docZasady Oceniania
download 
Reklamacja Transkrypt
Zasady Oceniania
Zasady Oceniania z Geografii I SPOSOBY SPRAWDZANIA I ZASADY OCENIANIA OSIAGNIĘĆ UCZNIÓW Do obiektywnej oceny pracy i postępów ucznia w szkole pomogą mi stopnie szkolne wyrażane cyframi w skali od 1-6, które uczeń może otrzymać podlegając niektórym z następujących form sprawdzania : • obserwacja działań w klasie, na zajęciach terenowych i wycieczkach, • współpraca w grupie, • sprawdziany, • kartkówki, • odpowiedź przy mapie, • konturówki, • ćwiczenia, • plakaty, prezentacje, portvolio, • testy, • zadania domowe. Forma sprawdzania. Częstotliwość w semestrze. Zakres Zasady przeprowadzania. Ocena Sprawdzian Po zrealizowanym dziale. Materiał obejmujący cały dział. Zapowiedziany na tydzień przed terminem. 1...6 Kartkówki do decyzji nauczyciela Materiał obejmujący 2-3 jednostki tematyczne. Bez zapowiedzi. 1...6 Odpowiednikiem może być konturówka. Prace domowe. wybrany kontynent, obszar Polski Możliwe po każdej lekcji. Na bieżąco. Zapis w zeszycie i dzienniku 1...6 uczeń może nie wykonać zadania na czas 2*, trzykrotny brak zadania oznacza ocenę ndst. Ćwiczenie. Wg potrzeby. Wskazane przez nauczyciela W trakcie lekcji. umiejętności. 1...6 Praca w grupie. 1 Materiał wskazany przez nauczyciela. Zgodność z instrukcją. 1...6 Obserwacja działań ucznia Wg potrzeby. na zajęciach terenowych i w klasie. Materiał bieżący Warunki ustalone przez nauczyciela. 1....6 Prace długoterminowe np. Stosownie do potrzeb. albumy, plakaty, prezentacje, portvolio. Materiał wskazany przez nauczyciela. Termin określa nauczyciel. Zgodność z tematem.-5pkt Estetyka -5pkt Znajomość zagadnienia i sposób prezentacji-5pkt Podsumowanie i przeliczenie przez skalę procentową Odpowiedź: a) ustna b) przy mapie. 1 lub więcej Materiał wskazany przez nauczyciela. Na dowolnej lekcji. 1....6 Test W zależności od potrzeby. Materiał wskazany przez nauczyciela. Termin określa nauczyciel. 1...6 II SPOSOBY DOKUMENTOWANIA OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW. Zapisy w: dzienniku lekcyjnym. Prace uczniów( sprawdziany, testy) dostępne do wglądu u nauczyciela. III SPOSOBY POPRAWIANIA OCEN. 1.Uczeń może poprawić każdą z ocen w terminie wyznaczonym przez nauczyciela. W sytuacjach wyjątkowych jak np. choroba, inna usprawiedliwiona nieobecność w szkole termin ten może ulec wydłużeniu. 2.Prace pisemne poprawiane są również w formie pisemnej(indywidualne przypadki ustnie), odpowiedzi -ustnie. 3. Sprawdziany są obowiązkowe- nieobecni uczniowie piszą w terminie ustalonym z nauczycielem. 4. Poprawione prace ucznia oddawane są w terminie do dwóch tygodni. 5. Nie przewiduje się tuż przed klasyfikacją poprawy ocen cząstkowych uzyskanych powyżej miesiąca wstecz. IV WYMAGANIA PROGRAMOWE NA POSZCZEGÓLNE OCENY ORAZ KRYTERIA OCENIANIA Z GEOGRAFII KLASA I Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry Celujący Uczeń: • wymienia źródła informacji geograficznej • wyróżnia dyscypliny geografii • wyjaśnia znaczenie terminu „geografia” Uczeń: • wyjaśnia, czym zajmuje się geografia fizyczna, społeczno-ekonomiczna i regionalna • podaje wymiary Ziemi oraz główne cechy jej kształtu Uczeń: • wyjaśnia różnice między elipsoidą a geoidą Uczeń: • zna imiona bądź nazwiska uczonych i ich dokonania w zakresie poznania kształtu i wymiarów Ziemi Uczeń: • omawia historię poznawania kształtu i wymiarów Ziemi • wskazuje na mapie lub na globusie równik, południk 0° oraz półkulę południową, północną, wschodnią i zachodnią • określa położenie geograficzne punktów i obszarów na mapie i globusie • wymienia cechy południków i równoleżników • wskazuje na globusie oraz mapie świata zwrotniki i koła podbiegunowe • wyjaśnia terminy: „długość geograficzna”, „szerokość geograficzna” • określa położenie matematycznogeograficzne punktów i obszarów na globusie oraz na mapie • odszukuje obiekty na mapie na podstawie podanych współrzędnych geograficznych • oblicza odległość (rozciągłość południkową) między dwoma punktami na mapie, korzystając z zależności 1° – 111,2 km • stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „długość geograficzna”, „szerokość geograficzna • podaje wartość azymutu geograficznego • podaje zasady działania oraz możliwości wykorzystania odbiornika GPS • wyjaśnia terminy: „skala”, „siatka kartograficzna” • wymienia rodzaje skal oraz podaje ich przykłady • podaje różnice między planem a mapą • dokonuje podziału map ze względu na ich skalę oraz treść • podaje różnice między siatką kartograficzną a geograficzną • posługuje się skalą mapy do obliczania odległości w terenie • wykazuje znaczenie skali mapy w przedstawianiu różnych informacji geograficznych na mapie • przekształca postacie skali • posługuje się w terenie planem miasta • oblicza skalę mapy, znając odległość rzeczywistą między obiektami przedstawionymi na mapie • wyjaśnia, na czym polega generalizacja mapy oraz uzasadnia jej przydatność • wymienia metody przedstawiania • odczytuje z map informacje zjawisk na mapach przedstawione za pomocą różnych metod • wyjaśnia terminy: „wysokość względna” kartograficznych, w tym odczytuje , „wysokość bezwzględna”, „poziomica” wysokość bezwzględną • oblicza wysokość względną wybranych punktów oraz charakteryzuje rzeźbę terenu na podstawie rysunku poziomicowego i mapy hipsometrycznej • charakteryzuje wybrane metody przedstawiania zjawisk na mapach • stosuje ze zrozumieniem terminy: „wysokość względna”, „wysokość bezwzględna” • charakteryzuje sposoby przedstawiania rzeźby terenu na mapach • analizuje i interpretuje treści map ogólnogeograficznych, tematycznych, turystycznych • posługuje się w terenie planem oraz • projektuje i opisuje trasy podróży na mapą topograficzną, turystyczną i podstawie map turystycznych, samochodową (m.in. orientuje mapę oraz topograficznych i samochodowych identyfikuje obiekty geograficzne na mapie i w terenie) • lokalizuje na mapach (również konturowych) najważniejsze obiekty geograficzne na świecie i w Polsce • dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych • identyfikuje położenie i charakteryzuje odpowiadające sobie obiekty geograficzne na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych • przeprowadza prostą interpolację, np. wykreśla poziomice • wymienia nazwy ciał niebieskich • wymienia nazwy planet Układu znajdujących się w Układzie Słonecznym Słonecznego, zaczynając od nazwy planety znajdującej się najbliżej Słońca • rozpoznaje i nazywa ciała niebieskie przedstawione na ilustracji • charakteryzuje wybrane ciała niebieskie: • omawia rolę lotów kosmicznych w planety, planetoidy, gwiazdy, satelity, poznaniu wszechświata meteory i meteoryty • wyjaśnia terminy: „ruch obiegowy Ziemi”, „równonoc wiosenna”, „równonoc jesienna”, „przesilenie zimowe”, „przesilenie letnie” • wymienia daty dni rozpoczynających pory roku • podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchu obiegowego Ziemi • korzystając z danych liczbowych, porównuje planety Układu Słonecznego • podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi • podaje daty przesileń i równonocy na • posługując się rysunkiem, wyjaśnia • oblicza wysokość Słońca nad podstawie ilustracji przedstawiających zjawiska zaćmienia Słońca i zaćmienia widnokręgiem oświetlenie Ziemi w ciągu roku Księżyca • podaje różnicę między teorią • charakteryzuje strefy oświetlenia Ziemi geocentryczną i heliocentryczną • wyjaśnia przyczyny występowania dnia i • przedstawia (wykorzystując również nocy polarnej własne obserwacje) zmiany w oświetleniu Ziemi oraz w długości trwania dnia i nocy w różnych szerokościach geograficznych i porach roku • wyjaśnia terminy: „ruch obrotowy Ziemi”, „południe”, „północ”, „doba”, „górowanie Słońca”, „południk miejscowy”, „gnomon” • podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchu obrotowego Ziemi • podaje kierunek i czas obrotu Ziemi dookoła własnej osi • podaje cechy ruchu obrotowego Ziemi • opisuje dzienną wędrówkę Słońca po sklepieniu niebieskim, posługując się ilustracją lub planszą • charakteryzuje dwa rodzaje prędkości • omawia ruch obrotowy Ziemi, Ziemi posługując się tellurium lub globusem • omawia zastosowanie gnomonu • posługuje się ze zrozumieniem pojęciem „ruch obrotowy” • wyjaśnia terminy: „czas słoneczny”, „czas strefowy”, „czas urzędowy” • wyjaśnia, dlaczego zostały wprowadzone strefy czasowe i międzynarodowa linia zmiany daty • wymienia rodzaje kalendarzy i podaje ich cechy • posługuje się mapą stref czasowych do określania różnicy czasu strefowego i słonecznego na Ziemi • oblicza kąt, o jaki obraca się Ziemia w określonym czasie • oblicza czas słoneczny i strefowy danego • ustala, jaki dzień tygodnia nastąpi po przekroczeniu międzynarodowej linii miejsca na podstawie jego położenia zmiany daty matematyczno-geograficznego • charakteryzuje czas słoneczny, strefowy, uniwersalny i urzędowy • stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „czas słoneczny”, „czas strefowy”, „czas uniwersalny” i „czas urzędowy” • wyjaśnia terminy: „atmosfera”, „troposfera” • podaje skład chemiczny powietrza atmosferycznego • wymienia nazwy warstw atmosfery, zaczynając od nazwy tej warstwy, która znajduje się najbliżej powierzchni Ziemi • omawia na podstawie schematu zmiany temperatury powietrza w poszczególnych warstwach atmosfery • charakteryzuje poszczególne warstwy atmosfery • oblicza zmiany temperatury powietrza wraz ze wzrostem lub spadkiem wysokości • charakteryzuje zjawisko inwersji temperatury powietrza • omawia wpływ człowieka na zmiany zachodzące w składzie powietrza atmosferycznego • wyjaśnia termin „izoterma” • podaje czynniki wpływające na temperaturę powietrza na Ziemi • analizuje temperaturę powietrza w wybranych miejscach na podstawie map klimatycznych lub wykresu przebiegu temperatury powietrza • oblicza średnią roczną amplitudę • wymienia czynniki klimatotwórcze oraz temperatury powietrza oraz średnią roczną wyjaśnia na przykładach ich wpływ na temperaturę powietrza zróżnicowanie temperatury powietrza na • sporządza wykres przedstawiający Ziemi przebieg temperatury powietrza • omawia zależność temperatury powietrza od kąta padania promieni słonecznych • charakteryzuje skale (Celsjusza, Fahrenheita i Kelvina), wykorzystywane do określania wartości temperatury powietrza • wyjaśnia pojęcia: „ciśnienie atmosferyczne”, „niż baryczny”, „wyż baryczny”, „izobara” • wymienia przykłady wiatrów stałych i okresowo zmiennych oraz lokalnych, występujących na kuli ziemskiej • wyjaśnia przyczynę powstawania wiatru • sporządza schemat wyżu i niżu barycznego • wskazuje na mapie świata obszary występowania różnych rodzajów wiatrów • charakteryzuje rodzaje wiatrów na podstawie ilustracji • stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „niż baryczny”, „wyż baryczny” • wyjaśnia, w jaki sposób powstają cyklony tropikalne, charakteryzuje je i podaje ich przykłady • wymienia rodzaje opadów i osadów atmosferycznych • wyjaśnia terminy: „wilgotność powietrza”, „wilgotność względna”, „resublimacja” • analizuje występowanie opadów na kuli ziemskiej na podstawie mapy stref klimatycznych • podaje przykłady obszarów charakteryzujących się nadmiarem lub niedoborem opadów atmosferycznych • wymienia rodzaje opadów i osadów atmosferycznych ze względu na sposób powstania • omawia przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia opadów atmosferycznych na Ziemi • rozpoznaje przedstawione na ilustracji opady i osady atmosferyczne • wyjaśnia na podstawie schematu procesy • charakteryzuje rodzaje chmur, a także powstawania chmur, opadów opadów i osadów atmosferycznych na kuli i osadów atmosferycznych ziemskiej • wyjaśnia terminy: „pogoda”, „klimat” • wymienia czynniki klimatotwórcze • wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref klimatycznych na Ziemi • wymienia strefy klimatyczne na kuli ziemskiej i wskazuje ich zasięg na mapie • wykazuje na przykładach związek między wysokością Słońca a temperaturą powietrza • podaje różnice między klimatem a pogodą • charakteryzuje wpływ czynników klimatotwórczych na klimat • charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach meteorologicznych, położonych w różnych strefach klimatycznych • stosuje ze zrozumieniem terminy: • charakteryzuje strefy klimatyczne pod „pogoda”, „klimat” względem warunków sprzyjających • charakteryzuje klimat górski działalności człowieka • podaje na podstawie map tematycznych zależności między strefami oświetlenia Ziemi a strefami klimatycznymi • wymienia nazwy oceanów i wskazuje te • omawia na podstawie schematu zasoby oceany na mapie świata wodne Ziemi • podaje przykłady ruchów wody morskiej • wskazuje na mapie świata wybrane • wyjaśnia terminy: „kondensacja”, prądy morskie oraz wymienia ich nazwy „parowanie”, • wymienia stany skupienia wody w „morze”, „zatoka”, przyrodzie i podaje przykłady ich „cieśnina” występowania • omawia obieg wody • charakteryzuje przyczyny w przyrodzie na podstawie schematu i skutki ruchów wody morskiej • dostrzega i wyjaśnia związki między warunkami klimatycznymi a zasoleniem wody morskiej • wyjaśnia terminy: „rzeka główna”, „dopływ”, „zlewisko”, „dorzecze”, „dział wodny” • wskazuje na mapie świata najdłuższe rzeki • wyjaśnia termin „przepływ” • zaznacza na ilustracji dorzecze, dział wodny i zlewisko • wymienia elementy dorzecza • wymienia rodzaje i podaje przykłady zasilania rzek • podaje przykłady gospodarczego wykorzystania rzek • analizuje wykresy długości rzek i ich przepływu • wyjaśnia terminy: „jezioro”, „bagno”, „wieloletnia zmarzlina • wymienia różne typy genetyczne jezior • nazywa i wskazuje na mapie różne typy • omawia warunki powstawania bagien genetyczne jezior oraz obszary bagienne • podaje przykłady gospodarczego wykorzystania stawów i sztucznych zbiorników wodnych • charakteryzuje zjawisko El Nino • wyjaśnia związki między warunkami • charakteryzuje powodzie i podaje ich klimatycznymi, a rodzajem zasilania rzek przykłady • stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „rzeka główna”, „dopływ”, „zlewisko”, „dorzecze”, „dział wodny” • charakteryzuje różne typy genetyczne jezior i podaje ich przykłady • wyjaśnia terminy: „wody podziemne”, „źródło”, „wody artezyjskie”, „gejzer” • wymienia rodzaje wód podziemnych podaje przykłady gospodarczego • analizuje budowę niecki artezyjskiej na wykorzystania wód podziemnych podstawie ilustracji • wskazuje na mapie świata obszary występowania wód artezyjskich i gejzerów • omawia procesy prowadzące do aktywności gejzeru • charakteryzuje wybrane rodzaje wód podziemnych • wymienia warstwy wnętrza Ziemi w kolejności od warstwy znajdującej się najgłębiej • wymienia metody badania wnętrza Ziemi • podaje różnicę między litosferą a skorupą ziemską • omawia na podstawie schematu budowę • charakteryzuje metody badania wnętrza • charakteryzuje warstwy wnętrza Ziemi wnętrza Ziemi Ziemi i podaje ich zastosowanie • omawia zróżnicowanie temperatury • wyjaśnia termin „prądy konwekcyjne wnętrza Ziemi • wymienia nazwy wybranych skał i minerałów • wyjaśnia terminy: „skała”, „minerał” • wskazuje różnice między minerałem a skałą • podaje przykłady gospodarczego wykorzystania skał • podaje przykłady minerałów skałotwórczych • określa wiek Ziemi • wymienia nazwy er, zaczynając od najstarszej • omawia na podstawie tabeli • wyjaśnia rolę skamieniałości stratygraficznej najważniejsze wydarzenia przewodnich w odtwarzaniu dziejów z przeszłości geologicznej Ziemi Ziemi • podaje przykłady skamieniałości • przedstawia hipotezy wyginięcia przewodnich dinozaurów • rozpoznaje skały i określa ich rodzaj • charakteryzuje niebezpieczeństwa związane z zanieczyszczeniem wód podziemnych • charakteryzuje wybrane skały i warunki ich powstawania • dostrzega zmiany w świecie • omawia najważniejsze wydarzenia w organicznym w dziejach Ziemi poszczególnych erach dziejów Ziemi • wymienia nazwy okresów geologicznych • wymienia procesy wewnętrzne • podaje główne cechy płytowej budowy • omawia skutki wulkanizmu i trzęsień kształtujące rzeźbę powierzchni Ziemi litosfery ziemi • wyjaśnia terminy: „wulkan”, „lawa”, • wskazuje na mapie świata obszary „magma”, „hipocentrum”, „epicentrum”, aktywne sejsmicznie „Ognisty Pierścień Pacyfiku” • wymienia przykłady wulkanów i • wymienia produkty erupcji wulkanicznej wskazuje je na mapie • wykazuje związki pomiędzy płytową • stosuje ze zrozumieniem terminy: budową litosfery „hipocentrum”, a występowaniem zjawisk wulkanicznych „epicentrum”, „orogeneza” i trzęsień ziemi • wymienia na podstawie schematu elementy budowy wulkanu • wymienia nazwy orogenez i rodzaje gór • wskazuje na mapie świata przykłady gór • wyjaśnia terminy: „ruchy górotwórcze”, fałdowych, wulkanicznych i zrębowych „góry fałdowe”, „góry zrębowe” • wymienia nazwy wielkich form ukształtowania powierzchni Ziemi • charakteryzuje wielkie formy ukształtowania powierzchni Ziemi • omawia różnice między górami fałdowymi a zrębowymi • określa na podstawie danych statystycznych ukształtowanie powierzchni kontynentów • charakteryzuje na podstawie schematów mechanizm powstawania gór fałdowych i zrębowych • wyjaśnia terminy: „wietrzenie”, „erozja” • wymienia procesy zewnętrzne • wymienia rodzaje wietrzenia kształtujące rzeźbę powierzchni Ziemi • charakteryzuje rodzaje wietrzenia i formy terenu powstałe w jego wyniku • rozpoznaje na ilustracjach formy terenu • charakteryzuje wybrane rodzaje ruchów powstałe masowych w wyniku wietrzenia • posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: „wietrzenie”, „erozja” • wyjaśnia terminy: „krasowienie”, „erozja” • podaje rodzaje skał, które ulegają krasowieniu • podaje przykłady form krasowych występujących na powierzchni i w głębi Ziemi • wskazuje na mapie regiony, w których występują zjawiska krasowe • charakteryzuje na podstawie ilustracji budowę jaskini oraz występujące w niej formy krasowe • omawia procesy krasowe i wyjaśnia, w • zapisuje reakcję chemiczną jaki sposób powstają formy krasowe rozpuszczania skały wapiennej • posługuje się ze zrozumieniem terminami: „krasowienie”, „erozja” • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działania procesów krasowych wymienia rodzaje ujść rzecznych • wyjaśnia terminy: „erozja wgłębna”, „erozja boczna”, „akumul wskazuje na mapie świata przykłady rzek wyjaśnia proces powstawania meandrów posiadających ujście deltowe lub • omawia warunki sprzyjające lejkowate powstawaniu delt oraz ujść lejkowatych • podaje przykłady form erozji i akumulacji rzecz przedstawia rzeźbotwórczą rolę rzeki w stosuje ze zrozumieniem pojęcia „spadek jej górnym, środkowym i dolnym odcinku rzeki” oraz oblicza średni spadek rzeki • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby terenu powstałe w wyniku działalności rzeki • wyjaśnia pojęcie: „granica wiecznego śniegu” • wskazuje na mapie świata obszary występowania lądolodów • wskazuje różnice między lodowcem górskim a lądolodem • dostrzega związek między warunkami klimatycznymi a występowaniem lodowców górskich i lądolodów na Ziemi rozpoznaje i podpisuje na schemacie formy polodowcowe • wymienia przykłady form powstałych w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów przedstawia rzeźbotwórczą rolę lodowców wyjaśnia wpływ zmian klimatycznych na górskich zmiany powierzchni pokrywy lodowej i lądolodów • stosuje ze zrozumieniem pojęcie: „granica wiecznego śniegu” • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów podaje przykłady form powstałych na skutek erozyjnej i akumulacyjnej działalności wiatru • wskazuje różnice między barchanem i wydmą paraboliczną przedstawia rzeźbotwórczą rolę wiatru • określa genezę wybranych pustyń • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działalności wiat wyjaśnia terminy: „korazja”, „niecka deflacyjna”, wskazuje na mapie wybrane pustynie „wydma paraboliczna”, „barchan”, „grzyb • wymienia rodzaje pustyń ze wzg. na skalny” budowę i położenie • wskazuje na mapie świata typy wybrzeży omawia wpływ szaty roślinnej na rzeźbotwórczą działalność wiatru • wskazuje na mapie świata obszary zagrożone pustynnieniem KLASA II Dopuszczający uczeń: Dostateczny uczeń: Dobry uczeń: Bardzo dobry uczeń: wyjaśnia znaczenie terminu określa położenie porównuje linię brzegową Afryki „pustynnienie” matematycznoz linią brzegową innych • określa położenie -geograficzne Afryki kontynentów • wymienia nazwy stref geograficzne Afryki • określa cechy ukształtowania • wykazuje na przykładzie strefy klimatyczno-roślinno• podaje cechy linii brzegowej powierzchni Afryki Sahelu związek pomiędzy -glebowych Afryki Afryki • omawia wpływ wybranych formami gospodarowania • wskazuje na mapie • wymienia czynniki geograficzne czynników klimatotwórczych człowieka a zasobami wodnymi ogólnogeograficznej Afryki kształtujące klimat Afryki na klimat Afryki • wyjaśnia mechanizm wybrane elementy linii • przyporządkowuje strefom • wyjaśnia występowanie stref powstawania systemu rowów brzegowej, krainy klimatycznym Afryki klimatycznotektonicznych geograficzne, rzeki odpowiednie formacje roślinne -roślinno-glebowych w Afryce i jeziora oraz podaje ich nazwy i typy gleb • charakteryzuje klimat, formacje • opisuje występowanie wód roślinne oraz gleby w powierzchniowych w Afryce poszczególnych strefach • opisuje sposoby klimatycznogospodarowania -roślinno-glebowych Afryki w strefie Sahelu • oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Afryki • wskazuje Afrykę na mapie świata • wyjaśnia znaczenie terminu „gęstość zaludnienia” • podaje liczbę ludności Afryki • wymienia nazwy odmian ludzkich zamieszkujących Afrykę • wymienia przyczyny ubóstwa państw Afryki • wymienia nazwy najgęściej i najsłabiej zaludnionych obszarów w Afryce • wymienia problemy mieszkańców Afryki Celujący uczeń: • wyjaśnia przyczyny symetrycznego układu stref klimatyczno-roślinno-glebowych w Afryce • uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania w środowisku charakteryzującym się poważnymi niedoborami słodkiej wody • proponuje działania mające na celu zahamowanie procesu pustynnienia w strefie Sahelu • wyjaśnia znaczenie terminów: • identyfikuje przyczyny ubóstwa • wyjaśnia przyczyny • uzasadnia twierdzenie, że „eksplozja demograficzna”, społeczeństwa Afryki i skutki wysokiego przyrostu Afryka jest najbiedniejszym „przyrost naturalny”, • omawia wartość HDI naturalnego kontynentem świata „współczynnik przyrostu w wybranych krajach w Afryce • proponuje działania mające naturalnego”, „produkt krajowy na podstawie mapy • analizuje przyczyny na celu ograniczenie brutto (PKB), „wskaźnik rozwoju tematycznej i skutki głodu w Afryce problemów mieszkańców społecznego (HDI)” • ocenia wpływ warunków • analizuje przyczyny Afryki (głodu, konfliktów • omawia zróżnicowanie naturalnych i skutki konfliktów zbrojnych zbrojnych, niedostatku wody ludności Afryki na rozmieszczenie ludności trwających pitnej, AIDS) • opisuje zmiany liczby ludności • wymienia przyczyny w Afryce w Afryce i skutki konfliktów zbrojnych • określa związki pomiędzy • omawia przyczyny eksplozji trwających problemami wyżywienia, demograficznej w Afryce w Afryce występowaniem chorób • opisuje, na podstawie mapy, • oblicza współczynnik przyrostu a poziomem życia rozmieszczenie ludności w naturalnego w krajach Afryki położonych na Afryce południe od Sahary • wskazuje Egipt i RPA na • charakteryzuje położenie • opisuje, na podstawie mapy • wykazuje związki między • wykazuje, że Egipt jest mapie świata, podaje nazwy geograficzne oraz środowisko gospodarczej, czynniki warunkami przyrodniczymi jednym ich stolic oraz nazwy państw przyrodnicze Egiptu warunkujące rozmieszczenie a rozwojem gospodarki Egiptu i z najdynamiczniej sąsiadujących z tymi krajami i RPA obszarów koncentracji RPA rozwijających się państw • wymienia najważniejsze cechy • analizuje gęstość zaludnienia przemysłu i rolnictwa • analizuje dane statystyczne Afryki środowiska przyrodniczego i współczynnik przyrostu w Egipcie i RPA dotyczące struktury eksportu • wykazuje korzyści wynikające Egiptu naturalnego w Egipcie • wykazuje znaczenie turystyki RPA ze strategicznego położenia i RPA • omawia czynniki decydujące dla gospodarki Egiptu i formułuje wnioski Egiptu • wymienia nazwy obszarów o rozmieszczeniu ludności w • analizuje zmiany • wykazuje zależności między • wykazuje, że RPA jest gęsto zaludnionych w Egipcie RPA w środowisku przyrodniczym warunkami przyrodniczymi najbogatszym krajem Afryki • wymienia nazwy surowców • opisuje warunki sprzyjające Doliny Nilu po wybudowaniu a rozmieszczeniem ludności w mineralnych występujących rozwojowi gospodarki w zapory i zbiornika pod Egipcie i RPA w Egipcie i w RPA Egipcie Asuanem • wymienia najważniejsze cechy • opisuje wybrane atrakcje • analizuje udział i miejsce RPA w gospodarki RPA turystyczne Egiptu światowym wydobyciu • wyjaśnia znaczenie Kanału • przedstawia pozytywne surowców mineralnych Sueskiego i negatywne skutki budowy tamy• wykazuje rolę surowców w Asuanie mineralnych • przedstawia uwarunkowania w kształtowaniu gospodarki rozwoju gospodarczego RPA RPA • opisuje warunki życia na terenach uprzemysłowionych w RPA • wskazuje Amerykę na mapie • określa położenie określa położenie świata geograficzne Ameryki matematyczno• wyjaśnia znaczenie terminów: • opisuje przebieg granicy -geograficzne Ameryki „Ameryka Łacińska”, „Ameryka między Ameryką Północną • wykazuje wpływ rzeźby terenu Środkowa” a Południową na cechy klimatu Ameryki • wskazuje wybrane elementy • analizuje znaczenie Kanału • opisuje cechy klimatu Ameryki linii brzegowej Ameryki na Panamskiego Północnej mapie oraz podaje ich nazwy • opisuje linię brzegową Ameryki i Południowej na podstawie klimatogramów oraz mapy klimatycznej oblicza rozciągłość południkową • wykazuje związki między i równoleżnikową Ameryki budową geologiczną • porównuje linię brzegową a ukształtowaniem pionowym i ukształtowanie powierzchni Ameryki Ameryki • wyjaśnia mechanizm z linią brzegową oraz powstawania tornad ukształtowaniem powierzchni innych kontynentów • omawia skutki południkowego wymienia czynniki geograficzne przyporządkowuje strefom kształtujące klimat Ameryki klimatycznym • wskazuje na mapie charakterystyczną dla nich najważniejsze krainy roślinność geograficzne, rzeki • wskazuje na mapie oraz i jeziora Ameryki Północnej i nazywa obszary aktywne Południowej oraz podaje ich sejsmicznie nazwy i wulkanicznie w Ameryce wyjaśnia przyczyny wulkanizmu i trzęsień ziemi w Ameryce • wykazuje wpływ wybranych czynników klimatotwórczych na klimat Ameryki układu form rzeźby terenu w Ameryce Północnej i Południowej • wykazuje wpływ klimatu na rozmieszczenie roślinności w Ameryce • wymienia nazwy rdzennych • wyjaśnia znaczenie terminu • analizuje przyczyny • wykazuje zależności między • analizuje przyczyny wzrostu mieszkańców Ameryki oraz „saldo migracji” i kierunki migracji ludności do warunkami naturalnymi liczby ludności Ameryki oraz odmian ludzkich • wyjaśnia pochodzenie ludności Ameryki a rozmieszczeniem ludności w prognozuje dalsze jej zmiany zamieszkujących Amerykę Ameryki • wyjaśnia wpływ migracji na Ameryce • wyjaśnia znaczenie terminów: • opisuje wielkie migracje w zróżnicowanie kulturowe i • wyjaśnia, dlaczego Ameryka „imigracja”, „emigracja” dziejach Ameryki etniczne ludności Ameryki określana jest mianem tygla • wyjaśnia przyczyny • wykazuje zróżnicowanie • porównuje strukturę etniczną w kultur zróżnicowania ludności Ameryki ludności Ameryki wybranych krajach Ameryki • oblicza saldo migracji • wskazuje na mapie • analizuje saldo migracji i formułuje wnioski i formułuje wnioski obszary