docWybrane zagadnienia organizacji zakładu recyklingu samochodów
download 
Reklamacja Transkrypt
Wybrane zagadnienia organizacji zakładu recyklingu samochodów
PRACE NAUKOWE z. 70 POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ Transport 2009 Mirosław NADER1, Irena JAKOWLEWA2 1 Wydział Transportu, Politechniki Warszawskiej Zakład Podstaw Budowy Urzdze Transportowych ul. Koszykowa 75, p.318 [email protected] 2 Wydział Transportu, Politechniki Warszawskiej Studentka [email protected] WYBRANE ZAGADNIENIA ORGANIZACJI ZAKŁADU RECYKLINGU SAMOCHODÓW OSOBOWYCH Streszczenie W pracy przedstawiono zagadnienie recyklingu pojazdów samochodowych z uwzgldnieniem tematyki logistyki wewntrzzakładowej. Przedstawiono podstawy prawne wykonywania zada recyklingu oraz omówiono główne dokumenty opisujce przebieg demontau pojazdów od momentu ich wprowadzenia na teren zakładu do chwili wysłania z zakładu uzyskanych produktów recyklingu. Oszacowano iloci samochodów mogcych podlega recyklingowi w kraju oraz opisano sposoby uzyskania dofinansowania przedsiwzicia. Przedstawiono główne strumienie przemieszczania elementów systemu podczas procesu technologicznego. Zaproponowano metodologi szacowania kosztów w zakładzie. W podsumowaniu przedstawiono perspektywy rozwoju recyklingu pojazdów oraz moliwoci wykorzystania produktów otrzymanych w trakcie procesu recyklingu. Słowa kluczowe: recykling, pojazdy samochodowe, stacja demontau. 1. WPROWADZENIE Rozwój motoryzacji oraz otwarcie granic spowodowało, i znacznie wzrosła w Polsce liczba eksploatowanych samochodów, po zakoczeniu okresu uytkowania pojazdy te staj si odpadami niebezpiecznymi. Zapotrzebowanie i zainteresowanie recyklingiem pojazdów samochodowych wycofanych z eksploatacji (PWE) wynika głównie z koniecznoci ochrony rodowiska naturalnego przed zanieczyszczeniami oraz zmniejszeniem wykorzystania surowców naturalnych. Oprócz ekologicznego aspektu recykling PWE daje równie moliwo uzyskania korzyci finansowych dla prowadzcego tak działalno. Pod pojciem recyklingu PWE rozumie si wszystkie działania, które maj na celu wprowadzi uzyskane z rozbiórki materiały do ponownego uytkowania. Mona wyróni kilka rodzajów recyklingu: • recykling materiałowy – ponowne dowolne wykorzystanie materiałów, • recykling właciwy – ponowne wykorzystanie materiałów zgodnie z przeznaczeniem (np. czci zamienne), • odzysk energetyczny – odzyskanie energii włoonej w wyprodukowanie danej czci (np. spalenie opon) [9]. 128 Mirosław Nader, Irena Jakowlewa Demonta pojazdów wycofanych z eksploatacji powinien odbywa si w obiektach do tego specjalnie stworzonych, czyli w stacjach demontau pojazdów. Zakłady te działaj w oparciu o szereg przepisów prawnych, maj pozwolenie na prowadzenie działalnoci a ich listy dostpne s w urzdach wojewódzkich. 2. PODSTAWY PRAWNE WYKONYWANIA ZADAē RECYKLINGU Działalno zakładu recyklingu pojazdów samochodowych musi by prowadzona w oparciu o obowizujce akty prawne w randze ustaw i rozporzdze. Podstawowym dokumentem regulujcym gospodark PWE jest Dyrektywa z dnia 18 wrzenia 2000 r. 2000/53/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz. Urz. WE L 269 z 21.10.2000, z pó n. zm.). Stanowi ona podstaw prawn do stworzenia przez wszystkie pastwa członkowskie ujednoliconego systemu gospodarowania odpadami: zmniejszenia ich liczby, zwikszenia liczby materiałów podlegajcych ponownemu uyciu i recyklingowi. Dokument ten okrela prawa i obowizki producentów pojazdów, uytkowników oraz zakładów prowadzcych demonta i recykling. Zawarte w Dyrektywie wskazówki i zalecenia przenoszone s na grunt prawny pastw członkowskich UE. W Polsce jest to Ustawa z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz. U. Nr 25, poz. 202). Ten akt prawny okrela zasady postpowania z pojazdami wycofanymi