i ceramiki technicznej (krany, zawory, osprzęt metalowy, armatura, rury, giętkie węże gumowe, wyroby z tworzyw sztucznych, dla przemysłu chemicznego, farmaceutycznego i kosmetycznego, uszczelnienia ceramiczne itp.) jest zainteresowana nawiązaniem współpracy handlowej (import). Kontakt: Eriks NV, Boombekelaan 3, 2660 Hoboken, Belgia, tel.: +32 3 829 26 11, faks: +32 3 828 39 59, e-mail: [email protected], http://www.eriks.be EIC/WAW/152 Portugalski producent chustek do nosa damskich i męskich (100% bawełny lub poliester/bawełna) jest zainteresowany importem z Polski szali i krawatów. Kontakt: Fernando Ravela, Poker – ind. De Lenços, Lda, Santo Adriao de Vizela, 4815-631 C.Vizela, Portugalia, tel.: +351 253489460, faks: +351 356489469, e-mail: [email protected] (jęz. angielski) RYNEK DUŃSKI EIC/SZC/139 Duński projektant ceramiki poszukuje producentów w celu nawiązania współpracy. Firma jest zainteresowana przedsiębiorstwami produkcyjnymi, które na bazie powierzonych wzorów i regularnych zamówień będą wytwarzały wyroby ceramiczne. Kontakt: DEA DESIGN, Bjerrebyvej 85, 5700 Svendborg, Denmark, tel.: +45 635 40 002, e-mail: [email protected], kontakt: Jette Briffa (jęz. angielski) RYNEK GRECKI EIC/WAW/153 Grecki agent handlowy oferuje usługi agencyjne i dystrybucyjne na rynku greckim. Kontakt: Gregory Sougaris, Abroad Firms Agencie, P.O. Box 3263, 102 10 Ateny, Grecja, tel.: +30 210 8233844, faks: +30 210 8236385 (jęz. angielski) RYNEK FRANCUSKI EIC/WAW/151 Firma francuska poszukuje polskich producentów drzwiczek kuchennych, drzwi wejściowych i wewnętrznych z drewna dębowego litego 22 listopad 2004, nr 11 (71) Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Oferty współpracy oraz drewna dębowego, jesionowego, modrzewiowego i bukowego o grubości 54 mm. Kontakt: Mr et Mme Dubost Marice, 5 Residence La Fontane, 137 Route du Plan, 06 130 Grasse, tel./faks: +33 4 92420154, e-mail: [email protected] (jęz. polski, francuski) Kontakt: Mr Edward Kearney, The Tipperary Furniture Company, Meadow Lodge, Clonoulty, Cashel, Co. Tipperary, tel.: +353 504 42493, faks: +353 504 42007, e-mail: [email protected], www.tipperaryfurniture.com (jęz. angielski) EIC/WAŁ/146 Francuska firma R.P.C. z siedzibą w Paryżu, oferująca importowane z Francji sufity podwieszane, pragnie nawiązać współpracę z polskimi firmami z branży materiałów budowlanych i wykończeniowych. Kontakt: Marek Majchrzak, R.P.C., 150 rue Legendre, 75 017 Paryż Francja, tel.: 00 33 139 09 1307, faks: 00 33 139 09 1308, tel. kom.: 00 33 607 35 36 27, e-mail: [email protected] (jęz. francuski, polski, angielski) EIC/BIA/146 Firma irlandzka nawiąże współpracę z polskimi producentami ozdób choinkowych. Kontakt: Mrs Jadwiga Kaminska, Mill Cottage, Kells, Co. Kilkenny, Ireland, faks: +353 1 8725973, e-mail: [email protected] (jęz. angielski) RYNEK BRYTYJSKI EIC/WAŁ/141 Bułgarska firma z branży tekstylnej, specjalizująca się w produkcji koców, kap itp., wykonanych z wełny oraz akrylu, szuka partnera – dystrybutora. Kontakt: Mr Angel Angelov „Samokovska Textile Company” JSC, Samokov 2000, 14 prespa Str. , Bułgaria, tel.: (+359 722) 6 66 76, faks: (+359 722) 6 62 32, www.samtex-bg.com (jęz. bułgarski, angielski, niemiecki) EIC/GDA/039 Brytyjska firma szuka dostawców biżuterii z bursztynu oraz wyrobów rzemiosła artystycznego. Kontakt: firma Sonnyhai, Mr Glenn Thrower, Halstead CO9 1LB, 78 Bridge Road, United Kingdom, tel.: +44 (0) 1787 475370, [email protected] RYNEK IRLANDZKI EIC/BIA/134 Irlandzki dystrybutor poszukuje polskich producentów mebli kuchennych, do sypialni, stołów, krzeseł, mebli tapicerowanych, mebli skórzanych, mebli do salonu oraz mebli okazjonalnych. Kontakt: Mr Eric Tyran, Ritz Interiors, Unit D, Boyle Bus Park, Tralee, Co. Kerry, Ireland, tel.: +353 66, 7180945, faks: +353 66 7180948, e-mail: [email protected] (jęz. angielski) RYNEK BUŁGARSKI RYNEK SŁOWACKI EIC/KCE/058 Firma słowacka zajmująca się handlem artykułami spożywczymi jest zainteresowana nawiązaniem współpracy z polskimi producentami w celu zakupu towarów. Kontakt: Slovpos, Pradiaren 40, 060 01 Kezmarok, Słowacja, tel.: 00 421 52 46 82 382, faks: 46 82 301, www.slovpos.sk, e-mail: [email protected] EIC/BIA/135 Firma irlandzka poszukuje polskich producentów elementów wystroju ogrodu (płoty drewniane, altanki, komórki, skrzynki ozdobne itp.). Kontakt: Mr David Mc Cabe, The Garden Depot, Unit 9, Drogheda Industrial Park, Donore Road, Drogheda, Co, Louth, Ireland, tel.: +353 41 9839011, faks: +353 41 9839016, tel. kom.: +353 87 9666020, e-mail: [email protected] (jęz. angielski) EIC/KCE/060 Firma słowacka zajmująca się produkcją kołder poszukuje polskiego producenta poliestrowych wypełniaczy do produkcji kołder w celu nawiązania współpracy. Kontakt: Vabal, Hornohorska 2, 949 01 Nitra, Słowacja tel./faks: 00 421 37 78 281 26, e-mail: [email protected], www.vabal.sk EIC/BIA/138 Firma irlandzka poszukuje kontaktu z polskimi producentami odzieży męskiej: garniturów, marynarek oraz koszul (kolekcja wiosenno-letnia i jesienno-zimowa). Kontakt: Mr Patrick Bourke, Patrick Bourke (Ennis) Ltd., 50 O’Connell Street, Ennis, Co. Clare, Ireland, tel.: +353 65 6822050, faks: +353 65 6822699, e-mail: [email protected] (jęz. angielski) RYNEK BIAŁORUSKI EIC/BIA/140 Irlandzki producent ekskluzywnych mebli kuchennych oraz innych mebli do domu poszukuje polskich podwykonawców. listopad 2004, nr 11 (71) EIC/BIA/151 Firma białoruska poszukuje polskich dostawców: suszonych jabłek krojonych (kawałki 4-6 mm o wilgotności do 12%), suszonych krojonych brzoskwiń, moreli, wiśni i śliwek bez pestek, ananasów, rodzynek oraz orzechów włoskich. Kontakt: Moshchin M.V., ODO Vikingtekhno; ul. Skryganova 6 ofis 907; 220000 Minsk; Republika Białoruś; tel.: +375 17 259 1850; tel./faks: +375 17 259 1875 (jęz. rosyjski) 23
