docW CIENIU CZEPKA-grudzień 2016 - Dolnośląska Okręgowa Izba
download 
Reklamacja Transkrypt
W CIENIU CZEPKA-grudzień 2016 - Dolnośląska Okręgowa Izba
NUMER 12/302/ GRUDZIEŃ 2016 www.doipip.wroc.pl W CIENIUCZEPKA BIULETYN INFORMACYJNY DOLNOŚLĄSKIEJ OKRĘGOWEJ IZBY PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH KALIUM CHLORATUM – OZNAKOWANIE PREPARATU STANDARDY PIELĘGNIARSKIEJ PRAKTYKI KLINICZNEJ W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA OPERACYJNEGO SPOŻYWANIE FLAWONOIDÓW Z ŻYWNOŚCIĄ JAKO PROFILAKTYKA NOWOTWORÓW I CHORÓB UKŁADU SERCOWO- NACZYNIOWEGO ISSN 1425 - 6584 2 W CIENIU CZEPKA Biuletyn informacyjny Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu (www.doipip.wroc.pl) Wydawca: Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wroc ławiu. Redaguje Prezydium DORPiP: Anna Szafran, Marzenna Golicka, Urszula Olechowska, Dorota Pietrzak, Jolanta Kolasińska, Beata Łabowicz, Beata Dąbrowska, Teresa Szerszeń, Małgorzata Mazur redakcja techniczna, skład, korekta, i przygotowanie do druku – Włodziwoj Sawicki Materiałów niezam ów ionyc h red akc ja nie zwrac a, w teks tac h pub likow anyc h zas trzeg a sob ie praw o skrótów, zmian tyt uł ów oraz pop raw ek stylis tyc z no–jęz ykow yc h. Artykuły, listy, uwagi i inną korespondencję prosimy nadsyłać na adres redakcji: Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu, ul. Powstańców Śląskich 50, 53–333 Wrocław, fax 373–20–56, e–mail: [email protected] REDAKCJA NIE PONOSI ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA TREŚĆ TEKSTÓW, OGŁOSZEŃ I REKLAM DOIPiP NIE PROWADZI POŚREDNICTWA PRACY W KRAJU I ZAGRANIC Ą UWAGA: Nie przyjmujemy do publikac ji tekstów przekazywanych telefonicznie! Nasza okładka:, http://www.shutterstock.com/ Numer zamknięto 24.11.2016 r. Do druku przygotowano 30.11.2016 r. Nakład 3200 egz. Pismo nieodp łatnie rozprowadzane wśród c złonków Sam or ząd u Pielęgniarek i Poł ożn yc h. Druk ABIS. Wszystkie artykuły (i nie tylko) na str. www.doipip.wroc.pl WYKAZ TELEFONÓW W SIEDZIBIE BIURA DOIPiP WE WROCŁAWIU Sekretariat ................................................. 71 333 57 02 Sekretariat.................................................. 71 333 57 16 Sekretariat...................................... 71 373 20 56 tel/fax Przewodnicząca......................................... 71 333 57 03 Wiceprzewodnicząca . ............................... 71 333 57 05 Sekretarz..................................................... 71 333 57 04 Skarbnik...................................................... 71 333 57 05 Dyrektor Biura............................................ 71 333 57 00 Ewidencja/rejestr piel. i poł....................... 71 333 57 09 Praktyki zawodowe.................................... 71 333 57 07 Księgowość................................................. 71 333 57 06 Radca prawny............................................. 71 333 57 05 Kasa............................................................. 71 333 57 01 Biblioteka.................................................... 71 333 57 10 Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej................ 71 364 04 44 Okręgowy Sąd Pielęgniarek i Położnych............................ 71 364 04 44 Dział Kształcenia (tel/fax).............................71 333 57 08 Dział Kształcenia..........................................71 364 04 35 Kierownik Działu Kształcenia.......................71 333 57 12 Księgowość Działu Kształcenia....................71 333 57 14 Dział Kształcenia Oddział w Lubinie ...........76 746 42 03 DOLNOŚLĄSKA OKRĘGOWA IZBA PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH we Wrocławiu, ul. Powstańców Śląskich 50, 53–333 Wrocław, e–mail: [email protected] tel. 71/ 333 57 02, tel/fax 71/ 373–20–56 www.doipip.wroc.pl KONTO IZBY: NUMER KONTA BANKOWEGO, na który należy przekazywać składki członkowskie: Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu, ul. Powstańców Śląskich 50, 53–333 Wroc ław, Bank PEKAO SA O/Wrocław 63 1240 6670 1111 0000 5641 0435 GODZINY PRACY BIURA Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych poniedziałek – czwartek – od 800 do 1600 z wyjątkiem wtorków i piątków wtorek – od 800 do 1700 a w piątek do 1500 DZIAŁ KSZTAŁCENIA e-mail: [email protected] tel./fax 71 333 57 08, tel. 71/ 364 04 35 poniedziałek – czwartek – od 800 do 1600 z wyjątkiem wtorków i piątków wtorek – od 800 do 1700, a w piątek do 1500 BIURO W LUBINIE, ul. Odrodzenia 18/2, 59-300 Lubin, tel./fax 76/746 42 03 KONTO DZIAŁU KSZTAŁCENIA Bank PEKAO SA O/Wrocław 13 1240 6670 1111 0000 5648 5055 KASA poniedziałek . ........................................................ 10–16 wtorek.................................................................... 8 – 13 środa....................................................................... 10–16 czwartek...................................................................8–13 piątek............................................................NIECZYNNA BIBLIOTEKA wtorek...........................................................od 13 do 17 czwartek .......................................................od 13 do 16 piątek...............................................................od 9 do 14 OKRĘGOWY RZECZNIK ODPOWIEDZIALNOŚCI ZAWODOWEJ tel. 71/ 364 04 44, informacja o dyżurach na stronie internetowej DOIPiP – INFORMACJE O SAMORZĄDZIE 2015-2019 - Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej OKRĘGOWY SĄD PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH Inf.: tel. 71/ 364 04 44 lub w Sekretariacie Biura DOIPiP DYŻURY RADCY PRAWNEGO poniedziałki 14 – 16; środa 14 – 17 (mgr E. Stasiak); KASA POŻYCZKOWA PRZY DOIPIP Bank PKO BP IV Oddział Wrocław, ul. Gepperta 4 Nr: 56 1020 5242 0000 2702 0019 9224 Informacje o stanie swojego konta w Kasie Pożyczkowej można uzyskać w czasie dyżuru w środy od 1500 do 1630 telefonicznie lub osobiście KSIĘGOWOŚĆ IZBY NIE PROWADZI KASY POŻYCZKOWEJ I NIE UDZIELA INFORMACJI KONSULTANCI WOJEWÓDZCY W DZIEDZINACH: PIELĘGNIARSTWA – mgr JOLANTA KOLASIŃSKA, UM Wydział Nauk o Zdrowiu, ul. Bartla 5, 51-618 Wrocław; tel. 0-71/ 784 18 45 e-mail: [email protected], PIELĘGNIARSTWA ANESTEZJOLOGICZNEGO I INTENSYWNEJ OPIEKI – mgr EWA PIELICHOWSKA 4 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką SP ZOZ ul. Rudolfa Weigla 5, 50-981 Wrocław e-mail: [email protected] tel: 261-660-207, 608-309-310 PIELĘGNIARSTWA CHIRURGICZNEGO I OPERACYJNEGO mgr BEATA ŁABOWICZ Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Legnicy ul. Jarosława Iwaszkiewicza 5; 59-220 Legnica tel: 76/72-11-401 661-999-104 e-mail: [email protected] PIELĘGNIARSTWA EPIDEMIOLOGICZNEGO – mgr KATARZYNA SALIK Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 1, ul. M. Skłodowskiej-Curie 58; 50-368 Wrocław tel. 71 327-09-30, 71/784-21-75 606 99 30 95; e-mail: [email protected], PIELĘGNIARSTWA W GINEKOLOGII I POŁOŻNICTWIE – mgr URSZULA ŻMIJEWSKA, Szpital Specjalistyczny im. A. Falkiewicza, ul. Warszawska 2; 52-114 Wrocław, tel. 71 37 74 174, 604-93-94-55, 667-977-735 PIELĘGNIARTSWA ONKOLOGICZNEGO – dr n. med. ELŻBIETA GARWACKA-CZACHOR Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu pl. Hirszfelda 12; 53-413 Wrocław tel. 71/36-89-260 lub 603 38 58 98 e-mail: [email protected] PIELĘGNIARSTWA OPIEKI PALIATYWNEJ. - dr n. med. DOMINIK KRZYŻANOWSKI, Bonifraterskie Centrum Zdrowia Sp. z o.o. ul. Traugutta 57/59; 50-417 Wrocław tel. 608 585 295; e-mail: [email protected] PIELĘGNIARSTWA RATUNKOWEGO - mgr WIESŁAW ZIELONKA Pogotowie Ratunkowe w Legnicy ul. Dworcowa 7; 59-220 Legnica; tel. 502 676 039 e- mail: [email protected] 3 Z okazji zbliżających się Świąt Bożego Narodzenia przesyłam życzenia pokoju, miłości i szczęścia . Niechaj ten szczególny czas upłynie w radości i spokoju, a wszystkie życzenia wypowiedziane przy wigilijnym stole niech towarzyszą Nam w Nowym 2017 Roku. Wszystkiego najlepszego Przewodniczą Dolnośląskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu Anna Szafran Tajemnica Bożego Narodzenia niech ubogaci Wszystkich zdrowiem i szczęściem, napełni pokojem, a swym blaskiem oświeci wszystkie dni Nowego Roku 2017. W imieniu Zarządu Oddziału PTP we Wrocławiu mgr Anna Skałubińska W NUMERZE: 4 Standardy pielęgniarskiej praktyki... 17 Konkurs na leczenie ran 20 Spożywanie flawonoidów 13 Kalium Chloratum - oznakowanie 18 Biuro prasowe NRPiP informuje 22 Rozporządzenie Ministerstwa Zdrowia 15 Nie ma zgody na zawodówki 19 Europejski Tydzień Testowania HIV 24 Zaczepek etyczny 17 Opinia CKPPIP 20 Konkurs na artykuł 27 Pamięć i serce 4 PIELĘGNIARSTWO Załącznik nr 1 do Uchwały Nr 277/W2014 Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych z dnia 3 grudnia 2014 r. w sprawie ustalenia Standardu pielęgniarskiej praktyki klinicznej w dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego STANDARDY PIELĘGNIARSKIEJ PRAKTYKI KLINICZNEJ W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA OPERACYJNEGO Słowo od autorów „Standardów pielęgniarskiej praktyki klinicznej w dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego” Pielęgniarstwo operacyjne to dziedzina, Standardy mają opisywać rzeczywistość w której kształcenie podyplomowe rozpoczę- i być dostosowanymi do warunków, w których ło się w latach 60-tych XX wieku. Pierwszym mają obowiązywać. Literatura, starsza niż dziepodręcznikiem wydanym w Polsce po II wojnie sięcioletnia została wykorzystana w opracowaświatowej (1956 r.) był „Podręcznik dla instru- niu z uwagi na aktualność zawartych w niej zamentariuszek” autorstwa Danuty Kasiny. pisów, czego przykładem jest pozycja pod re„Instrumentariuszka” to historyczna nazwa dakcją A. Piątek „Standardy opieki pielęgniarosób, które pomagały lekarzom specjalności skiej w praktyce. Przewodnik metodyczny”, zabiegowej w przeprowadzaniu operacji poda- wydany przez Naczelną Izbę Pielęgniarek i Pojąc im narzędzia i dbając o zaplecze bloku ope- łożnych w 1999 roku (jest to jedyne wydanie). racyjnego. We wspomnianym wyżej podręczni- Informacje merytoryczne pozostałych pozycji ku autorka wskazywała, że osobami tymi ma- są nadal aktualne i dlatego autorzy zdecydoją być pielęgniarki dyplomowane cechujące się wali się je wykorzystać, zwłaszcza, że jest nieprzede wszystkim spokojem i opanowaniem dobór literatury opisującej pracę polskich pieoraz dobrą kondycja fizyczną. Współczesną na- lęgniarek/położnych operacyjnych. zwą instrumentariuszki jest „pielęgniarka opeAutorzy wyrażają serdeczne podziękowania racyjna” lub „położna operacyjna”. We współ- osobom, których cenne uwagi podniosły warczesnej Europie (niektóre landy Niemiec) po- tość merytoryczną Standardów pielęgniarskiej jęcie „instrumentariuszka” odnosi się do osób praktyki klinicznej w dziedzinie pielęgniarstwa nie będących pielęgniarkami, a posiadający- operacyjnego. mi uprawnienia do pracy na stanowisku pielęgniarki operacyjnej - po ukończeniu trzyletniej Joanna Borzęcka i współautorzy szkoły. 1 grudnia 2014 WSTĘP Standardy pełnią ważną rolę w zapewnieniu właściwej opieki w każdej dziedzinie pielęgniarstwa. Ich zadaniem jest przede wszystkim określenie wzoru postępowania. Standardy napisano na podstawie wytycznych dotyczących ogólnych standardów pielęgniarskiej praktyki klinicznej zatwierdzonych przez ministra zdrowia i opieki społecznej do wdrożenia pilotażowego. Wytyczne te zostały umieszczone w publikacji redagowanej przez A. Pią- tek Standardy opieki pielęgniarskiej w praktyce. Przewodnik metodyczny, Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych, Warszawa 1999. Zbiór standardów zawarty w niniejszej pracy zawiera ogólne wytyczne i normy wykonywania zawodu pielęgniarki/położnej operacyjnej z uwzględnieniem dobranej koncepcji i celu pielęgnowania, praw pacjenta, metod pielęgnowania, obowiązujących przepisów prawnych oraz warunków techniczno - organizacyjnych wykonywania zawodu. Zatem należą do kategorii ogólnych standardów STANDARD PIELĘGNIARSKIEJ PRAKTYKI KLINICZNEJ W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA OPERACYJNEGO - PODSTAWY TEORETYCZNE cjentem przebywającym w bloku operacyjnym. Dostarczają argumentów do uzasadniania roli i miejsca pielęgniarki operacyjnej pośród przedstawicieli innych zawodów w ochronie zdrowia. Pielęgniarstwo operacyjne jest odrębną specjalnością pielęgniarską, której przedstawiciele badają, analizują i rozwiązują problemy związane z zapewnieniem sprawnej asysty pielęgniarskiej do zabiegu operacyjnego, z poczuciem bezpieczeństwa i zachowania godności osobistej pacjentów przebywających na Bloku Operacyj- Autor: mgr Joanna Borzęcka, specjalista pielęgniarstwa operacyjnego, Okręgowy Szpital Kolejowy SPZOZ w Lublinie UZASADNIENIE: pojęcia teoretyczne pielęgniarstwa operacyjnego stanowią ramy do wyznaczania celów, planowania, realizowania i oceniania opieki nad pa- pielęgniarskiej praktyki klinicznej, a ponieważ w wielu miejscach odnoszą się również do specyficznych wymagań wykonywania zawodu w dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego otrzymały nazwę „ogólne standardy pielęgniarskiej praktyki klinicznej w dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego”. Każdy ze standardów ma dodany (po myślniku) wyraz lub związek frazeologiczny zgodny z nazewnictwem określonym w Standardach opieki pielęgniarskiej w praktyce. Ogólne standardy praktyki pielęgniarskiej w dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego, które uszczegółowią treści zawarte w przedstawianym zbiorze standardów - dotyczyć będą specyficznych dla tej dziedziny sposobów sprawowania opieki nad pacjentem, czyli - między innymi - sposobów zapewnienia poczucia bezpieczeństwa pacjenta czy ochrony godności osobistej na bloku operacyjnym, a także sposobów ochrony pielęgniarek/położnych operacyjnych przed czynnikami szkodliwymi w ich miejscach pracy. Wśród pielęgniarek czy położnych operacyjnych jest coraz większy odsetek mężczyzn, zatem w każdym miejscu, gdzie jest mowa o pielęgniarce/położnej operacyjnej należy pamiętać, że zapis ten w każdym przypadku ma brzmienie pielęgniarka/pielęgniarz położna/położny operacyjny. Wzorując się na zapisach zawartych w Ustawie o zawodach pielęgniarki i położnej zdecydowano się na formę „pielęgniarka/położna operacyjna”. Miejsce pracy pielęgniarki/pielęgniarza - położnej/położnego operacyjnego jest zgodne odpowiednio z art. 4 i art. 5 ustawy z dnia 11 lipca 2011 roku o zawodach pielęgniarki i położnej (j.t. Dz. U. z 2014r.