z eksploatacji z uwzgldnieniem ochrony zdrowia i ycia ludzi, oraz ochrony rodowiska. Reguluje on prawa i obowizki: administracji pastwowej, producentów samochodów, indywidualnych importerów, włacicieli pojazdów, stacji demontau, punktów zbierania pojazdów, w zakresie gospodarowania PWE. W zwizku z koniecznoci dostosowania prawa polskiego do wymaga UE zostały stworzone oraz zmodyfikowane midzy innymi nastpujce ustawy: • Ustawa z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz. U. Nr 25, poz. 202), • Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628, z pó n. zm.), • Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony rodowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, z pó n. zm.), • Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. 1997 Nr 98, poz. 602, z pó n. zm.), oraz rozporzdzenia wydane przez właciwych Ministrów: • Rozporzdzenia Ministra rodowiska: w sprawie zakresu informacji oraz wzorów formularzy słucych do sporzdzenia i przekazywania zbiorczych zestawie danych, w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów, w sprawie obliczania poziomów odzysku i recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz w spawie rocznego sprawozdania o pojazdach wycofanych z eksploatacji, • Rozporzdzenie Ministra Transportu i Budownictwa w sprawie listy istotnych elementów pojazdu kompletnego, • Rozporzdzenia Ministra Infrastruktury: w sprawie wykazu przedmiotów wyposaenia i czci wymontowanych z pojazdów, których ponowne uycie zagraa bezpieczestwu ruchu drogowego lub negatywnie wpływa na rodowisko, w sprawie sposobu uniewaniania dokumentów pojazdów wycofanych z eksploatacji, wzorów zawiadcze wydawanych dla tych pojazdów, sposobu przechowywania zawiadcze oraz prowadzenia ich ewidencji, Wybrane zagadnienia organizacji zakładu recyklingu samochodów osobowych • 129 Rozporzdzenie Ministra Gospodarki w sprawie minimalnych wymaga dla stacji demontau oraz sposobu demontau pojazdów wycofanych z eksploatacji. 3. OSZACOWANIE ILOCI RECYKLINGOWI W KRAJU SAMOCHODÓW MOGĄCYCH PODLEGA[ Główny Urzd Statystyczny w opracowaniach statystycznych: „Transport – wyniki działalnoci w 2007 r.” oraz „Transport – wyniki działalnoci w 2008 r.” podaje, e w Polsce liczba zarejestrowanych samochodów osobowych w roku 2006 wynosiła 13 384 229 sztuk, w roku 2007 - 14 588 739 pojazdów, natomiast w roku 2008 wzrosła do 16 079 533 samochodów. Po raz pierwszy na terytorium Polski w roku 2006 zarejestrowano 923 783 samochody osobowe, w roku 2007 – 1 128 684, natomiast w roku 2008 zarejestrowano 1 280 633 pojazdy [5]. Wzrost liczby pojazdów zarejestrowanych na terytorium Polski przedstawiono na rys.1. 1 500 000 1 280 633 1 128 684 923 783 Liczba pojazd w 1 000 000 500 000 0 2006 2007 Rok 2008 Rys. 1. Wykres liczby samochodów zarejestrowanych po raz pierwszy na terytorium Polski w latach 2006 - 2008 ródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych GUS. Wraz z wstpieniem Polski do Unii Europejskiej z roku na rok systematycznie ronie liczba aut sprowadzanych do kraju z pastw członkowskich UE. W pierwszym kwartale roku 2007 do Polski sprowadzono z pastw UE 213 830 samochodów uywanych, w porównaniu z rokiem poprzednim zaobserwowano wzrost o 74,2 %. W marcu 2007 r. do Polski sprowadzono 81 808 pojazdów samochodowych, co w porównaniu z poprzednim miesicem daje wzrost o 26,7 %, a w porównaniu z marcem roku poprzedniego – 68,7% [4]. Co wiadczy o bardzo duej dynamice przyrostu sprowadzanych do kraju pojazdów uywanych. Po polskich drogach poruszaj si samochody w rónym wieku, w 2006 roku uredniony wiek parku samochodowego wynosił 14 lat, w 2007 roku - 14,3, natomiast w roku 2008 wiek ten wynosił 13 lat i 11 miesicy. Liczb samochodów zarejestrowanych w Polsce w roku 2007 oraz 2008 z podziałem na grupy wiekowe