gęsto i słabo • opisuje pochodzenie ludności • wyróżnia główne cechy zaludnione oraz podaje ich Ameryki i podaje przyczyny nazwy • wymienia przyczyny dużego zróżnicowania kulturowego oraz • wskazuje na mapie zróżnicowania etnicznego i etnicznego Ameryki Północnej i największe miasta Ameryki i kulturowego ludności Ameryki Południowej wymienia ich nazwy • opisuje, korzystając • analizuje, na podstawie mapy, z mapy, rozmieszczenie rozmieszczenie ludności w ludności Ameryki Północnej i Ameryce Północnej i Południowej Południowej • porównuje liczbę ludności w wybranych krajach Ameryki • wskazuje na mapie świata • określa położenie • analizuje strukturę PKB • analizuje uwarunkowania • udowadnia, że Stany Stany Zjednoczone, podaje geograficzne Stanów Stanów Zjednoczonych rozwoju przemysłu Zjednoczone są potęga nazwę ich stolicy i nazwy Zjednoczonych i formułuje wnioski nowoczesnych technologii gospodarczą świata państw sąsiadujących • omawia cechy ukształtowania • ocenia przyrodnicze • wykazuje wysoki poziom • analizuje problem nielegalnej • wymienia najważniejsze cechy powierzchni Stanów i pozaprzyrodnicze warunki rozwoju gospodarczego imigracji do Stanów środowiska przyrodniczego Zjednoczonych rozwoju rolnictwa Stanów Zjednoczonych Zjednoczonych Stanów Zjednoczonych • wyjaśnia uwarunkowania • charakteryzuje dominujący typ • wykazuje zależność między • wymienia nazwy wysokiego poziomu rozwoju gospodarki rolnej wysokim poziomem gospodarki najważniejszych surowców gospodarczego Stanów w Stanach Zjednoczonych mineralnych wydobywanych Zjednoczonych • analizuje strukturę a poziomem rozwoju transportu w Stanach Zjednoczonych • opisuje cechy rolnictwa użytkowania ziemi w Stanach Zjednoczonych • przedstawia najważniejsze Stanów Zjednoczonych w Stanach Zjednoczonych • wykazuje związki między cechy gospodarki Stanów • wskazuje na mapie Stanów • porównuje ruch pasażerski w gospodarką a warunkami Zjednoczonych Zjednoczonych obszary portach lotniczych Stanów środowiska • wymienia nazwy głównych rolnicze oraz wymienia ich Zjednoczonych i innych państw w najważniejszych regionach roślin uprawianych na terenie nazwy oraz formułuje wnioski gospodarczych Stanów Stanów Zjednoczonych • wskazuje na mapie oraz • określa rolę Stanów Zjednoczonych • wymienia nazwy regionów charakteryzuje regiony Zjednoczonych gospodarczych Stanów gospodarcze Stanów w gospodarce światowej Zjednoczonych Zjednoczonych • charakteryzuje oraz wskazuje • wyjaśnia znaczenie terminów: • opisuje zróżnicowanie ludności na mapie megalopolis „megalopolis”, „technopolia” Stanów Zjednoczonych wschodniego wybrzeża • wskazuje na mapie największe • uzasadnia, że Stany aglomeracje Stanów Zjednoczone są krajem Zjednoczonych oraz wymienia imigrantów ich nazwy • wskazuje na mapie regiony o największej gęstości zaludnienia w Stanach Zjednoczonych oraz podaje ich nazwy • wskazuje na mapie świata Brazylię i podaje nazwę jej stolicy • wskazuje na mapie wybrane krainy geograficzne i najważniejsze rzeki Brazylii oraz wymienia ich nazwy • wskazuje na mapie największe miasta Brazylii i wymienia ich nazwy • wymienia problemy wielkich miast Brazylii • wymienia skutki wylesiania Amazonii • określa położenie • analizuje skutki gwałtownego • analizuje zmiany poziomu • przedstawia problemy Indian geograficzne Brazylii wzrostu liczby ludności w urbanizacji w Brazylii • opisuje portugalskie korzenie wielkich miastach Brazylii i formułuje wnioski ludności Brazylii • opisuje uwarunkowania • analizuje naturalne • wyjaśnia przyczyny wysokiego rozmieszczenia ludności i antropogeniczne zagrożenia poziomu urbanizacji w Brazylii Brazylii dla puszczy amazońskiej • określa cechy rozwoju • analizuje przyczyny • wykazuje wpływ warunków i problemy wielkich miast i skutki migracji ludności ze wsi naturalnych na rozmieszczenie Brazylii do miast ludności Brazylii • charakteryzuje rozmieszczenie • wykazuje problemy wielkich ludności Brazylii miast Brazylii • wyjaśnia znaczenie terminu • analizuje przyczyny „fawele” i skutki wylesiania Amazonii • omawia działania podejmowane przez mieszkańców Brazylii w celu zagospodarowania interioru • opisuje konflikt interesów pomiędzy ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem wskazuje na mapie świata Australię i Oceanię • wymienia nazwy osobliwości przyrodniczych Australii • wyjaśnia znaczenie terminu „endemit” określa położenie geograficzne Australii i Oceanii • opisuje, korzystając z mapy, linię brzegową i ukształtowanie pionowe Australii wykazuje przyczyny i skutki ubóstwa wód powierzchniowych w Australii • ocenia znaczenie wód artezyjskich oblicza rozciągłość południkową • porównuje, korzystając z map, i równoleżnikową Australii środowisko przyrodnicze • analizuje zależności między Australii ze środowiskiem warunkami klimatycznymi przyrodniczym innych a występowaniem wód kontynentów powierzchniowych wskazuje na mapie najważniejsze obiekty geograficzne Australii: rzeki, jeziora i krainy geograficzne oraz wskazuje na mapie Australii obszary o największej gęstości zaludnienia oraz obszary niezamieszkane • wskazuje na mapie największe miasta Australii oraz wymienia ich nazwy • wymienia główne cechy gospodarki Związku Australijskiego • omawia rozmieszczenie basenów artezyjskich w Australii charakteryzuje cechy klimatu analizuje uwarunkowania ocenia warunki środowiska oraz specyfikę świata roślin i rozmieszczenia ludności w przyrodniczego Australii zwierząt Australii na podstawie Australii i Oceanii z punktu widzenia warunków map klimatycznych • omawia wybrane zagadnienia życia i klimatogramów wyjaśnia gospodarcze ze i gospodarki ludziwyjaśnia znaczenie terminów: „basen szczególnymuwzględnieniem zależności między warunkami artezyjski”, „studnia artezyjska” roli górnictwa i rolnictwa środowiska przyrodniczego • przedstawia, na podstawie Australii a sposobami • opisuje rdzennych map tematycznych, główne gospodarowania mieszkańców Australii cechy gospodarki Związku w rolnictwie • wyjaśnia uwarunkowania Australijskiego na tle rozwoju hodowli owiec warunków naturalnych w Związku Australijskim • dokonuje podziału geograficznego Oceanii na podstawie mapy ogólnogeograficznej wykazuje zależność między symetrycznym położeniem Australii po obu stronach zwrotnika Koziorożca a uwarunkowaniami klimatycznymi • wyjaśnia znaczenie terminów: „Arktyka”, „Antarktyka” • wskazuje na mapie świata Arktykę i Antarktykę • wymienia główne cechy środowiska przyrodniczego Arktyki i Antarktyki ze szczególnym uwzględnieniem cech klimatu • wyjaśnia znaczenie terminów: „góra lodowa”, „pak lodowy” • wymienia najważniejsze zmiany obserwowane w środowisku przyrodniczym obszarów polarnych • przedstawia cechy położenia • opisuje czynniki warunkujące • charakteryzuje badania • proponuje działania mające Arktyki klimat obszarów prowadzone przez naukowców na celu zahamowanie i Antarktyki na podstawie mapy okołobiegunowych w Antarktyce i Arktyce niekorzystnych zmian świata • wyjaśnia występowanie • porównuje środowisko w środowisku przyrodniczym • wyjaśnia uwarunkowania cech pokrywy lodowej przyrodnicze Arktyki i Antarktyki obszarów okołobiegunowych środowiska przyrodniczego na obszarach Antarktyki i Arktyki okołobiegunowych • opisuje działalność człowieka • omawia sytuację prawną w Arktyce Antarktyki i Antarktyce • wykazuje konieczność ochrony • wymienia główne cechy przyrody obszarów i przyczyny zmian okołobiegunowych w środowisku przyrodniczym • omawia wkład Polaków w obszarów okołobiegunowych badania obszarów polarnych • wymienia nazwy dwóch polskich polarnych stacji badawczych • wyjaśnia znaczenie terminu • określa położenie „Eurazja” geograficzne Eurazji • wskazuje na mapie świata i Azji Eurazję i Azję • charakteryzuje ukształtowanie • wymienia przykłady powierzchni Azji kontrastów geograficznych Azji • opisuje cechy klimatu Azji na • wskazuje na mapie wybrane podstawie klimatogramów i elementy linii brzegowej Azji i mapy klimatycznej podaje ich nazwy • charakteryzuje wybrane strefy • wymienia czynniki roślinne Azji geograficzne kształtujące • opisuje rozmieszczenie wód klimat Azji powierzchniowych w Azji na • wskazuje na mapie podstawie mapy najważniejsze krainy • przedstawia kontrasty geograficzne, rzeki geograficzne Azji i jeziora Azji oraz wymienia ich • opisuje, na podstawie mapy, nazwy granicę między Azją a Europą • oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Azji • wyjaśnia znaczenie terminu „monsun” • odróżnia monsun letni od monsunu zimowego • wskazuje na mapie obszary występowania monsunu • wyjaśnia znaczenie terminu „tarasy” • omawia geograficzne czynniki • porównuje linię brzegową • porównuje, korzystając z map, warunkujące klimat Azji i ukształtowanie powierzchni środowisko przyrodnicze Azji • wykazuje wpływ klimatu na Azji z linią brzegową ze środowiskiem rozmieszczenie roślinności i ukształtowaniem powierzchni przyrodniczym innych • wyjaśnia, na czym polega innych kontynentów kontynentów kontrastowość klimatyczna Azji • wykazuje, na podstawie map • opisuje osiągnięcia • wyjaśnia przyczyny tematycznych, najstarszych cywilizacji i skutki wysychania Jeziora że Azja jest kontynentem azjatyckich Aralskiego wielkich geograficznych • wyjaśnia, na czym polega kontrastów promienisty układ wielkich systemów rzecznych Azji • przedstawia, na podstawie map tematycznych, warunki przyrodnicze obszarów, na których kształtowały się najstarsze azjatyckie cywilizacje • omawia, na podstawie • wykazuje znaczenie • analizuje wpływ cyrkulacji • wykazuje znaczenie ryżu dla schematu, cyrkulację tarasowania stoków monsunowej w Azji Południowej kultury społeczeństwa monsunową w Azji • wykazuje związek pomiędzy i Południowo-Wschodniej na azjatyckiego Południowej i Południoworytmem upraw życie codzienne -Wschodniej i „kulturą ryżu” a cechami i gospodarowanie mieszkańców • porównuje, na podstawie klimatu monsunowego tych regionów diagramu, wielkość produkcji w Azji Południowej ryżu w wybranych krajach i Południowo• wskazuje na mapie obszary -Wschodniej odznaczające się intensywną • opisuje przyrodnicze uprawą ryżu i podaje ich i społeczno-gospodarcze skutki nazwy zaburzenia rytmu cyrkulacji • opisuje wymagania monsunowej klimatyczno-glebowe ryżu • wskazuje na mapie Chiny, • określa położenie • analizuje wykresy i dane • wykazuje zależności między podaje nazwę ich stolicy oraz geograficzne oraz cechy dotyczące liczby ludności i warunkami przyrodniczymi nazwy państw sąsiadujących środowiska przyrodniczego współczynnika przyrostu a rozwojem gospodarczym Chin • wskazuje na mapie krainy Chin naturalnego w Chinach • analizuje przyczyny szybkiego geograficzne oraz • wyjaśnia zjawisko zachwiania • wyjaśnia, na czym polega rozwoju gospodarczego Chin najważniejsze rzeki równowagi płci chiński program kontroli w ostatnich latach w Chinach oraz wymienia ich • opisuje uwarunkowania urodzeń nazwy rozwoju rolnictwa • określa cele i skutki programu • podaje liczbę ludności Chin w Chinach kontroli urodzeń • opisuje bariery osadnicze w • wyjaśnia zależność między • porównuje wartość PKB Chin z Chinach Zachodnich warunkami przyrodniczymi wartością PKB innych krajów • wymienia nazwy bogactw a rozmieszczeniem ludności • wyjaśnia kierunki rozwoju mineralnych Chin Chin gospodarczego Chin • wskazuje najdynamiczniej • opisuje uwarunkowania • wskazuje zmiany znaczenia rozwijające się działy rozwoju gospodarczego Chin Chin gospodarki w Chinach • określa miejsce Chin w gospodarce światowej • wymienia nazwy głównych w światowej wymianie • wykazuje przyczyny migracji roślin uprawnych towarowej ludności Chin • wymienia najważniejsze cechy • wskazuje na mapie oraz ze wsi do miast gospodarki Chin nazywa obszary o dużej koncentracji przemysłu w Chinach wskazuje na mapie świata opisuje położenie geograficzne Japonię i podaje nazwę jej Japonii na podstawie mapy stolicy ogólnogeograficznej • wymienia najważniejsze cechy •omawia cechy środowiska środowiska przyrodniczego przyrodniczego Japonii Japonii • charakteryzuje klimat Japonii • opisuje skutki trzęsień ziemi, • wyjaśnia przyczyny tajfunów i tsunami dynamicznego rozwoju Japonii • wymienia działania po II wojnie światowej umożliwiające życie i • wyjaśnia znaczenie dużych gospodarowanie w trudnych nakładów finansowych na warunkach przyrodniczych oświatę i badania naukowe • wymienia japońskie produkty • opisuje udział usług w znane na całym świecie strukturze PKB • wymienia nazwy głównych roślin uprawnych • omawia kontrasty przyrodnicze Chin • wykazuje wpływ Chin na światową gospodarkę charakteryzuje geograficzne opisuje skutki położenia Japonii wykazuje przyczyny i skutki czynniki kształtujące klimat w strefie aktywności spowolnienia gospodarczego Japonii wulkanicznej Japonii • wyjaśnia wpływ cyrkulacji i sejsmicznej monsunowej na klimat Japonii • wykazuje przyczyny i • wykazuje znaczenie czynników znaczenie działań społecznoumożliwiających życie w -kulturowych dla tworzenia trudnych warunkach nowoczesnej gospodarki przyrodniczych Japonii na tle niekorzystnych • wykazuje, że Japonia jest cech środowiska potęgą gospodarczą przyrodniczego • opisuje znaczenie marikultury • analizuje strukturę eksportu dla gospodarki Japonii Japonii i formułuje wnioski przedstawia znaczenie wyjaśnia, dlaczego główne wyjaśnia znaczenie rybołówstwa dla gospodarki ośrodki gospodarcze Japonii transportu dla gospodarki Japonii skoncentrowane są na Japonii • podaje liczbę mieszkańców wybrzeżach tego kraju • opisuje czynniki Japonii • przedstawia przyczyny dużej pozaprzyrodnicze sprzyjające gęstości zaludnienia na wyspie • wskazuje na mapie wielkie rozwojowi rolnictwa w Japonii Honsiu miasta Japonii i wymienia ich • wyjaśnia znaczenie terminu nazwy „marikultura” • wymienia najważniejsze cechy japońskiej gospodarki • wskazuje na mapie Indie, • określa położenie • analizuje diagram ilustrujący • analizuje poziom rozwoju • przewiduje społecznopodaje nazwę ich stolicy oraz geograficzne Indii zmiany liczby ludności w XX i gospodarczego Indii -gospodarcze skutki eksplozji nazwy państw sąsiadujących • omawia cechy środowiska XXI wieku • analizuje cechy indyjskiego demograficznej • wskazuje na mapie główne przyrodniczego Indii • wykazuje problemy związane rolnictwa w Indiach krainy geograficzne i rzeki Indii • omawia prognozy wzrostu ze stale zwiększającą się i formułuje wnioski • wykazuje wpływ hinduizmu na oraz wymienia ich nazwy liczby ludności Indii liczbą ludności Indii • wyjaśnia przyczyny życie • podaje liczbę ludności Indii • wyjaśnia znaczenie terminu • wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju i działalność ludzi • przedstawia uwarunkowania „zielona rewolucja” gwałtownego rozwoju nowoczesnych usług w Indiach • uzasadnia lokalizację okręgów wysokiego przyrostu • opisuje poziom rozwoju nowoczesnych technologii w przemysłowych w Indiach naturalnego w Indiach rolnictwa Indii Indiach • wymienia nazwy głównych • charakteryzuje uwarunkowania • opisuje system kastowy roślin uprawnych rolnictwa Indii społeczeństwa Indii • wymienia nazwy bogactw • wyjaśnia, dlaczego w Indiach mineralnych Indii występuje duże pogłowie bydła • wymienia najważniejsze cechy • przedstawia czynniki rozwoju gospodarki Indii przemysłu w Indiach • opisuje kontrasty społeczne i • wskazuje na mapie gospodarcze w Indiach gospodarczej Indii wybrane ośrodki przemysłu high-tech • wyjaśnia znaczenie terminu „Bliski Wschód” • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej państwa należące do regionu Bliskiego Wschodu • wymienia cechy środowiska przyrodniczego i gospodarki Bliskiego Wschodu • wymienia nazwy państw, na których obszarze znajdują się najbogatsze złoża ropy naftowej • wyjaśnia znaczenie terminu „OPEC” • opisuje cechy kultury islamskiej • opisuje położenie geograficzne • wskazuje warunki przyrodnicze• wykazuje korzyści gospodarcze Bliskiego Wschodu Bliskiego Wschodu i społeczne wynikające z • wskazuje na mapie niekorzystne dla działalności eksportu ropy naftowej oraz ogólnogeograficznej państwa gospodarczej człowieka produktów powstałych Bliskiego Wschodu i ich stolice • analizuje rozmieszczenie, w wyniku jej przetworzenia oraz podaje ich nazwy zasoby i wydobycie ropy • porównuje wydobycie ropy • opisuje warunki naturalne naftowej na Bliskim Wschodzie naftowej z wartością PKB na Bliskiego Wschodu na podstawie map jednego mieszkańca • charakteryzuje zasoby ropy tematycznych w poszczególnych krajach naftowej na Bliskim Wschodzie i danych statystycznych Bliskiego Wschodu • charakteryzuje region • analizuje udział państw • opisuje wpływ religii na Bliskiego Wschodu pod kątem Bliskiego Wschodu gospodarkę krajów Bliskiego kierunków w światowym wydobyciu ropy Wschodu i życie muzułmanów i poziomu rozwoju naftowej i formułuje wnioski • analizuje skutki konfliktów na gospodarczego • analizuje wartość PKB Bliskim Wschodzie • przedstawia działania państw w przeliczeniu na jednego • porównuje poziom życia Bliskiego Wschodu mające na mieszkańca mieszkańców poszczególnych celu uniezależnienie się od w wybranych krajach Bliskiego krajów Bliskiego Wschodu wydobycia ropy naftowej Wschodu • charakteryzuje gospodarkę i formułuje wnioski krajów Bliskiego Wschodu, • charakteryzuje Bliski Wschód w których nie wydobywa się pod kątem cech kulturowych, ropy naftowej zasobów ropy naftowej i • wskazuje na mapie poziomu rozwoju i wymienia nazwy obszarów na gospodarczego Bliskim Wschodzie objętych konfliktami zbrojnymi • uzasadnia tezę, że konflikty na Bliskim Wschodzie mają wpływ na globalną gospodarkę wskazuje na mapie świata Europę • wskazuje na mapie wybrane elementy linii brzegowej Europy i wymienia ich nazwy • wskazuje na mapie wybrane niziny, wyżyny i góry Europy oraz wymienia ich nazwy określa położenie geograficzne opisuje położenie geograficzne oblicza rozciągłość południkową • wykazuje następstwa Europy i równoleżnikową Europy południkowej i granice Europy z innymi na podstawie mapy • przedstawia genezę i równoleżnikowej rozciągłości kontynentami na mapie ogólnogeograficznej powstawania gór Europy ogólnogeograficznej świata • charakteryzuje linię brzegową • porównuje linię brzegową w Europie Europy na podstawie mapy Europy z linią brzegową innych • wykazuje wpływ czynników • porównuje średnią wysokość geograficznych na cechy kontynentów Europy ze średnią wysokością • porównuje ukształtowanie klimatu Europy innych kontynentów powierzchni Europy wymienia cechy ukształtowania powierzchni Europy na podstawie mapy • wskazuje na mapie wybrane europejskie rzeki i jeziora oraz wymienia ich nazwy wykazuje typowo nizinny charakter ukształtowania powierzchni Europy na podstawie mapy • przedstawia czynniki geograficzne wpływające na klimat Europy • opisuje klimat Europy na podstawie mapy • wyjaśnia znaczenie terminu „kontynentalizm klimatu” • charakteryzuje wybrane strefy roślinne Europy • opisuje rozmieszczenie wód powierzchniowych w Europie na podstawie mapy z ukształtowaniem powierzchni wykazuje związki między budową geologiczną a innych kontynentów • wyjaśnia wpływ zlodowaceń na ukształtowaniem pionowym Europy rzeźbę powierzchni Europy • wyjaśnia zależności między typem klimatu a występowaniem formacji roślinnych • wyjaśnia wpływ działalności rzek na rzeźbę powierzchni Europy • wyjaśnia genezę wybranych europejskich jezior • omawia przemiany polityczne w Europie po 1989 roku • wymienia nazwy wybranych krajów Europy • wyjaśnia znaczenie terminu „terytorium zależne” • wskazuje najmniejsze i największe państwa Europy pod względem powierzchni i liczby ludności na mapie politycznej Europy • wyjaśnia przyczyny zmian na mapie politycznej Europy po 1989 roku • wyjaśnia skutki rozpadu ZSRR • wymienia nazwy wybranych krajów Europy i ich stolic • wskazuje na mapie kraje położone zarówno w Europie, jak i w Azji oraz wymienia ich nazwy • przedstawia terytoria zależne • wykazuje znaczenie procesów • analizuje przyczyny rozpadu wybranych krajów integracyjnych zachodzących w ZSRR • wyjaśnia znaczenie terminu Europie i Jugosławii „suwerenność” • opisuje cele i zadania Unii • wyróżnia regiony Europejskiej geopolityczne Europy i uzasadnia ich powstanie • podaje liczbę ludności Europy • wymienia przyczyny niskiego przyrostu naturalnego • wymienia nazwy krajów o najniższym i najwyższym współczynniku przyrostu naturalnego w Europie • wymienia nazwy krajów, które zamieszkuje ludność o największej średniej długości życia • wymienia czynniki wpływające na długość życia w Europie • opisuje liczbę ludności Europy • wykazuje, że tempo wzrostu • analizuje prognozy zmian • analizuje problemy na tle liczby ludności świata liczby ludności demograficznych demograficzne Europy • przedstawia zmiany liczby w Europie jest najniższe na w Europie i formułuje wnioski ludności świecie • uzasadnia twierdzenie, że w Europie w latach • analizuje piramidę płci społeczeństwo europejskie się 2000–2007 i wieku i formułuje wnioski starzeje • analizuje przyczyny • porównuje wartość • wyjaśnia przyczyny i skutki niskiego przyrostu współczynnika przyrostu i skutki wydłużania się średniej naturalnego naturalnego z odsetkiem długości życia • porównuje współczynnik ludności powyżej 65 roku życia i przyrostu naturalnego w formułuje wnioski wybranych krajach Europy • wyjaśnia przyczyny starzenia • porównuje udział ludności się europejskich społeczeństw powyżej 65 roku życia w • wykazuje konsekwencje strukturze wiekowej wybranych starzenia się społeczeństw państw Europy europejskich • porównuje strukturę wiekową ludności Europy i Afryki opisuje różnice w wyglądzie osób pochodzących z różnych części Europy • wymienia odmiany człowieka zamieszkujące Europę • wymienia nazwy rodzin językowych, do których należą języki europejskie • wymienia nazwy państw, w których obowiązuje więcej niż jeden język urzędowy • wymienia przykłady zróżnicowania kulturowego mieszkańców Europy wyjaśnia znaczenie terminu porównuje strukturę wykazuje wielokulturowość uzasadnia, że Europa „wielokulturowość” wyznaniową ludności Europy charakteryzuje się warunkami • przedstawia zróżnicowanie w wybranych państwach • wykazuje skutki przyrodniczymi językowe mieszkańców Europy Europy wielokulturowości mieszkańców i pozaprzyrodniczymi • opisuje strukturę wyznaniową • opisuje, na podstawie mapy, Europy korzystnymi dla osadnictwa mieszkańców Europy rozmieszczenie ludów Europy • wyjaśnia przyczyny • analizuje zróżnicowanie • opisuje, na podstawie map • opisuje przyczyny warunkujące rozmieszczenie wskaźnika urbanizacji w tematycznych, zróżnicowanie i konsekwencje zróżnicowania ludności w Europie wybranych krajach Europy regionalne, kulturowe, ludności Europy narodowościowe • omawia położenie oraz układ i etniczne współczesnej przestrzenny Londynu Europy • przedstawia znaczenie • opisuje rozmieszczenie Londynu jako światowej ludności w Europie na metropolii podstawie mapy wskazuje na mapie obszary o największej i najmniejszej gęstości zaludnienia w Europie oraz wymienia ich nazwy • wskazuje na mapie największe miasta Europy oraz wymienia ich nazwy • opisuje, na podstawie mapy, położenie Londynu • omawia przyczyny wysokiego wskaźnika urbanizacji w Europie • wyjaśnia znaczenie terminu „metropolia” i wymienia przykłady europejskich metropolii • wyjaśnia, dlaczego Londyn jest nazywany „miastem świata” • opisuje położenie państw • charakteryzuje środowisko • wykazuje niekorzystny wpływ • wyjaśnia znaczenie terminu Europy Północnej przyrodnicze krajów Europy warunków środowiska „kraje skandynawskie” • opisuje warunki przyrodnicze Północnej przyrodniczego Europy • wskazuje kraje Europy Europy Północnej • wyjaśnia, dlaczego porty Północnej na działalność Północnej na mapie • wyjaśnia łagodzący wpływ morskie położone za kołem gospodarczą człowieka i wymienia ich nazwy podbiegunowym nie zamarzają • porównuje środowisko • wymienia warunki przyrodnicze prądu morskiego na cechy przyrodnicze krajów Europy Europy Północnej niesprzyjające klimatu Europy Północnej • wykazuje zależności między Północnej działalności człowieka • wyjaśnia znaczenie terminu warunkami klimatycznymi a • wymienia cechy środowiska „okres wegetacyjny” typową roślinnością krajów przyrodniczego Europy Europy Północnej • charakteryzuje rolnictwo Północnej sprzyjające Europy Północnej • analizuje i ocenia strukturę działalności człowieka użytkowania ziemi w Europie • omawia znaczenie upraw • wymienia nazwy głównych Północnej roślin bogactw naturalnych krajów w specjalnie ogrzewanych • ocenia poziom życia skandynawskich i doświetlanych szklarniach mieszkańców Europy • przedstawia główne działy • wykazuje znaczenie położenia Północnej przemysłu dynamicznie Skandynawii i omawia sposoby • wykazuje wpływ warunków rozwijające się w krajach wykorzystania mórz naturalnych na rozmieszczenie Europy Północnej • analizuje wielkość połowów ryb ludności w Europie Północnej • opisuje, na podstawie mapy, • wykazuje, na podstawie map rozmieszczenie głównych tematycznych, związki między w wybranych krajach świata i ośrodków miejskich w Europie krajach Europy Północnej głównymi cechami środowiska Północnej przyrodniczego Europy • przedstawia wykorzystanie Północnej a głównymi surowców odnawialnych kierunkami rozwoju w produkcji energii gospodarczego • charakteryzuje zjawisko odpływu ludności z obszarów północnej Skandynawii • przedstawia walory turystyczne krajów Europy Północnej • wyjaśnia znaczenie terminu „kraje alpejskie” • wskazuje kraje alpejskie na mapie ogólnogeograficznej, wymienia nazwy tych państw oraz nazwy ich stolic • wyjaśnia znaczenie terminu „granica wiecznego śniegu” • wymienia czynniki decydujące o występowaniu lodowców górskich w Alpach • wymienia wiodące działy gospodarki krajów alpejskich • opisuje specyfikę rozmieszczenia ludności w Alpach • wskazuje największe miasta alpejskie na mapie i wymienia ich nazwy • charakteryzuje środowisko • omawia położenie krajów alpejskich na podstawie mapy przyrodnicze krajów alpejskich • wykazuje wpływ gór na ogólnogeograficznej • opisuje warunki klimatyczne w środowisko przyrodnicze i gospodarkę krajów alpejskich Alpach • wyjaśnia występowanie źródeł • analizuje strukturę użytkowania ziemi wielu rzek europejskich w w krajach alpejskich Alpach i formułuje wnioski • charakteryzuje piętra • wykazuje, że kraje alpejskie klimatyczno-roślinne należą do państw wysoko w Alpach rozwiniętych • opisuje rzeźbę Alp • opisuje główne kierunki rozwoju gospodarczego krajów alpejskich • charakteryzuje strukturę przemysłu krajów alpejskich • ocenia warunki rozwoju hydroenergetyki w krajach alpejskich • opisuje rozmieszczenie miast i gęstość zaludnienia w krajach alpejskich wyjaśnia znaczenie terminu omawia położenie geograficzne wykazuje turystyczną „kraje śródziemnomorskie” krajów śródziemnomorskich na atrakcyjność regionu śródziemnomorskiego • wskazuje na mapie kraje podstawie mapy • opisuje wybrane atrakcje Europy Południowej i wymienia ogólnogeograficznej turystyczne regionu nazwy ich stolic • opisuje warunki środowiska • charakteryzuje czynniki • charakteryzuje genezę rzeźby decydujące o wykształceniu alpejskiej pięter klimatyczno-roślinnych • analizuje czynniki decydujące w Alpach o rozwoju sektora finansowego • wykazuje znaczenie sektora w Szwajcarii usług turystycznych i finansowych dla gospodarki krajów alpejskich • wykazuje odrębność kulturową mieszkańców gór wykazuje atrakcyjność przyrodniczą Europy Południowej • wykazuje związki między rozwojem turystyki a warunkami przyrodniczymi i dziedzictwem wykazuje zależności miedzy wielkością ruchu turystycznego a przychodami wybrany • wykazuje turystyczną • wykazuje atrakcyjność • wykazuje zależności miedzy • wyjaśnia znaczenie terminu • omawia położenie atrakcyjność regionu przyrodniczą Europy wielkością ruchu turystycznego „kraje śródziemnomorskie” geograficzne krajów śródziemnomorskiego Południowej • wskazuje na mapie kraje śródziemnomorskich na • opisuje wybrane atrakcje • wykazuje związki między a przychodami wybranych Europy Południowej i wymienia podstawie mapy turystyczne regionu rozwojem turystyki a krajów nazwy ich stolic ogólnogeograficznej • analizuje infrastrukturę warunkami przyrodniczymi i • przedstawia turystyczną • opisuje warunki środowiska turystyczną i jej znaczenie dla dziedzictwem kulturowym atrakcyjność regionu przyrodniczego krajów rozwoju turystyki Europy • ocenia rolę turystyki w rozwoju śródziemnomorskiego śródziemnomorskich Południowej gospodarczym krajów Europy • wskazuje na mapie wyspy • charakteryzuje warunki położone na Morzu klimatyczne i roślinność krajów • wykazuje niekorzystny wpływ Południowej turystyki na środowisko Śródziemnym i wymienia ich śródziemnomorskich na nazwy podstawie map tematycznych przyrodnicze • ukazuje dziedzictwo kulturowe • wskazuje na mapie góry • charakteryzuje walory krajów śródziemnomorskich znajdujące się na obszarze przyrodnicze południowej Europy i i pozaprzyrodnicze krajów wymienia ich nazwy Europy Południowej • opisuje, na podstawie mapy • wyjaśnia znaczenie terminu tematycznej, rozmieszczenie „makia” najważniejszych ośrodków • wymienia przykłady atrakcji turystycznych Europy turystycznych południowej Południowej Europy • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Francję i podaje nazwę jej stolicy • wymienia czynniki przyrodnicze i poza przyrodnicze warunkujące rozwój rolnictwa we Francji • wymienia nazwy roślin uprawianych we Francji • opisuje produkty charakterystyczne dla Francji KLASA III • opisuje położenie geograficzne • analizuje strukturę • wykazuje wpływ czynników •ocenia, na podstawie danych Francji użytkowania ziemi we Francji pozaprzyrodniczych statystycznych, miejsce • charakteryzuje warunki • wykazuje wpływ klimatu na na wielkość produkcji roślinnej i Francji klimatyczno-glebowe rozmieszczenie upraw we zwierzęcej w produkcji rolnej warunkujące rozwój rolnictwa Francji • dowodzi, że francuskie w Europie we Francji • wykazuje, na przykładzie rolnictwo jest wysoko rolnictwa Francji, związek rozwinięte • opisuje ukształtowanie powierzchni terenu we Francji między warunkami przyrodniczymi na podstawie mapy a kierunkiem • Politykę Rolną krajów Unii i efektywnością produkcji rolnej Europejskiej • wykazuje, że przemysł • identyfikuje cechy rolnictwa środków transportu ma duże towarowego znaczenie dla gospodarki Francji • wymienia nazwy państw sąsiadujących z Polską i wskazuje je na mapie ogólnogeograficznej • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Niemcy, podaje nazwę stolicy tego państwa oraz nazwy krajów z nim sąsiadujących • wskazuje na mapie główne krainy geograficzne i najważniejsze rzeki Niemiec oraz wymienia ich nazwy • przedstawia udział przemysłu w strukturze PKB Niemiec • wymienia nazwy wybranych roślin uprawianych w Niemczech • opisuje położenie geograficzne • charakteryzuje wykazuje wysoki poziom Słowacji i porównuje, na podstawie rozwoju przemysłu, rolnictwa i i Czech na mapie różnych źródeł informacji usług w Niemczech ogólnogeograficznej geograficznej, środowisko • analizuje uwarunkowania • przedstawia wspólne cechy przyrodnicze Czech rozwoju przemysłu środowiska przyrodniczego i Słowacji przetwórczego i formułuje Czech • wykazuje podobieństwa wnioski i Słowacji i różnice w gospodarce tych • opisuje zasoby bogactw państw naturalnych Czech • porównuje strukturę PKB oraz i Słowacji strukturę zatrudnienia Czech • opisuje atrakcje Czech i i Słowacji Słowacji przyciągające • analizuje demograficzne turystów podobieństwa i różnice Czech i Słowacji • przedstawia problemy społeczności romskiej zamieszkującej Słowację • dowodzi, że Niemcy znajdują się w ścisłej czołówce najlepiejrozwiniętych państw świata • analizuje przyczyny migracji ludności do Niemiec porównuje środowisko społeczno-gospodarcze południowych sąsiadów Polski oraz formułuje wnioski • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Czechy i Słowację, wymienia nazwy ich stolic oraz nazwy państw sąsiadujących z tymi krajami • wskazuje na mapie i wymienia nazwy głównych krain geograficznych oraz najważniejszych rzek Czech i Słowacji • wymienia nazwy państw będących głównymi partnerami handlowymi Czech i Słowacji • wymienia nazwy mniejszości narodowych zamieszkujących Czechy i Słowację • opisuje położenie geograficzne • porównuje poziom rozwoju podaje przyczyny rozpadu Litwy, Białorusi i Ukrainy gospodarczego Litwy, Białorusi Czechosłowacji • charakteryzuje i Ukrainy • porównuje tempo rozwoju i porównuje, na podstawie • opisuje uwarunkowania rozwoju gospodarczego Czech i różnych źródeł informacji gospodarki Litwy Słowacji oraz formułuje wnioski geograficznej, środowisko • wyjaśnia przyczyny słabego przyrodnicze Litwy, Białorusi i rozwoju gospodarczego Ukrainy Białorusi • przedstawia cechy gospodarki • opisuje uwarunkowania Litwy, Białorusi i Ukrainy rozwoju rolnictwa na Ukrainie • przedstawia współczesne • wyjaśnia przyczyny kryzysu przemiany gospodarcze gospodarczego na Ukrainie po Ukrainy rozpadzie ZSRR • przedstawia przyczyny • analizuje współczynnik ujemnego przyrostu naturalnego przyrostu naturalnego na Białorusi, Litwie i Ukrainie na Białorusi, Litwie i Ukrainie oraz formułuje wnioski • przedstawia działania rządów Litwy, Białorusi i Ukrainy mające na celu zach. depop. projektuje tygodniowy pobyt na Słowacji, uwzględniając walory środowiska przyrodniczego i kulturowego • wskazuje na mapie • określa położenie • wykazuje konsekwencje • wykazuje zróżnicowanie ogólnogeograficznej Rosję, geograficzne Rosji na mapie przyrodnicze dużej rozciągłości warunków przyrodniczych oraz wymienia nazwę jej stolicy ogólnogeograficznej równoleżnikowej ich wpływ na rozmieszczenie • wskazuje na mapie główne • omawia cechy ukształtowania i południkowej Rosji ludności krainy geograficzne, rzeki powierzchni Rosji • wskazuje na mapie obszary i działalność gospodarczą i jeziora Rosji oraz wymienia • charakteryzuje strefy występowania wieloletniej • analizuje zmiany przyrostu ich nazwy klimatyczno-roślinne Rosji zmarzliny naturalnego • wymienia najważniejsze cechy • opisuje rozmieszczenie • wykazuje wpływ występowania w Rosji i formułuje wnioski środowiska przyrodniczego ludności w Rosji na podstawie wieloletniej zmarzliny na • wyjaśnia przyczyny Rosji mapy gęstości zaludnienia działalność człowieka i skutki spadku średniej • wyjaśnia znaczenie terminu • wyjaśnia przyczyny • wykazuje zróżnicowanie długości życia wśród mężczyzn „wieloletnia zmarzlina” depopulacji w Rosji przyrodnicze Rosji w Rosji • wymienia nazwy najgęściej • przedstawia przyczyny spadku • przewiduje skutki depopulacji • wykazuje zróżnicowanie zaludnionych obszarów Rosji współczynnika urodzeń w Rosji w Rosji narodowościowe • wymienia najważniejsze • wskazuje na mapie • opisuje uwarunkowania rozwoju i kulturowe społeczeństwa problemy ludnościowe Rosji i wymienia nazwy obszarów w przemysłu w Rosji rosyjskiego • wymienia główne cechy Rosji • wykazuje, że gospodarka Rosji • wyjaśnia rolę Rosji rosyjskiej gospodarki o dużej koncentracji przemysłu ma charakter surowcowy w światowej gospodarce i • wymienia przyczyny ujemnego • opisuje zróżnicowanie • analizuje strukturę eksportu polityce przyrostu naturalnego w Rosji etniczne, językowe Rosji • wykazuje zróżnicowanie • wymienia nazwy bogactw i religijne mieszkańców Rosji i formułuje wnioski gospodarcze Rosji naturalnych Rosji • przedstawia uwarunkowania • omawia najważniejsze niewielkiego zaludnienia w problemy rosyjskiego części Rosji położonej na rolnictwa wschód od Uralu • uzasadnia tezę, że Rosja jest krajem o wielkich możliwościach gospodarczych • przedstawia przyczyny dysproporcji społecznych w Rosji konieczny Uczeń poprawnie: • wskazuje Polskę na ogólnogeograficznej mapie Europy • wymienia nazwy państw sąsiadujących z Polską i wskazuje te państwa na mapie ogólnogeograficznej • wymienia cechy położenia Polski • wymienia zalety położenia Polski • wymienia korzyści wynikające z nadmorskiego położenia Polski podstawowy Uczeń poprawnie: • charakteryzuje na podstawie map położenie Polski na świecie i w Europie • wymienia nazwy skrajnych punktów Polski i wskazuje je na mapie • opisuje przebieg granicy lądowej Polski na podstawie mapy ogólnogeograficznej • opisuje granicę morską na mapie ogólnogeograficznej rozszerzający Uczeń poprawnie: • opisuje położenie fizycznogeograficzne, polityczne i matematyczne Polski korzystając z mapy Polski, mapy Europy i mapy świata • opisuje położenie własnego regionu na podstawie ogólnogeograficznej mapy Polski • opisuje wody wewnętrzne, morze terytorialne oraz wyłączna strefę ekonomiczną na podstawie schematu i mapy ogólnogeograficznej Polski • opisuje granice Polski na podstawie ogólnogeograficznej mapy Polski i danych statystycznych • opisuje na podstawie tabeli • przyporządkowuje nazwy pasm górskich stratygraficznej najważniejsze do nazw orogenez, w których te góry wydarzenia geologiczne na terenie Polski powstawały • opisuje proces powstania węgla • rozpoznaje rodzaje węgla kamiennego i charakteryzuje warunki, w których powstawał węgiel kamienny • wymienia nazwy głównych jednostek tektonicznych Polski i wskazuje je na mapie geologicznej • wymienia nazwy er, w których wystąpiły ruchy górotwórcze • wymienia nazwy górotworów kaledońskich, hercyńskich i alpejskich oraz wskazuje je na mapie Polski • wymienia nazwy zlodowaceń i wskazuje • rozpoznaje formy polodowcowe na ich zasięg na mapie Polski schematach i wskazuje obszary ich • rozpoznaje górskie formy polodowcowe na występowania na mapie Polski schematach • wymienia czynniki wewnętrzne i zewnętrzne wpływające na ukształtowanie powierzchni Polski • wymienia cechy rzeźby powierzchni Polski • wymienia nazwy punktów najwyżej i najniżej położonych w Polsce i wskazuje te punkty na mapie • rozróżnia przedstawione na ilustracjach formy rzeźby terenu • wymienia nazwy skał występujących w Polsce • klasyfikuje surowce mineralne ze względu na ich gospodarcze wykorzystanie • wymienia przykłady wykorzystania surowców mineralnych i skał w różnych • omawia cechy rzeźby powierzchni Polski na podstawie mapy hipsometrycznej Polski • wymienia nazwy pasów ukształtowania powierzchni i wskazuje je na mapie Polski • charakteryzuje poszczególne pasy ukształtowania powierzchni w Polsce • odczytuje na mapie hipsometrycznej wysokości względne i bezwzględne • wymienia nazwy regionów geograficznych w poszczególnych pasach ukształtowania powierzchni i wskazuje te regiony na mapie Polski • rozpoznaje na podstawie fotografii lub okazów główne rodzaje skał występujących w regionie i w Polsce • wskazuje na mapie Polski obszary występowania surowców mineralnych dopełniający wykraczający Uczeń poprawnie: Uczeń poprawnie: • wyjaśnia zależności między miejscowym • ocenia położenie Polski w Europie i na czasem słonecznym a czasem strefowym świecie i urzędowym w Polsce na podstawie mapy • wykazuje korzyści wynikające z położenia stref czasowych Polski • określa położenie matematyczne Polski na podstawie mapy ogólnogeograficznej • oblicza rozciągłość równoleżnikową i południkową Polski na podstawie mapy ogólnogeograficznej • oblicza różnice czasu słonecznego między skrajnymi punktami Polski • charakteryzuje główne jednostki tektoniczne Polski • wykazuje związki między budową geologiczną a dziejami geologicznymi • analizuje uwarunkowania powstawania gór w Polsce • omawia uwarunkowania zlodowaceń w Polsce • opisuje warunki powstania form polodowcowych • wyjaśnia genezę form polodowcowych • analizuje i porównuje cechy krajobrazu peryglacjalnego i młodoglacjalnego • opisuje na podstawie krzywej hipsograficznej udział nizin, wyżyn i gór w powierzchni Polski • charakteryzuje na podstawie mapy hipsometrycznej cechy rzeźby powierzchni Polski • oblicza różnice wysokości bezwzględnej, korzystając z mapy hipsometrycznej • wykazuje pasowość ukształtowania • porównuje cechy oraz genezę rzeźby powierzchni Polski terenu poszczególnych pasów • wyjaśnia wpływ przeszłości geologicznej ukształtowania powierzchni Polski na ukształtowanie powierzchni Polski • wyjaśnia wpływ współczesnych procesów geologicznych na ukształtowanie powierzchni Polski • wykazuje zależności pomiędzy współczesną rzeźbą Polski a wybranymi wydarzeniami geologicznymi • opisuje na podstawie mapy rozmieszczenie skał powierzchniowych • opisuje na podstawie mapy tematycznej rozmieszczenie surowców mineralnych • klasyfikuje skały występujące w Polsce ze względu na ich pochodzenie • opisuje i ocenia na podstawie danych statystycznych zasoby surowców mineralnych w Polsce • analizuje wpływ wydobycia surowców mineralnych na środowisko • wykazuje związek między budową geologiczną a występowaniem surowców mineralnych dziedzinach życia człowieka • wymienia nazwy skał i surowców mineralnych występujących w regionie swojego zamieszkania • wymienia geograficzne czynniki wpływające na klimat Polski • wymienia nazwy mas powietrza napływających nad Polskę • odczytuje informacje przedstawione na klimatogramach • wymienia nazwy termicznych pór roku w Polsce • wymienia nazwy wiatrów lokalnych i miejsce ich występowania • wykazuje znaczenie gospodarcze surowców mineralnych • odczytuje na mapach klimatycznych Polski przestrzenny rozkład temperatury powietrza i opadów atmosferycznych • opisuje cechy klimatu Polski oraz swojego regionu • opisuje cechy klimatu przejściowego • odczytuje z mapy długość okresu wegetacyjnego • kreśli klimatogramy na podstawie danych liczbowych • wyjaśnia wpływ czynników geograficznych na cechy klimatu Polski • analizuje przebieg izoterm lipca i stycznia na mapach klimatycznych Polski • opisuje pogodę kształtowaną przez poszczególne masy powietrza napływające nad Polskę • wyjaśnia występowanie w Polsce termicznych pór roku • wyjaśnia mechanizm powstawania wiatru halnego w górach i bryzy morskiej nad Bałtykiem • opisuje zagrożenia wynikające ze zmian klimatu w Polsce • wykazuje związek między geograficznymi • porównuje klimat Polski z klimatem czynnikami kształtującymi klimat a innych krajów Europy cechami klimatu Polski • wyjaśnia przyczyny przestrzennego zróżnicowania temperatury powietrza oraz opadów atmosferycznych w Polsce • wykazuje wpływ mas powietrza napływających nad obszar Polski na kształtowanie się pogody • wykazuje przejściowość klimatyczną Polski • wyjaśnia przyczyny zróżnicowania przestrzennego długości okresu wegetacyjnego • klasyfikuje wody występujące w Polsce • wymienia nazwy głównych rzek oraz ich dopływów i opisuje ich rozmieszczenie na ogólnogeograficznej mapie Polski • wymienia nazwy wód występujących we własnym regionie • porównuje powierzchnie i głębokości wybranych jezior • klasyfikuje wody podziemne • opisuje gospodarcze wykorzystanie wód podziemnych • opisuje rozmieszczenie kanałów na podstawie mapy ogólnogeograficznej • wymienia nazwy głównych kanałów i wskazuje te kanały na mapie Polski • wymienia nazwy wybranych jezior i wskazuje te jeziora na mapie Polski • wyróżnia typy genetyczne jezior Polski • opisuje rozmieszczenie rejonów eksploatacji i wykorzystanie gospodarcze wód podziemnych • opisuje wody powierzchniowe swojego regionu • opisuje cechy sieci rzecznej w Polsce • opisuje genezę mis jeziornych występujących w Polsce • opisuje funkcje sztucznych jezior zaporowych • wyjaśnia znaczenie gospodarcze wód powierzchniowych • wykazuje znaczenie wód leczniczych • przedstawia sposoby wykorzystania wód podziemnych • opisuje rozmieszczenie rejonów eksploatacji i wykorzystanie wód mineralnych • wykazuje asymetrię dorzecza Wisły i Odry i wyjaśnia przyczyny jej powstania • wykazuje znaczenie gospodarcze kanałów • ocenia stopień i sposoby wykorzystania wód powierzchniowych i podziemnych w Polsce • wykazuje związki między budową geologiczną, rzeźbą powierzchni, klimatem i stosunkami wodnymi w Polsce • wymienia nazwy największych zatok, wysp, cieśnin oraz głębi Morza Bałtyckiego i wskazuje je na mapie • wymienia na podstawie mapy ogólnogeograficznej cechy geograficzne Morza Bałtyckiego • przedstawia właściwości fizyczne wód Bałtyku • omawia znaczenie gospodarcze Morza Bałtyckiego • opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej Europy położenie Morza Bałtyckiego • omawia główne cechy położenia Morza Bałtyckiego • opisuje rozmieszczenie największych jego zatok, wysp, cieśnin oraz głębi na podstawie mapy ogólnogeograficznej • przedstawia główne cechy środowiska przyrodniczego Morza Bałtyckiego • wymienia przyczyny zanieczyszczenia Bałtyku • opisuje za pomocą mapy gleb rozmieszczenie głównych typów genetycznych gleb w Polsce • rozróżnia typy gleb ze względu na ich żyzność • opisuje gleby w regionie zamieszkania • określa na podstawie diagramu skład • omawia genezę Morza Bałtyckiego • omawia cechy fizyczne wód Morza Bałtyckiego • wyjaśnia przyczyny degradacji wód Morza Bałtyckiego • wyjaśnia zróżnicowanie zasolenia i temperatury wody Bałtyku • wykazuje znaczenie gospodarcze Morza Bałtyckiego • proponuje sposoby ochrony wód Bałtyku • charakteryzuje typy genetyczne gleb występujących w Polsce • opisuje cechy gleb występujących w Polsce • wyjaśnia przyczyny degradacji gleb i wymienia sposoby jej zapobiegania • ocenia wartość użytkową gleb w Polsce • analizuje profile glebowe • wyjaśnia zależności między klimatem a • ocenia lesistość Polski na podstawie • wykazuje zależności między składem • wymienia czynniki glebotwórcze • klasyfikuje gleby w Polsce • wymienia nazwy gleb występujących we własnym regionie • wyjaśnia znaczenie gospodarcze gleb • wymienia nazwy formacji roślinnych występujących w Polsce • rozpoznaje typy zbiorowisk roślinnych w Polsce • rozpoznaje wybrane gatunki roślin i zwierząt przedstawione na fotografiach gatunkowy lasów w Polsce • opisuje na podstawie mapy rozmieszczenie kompleksów leśnych w Polsce • opisuje funkcje lasów w Polsce • opisuje świat roślin i zwierząt w Polsce i swoim regionie • wyjaśnia znaczenie terminów: „powiat grodzki”, „powiat ziemski”, „gmina”, „wojewoda”, „prezydent”, „burmistrz”, „starosta”, „wójt” • wymienia nazwy województw oraz ich stolice i wskazuje je na mapie administracyjnej Polski • wyjaśnia znaczenie terminów: „demografia”, „przyrost naturalny”, „przyrost rzeczywisty”, „średnia długość życia”, „struktura wiekowa społeczeństwa” • wymienia czynniki wpływające na zmiany liczby ludności w Polsce • wymienia nazwy regionów o dodatnim i ujemnym przyroście naturalnym w Polsce • wymienia czynniki wpływające na niską wartość przyrostu naturalnego w Polsce • opisuje podział administracyjny Polski • wymienia zadania poszczególnych szczebli administracji samorządowej • wyjaśnia znaczenie terminu „gęstość zaludnienia” • wymienia nazwy obszarów o największej i najmniejszej gęstości zaludnienia i wskazuje te obszary na mapie Polski • omawia średnią gęstość zaludnienia w swoim regionie • wymienia atrakcje i bariery osadnicze w Polsce • wyjaśnia znaczenie terminu „migracja” • wyjaśnia przyczyny migracji wewnętrznych w Polsce • opisuje przyczyny migracji poszczególnych grup ludności w Polsce • wymienia przyczyny rozwoju terenów podmiejskich • wymienia przyczyny migracji zagranicznych Polaków • wymienia nazwy krajów, do których migrują Polacy i wskazuje je na mapie ogólnogeograficznej szatą roślinną • opisuje zasięg lasów na terenie Polski na podstawie mapy tematycznej • porównuje zbiorowiska leśne na obszarach nizinnych i w górach • charakteryzuje na podstawie schematu typy zbiorowisk leśnych w zależności od podłoża • wyjaśnia trójstopniowy podział władz administracyjnych mapy tematycznej i danych statystycznych gatunkowym lasów a warunkami klimatycznymi i glebowymi • opisuje kompetencje poszczególnych szczebli administracji samorządowej • analizuje znaczenie podziału administracyjnego • opisuje na podstawie danych statystycznych zmiany liczby ludności Polski po 1946 roku • opisuje czynniki wpływające na zmiany liczby ludności w Polsce • porównuje na podstawie danych liczbowych długość życia w Polsce z długością życia w innych krajach • opisuje strukturę płci i wieku na podstawie danych statystycznych oraz piramidy płci i wieku ludności Polski • odczytuje z różnych źródeł informacji (m.in. rocznika statystycznego) dane dotyczące: liczby ludności Polski, urodzeń, zgonów, przyrostu naturalnego • omawia czynniki wpływające na rozmieszczenie ludności w Polsce • charakteryzuje na podstawie map gęstości zaludnienia zróżnicowanie rozmieszczenia ludności w Polsce i zamieszkiwanym regionie • wykazuje zmiany przyrostu naturalnego w Polsce od zakończenia II wojny światowej do dziś na podstawie danych statystycznych • wykazuje przyczyny i skutki spadku przyrostu naturalnego w ostatnich latach • porównuje na podstawie danych statystycznych współczynnik przyrostu naturalnego w miastach i wsiach Polski • analizuje piramidę płci i wieku ludności Polski • analizuje skutki ujemnego przyrostu naturalnego w Polsce • analizuje okresy wyżu i niżu demograficznego w Polsce oraz formułuje wnioski • oblicza współczynniki przyrostu naturalnego i rzeczywistego w Polsce • prognozuje zmiany liczby ludności w Polsce • porównuje gęstość zaludnienia w swoim regionie z gęstością zaludnienia innych regionów Polski • porównuje czynniki decydujące o rozwoju osadnictwa dawniej i współcześnie • charakteryzuje na podstawie map gęstości zaludnienia zróżnicowanie rozmieszczenia ludności w Polsce i zamieszkiwanym regionie oraz wyjaśnia te różnice, uwzględniając czynniki przyrodnicze, historyczne i społecznoekonomiczne • ocenia atrakcje i bariery osadnicze w Polsce • analizuje przyczyny i skutki dużej lub małej gęstości zaludnienia w wybranym regionie Polski • omawia przyczyny migracji wewnętrznych w Polsce • opisuje główne kierunki migracji Polaków po II wojnie światowej • odczytuje z danych statystycznych wielkość migracji z Polski i do Polski • opisuje dawne i współczesne kierunki migracji wewnętrznych w Polsce • wyjaśnia przyczyny wzrostu przyrostu rzeczywistego w Polsce w ostatnich latach • opisuje skutki migracji z Polski i do Polski • opisuje wpływ ruchów migracyjnych na zmiany liczby ludności Polski • omawia przyczyny ujemnego salda migracji ze wsi do miast w Polsce • omawia przyczyny ujemnego salda migracji zewnętrznych w Polsce • wyjaśnia przyczyny głównych kierunków współczesnych migracji zewnętrznych Polaków • oblicza saldo migracji w Polsce • opisuje skutki migracji zewnętrznych z punktu widzenia interesów Polski • ocenia wpływ ruchów migracyjnych na zmiany liczby i rozmieszczenie ludności Polski • oblicza przyrost rzeczywisty ludności Polski • wyjaśnia znaczenie terminów: „naród”, • wyjaśnia, dlaczego Polska jest krajem „państwo wielonarodowościowe”, „państwo niemal jednolitym narodowościowo jednolite narodowościowo”, „mniejszość • wymienia nazwy regionów narodowa”, „mniejszość etniczna”, zamieszkiwanych przez mniejszości „społeczność etniczna” narodowe i wskazuje je na mapie Polski • wymienia nazwy mniejszości narodowych • opisuje na podstawie danych zamieszkujących Polskę statystycznych strukturę wyznaniową • wymienia nazwy mniejszości etnicznych i ludności Polski opisuje ich rozmieszczenie na mapie Polski • wyszukuje informacje o dorobku kulturowym wybranych mniejszości etnicznych • wymienia nazwy województw o najwyższym zatrudnieniu w usługach oraz wskazuje je na mapie Polski • wymienia przyczyny i skutki bezrobocia w Polsce • wyjaśnia przyczyny emigracji zarobkowej Polaków • wymienia główne, aktualne problemy rynku pracy w Polsce i w zamieszkiwanym regionie • wyjaśnia przyczyny zmian struktury zatrudnienia ludności • wykazuje różnice w strukturze zatrudnienia ludności w Polsce i we własnym regionie • wyjaśnia przyczyny i skutki bezrobocia w Polsce oraz migracji zarobkowej wybranych grup zawodowych • analizuje stopę bezrobocia w wybranych województwach oraz swoim regionie i formułuje wnioski • porównuje wskaźnik urbanizacji zamieszkiwanego województwa ze wskaźnikiem urbanizacji w wybranym województwie i formułuje wnioski • opisuje przyczyny zróżnicowania urbanizacji w wybranych regionach Polski • wykazuje różnice między aglomeracją monocentryczną a aglomeracją policentryczną • omawia problemy mieszkańców dużych miast • wymienia cechy miast polskich • wymienia czynniki, które miały wpływ na intensywność urbanizacji w Polsce • odczytuje z danych statystycznych wskaźniki urbanizacji dla wybranych województw • wymienia nazwy obszarów najbardziej zurbanizowanych w Polsce i wskazuje te obszary na mapie Polski • opisuje miasta Polski według grup wielkościowych • rozróżnia typy aglomeracji w Polsce • wymienia nazwy aglomeracji miejskich i wskazuje je na mapie Polski • opisuje na podstawie danych statystycznych zmiany w strukturze zatrudnienia ludności w Polsce • omawia strukturę zatrudnienia w wybranych województwach • opisuje główne, aktualne problemy rynku pracy w Polsce i w zamieszkiwanym regionie • opisuje zróżnicowanie stopy bezrobocia w wybranych województwach i porównuje je ze swoim województwem • opisuje procesy urbanizacyjne w Polsce na podstawie danych statystycznych • omawia na podstawie danych statystycznych wskaźnik urbanizacji w Polsce w latach 1950–2008 • wyjaśnia przyczyny rozwoju wielkich miast w Polsce • opisuje funkcje miast Polski na wybranych przykładach • porównuje rozmieszczenie i wielkość miast w Polsce oraz zamieszkiwanym regionie • wyjaśnia różnicę między miastem a wsią Dopełniający Dostateczny Dobry • wyjaśnia znaczenie terminów: „struktura użytkowania ziemi”, „użytki rolne”, „grunty orne” • wymienia nazwy obszarów o najkorzystniejszych warunkach przyrodniczych rozwoju rolnictwa i wskazuje te obszary na mapie Polski • wymienia czynniki ograniczające rozwój rolnictwa opisuje na podstawie map wyjaśnia przyczyny przestrzennego tematycznych warunki przyrodnicze zróżnicowania wielkości gospodarstw rozwoju rolnictwa w Polsce rolnych • przedstawia warunki poza • przedstawia skutki rozdrobnienia przyrodnicze rozwoju rolnictwa gospodarstw rolnych w Polsce • wyróżnia na podstawie danych • ukazuje zmiany w polskim rolnictwie statystycznych główne cechy struktury po wstąpieniu Polski do Unii użytkowania ziemi oraz wielkości i Europejskiej własności gospodarstw rolnych w • wykazuje zróżnicowanie struktury narodowościowej Polski przed II wojną światową i obecnie • analizuje przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia mniejszości narodowych w Polsce • opisuje zróżnicowanie narodowościowe i etniczne wybranych regionów Polski • charakteryzuje dorobek kulturowy, gospodarczy i naukowy wybranych grup etnicznych • wyjaśnia zmiany w strukturze zatrudnienia w latach 1930–2008 w Polsce • porównuje strukturę zatrudnienia w swoim województwie oraz innych województwach i formułuje wnioski • omawia przyczyny zróżnicowania struktury zatrudnienia w wybranych województwach Polski • ocenia stopę bezrobocia w swoim województwie • ocenia wpływ migracji ludności ze wsi do miast na proces urbanizacji • porównuje wskaźnik urbanizacji w Polsce oraz innych krajach i wymienia przyczyny jego zróżnicowania • analizuje i ocenia na podstawie mapy ogólnogeograficznej rozmieszczenie dużych miast w Polsce i zamieszkiwanym regionie • przedstawia konteksty wielokulturowości w Polsce • oblicza stopę bezrobocia w Polsce • prognozuje zmiany w strukturze zatrudnienia w Polsce • oblicza wskaźnik urbanizacji wybranych obszarów Polski i interpretuje go Bardzo dobry Celujący ocenia warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa w Polsce • ocenia warunki poza przyrodnicze rozwoju rolnictwa w Polsce • ocenia strukturę użytkowania ziemi w Polsce i porównuje ją ze strukturą w innych krajach Europy porównuje warunki rozwoju rolnictwa w Polsce z warunkami w województwie, w którym mieszka, i formułuje wnioski Polsce • opisuje na podstawie danych statystycznych poziom mechanizacji i chemizacji rolnictwa w Polsce • wyjaśnia wpływ polityki rolnej państwa na poziom rolnictwa w Polsce • wyjaśnia znaczenie terminów: „hodowla zwierząt”, „pogłowie”, „obsada” • wymienia cele hodowli zwierząt w Polsce • opisuje główne kierunki produkcji zwierzęcej w Polsce • omawia cele hodowli zwierząt w Polsce • wskazuje przyczyny spadku pogłowia zwierząt hodowlanych w Polsce • wyróżnia główne cechy struktury • wyjaśnia znaczenie produkcji hodowli w Polsce na podstawie analizy zwierzęcej w wyżywieniu ludności map, wykresów i danych liczbowych kraju • opisuje pogłowie bydła i trzody • wymienia przyczyny zróżnicowania w chlewnej w Polsce w wybranych latach rozmieszczeniu hodowli bydła i trzody • omawia znaczenie hodowli drobiu, chlewnej w Polsce koni i owiec w Polsce • wyjaśnia przyczyny spadku pogłowia • wymienia nazwy obszarów hodowli zwierząt hodowlanych w Polsce wybranych zwierząt w Polsce i wskazuje te obszary na mapie Polski • przedstawia funkcje przemysłu • dokonuje podziału przemysłu na sekcje i działy • wymienia czynniki lokalizacji zakładów przemysłowych w Polsce • opisuje na wybranych przykładach czynniki lokalizacji przemysłu • opisuje znaczenie inwestycji zagranicznych w Polsce • przedstawia gospodarcze korzyści i społeczne skutki restrukturyzacji przemysłu • przedstawia przemiany w strukturze produkcji w Polsce • wymienia najlepiej rozwijające się obecnie działy produkcji przemysłowej w Polsce i zamieszkiwanym regionie • wymienia nazwy okręgów przemysłowych i wskazuje te okręgi na mapie Polski • wyjaśnia przyczyny największej koncentracji przemysłu na południu Polski • ocenia strukturę hodowli zwierząt gospodarskich w Polsce • ocenia towarowość polskiego rolnictwa • omawia cele tworzenia specjalnych • analizuje przyczyny i skutki stref ekonomicznych prywatyzacji oraz restrukturyzacji • wyjaśnia przyczyny przestrzennego przemysłu w Polsce zróżnicowania lokalizacji okręgów • wyjaśnia związki między lokalizacją przemysłowych w Polsce przemysłu a warunkami naturalnymi, • omawia korzyści i negatywne skutki rynkiem zbytu, szlakami koncentracji przemysłu komunikacyjnymi i potencjałem • wyjaśnia przyczyny zmian ludzkim zachodzących w przemyśle w Polsce i • ocenia społeczne i gospodarcze w zamieszkiwanym regionie korzyści utworzenia specjalnych stref ekonomicznych • uzasadnia potrzebę rozwijania nowoczesnych działów produkcji przemysłu • uzasadnia potrzebę rozwoju gospodarstw ekologicznych w Polsce • uzasadnia potrzebę restrukturyzacji przemysłu w wybranych okręgach przemysłowych • ocenia gospodarcze korzyści i społeczne skutki restrukturyzacji i prywatyzacji przemysłu • wyjaśnia znaczenie terminów: „górnictwo”, „okręg przemysłowy”, „infrastruktura przemysłowa” • klasyfikuje surowce mineralne • kreśli diagramy ilustrujące wielkość wydobycia wybranych surowców mineralnych • wymienia przyczyny spadku wydobycia węgla kamiennego • wymienia nazwy obszarów wydobywania wybranych surowców mineralnych i wskazuje te obszary na mapie Polski • odczytuje z danych statystycznych wielkość wydobycia wybranych surowców w Polsce • wyjaśnia znaczenie gospodarcze wybranych surowców mineralnych • wyjaśnia znaczenie gospodarcze surowców mineralnych • analizuje strukturę wydobycia wybranych surowców mineralnych • analizuje diagramy ilustrujące wielkość wydobycia wybranych surowców w Polsce • ocenia zasoby surowców mineralnych • wykazuje zależności między w Polsce na podstawie danych lokalizacją kopalni a rozmieszczeniem statystycznych zakładów przetwarzających • porównuje wielkość wydobycia wydobywane surowce mineralne poszczególnych surowców mineralnych w Polsce z wielkością wydobycia w innych krajach • wykazuje potrzebę racjonalnego wykorzystania surowców mineralnych w Polsce • klasyfikuje elektrownie • wymienia nazwy źródeł energii wykorzystywanych w Polsce • opisuje czynniki lokalizacji wybranych elektrowni w Polsce • wymienia wady i zalety poszczególnych rodzajów elektrowni • wymienia nazwy alternatywnych źródeł energii wykorzystywanych w Polsce • przedstawia na podstawie różnych źródeł informacji strukturę wykorzystania źródeł energii w Polsce • odczytuje z danych statystycznych i diagramów wielkość produkcji energii elektrycznej • opisuje strukturę produkcji energii elektrycznej według rodzajów elektrowni • wymienia nazwy wybranych elektrowni cieplnych i wodnych oraz wskazuje te elektrownie na gospodarczej mapie Polski • wyjaśnia przyczyny i skutki dominacji • ocenia strukturę produkcji energii • wykazuje korzyści z wykorzystywania energetyki cieplnej w Polsce elektrycznej według rodzajów alternatywnych źródeł energii • opisuje wykorzystanie wód płynących elektrowni w Polsce i formułuje wnioski do produkcji energii elektrycznej w Polsce • wykazuje korzyści z wykorzystywania niekonwencjonalnych źródeł energii w Polsce • przedstawia i ocenia wpływ przemysłu energetycznego na stan środowiska przyrodniczego Polski • wyjaśnia znaczenie terminów: „usługi”, „komunikacja”, „transport”, „obwodnica” • klasyfikuje usługi • wymienia nazwy usług rozwijających się w zamieszkiwanym regionie • wymienia przykłady działów usług rozwijających się i zanikających • rozróżnia rodzaje transportu • wskazuje na mapie Polski główne szlaki transportu lądowego • opisuje znaczenie usług we współczesnej gospodarce Polski i swojego regionu • opisuje znaczenie poszczególnych działów transportu lądowego w gospodarce kraju i swojego regionu • uzasadnia konieczność modernizacji transportu lądowego w Polsce • opisuje przestrzenne zróżnicowanie gęstości sieci kolejowej i dróg kołowych w Polsce • wymienia przyczyny wzrostu znaczenia transportu samochodowego i przesyłowego w Polsce • opisuje zmiany na rynku usług w Polsce • wyjaśnia szybki rozwój wybranych usług w Polsce i zamieszkiwanym regionie • wyjaśnia zróżnicowanie gęstości oraz jakości sieci transportu samochodowego i kolejowego w Polsce na podstawie map tematycznych i danych statystycznych • wyjaśnia potrzebę budowy nowoczesnych autostrad • wykazuje znaczenie usług • wykazuje związki między rozwojem w tworzeniu PKB gospodarczym a usługami • analizuje przewóz ładunków i pasażerów w Polsce według rodzajów transportu • opisuje bariery rozwoju transportu samochodowego i kolejowego w Polsce • wykazuje wpływ gęstości oraz jakości sieci dróg kołowych i kolejowych na rozwój innych dziedzin działalności gospodarczej w Polsce • wyjaśnia znaczenie terminów: „nośność”, „ładunki masowe” • wymienia nazwy morskich handlowych i pasażerskich portów w Polsce i wskazuje te porty na mapie Polski • wymienia nazwy głównych szlaków transportu śródlądowego i wskazuje je na mapie Polski • wymienia nazwy polskich miast mających swoje lotniska i wskazuje te miasta na mapie Polski • wyjaśnia znaczenie transportu morskiego, śródlądowego i lotniczego w gospodarce kraju • wymienia cechy transportu wodnego i lotniczego • przedstawia wielkość polskiej floty transportowej na podstawie danych statystycznych • wyjaśnia przyczyny szybkiego rozwoju transportu lotniczego w Polsce • wykazuje wady i zalety transportu • omawia na przykładach znaczenie morskiego, śródlądowego i lotniczego transportu morskiego, śródlądowego i • omawia znaczenie kanałów lotniczego w Polsce śródlądowych w Polsce • omawia międzynarodowy ruch • charakteryzuje handlowe porty pasażerski w polskich portach morskie w Polsce ze względu na morskich wielkości przeładunków • wykazuje wpływ transportu wodnego i lotniczego na rozwój innych dziedzin działalności gospodarczej • wymienia rodzaje usług, które obejmuje łączność • wymienia czynniki wpływające na rozwój telefonii komórkowej i internetu w Polsce • wyjaśnia znaczenie łączności • porównuje na podstawie danych • wykazuje wpływ internetu i telefonii • wykazuje związki między rozwojem w gospodarce Polski i swojego regionu statystycznych i mapy poziom rozwoju komórkowej na rozwój innych dziedzin gospodarczym i łącznością • określa przyczyny dynamicznego internetu i telefonii komórkowej w działalności gospodarczej rozwoju internetu i telefonii Polsce na tle wybranych krajów • ocenia dostęp do internetu w swoim komórkowej w Polsce Europy województwie i wybranych • porównuje liczbę abonentów województwach telefonicznych w Polsce z liczbą • ocenia przyczyny i skutki rozwoju abonentów w innych krajach Europy technologii informacyjnej • porównuje liczbę użytkowników internetu w Polsce z liczbą użytkowników internetu w innych krajach Europy • wyjaśnia znaczenie terminów: „turystyka”, „walory turystyczne”, „infrastruktura turystyczna” • klasyfikuje turystykę ze względu na cel wyjazdów • wyjaśnia przyczyny wzrostu ruchu turystycznego po 1989 roku • wymienia przykłady walorów turystycznych Polski • wymienia atrakcje turystyczne wybranego regionu turystycznego w Polsce • wyjaśnia znaczenie turystyki w gospodarce Polski i swojego regionu • wyjaśnia przyczyny rozwoju turystyki w Polsce • wymienia cele przyjazdów turystów zagranicznych do Polski • wymienia nazwy regionów oraz ośrodków turystycznych o wysokich walorach turystycznych i wskazuje je na mapie Polski • opisuje polskie obiekty znajdujące się na Liście światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO i wskazuje je na mapie Polski • wymienia nazwy regionów najczęściej odwiedzanych przez Polaków i wskazuje te regiony na mapie świata • analizuje ruch turystyczny w Polsce na podstawie danych statystycznych • porównuje przyjazdy turystów i wpływy z turystyki w Polsce i wybranych krajach Europy • wykazuje na przykładach walory przyrodnicze i kulturowe Polski na podstawie różnych źródeł informacji geograficznej • przedstawia przyczyny turystyki zagranicznej Polaków • porównuje odległości oraz koszty przewozu towarów i pasażerów różnymi środkami transportu w Polsce • wykazuje znaczenie rozbudowy • wykazuje potrzebę ochrony walorów infrastruktury turystycznej dla rozwoju turystycznych turystyki w Polsce • ocenia walory turystyczne wybranych regionów Polski • wyjaśnia znaczenie turystyki krajowej jako źródła dochodu regionu i państwa • wyjaśnia znaczenie terminów: „handel • wyjaśnia znaczenie handlu zagraniczny”, „import”, „eksport”, zagranicznego dla gospodarki Polski „saldo bilansu handlu zagranicznego” • wykazuje korzyści handlu • wymienia przykłady towarów zagranicznego pochodzących z importu, z których • wymienia nazwy państw będących korzysta w życiu codziennym głównymi partnerami handlowymi Polski i wskazuje je na mapie politycznej świata • wymienia nazwy towarów eksportowanych z Polski • wymienia nazwy towarów importowanych do Polski • wyjaśnia przyczyny ujemnego salda bilansu handlu zagranicznego • omawia na podstawie danych statystycznych bilans handlu zagranicznego Polski • opisuje na podstawie danych statystycznych strukturę towarową handlu zagranicznego • ocenia znaczenie handlu zagranicznego w życiu codziennym • analizuje dane liczbowe dotyczące • proponuje sposoby uzyskania przez bilansu handlu zagranicznego Polski w Polskę dodatniego bilansu ostatnich latach i formułuje wnioski handlowego • wyjaśnia znaczenie terminów • wyjaśnia przyczyny powstawania „utylizacja”, „rekultywacja” kwaśnych opadów • wymienia nazwy źródeł • wyjaśnia znaczenie segregacji śmieci zanieczyszczenia powietrza w Polsce • opisuje zagrożenia wynikające ze • wymienia sposoby ograniczenia składowania śmieci emisji gazów i pyłów do atmosfery w • opisuje klasy czystości wód w Polsce Polsce • wyjaśnia uwarunkowania • wymienia źródła wytwarzania zmniejszenia zanieczyszczenia wód w odpadów Polsce • wymienia źródła zanieczyszczania wód • opisuje skutki kwaśnych opadów • wyjaśnia przyczyny poprawy stanu czystości wód w Polsce w ostatnich latach • opisuje zróżnicowanie regionalne zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego w Polsce • wykazuje konieczność ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego w Polsce • proponuje sposoby zmniejszenia zanieczyszczania środowiska odpadami wytwarzanymi przez człowieka • proponuje konkretne działania na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego we własnym regionie • rozróżnia formy ochrony przyrody w Polsce rozpoznaje i wymienia nazwy gatunków roślin i zwierząt prawnie chronionych w Polsce • wymienia nazwy parków narodowych • opisuje zadania form prawnej ochrony • uzasadnia konieczność ochrony • proponuje konkretne działania na w Polsce i wskazuje je na mapie przyrody gatunkowej roślin i zwierząt rzecz ochrony środowiska Polski • opisuje osobliwości wybranych • uzasadnia konieczność ochrony przyrodniczego i kulturowego w Polsce • podejmuje działania na rzecz ochrony parków narodowych przyrody i krajobrazu w Polsce i we własnym regionie przyrody we własnym regionie • opisuje cele programu „Człowiek i • wymienia polskie organizacje • wyjaśnia znaczenie współpracy Biosfera” działające na rzecz ochrony przyrody i międzynarodowej na rzecz ochrony opisuje ich zadania przyrody • wymienia nazwy i wskazuje główne regiony geograficzne na mapie ogólnogeograficznej Polski • wymienia nazwy regionów geograficznych pobrzeży i wskazuje je na ogólnogeograficznej mapie Polski • wymienia nazwy najważniejszych miast pobrzeży i wskazuje je na mapie Polski • wymienia atrakcje turystyczne pobrzeży • opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej Polski położenie pobrzeży • opisuje elementy krajobrazu pobrzeży • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki pobrzeży oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • charakteryzuje wybrane miasta pobrzeży • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko przyrodnicze głównych regionów geograficznych pobrzeży • wyjaśnia genezę Mierzei Wiślanej i Żuław Wiślanych • opisuje genezę wybrzeża klifowego • opisuje krajobraz Żuław Wiślanych oraz gospodarcze wykorzystanie tego regionu • opisuje wpływ zewnętrznych • ocenia możliwości rozwoju czynników rzeźbotwórczych na rzeźbę gospodarczego pobrzeży powierzchni pobrzeży • wykazuje związki między cechami gospodarki pobrzeży a warunkami przyrodniczymi • projektuje i opisuje na podstawie map turystycznych i tematycznych trasę podróży po wybranym fragmencie pasa pobrzeży • wymienia nazwy regionów geograficznych pojezierzy i wskazuje je na ogólnogeograficznej mapie Polski • wymienia nazwy elementów krajobrazu pojezierzy • wymienia nazwy największych kompleksów leśnych pojezierzy i wskazuje te kompleksy na mapie • określa walory obszarów leśnych pojezierzy • określa atrakcje turystyczne pasa pojezierzy • wymienia nazwy najważniejszych miast pojezierzy i wskazuje je na mapie Polski • opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej Polski położenie pojezierzy • omawia cechy krajobrazu młodoglacjalnego • opisuje cechy klimatu pojezierzy na podstawie klimatogramów • opisuje gleby pojezierzy • wymienia nazwy surowców mineralnych występujących na pojezierzach • charakteryzuje główne miasta pojezierzy • opisuje, na podstawie map tematycznych, najważniejsze cechy gospodarki pojezierzy oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko przyrodnicze pojezierzy • wyjaśnia mechanizm powstawania cienia opadowego i jego wpływ na klimat pojezierzy • przedstawia wpływ warunków naturalnych na rozwój turystyki w pasie pojezierzy • charakteryzuje czynniki • ocenia możliwości rozwoju rzeźbotwórcze pojezierzy gospodarczego pojezierzy • wyjaśnia zróżnicowanie krajobrazu w pasie pojezierzy • wykazuje związki miedzy cechami gospodarki pojezierzy a warunkami przyrodniczymi • projektuje i opisuje na podstawie map turystycznych i tematycznych trasę podróży po wybranym fragmencie pojezierzy • wymienia nazwy regionów geograficznych Nizin Środkowopolskich i wskazuje je na ogólnogeograficznej mapie Polski • wymienia nazwy elementów krajobrazu nizin • wymienia nazwy największych kompleksów leśnych nizin i wskazuje je na mapie • wymienia walory przyrodnicze parków narodowych położonych na nizinach • wymienia nazwy miast Nizin Środkowopolskich i wskazuje te miasta na mapie Polski • określa atrakcje turystyczne Nizin Środkowopolskich • opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej Polski położenie Nizin Środkowopolskich • omawia cechy krajobrazu staroglacjalnego • opisuje cechy klimatu nizin na podstawie klimatogramów • charakteryzuje główne miasta Nizin Środkowopolskich • uzasadnia, że Warszawa jest ważnym ośrodkiem gospodarczym • wymienia nazwy surowców mineralnych występujących na nizinach i wskazuje na mapie ogólnogeograficznej rejony ich występowania • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki Nizin Środkowopolskich oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • charakteryzuje na podstawie map • charakteryzuje czynniki • ocenia możliwości rozwoju tematycznych środowisko rzeźbotwórcze Nizin gospodarczego Nizin przyrodnicze Nizin Środkowopolskich Środkowopolskich Środkowopolskich • charakteryzuje warunki glebowe na • wykazuje związki między cechami nizinach gospodarki Nizin Środkowopolskich a • wyjaśnia przyczyny letnich wezbrań warunkami przyrodniczymi na Odrze • projektuje i opisuje na podstawie map • wyjaśnia uwarunkowania turystycznych i tematycznych trasę sadownictwa na nizinach podróży po wybranym fragmencie • przedstawia rolę Warszawy w rozwoju nizin gospodarczym Polski • wymienia nazwy regionów geograficznych wyżyn i wskazuje je na ogólnogeograficznej mapie Polski • wymienia nazwy elementów krajobrazu wyżyn • wymienia nazwy form krasowych występujących na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej • wymienia nazwy najważniejszych miast Wyżyn Polskich i wskazuje te miasta na mapie Polski • określa atrakcje turystyczne Wyżyn Polskich • opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej Polski położenie wyżyn • opisuje uwarunkowania rozwoju przemysłu na Wyżynie Śląskiej • opisuje atrakcje przyrodnicze i kulturowe Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej • charakteryzuje warunki klimatycznoglebowe Wyżyny Sandomierskiej • opisuje atrakcje turystyczne Wyżyny Kieleckiej • przedstawia cechy krajobrazu Wyżyny Lubelskiej i Roztocza • charakteryzuje wybrane miasta wyżyn • opisuje, na podstawie map tematycznych, najważniejsze cechy gospodarki pasa wyżyn oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko przyrodnicze wyżyn • opisuje wpływ działalności gospodarczej człowieka na krajobraz Wyżyny Śląskiej • omawia związki między wydobyciem surowców mineralnych a lokalizacją przemysłu w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym • przedstawia genezę rzeźby powierzchni Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej • opisuje genezę rzeźby powierzchni Wyżyny Małopolskiej • wyjaśnia genezę wąwozów • opisuje wpływ wewnętrznych • ocenia możliwości rozwoju i zewnętrznych czynników gospodarczego Wyżyn Polskich rzeźbotwórczych na rzeźbę • proponuje sposoby powierzchni wyżyn zagospodarowania terenów • wyjaśnia zróżnicowanie krajobrazu zdegradowanych na skutek Wyżyn Polskich na podstawie map działalności gospodarczej człowieka tematycznych • wykazuje związki miedzy cechami gospodarki Wyżyn Polskich a warunkami przyrodniczymi • wykazuje negatywny wpływ koncentracji ludności i przemysłu na środowisko przyrodnicze Wyżyny Śląskiej • wykazuje zróżnicowanie rzeźby powierzchni Wyżyny Małopolskiej • projektuje i opisuje na podstawie map turystycznych i tematycznych trasę podróży po wybranym fragmencie wyżyn • wymienia nazwy regionów geograficznych kotlin i wskazuje je na ogólnogeograficznej mapie Polski • wymienia nazwy elementów krajobrazu Kotlin Podkarpackich • wymienia nazwy głównych form terenu Kotliny Podkarpackich • wymienia nazwy kompleksów leśnych Kotlin Podkarpackich i wskazuje te kompleksy na mapie Polski • omawia atrakcje turystyczne Kotlin Podkarpackich • wymienia nazwy najważniejszych miast Kotlin Podkarpackich i wskazuje te miasta na mapie Polski • opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej Polski położenie Kotlin Podkarpackich • charakteryzuje klimat Kotlin Podkarpackich • wymienia nazwy surowców mineralnych występujących w Kotlinach Podkarpackich i wskazuje rejony ich wydobycia na mapie ogólnogeograficznej Polski • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki kotlin oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • przedstawia funkcje Krakowa jako centrum kulturowego Polski • wyjaśnia genezę Kotlin Podkarpackich • wyjaśnia rolę rzek w kształtowaniu krajobrazu Kotlin Podkarpackich • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko przyrodnicze kotlin • charakteryzuje gleby Kotlin Podkarpackich • wyjaśnia znaczenie szlaków handlowych w Kotlinach Podkarpackich • opisuje wpływ wewnętrznych • ocenia możliwości rozwoju i zewnętrznych czynników gospodarczego Kotlin Podkarpackich rzeźbotwórczych na rzeźbę powierzchni kotlin • opisuje uwarunkowania powstania złóż surowców mineralnych Kotlin Podkarpackich • wykazuje związki miedzy cechami gospodarki Kotlin Podkarpackich a warunkami przyrodniczymi • projektuje i opisuje na podstawie map turystycznych i tematycznych trasę podróży po wybranym fragmencie Kotlin Podkarpackich • wymienia nazwy regionów geograficznych Karpat i wskazuje je na ogólnogeograficznej mapie Polski • wymienia nazwy elementów krajobrazu Karpat • wymienia atrakcje turystyczne Karpat • wymienia nazwy najważniejszych miast Karpat oraz wskazuje te miasta na mapie ogólnogeograficznej • uzasadnia atrakcyjność turystyczną Tatr • wymienia nazwy ośrodków turystycznych Karpat i wskazuje te ośrodki na mapie Polski • • opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej Polski położenie Karpat • wyróżnia Karpaty Zewnętrzne i Karpaty Wewnętrzne i wskazuje je na mapie Polski • opisuje położenie Tatr na podstawie ogólnogeograficznej mapy Polski • omawia na podstawie map klimatycznych i klimatogramów cechy klimatu górskiego • przedstawia walory turystyczne Tatr • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki Karpat oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • przedstawia funkcje i znaczenie Zakopanego w rozwoju regionu • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko przyrodnicze Karpat • opisuje klimat i wody Karpat Wewnętrznych • ukazuje zróżnicowanie krajobrazu Karpat Zewnętrznych i Wewnętrznych • opisuje na podstawie ilustracji cechy rzeźby wysokogórskiej Tatr • charakteryzuje poszczególne piętra klimatyczno-roślinne Tatr • wykazuje konieczność tworzenia parków narodowych na terenie Karpat • opisuje wpływ wewnętrznych • ocenia możliwości rozwoju i zewnętrznych czynników gospodarczego Karpat rzeźbotwórczych na rzeźbę powierzchni Karpat • ukazuje zależności między budową geologiczną i cechami rzeźby Tatr • wykazuje związki miedzy cechami gospodarki Karpat a warunkami przyrodniczymi • projektuje i opisuje na podstawie map turystycznych i tematycznych trasę podróży po wybranym fragmencie Karpat • wymienia nazwy regionów geograficznych Sudetów i wskazuje je na ogólnogeograficznej mapie Polski • wymienia nazwy elementów krajobrazu Sudetów • wymienia nazwy miast Sudetów i wskazuje je na mapie Polski • opisuje atrakcje turystyczne Sudetów • opisuje położenie Sudetów na podstawie mapy ogólnogeograficznej Polski • opisuje formy krajobrazu Sudetów • opisuje na podstawie map tematycznych cechy krajobrazu Sudetów • omawia funkcje i znaczenie Karpacza w regionie • wymienia nazwy surowców mineralnych występujących w Sudetach i wskazuje rejony ich występowania na mapie ogólnogeograficznej • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki Sudetów oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • omawia proces powstawania Sudetów • wyjaśnia genezę rzeźby Sudetów • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko przyrodnicze Sudetów • charakteryzuje Karkonosze • opisuje zagrożenia środowiska przyrodniczego powstające w wyniku działalności gospodarczej człowieka • opisuje wpływ wewnętrznych • ocenia możliwości rozwoju i zewnętrznych czynników gospodarczego Sudetów rzeźbotwórczych na rzeźbę powierzchni Sudetów • wykazuje związki miedzy cechami gospodarki Sudetów a warunkami przyrodniczymi • projektuje i opisuje na podstawie map turystycznych i tematycznych trasę podróży po wybranym fragmencie Sudetów • wymienia nazwę regionu geograficznego, w którym mieszka i wskazuje go na ogólnogeograficznej mapie Polski • przedstawia źródła informacji o swoim regionie • omawia tradycje regionu zamieszkania • odczytuje dane statystyczne dotyczące zagadnień m.in. społecznych i gospodarczych swojego regionu • opisuje atrakcje turystyczne regionu zamieszkania • opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej Polski położenie swojego regionu • wymienia przykłady wykorzystania skał w różnych dziedzinach życia człowieka • wymienia główne rodzaje zasobów własnego regionu geograficznego: lasów, wód, gleb, surowców mineralnych oraz, korzystając z mapy, opisuje ich rozmieszczenie • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki własnego regionu geograficznego oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • określa znaczenie gospodarcze zasobów naturalnych własnego regionu • wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w przemyśle we własnym regionie oraz wskazuje najlepiej rozwijające się obecnie działy produkcji przemysłowej • wyjaśnia szybki rozwój wybranych usług we własnym regionie • przedstawia w formie prezentacji multimedialnej walory turystyczne własnego regionu geograficznego ze szczególnym uwzględnieniem jego walorów kulturowych • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko geograficzne własnego regionu (również na podstawie obserwacji terenowych) • rozpoznaje główne rodzaje skał występujących we własnym regionie i wskazuje na mapie najważniejsze obszary ich występowania • charakteryzuje na podstawie map tematycznych zróżnicowanie rozmieszczenia ludności w zamieszkiwanym regionie oraz wyjaśnia te różnice czynnikami przyrodniczymi • wykazuje konieczność ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego własnego regionu geograficznego • ocenia warunki i możliwości produkcji rolnej i przemysłowej w regionie zamieszkania • analizuje, porównuje, ocenia rozmieszczenie i wielkość miast w zamieszkiwanym regionie • wykazuje różnice w strukturze zatrudnienia ludności we własnym regionie • opisuje formy ochrony środowiska przyrodniczego oraz proponuje konkretne działania na rzecz jego ochrony we własnym regionie • projektuje i opisuje na podstawie różnych źródeł (także własnych obserwacji terenowych) trasę wycieczki po zamieszkiwanym regionie, uwzględniając walory przyrodnicze i kulturowe tego regionu • wykazuje indywidualne cechy swojego regionu V EWALUACJA PRZEDMIOTOWEGO SYSTEMU OCENIANIA Celem ewaluacji jest określenie efektów pracy dydaktycznej i wychowawczej, na którą mają wpływ: nauczyciel , uczeń, rodzice. Ewaluacja: • bieżąca (wyniki z poszczególnych form aktywności, rozmowy, obserwacja ); • po trzyletnim cyklu kształcenia ( ankiety skierowane do uczniów, klasyfikacja semestralna i roczna.