„ póz. 1435 z późn. zm.). nym oraz innymi problemami wynikającymi ze specyfiki pracy pielęgniarek operacyjnych. Pielęgniarstwo operacyjne można utożsamić pojęciowo z pojęciem obecnym w literaturze europejskiej i amerykańskiej odpowiednikiem „perioperative nursing” (dające się przetłumaczyć jako pielęgniarstwo około operacyjne) w tym sensie, że jest to dział odnoszący się do opieki pielęgniarskiej przedoperacyjnej, śródoperacyjnej i pooperacyjnej, świadczonej w strukturach bloku operacyjnego. Są to zasady pielęgniarskiej PIELĘGNIARSTWO opieki na bloku operacyjnym w części anestezjologicznej i chirurgicznej. Opieka ta jest oparta na wiedzy i kompetencjach w obu tych dziedzinach. Jako członek zespołu chirurgicznego, zarejestrowana pielęgniarka „perioperative” pracuje we współpracy z innymi profesjonalistami opieki zdrowotnej w celu zapewnienia ciągłości opieki nad pacjentem. Zatem na gruncie warunków polskich jest to wiedza i kompetencje z zakresu opieki okołooperacyjnej w dwóch dziedzinach pielęgniarstwa: anestezjologicznego i operacyjnego. Pielęgniarka/położna operacyjna — jest to osoba, mająca uprawnienia do pielęgniarskiej asysty do zabiegów operacyjnych w różnych dyscyplinach zabiegowych. W dziedzinie położnictwa i ginekologii w blokach operacyjnych na stanowisku pielęgniarki operacyjnej pracują również położne. Podstawowym obowiązkiem pielęgniarki/położnej operacyjnej jest „...całościowe, samodzielne, fachowe, biegłe i planowe przygotowanie zabiegu operacyjnego oraz asystowanie przy jego przebiegu i nadzorze1” z uwzględnieniem zapewnienia pacjentowi poczucia godności osobistej i bezpieczeństwa, zarówno fizycznego, jak i psychicznego. Praktykę zawodową pielęgniarka/położna operacyjna opiera na naukach pielęgniarskich, w szczególności pielęgniarstwie operacyjnym i na podstawach innych nauk istotnych dla pielęgniarstwa („zdobyczach nauk medycznych, społecznych i humanistycznych” - Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Rzeczypospolitej Polskiej). Uprawnienia do pracy w charakterze pielęgniarki/położnej operacyjnej nabywa się drogą: • odbycia szkolenia do pracy na stanowisku pielęgniarki/położnej operacyjnej pod przewodnictwem opiekuna procesu adaptacji (mentora), mającego wiedzę i doświadczenie w dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego (specjalisty w tej dziedzinie). Szkolenie odbywa się według wewnątrzzakładowego systemu szkolenia nowych pracowników na bloku operacyjnym. Nowy pracownik powinien rozpocząć naukę celem zdobycia formalnych uprawnień w terminie do 1 roku od momentu podjęcia pracy w bloku operacyjnym, zaś pracodawca powinien mu umożliwić udział w kursie kwalifikacyjnym/specjalizacji2 . Pielęgniarka/położna po odbyciu szkolenia wewnętrznego jest zatrudniona na stanowisku pełniącej obowiązki pielęgniarki/położnej operacyjnej z miejscem zatrudnienia blok operacyjny, • ukończenia kursu kwalifikacyjnego w dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego, • ukończenia specjalizacji w dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego. Zespół operacyjny - grupa osób uczestnicząca w przeprowadzaniu zabiegów operacyjnych w różnych dyscyplinach zabiegowych w sposób możliwie najlepszy i najszybszy. W skład zespołu operacyjnego wchodzą: lekarz/ lekarze spe- cjalności zabiegowej, dwie pielęgniarki/położne operacyjne: instrumentu]ąca i pomagająca, lekarz anestezjolog oraz pielęgniarka anestezjologiczna. Za całość zabiegu operacyjnego odpowiada lekarz operator. Podmiotem działań zespołu operacyjnego jest pacjent, będący w centrum działań zespołu terapeutycznego, co znajduje wyraz w prowadzeniu około operacyjnej karty kontrolnej.3 Instrumentowanie (inaczej asysta pielęgniarska) - to podstawowy zakres czynności pielęgniarek/położnych operacyjnych. Są to działania wykonywane przez pielęgniarki/położne operacyjne w trakcie zabiegów operacyjnych lub diagnostycznych przeprowadzanych w warunkach sali operacyjnej. Działania te są oparte na wiedzy o teoretycznym i praktycznym przebiegu operacji z uwzględnieniem działań pielęgniarek/położnych operacyjnych oraz na wnioskach z własnych obserwacji. Instrumentowanie dotyczy: • czynności mentalnych (analizowanie i wyciąganie wniosków z wypowiedzi operatora, jego asysty, i innych członków zespołu operacyjnego), • czynności manualnych (szybkie, celowe,- najlepiej bez wezwania - podawanie narzędzi i innych rzeczy potrzebnych w trakcie operacji, • pojęcie asysty pielęgniarskiej (instrumentowania) nie obejmuje czynności związanych z asystą lekarską, dotyczącą manipulowania narzędziami w obrębie pola operacyjnego (utrzymywanie porządku w polu operacyjnym, odsłanianie pola operacyjnego, czyli tzw. trzymanie haków, pilnowanie końca nitki, prowadzenie nitki przy szwach ciągłych, zdejmowanie kleszczyków hemostatycznych, adaptacja brzegów rany, obcinanie nitek itp.). Troskliwość pielęgniarska w pielęgniarstwie operacyjnym „Wyjaśnienia troskliwości pielęgniarskiej mówią, że pielęgniarkę i jej postępowanie cechuje to, że lubi ludzi; ich los nie jest jej obojętny; chce im pomagać; dysponuje niezbędną wiedzą; opanowała konieczne sprawności; skupia uwagę na szczegółach w zapewnianiu pomocy; zna i rozumie tego, komu pomaga; zna jego problemy zdrowotne; swoją pomoc zapewnia przez ułatwianie, a nie przez wydawanie poleceń i kontrolowanie; zna siebie - swoje możliwości i ograniczenia; zasługuje na zaufanie 4”. Na tej podstawie można stwierdzić, że troskliwość pielęgniarska w pielęgniarstwie operacyjnym jest to sprawne działanie pielęgniarki/położnej operacyjnej oparte na wiedzy dotyczącej zarówno obszarów w jej specjalności oraz innych nauk istotnych dla pielęgniarstwa, jak i wiedzy o problemach konkretnego pacjenta na bloku operacyjnym. Działania te dotyczą przede wszystkim asysty pielęgniarskiej (inaczej instrumentowania), zapewnienia pacjentowi poczucia bezpieczeństwa i zachowania przez pacjenta godności osobistej, a pielęgniarka/położna operacyjna pracuje z peł- 5 nym zaangażowaniem, ale nie przekracza swoich uprawnień. Troskliwość pielęgniarska w tej dziedzinie to również inne