zamieszczono w tablicy 1. Cykl ycia pojazdu okrelony jest przez szereg czynników, najwaniejszy z nich to czas uytkowania. Mona przyj e samochody, które bd podlega recyklingowi maj skoczone 16 lat eksploatacji. Analizujc powysze statystyki mona stwierdzi, i w roku 2008 potencjalny rynek dla recyklingu PWE wynosił 39,4% iloci wszystkich zarejestrowanych pojazdów samochodowych w roku 2007, czyli 5 743 870 pojazdów. W kolejnym roku zaobserwowano Mirosław Nader, Irena Jakowlewa 130 wzrost liczby pojazdów powyej 16 roku eksploatacji do 6 502 235 pojazdów, czyli 40,5% iloci wszystkich zarejestrowanych pojazdów w roku poprzednim. Tablica 1. Polski park samochodowy wg grup wiekowych w 2007 r. oraz 2008 r. Wiek pojazdu Do 2 lat Od 3 do 5 lat Od 6 do 10 lat Od 11 do 15 lat Od 16 do 20 lat Od 21 do 30 lat Powyej 30 lat Razem Liczba sztuk 2007 r. 2008 r. 684 430 838 834 1 009 495 1 101 054 3 255 369 3 202 169 3 895 575 4 435 291 2 326 393 2 699 360 2 722 319 2 876 709 695 158 926 166 14 588 739 16 079 533 ródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych GUS. Procentowy udział zarejestrowanych pojazdów wg grup wiekowych w roku 2007 oraz 2008 przedstawiono na rys. 2. oraz rys. 3. od 31 lat 4,8% od 21 do 30 lat 18,7% do 2 lat 4,7% od 3 do 5 lat 6,9% od 6 do 10 lat 22,3% od 16 do 20 lat 15,9% od 11 do 15 lat 26,7% Rys. 2. Wykres struktura pojazdów samochodowych wg grup wiekowych w 2007 r. ródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych GUS. Struktu ra po ja zd ów samochod owych wg gru p wiek owych w 2008 r. od 21 do 30 l at 17,9% od 16 do 20 lat 16,8% powy Īej 30 lat do 2 lat 5, 2% 5, 8% od 3 do 5 l at 6, 8% od 6 do 10 lat 19, 9% od 11 do 15 l at 27,6% Rys. 3. Wykres struktura pojazdów samochodowych wg grup wiekowych w 2008 r. ródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych GUS. Zakładajc, e samochody powyej 21 lat stanowi najwiksze zagroenie dla otoczenia i w najbliszym czasie musz by wycofane z eksploatacji, mona oszacowa i rocznie recyklingowi bdzie poddane ok. 800 000 samochodów z tej grupy wiekowej. Wybrane zagadnienia organizacji zakładu recyklingu samochodów osobowych 131 W prognozowaniu naley uwzgldni równie młodsze samochody, które przez odpowiednie organy zostan wycofane z eksploatacji oraz cigle rosnc liczb pojazdów sprowadzanych do kraju, co spowoduje wzrost liczby samochodów dostarczanych do stacji demontau i moe ona wynosi nawet do 1 000 000 PWE/rok . 4. ORGANIZACJA ZAKŁADU RECYKLINGU Stacja demontau to przedsibiorstwo, w którym nastpuj takie operacje technologiczne jak: dostawa i wyładunek PWE, magazynowanie przyjtych pojazdów, usuwanie substancji niebezpiecznych, oczyszczenie i przygotowanie elementów do demontau, demonta i segregacja, magazynowanie i sprzeda czci zamiennych. Miejsca wykonywania tych czynnoci s okrelone przez Rozporzdzenie Ministra Gospodarki i Pracy, kada stacja demontau podzielona jest na sze sektorów, które s odpowiednio zabezpieczone ekologicznie i wyposaone technicznie. Teren nalecy do zakładu demontau powinien by zabezpieczony przed dostpem osób postronnych. Zgodnie z Rozporzdzeniem Ministra Gospodarki i Pracy dotyczcym minimalnych wymaga dla stacji demontau oraz sposobu demontau PWE stacja dzieli si na nastpujce sektory: • Sektor I – przyjmowanie pojazdów wycofanych z eksploatacji, • Sektor II – magazynowanie przyjtych PWE, • Sektor III – usuwanie z pojazdów elementów i substancji niebezpiecznych w tym płynów, • Sektor IV – demonta z PWE przedmiotów wyposaenia i czci nadajcych si do ponownego uycia, w tym odpadów, • Sektor V – magazynowanie czci wymontowanych z PWE przeznaczonych do ponownego uycia, • Sektor VI – magazynowanie odpadów pochodzcych z demontau PWE. Stacja demontau PWE powinna mie nastpujce zabezpieczenia ekologiczne: szczelne nawierzchnie w miejscach gdzie moe nastpi wyciek substancji niebezpiecznych, szczelne krawniki, oczyszczalnia cieków, separator koalescencyjny i zasobnik sorbentów. Do podstawowych zada stacji naley: • • • • • przyjcie pojazdu od ostatniego właciciela i wydanie odpowiedniego zawiadczenia, testowanie zespołów mechanicznych przeznaczonych do ponownego uycia, usunicie czci zagraajcych bezpieczestwu pracowników (poduszki powietrzne, pirotechniczne napinacze pasów) a nastpnie usunicie płynów, czci i materiałów stwarzajcych zagroenie dla rodowiska i przekazanie ich do zakładów zajmujcych si unieszkodliwianiem, wymontowanie pozostałych czci i zespołów przeznaczonych do sprzeday, ostateczny demonta materiałów i ich zagospodarowanie. Stacja powinna by wyposaona w specjalistyczne urzdzenia techniczne takie jak: waga samochodowa, obrotnica, podnonik samochodowy oraz wózek widłowy. Ponadto w skład wyposaenia stacji powinny wchodzi urzdzenia do osuszania demontowanych pojazdów igromadzenia odzyskanych płynów: paliw, olejów, płynów chłodniczych, hamulcowych, płynów z amortyzatorów oraz gazów ze spryn gazowych i urzdze klimatyzacyjnych. W skład wyposaenia stacji powinny równie wchodzi: przecinaki do blachy oraz noyce, urzdzenia do demontau szyb, urzdzenia do testowania czci przeznaczonych do sprzeday jako zamienne, rolki napdowe, urzdzenia do demontau 132 Mirosław Nader, Irena Jakowlewa złomowanych kół samochodowych, urzdzenia do ekologicznego przeznaczonych do sprzeday oraz inny drobny sprzt warsztatowy [9]. mycia czci Kady PWE zgodnie z prawem podlega recyklingowi a przebieg demontau jest taki sam dla wszystkich pojazdów: na pocztku nastpuje przyjcie i diagnostyka, okrelenie stopnia demontau, osuszenie oraz demonta szyb, akumulatora, kół, zderzaków i innych czci zewntrznych. Nastpnie naley zdemontowa silnik, skrzyni biegów, inne zespoły napdowe oraz pozostałe czci, siedzenia i tapicerk. W czasie demontau nastpuje segregacja uzyskanych czci i materiałów do: ponownego uycia (sprzeday), regeneracji, dalszego przetworzenia oraz strzpienia [3]. Ogólny zarys podziału na fazy demontau oraz rozdział na frakcje materiałowe przedstawiono w tablicy 2 [11]. Tablica 2. Rozdział odpadów na frakcje materiałowe. ródło: opracowanie własne. 5. SYSTEM GOSPODARKI MAGAZYNOWEJ Magazynowanie czci i materiałów powinno odbywa si w dwóch fazach: w pojemnikach w pobliu stanowisk demontau oraz w duych kontenerach lub stosach w odpowiednich sektorach stacji. Magazynowanie i sprzeda czci przeznaczonych do ponownego uytku zalecane jest przez Dyrektyw Unii Europejskiej oraz Ustaw o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji, s one gromadzone w magazynie czci na regałach odpowiednio do tego dostosowanych. Elementy te s przetestowane i oznaczone np. etykietami z kodem kreskowym, co ułatwia identyfikacj i organizacj sprzeday. Małe czci magazynowane s w pojemnikach ustawionych na regałach. Czci due i cikie (np. silniki) umieszczane s na paletach a nastpnie ustawiane na regałach. Magazynujc elementy, z których mog powsta ewentualne wycieki oleju naley stosowa palety wyposaone w kuwety lub umieci kuwety Wybrane zagadnienia organizacji zakładu recyklingu samochodów osobowych 133 bezporednio pod regałami. W praktyce regały tego typu s wyodrbniane w magazynie w celu uchronienia czci czystych przed niechcianymi zabrudzeniami. Czci małe i cikie składowane s w metalowych pojemnikach, dostosowanych do transportu wózkami widłowymi. Niezalenie od sposobu składowania elementów musza by one chronione przed uszkodzeniami i łatwo dostpne dla pracowników magazynu w celu pokazania klientowi. Odpady niebezpieczne np.: przepracowane oleje, płyny chłodnicze, hamulcowe, szkło, tworzywa sztuczne, które bd poddane recyklingowi musz by posegregowane wg