czynności pielęgniarki/położnej operacyjnej służące zapewnieniu ciągłości opieki pielęgniarskiej w miejscu pracy pielęgniarki/położnej operacyjnej. KRYTERIA STRUKTURY 1. filozofia opieki nad pacjentem jest zgodna z uznanymi pojęciami pielęgnowania pacjentów w warunkach sali operacyjnej, 2. nowe rozwiązania praktyczne są oparte na studiowaniu podstaw teoretycznych, co jest cenione przez przełożonych, 3. w miejscu pracy są dostępne podręczne materiały dotyczące podstaw teoretycznych praktyki zawodowej. KRYTERIA PROCESU 1. pielęgniarka/położna operacyjna w swojej praktyce stosuje wiedzę z pielęgniarstwa operacyjnego i innych dyscyplin istotnych dla pielęgniarstwa by właściwie sformułować swoje zadania w świadczeniu troskliwości pielęgniarskiej w warunkach bloku operacyjnego, 2. pielęgniarka/położna operacyjna posługuje się pojęciami teoretycznymi z pielęgniarstwa i innych nauk mających zastosowanie w ochronie zdrowia w celu uzasadniania roli i zadań pielęgniarki/położnej operacyjnej w interdyscyplinarnym zespole, 3. pielęgniarka /położna operacyjna w swojej praktyce - sprawdza istniejące teorie, 4. pielęgniarka/położna operacyjna formułuje i przedstawia wnioski dotyczące potrzeby badań naukowych wypływające z praktyki zawodowej. KRYTERIA WYNIKU 1. działania pielęgniarek/położnych operacyjnych są zgodne z uznanymi teoriami pielęgniarskimi, mającymi zastosowanie w warunkach sali operacyjnej, które są sprawdzane w praktyce oraz z aktualną wiedzą, 2. uznane teorie oraz wiedza z dziedziny pielęgniarstwa operacyjnego są sprawdzane i oceniane w praktyce, 3. wnioski z praktyki działań pielęgniarskich na bloku operacyjnym stanowią wskazówki do rozwijania badań naukowych w tej dziedzinie. Literatura 1. Bielecki K, Rud P. M. Chirurgia ogólna, [w:] Narzędzia protezy i szwy chirurgiczne, (red.) K. Bielecki, Makmed, Lublin 2008, s. 31. 2. Ciuruś M., Pielęgniarstwo operacyjne, Makmed, Lublin 2007, s. 63. 3. http://www.aorn.org/CareerCenter/CareerDevelopment/RoleOfThePerioperativeNurse/ 4. http://www.cmj. org.pl/who/okk/who-checklist_art-bkhkw.pdf 5. Jacobs - Schafer, i współautorzy, Praca na sali operacyjnej - wskazówki i rady [w:] G. Luce-Wunderle,. Debrand-Passard (red.), Pielęgniarstwo operacyjne, Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2010, s. 4-5. 6. Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Rzeczypospolitej Polskiej [w:] Uchwała nr 9 IV Krajowego Zjazdu Pielęgniarek i Położnych z dnia 9 grudnia 2003 r. w sprawie uchwalenia „Kodeksu etyki zawodowej dla pielęgniarki i położnej Rzeczypospolitej Polskiej” 7. Piątek A. (red.) Standardy opieki pielęgniarskiej w praktyce. Przewodnik metodyczny, Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych, Warszawa 1999, s. 145-146. 8. Poznańska S., Pielęgniarstwo i jego istota, [w:] Podstawy pielęgniarstwa. Podręcznik dla studentów i absolwentów kierunków pielę- 1.Jacobs - Schafer, i współautorzy, Praca na sali operacyjnej - wskazówki i rady [w:] G. Luce- Wunderle, Debrand-Passard (red.), Pielęgniarstwo operacyjne, Elsevier Urban8-Partner, Wrocław 2010, s. 4-5. 2. Warunki kursu kwalifikacyjnego i specjalizacji określają odpowiednio: art. 71 ust. 2 pkt. 2 i art. 67 ust. 4 pkt 2 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej (j.t. Dz. U. z 2014r., póz. 1435 z późn. zm.) 3. Okołooperacyjna Karta Kontrolna (OKK) - dostępna na stronie: www.cmi.org.plAvho/okk/okk.pdf - jest to dokument opracowany przez WHO, służący poprawie bezpieczeństwa i promowaniu skutecznej komunikacji i dobrej współpracy w wielodyscyplinarnym zespole operacyjnym. Koordynator OKK, którym najczęściej jest lekarz anestezjolog w określonych momentach (przed znieczuleniem, przed nacięciem i zanim pacjent opuści blok operacyjny) uzyskuje od członków zespołu operacyjnego niezbędne informacje dotyczące między innymi: tożsamości pacjenta, miejsca operowanego, nazwy procedury medycznej, zgodności użytych materiałów i narzędzi itp. 4 Poznańska S., Pielęgniarstwo i jego istota, [w:] Podstawy pielęgniarstwa. Podręcznik dla studentów i absolwentów kierunków pielęgniarstwo i położnictwo, t.1, (red.) B. Ślusarska, D. Zarzycka, K. Zahradniczek, Wydawnictwo Czelej, Lublin, 2011, s. 24-25. 6 PIELĘGNIARSTWO gniarstwo i położnictwo, 1.1, (red.) B. Ślusarska, D. Zarzycka, K. Zahradniczek, Wydawnictwo Czelej, Lublin, 2011, s. 24-25. 9. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 października 2003 roku w sprawie wykazu dziedzin pielęgniarstwa oraz dziedzin mających zastosowanie w ochronie zdrowia, w których może być prowadzona specjalizacja i kursy kwalifikacyjne, oraz ramowych programów specjalizacji dla pielęgniarek i położnych (Dz. U. Nr 197, póz. 1922 z późn. zm). 10. Szreter T., Współpraca zespołowa w bloku operacyjnym, „Blok Operacyjny”, 2000, nr 2, s. 74. 11. Ustawa z dnia 15 lipca 2011 roku o zawodach pielęgniarki i położnej (j.t. Dz. U. z 2014r., póz. 1435 z późn. zm.). 12. Willems Ch. i współautorzy EORNA common córę curriculum for perioperative nursing, European Operating Room Nurses Association, Blankenberge 2012, s. 11 -12. Autor: mgr Joanna Borzęcka, specjalista pielęgniarstwa operacyjnego, Okręgowy Szpital Kolejowy SPZOZ w Lublinie STANDARD PIELĘGNIARSKIEJ PRAKTYKI KLINICZNEJ W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA OPERACYJNEGO - GROMADZENIE DANYCH Gromadzenie danych jest niezwykle istotną czynnością, by dalsze etapy procesu pielęgnowania przebiegały prawidłowo, czyli stosownie do sytuacji zdrowotnej, w jakiej znalazł się pacjent. UZASADNIENIE: pielęgniarka/położna operacyjna ma obowiązek gromadzenia danych niezbędnych do postawienia diagnozy pielęgniarskiej, zaplanowania i zapewnienia właściwego poziomu troskliwości pielęgniarskiej wobec pacjenta przebywającego na bloku operacyjnym. Celem gromadzenia danych jest postawienie diagnozy pielęgniarskiej, zaplanowanie opieki i jej wykonanie, czyli właściwe przygotowanie się pielęgniarek/położnych operacyjnych do objęcia pacjenta przebywającego na bloku operacyjnym holistyczną opieką pielęgniarską w fazie przedoperacyjnej, śródoperacyjnej i pooperacyjnej. KRYTERIA STRUKTURY 1. pielęgniarka/położna operacyjna ma dostęp do aktualnego planu operacyjnego, kanałów łączności umożliwiających komunikowanie się z innymi członkami zespołów operacyjnych oraz innych dokumentów niezbędnych do postawienia diagnozy pielęgniarskiej, w tym procedur postępowania pielęgniarskiego i higienicznego, 2. w sytuacji zabiegów nie ujętych w planie operacyjnym pielęgniarki/położne operacyjne powinny otrzymać dane od innych członków zespołu terapeutycznego odpowiednio wcześnie, by mogły zorganizować na czas zasoby potrzebne do operacji, a będące na wyposażeniu bloku Autor: mgr Joanna Borzęcka, specjalista pielęgniarstwa operacyjnego, Okręgowy Szpital Kolejowy SPZOZ w Lublinie STANDARD PIELĘGNIARSKIEJ PRAKTYKI KLINICZNEJ W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA OPERACYJNEGO - DIAGNOZA PIELĘGNIARSKA I PLANOWANIE OPIEKI Pielęgniarki/położne operacyjne formułują wnioski z danych o pacjencie w celu prawidłowego przygotowania się do asysty pielęgniarskiej i pracy w charakterze pielęgniarki/położnej operacyjnej pomagającej, tj. zapewnienia pacjentowi i personelowi bezpieczeństwa oraz zapewnienia odpowiedniego zaplecza na czas trwania operacji. Odpowiednio postawiona diagnoza i plan opieki są najważniejszymi czynnikami dalszych działań pielęgniarskich. UZASADNIENIE: pacjent na bloku opera- operacyjnego, 3. pielęgniarki/położne operacyjne mają dostęp do wszystkich procedur, w których opisany jest przebieg operacji z uwzględnieniem przygotowania się obu pielęgniarek operacyjnych do danej procedury. Ma to szczególne znaczenie w blokach wielospecjalistycznych, ponieważ stały dostęp do procedur eliminuje błędy wynikłe z rzadkości uczestniczenia w danej sytuacji, 4. z uwagi na fakt, że pielęgniarka/położna operacyjna nie powinna w trakcie swego dyżuru opuszczać pomieszczeń bloku operacyjnego jej kontakt z pacjentem jest krótki, a z jego rodziną żaden. Zatem źródła danych to przede wszystkim: • plan operacyjny, na podstawie którego pielęgniarka/położna operacyjna dobiera właściwy zestaw narzędzi i materiałów dodatkowych, • rozmowy z przedstawicielami innych zawodów medycznych dotyczących odrębności w postępowaniu z danym pacjentem (np. informacja, że pacjent nie widzi - sprawia, że pielęgniarka/ położna operacyjna i pozostałe osoby mające styczność z pacjentem są obowiązane m.in. opisywać mu otoczenie i uprzedzać o czynności zanim zostanie wykonana itp.), • wnioski z własnych obserwacji i/lub wywiadu z pacjentem, • historia choroby, • dokumentacja pielęgniarska, 5. pielęgniarka/położna operacyjna ma kwalifikacje do zbierania danych o sytuacji pacjenta, 6. zakład pracy ma system gromadzenia, rejestrowania i odszukiwania danych o pacjencie, a pielęgniarka/położna operacyjna ma uprawnienia do posługiwania się nim w zakresie niezbędnym do świadczenia opieki, 7. stanowisko pracy pielęgniarki/położnej operacyjnej jest wyposażone w akcesoria niezbędne do gromadzenia danych o pacjencie. KRYTERIA PROCESU 1. pielęgniarki/położne operacyjne gromadzą dane w zakresie oczekiwań zespołu lekarzy specjalności zabiegowych co do planowanego przez nich typu procedury medycznej, a w szczególności wiedzy o metodzie i zakresie operacji, ułożenia pacjenta na stole operacyjnym, rodzaju materiałów i akcesoriów medycznych, w tym sprzętu, niezbędnych w danej procedurze u danego pacjenta, 2. pielęgniarki/położne operacyjne gromadzą dane o stanie biopsychospołecznym pacjenta, zwłaszcza o dysfunkcjach narządów zmysłów: wzroku i słuchu oraz o ograniczeniach ruchomości stawów, wyciągając wnioski na podstawie własnych obserwacji i/lub danych uzyskanych ze źródeł określonych w kryteriach struktury. KRYTERIA WYNIKU 1. pielęgniarki/położne operacyjne zgromadziły dane dotyczące rodzaju procedury medycznej i metodzie interwencji medycznej, 2. pielęgniarki/położne operacyjne zgromadziły dane o ułożeniu pacjenta na stole operacyjnym, 3. pielęgniarki/położne operacyjne zgromadziły dane o rodzaju akcesoriów medycznych, w tym sprzętu, które będą wykorzystane u danego pacjenta, 4. pielęgniarki/położne operacyjne określiły stan biopsychospołeczny pacjenta, w tym dane o ewentualnych ograniczeniach ruchomości stawów oraz o dysfunkcjach narządu wzroku i słuchu, 5. zebrane dane odzwierciedlają aktualną sytuację pacjenta. cyjnym przebywa krótko, jest w sytuacji, która w psychologii nazywa się kryzysową. Zarówno diagnoza jak i planowanie dotyczą w szczególności sprawnej asysty pielęgniarskiej. W dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego szczególnie istotna jest umiejętność przewidywania sytuacji nietypowych i umiejętność szybkiego reagowania w takich momentach. Dlatego w swojej diagnozie pielęgniarki/położne operacyjne starają się przewidzieć potencjalne problemy i zaplanować sposoby ich rozwiązania. KRYTERIA STRUKTURY 1. pielęgniarki/położne operacyjne mają kwalifikacje do analizowania i oceny danych oraz sformułowania diagnozy pielęgniarskiej w dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego i zaplanowania działań, 2. pielęgniarki/położne operacyjne potrafią dobrać odpowiednie zasoby potrzebne do zaplanowania działań i ich wykonania, 3. pielęgniarki/położne operacyjne mają informacje o sposobie pozyskania niezbędnych zasobów, 4. w bloku operacyjnym istnieje możliwość zasięgnięcia porady w sprawach dotyczących planowania opieki pielęgniarskiej przez pielęgniarki położne operacyjne, 5. blok operacyjny wyposażony jest w dokumentację (wzory opieki pielęgniarki/położnej operacyjnej). KRYTERIA PROCESU 1. pielęgniarki/położne operacyjne na podstawie specjalistycznej wiedzy, dotyczącej znajomości rozpoznań operacyjnych i etapów przeprowadzania poszczególnych procedur medycznych określają sposób przygotowania się do danej operacji. Przygotowanie się do operacji obejmuje w szczególności zaplanowanie sposobów zapewnienia bezpieczeństwa pacjentowi i personelowi podczas danej procedury medycznej Literatura 1. Ciuruś M., Pielęgniarstwo operacyjne, Makmed, Lublin 2007, s. 72. 2. Piątek A. [red.] Standardy opieki pielęgniarskiej w praktyce. Przewodnik metodyczny, Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych, Warszawa 1999, s. 146-147. 3. Płaszewska - Żywko L., Założenia procesu pielęgnowania [w:] Kózka M., Płaszewska Żywko L. (red.), Diagnozy i interwencje pielęgniarskie. Podręcznik dla studiów medycznych, PZWL, Warszawa 2008, s. 28-29. PIELĘGNIARSTWO 7 oraz zaplanowanie zasobów ludzkich i rzeczowych niezbędnych do przeprowadzenia danej procedury u konkretnego pacjenta, 2. pielęgniarki/położne operacyjne przewidują potencjalne problemy mogące pojawić się przy danej procedurze i określają ewentualne sposoby poradzenia sobie z nimi. Potencjalne problemy obejmują w szczególności: konieczność modyfikacji ułożenia pacjenta na stole operacyjnym z uwagi np. na dysfunkcje układu kostnego, możliwość rozszerzenia zabiegu operacyjnego, możliwość konwersji, możliwość wystąpienia dużego krwawienia itp., 3. w planowaniu opieki pielęgniarki/położne operacyjne współpracują z pacjentem oraz inny- mi członkami zespołu terapeutycznego. KRYTERIA WYNIKU 1. pielęgniarki/położne operacyjne właściwie (stosownie do posiadanych informacji) postawiły diagnozę pielęgniarską i przygotowały plan działań odpowiedni dla procedury medycznej, do której się przygotowują, 2. plan opieki jest wynikiem diagnozy i jest dostosowany do przewidywanego sposobu operacji i posiadanych zasobów, stanowi element ogólnego planu terapeutyczno-opiekuńczego pacjenta, 3. diagnoza pielęgniarska określa rzeczywiste i potencjalne problemy, a na jej podstawie