technologii recyklingu i magazynowane w pojemnikach pod zadaszeniem. Akumulatory składuje si w wydzielonym pomieszczeniu, którego podłogi i ciany s zabezpieczone materiałem odpornym na działanie kwasów. Do powierzchni magazynowych oprócz magazynów materiałów uzyskanych w trakcie demontau PWE zalicza si równie place postojowe samochodów oczekujcych na osuszenie, samochodów osuszonych oraz place na których składowane s odpady. Transport magazynowanych czci i materiałów na terenie stacji demontau powinien odbywa si przy pomocy wózków widłowych, natomiast odbiór pozyskanych materiałów odbywa si samochodami przystosowanymi do samodzielnego załadunku kontenerów lub samochodami, na które załadunek bdzie wykonywany wózkami widłowymi. Ruch pojazdów w zakładzie recyklingu PWE powinien by jednokierunkowy, rozwizanie tego typu zapewnia płynno ruchu oraz zmniejszenie powierzchni przeznaczonej na place manewrowe oraz postojowe. 6. DOKUMENTY STOSOWANE W ZAKŁADZIE RECYKLINGU POJAZDÓW WYCOFANYCH Z EKSPLOATACJI Zgodnie z prawem stacja demontau ma obowizek nieodpłatnie przyj kady kompletny pojazd wycofany z eksploatacji oraz wyda zawiadczenie o demontau lub o przyjciu pojazdu niekompletnego. Dokumenty te sporzdzane s w 3 egzemplarzach. Jeden egzemplarz zawiadczenia dostaje właciciel pojazdu, jeden zostaje w stacji demontau a jeden przekazywany jest do właciwego organu, który jako ostatni rejestrował pojazd. Stacja demontau ma obowizek posiada i przechowywa dokumentacj powiadczajc przekazanie odpadów do unieszkodliwienia w uprawnionych do tego zakładach odzysku. Co roku prowadzcy zakład recyklingu ma obowizek sporzdzenia sprawozda z działalnoci przedsibiorstwa, które zawieraj dane o liczbie, markach, masie i roku produkcji pojazdów przyjtych do demontau, o danych dotyczcych poziomu odzysku, unieszkodliwienia, recyklingu, z podziałem na pojazdy wyprodukowane przed dniem 1 stycznia 1980 r. i pó niejszym. Równie bardzo wanymi dokumentami s umowy zawarte z zakładami uprawnionymi do dokonywania utylizacji odpadów niebezpiecznych. W oparciu o te umowy wydawane s przez wojewod pozwolenia na działalno stacji demontau. Wzory wystawianych dokumentów oraz sprawozda jakie zobowizany jest sporzdzi właciciel stacji s zamieszczone w odpowiednich rozporzdzeniach, podane w nich s równie okresy archiwizowania dokumentacji oraz terminy składania sprawozda zbiorczych z działalnoci stacji. Pomocne w prowadzeniu dokumentacji wewntrznej zakładu oraz dokumentacji ujtej w obowizujcych przepisach s oprogramowania komputerowe wspomagajce organizacj stacji demontau pojazdów wycofanych z eksploatacji. Oprogramowania te s łatwe w instalacji i obsłudze. Doskonałym przykładem moe by oprogramowanie komputerowe Mirosław Nader, Irena Jakowlewa 134 SIRS stworzone przez PIAP, składa si ono z odrbnych modułów, które s zestawiane ze sob na yczenie zamawiajcego. Moduły dostpne w SIRS wraz z funkcjami przedstawiono w tablicy 3. Tablica 3. Oprogramowanie komputerowe SIRS wspomagajce prac stacji recyklingu PWE. Nazwa modułu „Przyjmowanie samochodów” „Strategia demontau” „Magazyn i sprzeda czci” „Gospodarka odpadami” „Fakturowanie” Funkcja Gromadzenie danych o przyjtych do recyklingu PWE, umowy kupna-sprzeday, zawiadczenia o demontau pojazdu itp. Współpracuje z modułem „Przyjmowanie samochodów”, przeprowadzenie demontau we właciwej kolejnoci. Dane dotyczce zasobów czci z PWE aktualnie znajdujcych si w sprzeday w magazynie stacji. Sprawozdawczo niezbdna w wietle obowizujcych przepisów przy wytwarzaniu, przekazywaniu, transporcie i składowaniu na wysypiskach odpadów ze stacji. Wystawianie faktur za sprzedane czci. ródło: www.piap.pl Odpowiednie moduły programu pozwalaj na prowadzenie dokumentacji kadej fazy demontau, dokumentowanie stanu technicznego oraz pochodzenia czci przeznaczonych do ponownego uytku. Oprogramowanie SIRS pozwala równie na okrelenie stanów magazynowych oraz miejsca składowania czci, odpowiednio oznakowanych. Dostpne s równie inne oprogramowania: • • • IDIS- stworzony przez europejski przemysł samochodowy, System ARES, Recykling System. Midzynarodowy System Demontau Pojazdów IDIS ma za zadanie wspomaga oraz optymalizowa proces recyklingu PWE, zawiera on baz danych o modelach, która stworzona została na podstawie danych otrzymanych od producentów pojazdów. System ARES obejmuje stacje demontau oraz punkty przyj/dystrybutorów czci, oferuje pełen zakres usług a celem najwaniejszym jest ochrona rodowiska naturalnego. Niektóre programy pozwalaj na prowadzenie sprzeday czci z PWE za pomoc sieci internetowej oraz daj moliwo członkostwa w sieci zajmujcej si sprzeda czci uywanych [9]. 7. OSZACOWANIE STRUMIENIA ODPADÓW I CZYCI DO PONOWNEGO UYCIA Z POJAZDÓW WYCOFANYCH Z EKSPLOATACJI Majc dane na temat statystycznego pojazdu przyjmowanego do stacji demontau mona oszacowa ilo poszczególnych materiałów z których jest on zbudowany. Udział poszczególnych surowców dla samochodu o redniej masie 1010 kg podano w tablicy 4 [8]. Okrelenie strumienia odpadów oraz czci do ponownego uycia wymaga zastosowania szeregu załoe, przyjcia współczynnika niekompletnoci pojazdów oraz procentowego udziału czci przeznaczonych do ponownego uycia. Udział czci zamiennych przyjmowany jest w granicy od 20% do 30% jest uzaleniony od danej stacji demontau i stosowanego w niej sposobu demontau. Współczynnik Wybrane zagadnienia organizacji zakładu recyklingu samochodów osobowych 135 niekompletnoci zaley od tego ile stacja przyjmuje rocznie pojazdów niekompletnych, liczba ta wie si z odpowiedzialnoci przez zakład demontau za brakujce istotne elementy pojazdu. Zakładajc roczn wydajno stacji na 1000 PWE oraz znajc udziały procentowe surowców w całkowitej masie pojazdu w tablicy 4 okrelono roczn mas wytworzonych odpadów w zakładzie. Tablica 4. Udział surowców w statystycznym samochodzie w UE w 2000 r oraz masa wytworzonych odpadów w zakładzie recyklingu PWE o wydajnoci 1000 pojazdów/rok Surowce Złom elaza Złom metali kolorowych Tworzywa sztuczne Gumy Szkło Płyny eksploatacyjne Inne (np. tkaniny, farby itp.) Udział surowców w statystycznym PWE [%] [kg] 65 661 5 53 9 91 5 51 4 40 11 Masa roczna wytworzonych w zakładzie odpadów [kg] 661 000 53 000 91 000 51 000 40 000 114 114 000 ródło: opracowanie własne. Warto jednak pamita, e jest to szacunkowy i sumaryczny strumie materiałów przeznaczonych do recyklingu, odpadów oraz czci zamiennych, szczegółowy podział uzaleniony jest m.in. od stanu technicznego pojazdu dostarczonego do zakładu. W praktyce w celu ustalenia masy wywoonych czci, materiałów, płynów lub odpadów, niezbdnej do sprawozda z działalnoci stacji demontau, samochody odbierajce odpady przed wjazdem na teren zakładu s waone na wadze samochodowej i ponownie waone po załadowaniu odpadami. Pojazdy wycofane z eksploatacji wwoone na teren stacji demontau s waone, co pozwala okreli dokładn wielko rocznego przepływu wejciowego i wyjciowego odpadów. Oszacowanie wielkoci strumienia czci zamiennych jest trudne ze wzgldu na bardzo zrónicowany stopie ich zuycia. 