zaplanowano - zgodnie z aktualną wiedzą, obowią- zującym prawem i obowiązującymi w danym bloku operacyjnym procedurami - metody działań, techniki działań oraz zasoby ludzkie i rzeczowe potrzebne do wykonania danej procedury u konkretnego pacjenta. Autorki w kolejności alfabetycznej: - mgr Joanna Borzęcka, specjalista pielęgniarstwa operacyjnego, Okręgowy Szpital Kolejowy SPZOZ w Lublinie - mgr Mariola Gralewska, specjalista pielęgniarstwa operacyjnego, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Lublinie - lic. piel. Ewa Habel, specjalista pielęgniarstwa operacyjnego, SP ZOZ w Janowie Lubelskim - piel. dypl. Aneta Judycka absolwentka kursu kwalifikacyjnego w dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Lublinie - mgr Lucyna Kotasz, specjalista pielęgniarstwa operacyjnego, Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej w Lublinie - mgr Paulina Kowalska Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 4 w Lublinie - mgr Danuta Matyka, specjalista pielęgniarstwa operacyjnego, Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 4 w Lublinie - mgr Maria Wertel, specjalista pielęgniarstwa operacyjnego, Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 4 w Lublinie przez okres okołooperacyjny w zakresie swoich kompetencji. Wyróżnić w tej dziedzinie można obszary działań związane z bezpośrednią opieką nad pacjentem i w nich da się wyodrębnić trzy fazy działań: fazę przedoperacyjną, śródoperacyjną i pooperacyjną. Obszar działań nie wymagający bezpośredniej opieki nad pacjentem w dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego ma również kluczowe znaczenie, ponieważ wiele czynności przygotowawczych mających ścisły związek z prawidłowym przebiegiem operacji przebiega w czasie dyżurów popołudniowych i nocnych w czasie tzw. gotowości pracowniczej (oczekiwania na zabiegi dyżurowe). W pracy pielęgniarek/położnych operacyjnych wyróżnić można: 1. obszar związany z pracą w charakterze pielęgniarki/położnej operacyjnej instrumentu]ącej (związanej z pielęgniarską asystą do zabiegów), 2. obszar związany z pracą w charakterze pielęgniarki/położnej operacyjnej pomagającej (asystującej pielęgniarce instrumentu]ącej), 3. obszar zapewnienia szeroko rozumianego bezpieczeństwa pacjentowi i zespołowi operacyjnemu, 4. obszar obowiązków pracowniczych nie wymagający kontaktu z pacjentem, czy innymi członkami zespołu operacyjnego, dotyczący obowiązków pracowniczych wykonywanych w czasie godzin popołudniowych i nocnych, a mający szczególne znaczenie w tej dziedzinie pielęgniarstwa. KRYTERIA STRUKTURY 1. zespół pielęgniarek/położnych operacyjnych jest przygotowany do świadczonej opieki zgodnie z założeniami planu, 2. na blokach operacyjnych powinny być zatrudnione specjalistki pielęgniarstwa operacyjnego (minimum jedna na jedną zmianę roboczą na każdą ze specjalności w danym bloku operacyjnym), 3. liczba pielęgniarek/położnych operacyjnych jest ustalona na poziomie zapewniającym odpowiednią jakość usług. Aby było zapewnione bezpieczeństwo pacjenta na każdy czynny stół operacyjny, (czyli taki, na którym w danej chwili jest lub może być pacjent) przypadają mini- mum dwie pielęgniarki/położne operacyjne: pielęgniarka/położna operacyjna instrumentująca i pielęgniarka/położna operacyjna pomagająca. Ta ostatnia powinna - na równi z pielęgniarką instrumentu]ącą - być zorientowaną, na jakim etapie jest zabieg operacyjny, jej głównym zadaniem jest pomoc pielęgniarce operacyjnej instrumentującej. Pomoc ta polega na sprawnym dostarczaniu materiałów dodatkowych, obsłudze urządzeń i sprzętu znajdującego się na sali operacyjnej (oprócz sprzętu anestezjologicznego), 4. na bloku operacyjnym jest zapewniony dostęp do aktualnych regulaminów, standardów i procedur, które mają zastosowanie w danej sytuacji, 5. blok operacyjny jest wyposażony w kanały łączności, w tym internet. 6. blok operacyjny jest wyposażony w niezbędną aparaturę, sprzęt, materiały do przeprowadzenia zabiegu operacyjnego/diagnostycznego, 7. blok operacyjny jest wyposażony w materiały niezbędne do dokumentowania pracy pielęgniarek/położnych operacyjnych (w szczególności w protokół pielęgniarki operacyjnej5) , który powinien być dołączany do historii choroby. KRYTERIA PROCESU Obszar związany z pracą w charakterze pielęgniarki/położnej operacyjnej instrumentu]ącej (związanej z pielęgniarską asystą do zabiegów) pielęgniarki/położnej operacyjnej pomagającej (asystującej pielęgniarce instrumentującej). Przed wejściem na salę operacyjną obie pielęgniarki/położne (instrumentu)ąca i pomagająca) mają obowiązek nałożyć ubranie operacyjne, czapkę, maskę, umyć i zdezynfekować higienicznie ręce. 1. pielęgniarki/położne operacyjne otaczają pacjenta opieką zintegrowaną z wiedzą i praktyką opartą na faktach, 2. pielęgniarki/położne operacyjne zapewniają środowisko zgodnie z zasadami obowiązującymi na bloku operacyjnym, 3. pielęgniarki/położne operacyjne zapewniają cały sprzęt, instrumentarium, akcesoria zgodnie z planem pracy i obowiązującymi instrukcjami producenta, STANDARD PIELĘGNIARSKIEJ PRAKTYKI KLINICZNEJ W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA OPERACYJNEGO - REALIZACJA OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ W BLOKU OPERACYJNYM Pielęgniarstwo operacyjne jest specjalnością z odrębną specyfiką zarówno czynności pielęgniarskich jak i problemów pacjenta określonych w tej dziedzinie pielęgniarstwa. UZASADNIENIE: głównym celem opieki pielęgniarki/położnej operacyjnej jest zapewnienie holistycznego i indywidualnego podejścia do pacjenta zgodnie z obowiązującym prawem, zasadami postępowania i zaleceniami. Istotą holistycznej opieki pielęgniarki/położnej operacyjnej jest bezpieczne przeprowadzenie pacjenta Literatura 1. Ciuruś M., Rozwój pielęgniarstwa operacyjnego w Polsce. Rola i zadania pielęgniarki operacyjnej, „Blok Operacyjny”, 2002, nr l, s. 38. 2. Harmsen G., Przebieg operacji od A do Z. Praktyczny przewodnik dla instrumentariuszek, PZWL, Warszawa 2013, s. 6. 3. Kózka M., Diagnoza pielęgniarska wyznacznikiem interwencji [w:] Kózka M., Płaszewska-Żywko L., Diagnozy i interwencje pielęgniarskie, PZWL, Warszawa 2008, s. 36-38. 4. Piątek A. (red.) Standardy opieki pielęgniarskiej w praktyce. Przewodnik metodyczny, Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych, Warszawa 1999, s. 147-148. 5. Dokumentacja pielęgniarki operacyjnej prowadzona na bieżąco w trakcie procedury medycznej wykonywanej w warunkach sali operacyjnej to dokument, w którym zawarte są następujące informacje: data, dane pacjenta, dane zespołu operacyjnego, oznaczenie sali operacyjnej, w której przebiega procedura medyczna, numer zabiegu na sali operacyjnej w danym roku, miesiącu i w danym dniu, czas zabiegu, rodzaj wykonywanego zabiegu, rodzaj znieczulenia, użyte instrumentarium, zużyte materiały i akcesoria, leki, płyny, używana aparatura medyczna, rodzaj preparatów wysyłanych do różnego typu badań. Dokument taki jest dostosowany do danego bloku operacyjnego, a jego oryginał powinien być dołączany do historii choroby. Najczęściej stosowane nazwy dla takiego dokumentu to: ,,protokół pielęgniarki operacyjnej” lub ,,karta zużycia materiału”. Dokument powinien być podpisywany przez obie pielęgniarki operacyjne (instrumentująca i pomagającą). 