8. SYSTEM FINANSOWANIA ZAKŁADU RECYKLINGU PWE W dyrektywie UE zamieszczono zapis, który koszty zwizane z przekazaniem pojazdów do recyklingu przenosi na producentów samochodów oraz oficjalnych importerów. Zobowizani s oni do tworzenia sieci zbierania pojazdów. W przypadku dostarczenia do stacji demontau pojazdu niekompletnego cz kosztów pokrywa ostatni właciciel. Opłata ta moe wynosi do 10 zł za brakujcy kilogram masy pojazdu. Zgodnie z zapisem w ustawie z obowizku tworzenia sieci zwolnieni s importerzy wprowadzajcy mniej ni 1000 samochodów rocznie. Musz oni jedynie wnie opłat wynoszc 500 zł od kadego pojazdu przywiezionego do Polski, przeznaczon na finansowanie recyklingu. Opłaty te s wpłacane na Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej (NFOiGW). rodki z tego funduszu przeznaczone s na dofinansowanie działa w zakresie recyklingu: demontau pojazdów, działa inwestycyjnych (w zakresie zbierania i demontau PWE oraz gospodarki odpadami pochodzcymi z tych pojazdów) i dofinansowanie zbierania porzuconych pojazdów przez gminy [1]. Mirosław Nader, Irena Jakowlewa 136 Wielko dofinansowanie stacji demontau z NFOiGW bdzie uzaleniona od liczby pojazdów, które poddawane s w niej recyklingowi oraz poziomów odzysku, które wiadcz o efektywnoci ekologicznej danego zakładu. Właciciel stacji w terminie podanym przez NFOiGW musi złoy odpowiedni wniosek wraz z danymi dotyczcymi efektywnoci zakładu przez niego prowadzonego. Rada Ministrów 1 sierpnia 2006 roku zaakceptowała projekt Narodowej Strategii Spójnoci (NSS) na lata 2007-2013, który okrela wielko oraz przeznaczenie funduszy unijnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójnoci. Warto rodków finansowych przeznaczonych na ochron rodowiska wynosi a 25 mld euro, pienidze te bd przeznaczone m.in. na wspieranie kompleksowych systemów gospodarowania odpadami, instalacji umoliwiajcych recykling oraz dofinansowanie modernizacji istniejcych obiektów do wymogów prawa wspólnotowego. Uzyskanie dofinansowania z unijnych funduszu uwarunkowane jest złoeniem w terminie kompletu wymaganych dokumentów, a wielko dotacji uzaleniona jest głównie od wielkoci i zakresu przedsiwzicia [2]. Oprócz dofinansowania działalnoci stacji z NFOiGW oraz funduszy unijnych, wany jest równie przychód uzyskany w wyniku działalnoci zakładu. Stacje demontau utrzymuj si głównie z tego co zostało wymontowane z PWE: złom, uywane czci zamienne, zuyte akumulatory oraz oleje odpadowe. Szacuje si, e zyski pochodzce ze sprzeday czci zamiennych stanowi ok. 30% całego przychodu stacji demontau [7]. Stacje demontau ponosz koszty zwizane z zagospodarowaniem odpadów przez uprawnione do tego zakłady odzysku. Koszty zwizane z unieszkodliwieniem powstałych odpadów stanowi znaczn cz kosztów eksploatacyjnych stacji demontau. Bez opłat przekazywane s do recyklingu: opony, tworzywa sztuczne, filtry oraz stłuczka szklana, co powoduje zmniejszenie zysków włacicieli stacji demontau pojazdów wycofanych z eksploatacji. Roczny efekt finansowy (Ef) stacji mona oszacowa na podstawie uproszczonego wzoru: E f = D s + Dcz − K o / u − K op (1) gdzie: Ds – dochód ze sprzeday surowców [zł], Dcz – dochód ze sprzeday czci zamiennych [zł], Ko/u– koszty odzysku/unieszkodliwienia [zł], Kop – koszty operacyjne [zł]. Dochód ze sprzeday surowców (Ds): i=n k i [%] ci 100 [%] i =1 Ds = m¦ gdzie: m n ki ci (2) – masa całkowita przerabianych wraków [kg], − liczba surowców podlegajcych sprzeday, – procentowa zawarto i-tego surowca w masie wraków podana w tablicy 4, – cena i-tego surowca [zł/kg]. Wybrane zagadnienia organizacji zakładu recyklingu samochodów osobowych 137 Dochód ze sprzeday czci zamiennych (Dcz): j =m Dcz = ¦ n j ⋅ c j (3) j =1 gdzie: m − liczba czci podlegajcych ponownej sprzeday, nj – ilo sprzedanych czci j-tego typu [szt], cj – cena j-tej czci [zł/szt]. Koszty odzysku i unieszkodliwienia (Ko/u): l =n k l [%] cl l =1 100[%] K o / u = m¦ (4) gdzie: m – masa całkowita przerabianych wraków [kg], n − liczba odpadów podlegajcych odzyskowi/unieszkodliwieniu, kl – zawarto procentowa l-tego odpadu w masie wraków, – cena odzysku/unieszkodliwienia l-tego odpadu [zł/kg]. cl Na koszty operacyjne składaj si m.in.: koszty robocizny, mediów, surowców, materiałów oraz konserwacji urzdze. Okrela si je dla danego okresu prowadzenia procesu demontau [7]. Aby uzyska dobry wynik finansowy naley: • • • w wyniku procesu technologicznego uzyska maksymaln moliw liczb czci do ponownego uytku, zadba o to by surowce były dobrej jakoci (czyste), co zapewni dobr cen ich zbytu, zawrze satysfakcjonujce umowy (niskie ceny) z firmami unieszkodliwiajcymi odpady z PWE [7]. 