8 PIELĘGNIARSTWO cją, opisem i dokumentowaniem tkanek/płynów pobranych do różnego typu badań, 6. pielęgniarki/położne operacyjne rozpoznają i wdrażają właściwe strategie postępowania z odpadkami, w tym właściwą segregację, usuwanie i zabezpieczanie odpadków. Zakres działań obu pielęgniarek operacyjnych podczas procedury w ujęciu fazy przedoperacyjnej, śródoperacyjnej i pooperacyjnej ilustruje poniższa tabela. 1. Czynności wykonywane przed operacją i wyko- 2. Czynności wykonywane w czasie trwania operacji nawca i wykonawca Przygotowanie i sprawdzenie sali operacyjnej, sprawdzenie funkcjonowania aparatury medycznej (ogólnochirurgicznej i specjalistycznej (np. oświetlenia chirurgicznego, stołu operacyjnego, diatermii chirurgicznej, noża harmonicznego, sprzętu niezbędnego do wykonania operacji endoskopowych (np. laparoskopowych, torakoskopowych, artroskopowych itp.) [P/I] 3. Czynności wykonywane po zakończeniu operacji i wykonawca Liczenie narzędzi i materiałów użytych do operacji [P/I], wykonanie dezynfekcji wstępnej narzędzi i sprzętu wielokrotnego użycia, szczelne zapakowanie używanych narzędzi i sprzętu medycznego i przekazanie do sterylizatorni. [P], uzupełnienie zużytych w czasie operacji materiałów i sprzętów - przygotowanie standardowych ilości sprzętu i materiałów gotowych do rozpoczęcia następnych operacji. [P] 4. pielęgniarki/położne operacyjne zapewniają używanie wszystkich rzeczy w nienaruszonym stanie i zapisują to w odpowiedniej dokumentacji, 5. pielęgniarki/położne operacyjne zapewniają właściwe postępowanie związane z identyfika- Przygotowanie zestawów z narzędziami, pakietów Przygotowanie zestawu do dezynfekcji skóry pola opez bielizną operacyjną, pakietów z materiałem z gazy racyjnego, ubranie członków zespołu operacyjnego w jałowe fartuchy chirurgiczne i jałowe rękawice chioperacyjnej. [P/I] rurgiczne, instrumentowanie, podawanie zabezpieczonego przed zagubieniem materiału z gazy chirurgicznej, podawanie materiału szewnego i dodatkowego, obserwowanie pola operacyjnego i otoczenia pacjenta operowanego, okresowe liczenie narzędzi, nici i gazy w trakcie trwania operacji, liczenie instrumentarium i pozostałych materiałów przed zakończeniem operacji, czuwanie nad zachowaniem i utrzymaniem jałowości czasie trwania operacji. [I] Przygotowanie materiałów wszczepialnych (implantów) w razie potrzeby. [I] Przygotowanie materiału szewnego i sprzętu dodatkowego takiego jak: cewniki, sondy, rękawice chirurgiczne, folia chirurgiczna, osłony na przewody i aparaturę medyczną itp. [P/l] Chirurgiczne mycie i chirurgiczna dezynfekcja rąk [I] Aktywne uczestniczenie w przygotowaniu stolików z instrumentarium i personelu do operacji tj. otwieranie zestawów, pakietów, kontenerów z zachowaniem zasad sterylności. Pomoc w zawiązywaniu jałowych fartuchów chirurgicznych [P] Przygotowanie dokumentacji pielęgniarki/położnej operacyjnej [P] Asystowanie pielęgniarce instrumentującej, otwieranie dodatkowych pakietów i zestawów, podawanie leków/ środków antyseptycznych, płynów do płukania ran i jam ciała, obsługa aparatury medycznej, czuwanie nad bezpieczeństwem pacjenta. [P] Prowadzenie dokumentacji pielęgniarki operacyjnej, dokumentowanie wszystkich dodawanych materiałów. [P] Nadzór nad segregacją odpadów w sali operacyjnej. Porządkowanie sali operacyjnej po wykonanym zabiegu operacyjnym. [P]. Nadzór nad dekontaminacją sali operacyjnej. [P/l] Przygotowanie pojemników na tkanki/ narządy prze- Włożenie pobranych tkanek do właściwych pojemniznaczone (po zakończeniu operacji) do badania histo- ków, opisanie pojemników (zabezpieczenie przed popatologicznego. [P] myleniem), zalanie tkanek płynem konserwującym (w uzgodnieniu z lekarzem operującym). [P] Przygotowanie wymazówek/pojemnikó w przeznaczo- Pomoc w pobraniu materiału biologicznego do badań nych do pobrania materiału do badań mikrobiologicz- mikrobiologicznych. [P] nych. [P] Wpisanie materiałów przeznaczonych do badania histopatologicznego do rejestru [P], nadzór nad przekazaniem tkanek do pracowni diagnostycznej [P/l] Zarejestrowanie pobranych próbek i zorganizowanie niezwłocznego przekazania materiału do pracowni mikrobiologicznej, zabezpieczenie materiału przed zniszczeniem i ew. zagubieniem. [P] Pomoc w bezpiecznym zdjęciu pacjenta ze stołu operacyjnego/przełożeniu pacjenta na wózek transportowy lub do łóżka, nadzór nad dezynfekcją sprzętów przeznaczonych do stabilizacji ciała pacjenta. [P] Sprawdzenie wpisów do dokumentacji i podpisanie dokumentacji pielęgniarki/położnej operacyjnej. [I/P] Udział w przyjęciu pacjenta na salę operacyjną, sprawdzenie tożsamości pacjenta i operowanej strony/lub operowanego narządu (niezależnie od lekarza operatora), pomoc operatorowi/asyście w bezpiecznym ułożeniu pacjenta na stole operacyjnym: (stosowanie maty stabilizacyjnej, udogodnień, pasów mocujących itp.) [P] Udział w zapewnieniu pacjentowi normotermii (przygo- Regulowanie wysokości temperatury termostatu w towanie materaca grzewczego na stół operacyjny, koł- podgrzewaczu płynów w zależności od bieżących poderki jednorazowej, ciepłych płynów do płukania jam trzeb. [P] ciała i zwilżania serwet chirurgicznych). [P] Pomoc w zdezynfekowaniu skóry wokół miejsca operoZapewnienie pacjentowi bezpieczeństwa w czasie dezynfekcji skóry pola operacyjnego (wypełnienie krzywanego przed nałożeniem opatrunku, toaleta ciała pawizn ciała pacjenta materiałem chłonnym na czas decjenta (w zależności od rodzaju wykonanej operacji. [P] zynfekcji i usunięcie wilgotnych zabezpieczeń po zakończeniu dezynfekcji pola operacyjnego). [P] PIELĘGNIARSTWO 9 Odłączenie aparatury medycznej (urządzeń elektrycznych), zdjęcie elektrody neutralnej. [P] Zabezpieczenie pacjenta przed porażeniem prądem w czasie stosowania np. diatermii chirurgicznej, naklejenie na ciało pacjenta elektrody neutralnej. [P] Zabezpieczenie pacjenta przed ekspozycjami rtg w czasie wykonywania zdjęć śródoperacyjnych. [P] [P] Zdjęcie osłon radiologicznych z pacjenta. Organizowanie zaplecza np. zawiadamianie innych działów o konieczności zabrania amputowanych kończyn z sali operacyjnej [P] I — pielęgniarka/położna operacyjna instrumentująca P — pielęgniarka/położna operacyjna pomagająca Obszar zapewnienia bezpieczeństwa pacjentowi i zespołowi operacyjnemu Członkowie zespołu operacyjnego mają obowiązek używania środków ochrony osobistej stosownie do zagrożeń opisanych w Międzynarodowej karcie zagrożeń zawodowych. Środki te mają być użyte zgodnie z przeznaczeniem, a pracodawca ma obowiązek zapewnić je w wystarczającej ilości. 