9. PODSUMOWANIE Recykling samochodów jest zagadnieniem interdyscyplinarnym, obejmujcym zarówno problemy techniczne, ekologiczne jak i organizacyjne. Dlatego te, podejcie do tego zagadnienia powinno by kompleksowe i organizowane w skali całego kraju. Wci rosnca liczba pojazdów zarejestrowanych oraz starzejcy si park samochodowy, a take zwikszajca si wiadomo ekologiczna Polaków daje moliwo zlikwidowania szarej strefy demontau pojazdów i utworzenia sieci zakładów recyklingu PWE. Naley wic dy do zbudowania krajowego systemu recyklingu pojazdów, który bdzie sprawnie wykonywał swoje zadania. Zakłady recyklingu powinny by równomiernie rozmieszczone na terenie całego kraju a obszar ich działania nie powinien przekracza promienia 50 km. Ułatwi to uytkownikom dostarczanie pojazdów do stacji recyklingu i zmniejszy szar stref utylizacji pojazdów przez osoby do tego nieupowanione. Obecnie tylko niewielka cz PWE poddawana jest recyklingowi, naley przyj, e liczba ta bdzie dynamicznie wzrasta a podanym poziomem recyklingu bdzie poziom 85% odzysku i 80% recyklingu masy pojazdu dla samochodów wyprodukowanych po 1 stycznia 1980 roku. Mirosław Nader, Irena Jakowlewa 138 Załoenia przyjte przez Uni Europejsk zakładaj, e po roku 2015 poziom odzysku wyniesie 95%, a recyklingu 85% masy pojazdu. W celu uzyskania powyszych parametrów podjte zostały przedsiwzicia zmuszajce producentów do produkcji samochodów ekologicznych zarówno w fazie projektowania materiałowego jak i zastosowania technologii umoliwiajcych łatwy i tani recykling pojazdów. Oprzyrzdowanie prawne regulujce problematyk recyklingu PWE obejmuje 3 poziomy aktów prawnych. S to Dyrektywy UE, Ustawy Sejmowe RP oraz Rozporzdzenia Rady Ministrów. Tworz one kompletny system prawny regulujcy kompleksowo zagadnienia recyklingu PWE. LITERATURA Draniewicz B.: Opłata „recyklingowa” w ustawie wrakowej, „Recykling” 12/2006. Gola-Sienkiewicz R.: Pieniądze na stacje demontaĪu samochodów, „Recykling” 11/2006. Gola-Sienkiewicz R.: Recykling odpadów-demontaĪ pojazdów samochodowych, „Recykling” 12/2008. [4] GUS: Transport – wyniki działalnoĞci w 2007 r., Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa 2008. [5] GUS: Transport – wyniki działalnoĞci w 2008 r., Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa 2009. [6] Kanari. N, Pineau J.-L., Shallari S.: End-of-life vehicle recycling in the European Union, „JOM” 8/2003. [7] Łabryga B.: Koszty funkcjonowania stacji demontaĪu, „Recykling” 3/2007. [8] Merkisz-Guranowska A.: Recykling samochodów w Polsce, Wydawnictwo Instytutu Technologii Eksploatacji, Radom 2007. [9] Osiski J., ach P.: Wybrane zagadnienia recyklingu samochodów, Wydawnictwo Komunikacji i Łcznoci, Warszawa 2006. [10] Toyota Motor Marketing Europe: Car Recycling Europe, October 2002. [11] Zgierska K.: StrzĊpiarka – element systemu demontaĪu pojazdów, „Recykling” 11/2007. [1] [2] [3] CHOSEN ASPECTS OF ORGANIZATION OF CAR RECYCLING PLANT Abstract In this paper the chosen problems of cars recycling were introduced, also taking into account establishment logistics and recipes in range renewed the utilization of cars parts and components. The paper show different aspects of cars recycling and number of this cars in Poland. It discuss main documents which are in use, and suggest methodology of cost valuation in the recycling plant. The future is now in old cars components recycling. Key words: recycling, car, recycling plant. Recenzent: Tomasz Nowakowski