1. pielęgniarki/położne operacyjne zapewniają poczucie godności własnej pacjenta i bezpie- czeństwa psychicznego stosując zasadę jasności i precyzji w komunikowaniu się z pacjentem z poszanowaniem jego odrębności kulturowej, 2. pielęgniarki/położne operacyjne stosują zintegrowaną wiedzę do zapewnienia właściwego i bezpiecznego układania pacjenta oraz bezpiecznego przemieszczania pacjenta z wykorzystaniem odpowiednich urządzeń, 3. pielęgniarki/położne operacyjne pracują w zgodzie z zasadami w przypadku zdarzenia niepożądanego oraz zdarzenia „o mało co”, 4. pielęgniarki/położne operacyjne świadcząc holistyczną (bezpośrednią i pośrednią) opiekę nad pacjentem stosują zasady kontroli zakażeń, w szczególności dokładnie trzymając się reguł bezpieczeństwa. Zakres działań obu pielęgniarek operacyjnych (instrumentującej i pomagającej) podczas procedury w ujęciu fazy przedoperacyjnej, śródoperacyjnej i pooperacyjnej ilustruje poniższa tabela. 1. Czynności wykonywane przed operacją i wyko- 2. Czynności wykonywane w czasie operacji nawca i wykonawca 3. Czynności wykonywane po operacji i wykonawca Okresowe sprawdzanie aparatury medycznej przez profesjonalny serwis techniczny, nadzór nad dokumentacją techniczną sprzętu, która jest przechowywana w bloku operacyjnym. [Pielęgniarka oddziałowa/kierownik bloku operacyjnego.], Bieżąca kontrola aparatury przed każdym zabiegiem [P], [I] Podłączenie pacjenta do aparatury Właściwe używanie sprzętu, instrumentarium, akcesoriów, zgodnie z planem pracy i obowiązującymi instrukmedycznej cjami obsługi. [P/1] [PUI] Zapewnienie bezpiecznego transportu pacjenta z sali operacyjnej do sali wybudzeń [zespół operacyjny], [P/l] Sprawdzenie czy pacjent nie ma metalowych rzeczy Nadzór nad sprzętem (obrączki, spinki do włosów itp.) [zespół oper]. [P] [P/1], kontrolowanie działania sprzętu [P/1] Zgłaszanie wszystkich zdarzeń niepożądanych i postępowanie zgodnie z przepisami prawa i procedurami [P/1] Właściwe postępowanie z aparaturą i sprzętem medycznym po wykonanym zabiegu. [P/1] Używanie środków ochrony osobistej [zespół operacyj- Zabezpieczenie właściwego używania implantów, many], [P] [I] oraz pacjent teriałów opatrunkowych i szewnych zgodnie z prawem, regułami, instrukcjami i wymogami producenta i zapewnienie właściwego zapisu ich użycia. [P/1] Wsparcie pacjenta do momentu objęcia go opieką przez Okazywanie świadomości psychologicznych potrzeb zespół anestezjologiczny. [P] pacjenta w bloku operacyjnym i wykorzystywanie nabytych umiejętności obniżania poziomu lęku u pacjenta -zwłaszcza w sytuacji badań/zabiegów w znieczuleniu miejscowym [P] Obszar obowiązków pracowniczych niewymagający kontaktu z pacjentem, czy innymi członkami zespołu operacyjnego w trakcie godzin bezoperacyjnych Obszar ten jest szczególnie istotny dla zapewnienia ciągłości pracy w bloku operacyjnym i zapewnienia środowiska zgodnego z wymogami reżimu sanitarnego. Główne kryteria procesu w tym obszarze to: • zabezpieczenie w barierowe obłożenia spełniające wymogi Europejskiej Normy -EN 13793, zabezpieczenie materiału opatrunkowego i innych niezbędnych akcesoriów, • sprawdzanie dostępności niezbędnego sprzętu, materiałów jednorazowych, zgodnie ze specyfiką danej sali operacyjnej, • zapoznawanie się z aktualizacjami procedur, instrukcji, standardów, • sprawdzanie przydatności do użycia sprzę- tu i materiałów medycznych (data ważności, szczelność opakowań itp.), • uzupełnianie braków na salach operacyjnych, • sprawdzanie ilości zapasów i sporządzanie notatek służbowych o brakach, • nadzór nad sprzątaniem pomieszczeń bloku po zabiegach, • samokształcenie w zakresie nowych implantów, nici, staplerów, i innych akcesoriów medycznych. KRYTERIA WYNIKU 1. cel opieki nad pacjentem przebywającym w bloku operacyjnym został osiągnięty w całości/częściowo, 2. plan opieki pielęgniarki/położnej operacyjnej nad pacjentem zrealizowano w stopniu zapewniającym mu bezpieczne przejście przez okres przedoperacyjny, śródoperacyjny i pooperacyjny, 3. pacjent zachował równowagę emocjonalną, współpracował z zespołem terapeutycznym, 4. komunikacja z pacjentem była dostosowana do jego oczekiwań i uwzględniała odrębności kulturowe, 5. środowisko sali operacyjnej, w tym sprzęt, instrumentarium i akcesoria zostały przygotowane w zgodzie z zasadami reżimu sanitarnego. Literatura 1. Bober - Greek B., Postępowanie ograniczające zakażenia szpitalne/zakładowe, [w:] Fleischer M., Bober-Gheek B. (red.), Podstawy pielęgniarstwa epidemiologicznego, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2006, s. 305-306, 345-353, 357-365. 2. Ciuruś M., Pielęgniarstwo operacyjne, Makmed, Lublin 2007, s. 74, 123-125, 159^210-212, 233, 241, 257, 260-264, 280-281, 293-324. 3. Gadamerk K.J., Grajek Z.W., Bukowski Sz., Terlikowski S.J., Przygotowanie instrumentarium laparoskopowego do ponownego użycia, [w:] Grajek Z.W. (red.), Wybrane zagadnienia z pielęgniarstwa chirurgicznego i operacyjnego, Wydawnictwo Uczelniane PWSZ im. prof. E.F. Szczepanika, Suwałki 2010, s. 93-97. 4. Gembicka A., Praca pielęgniarki w bloku operacyjnym, [w:] Rowiński W., Dziak A. (red.), Chirurgia dla pielęgniarek, PZWL, Warszawa 1999, s. 253-257. 5. Jacobs-Schafer A., Debrand-Passard A., Scheefer E., Praca na Sali operacyjnej - wskazówki i rady (w): Luce-Wunderle, Debrand-Passard 10 PIELĘGNIARSTWO (red.), Pielęgniarstwo operacyjne, Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2010, s. 6-12. 6. Kodeks etyki zawodowej polskiej pielęgniarki i położnej Rzeczypospolitej polskiej, [w:] Uchwała nr 9 IV Krajowego Zjazdu Pielęgniarek i Położnych z dnia 9 grudnia 2003 r. w sprawie uchwalenia Kodeksu etyki zawodowej dla pielęgniarki i położnej Rzeczypospolitej Polskiej. 7. Mutlow A, Podstawowe środki ostrożności i kontrola zakażeń [w:] Nutbeam, Daniels (red.), Procedury zabiegowe, PZWL, Warszawa 2012, s. 12-17. 8. Piątek A. (red.), Standardy opieki pielęgniarskiej w praktyce. Przewodnik metodyczny, Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych, Warszawa 1999, s. 148-150, Autor: mgr Joanna Borzęcka, specjalista pielęgniarstwa operacyjnego, Okręgowy Szpital Kolejowy SPZOZ w Lublinie STANDARD PIELĘGNIARSKIEJ PRAKTYKI KLINICZNEJ W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA OPERACYJNEGO - OCENA OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ W BLOKU OPERACYJNYM Praktyka pielęgniarska w pielęgniarstwie operacyjnym jest procesem całkowicie odrębnym od działań pielęgniarskich w innych dziedzinach: jest to zespół wzajemnie uzupełniających się działań podejmowanych przed, w trakcie i po zabiegu operacyjnym/inwazyjnym badaniu diagnostycznym przez dwie pielęgniarki/położne operacyjne; instrumentu]ącą i pomagającą. UZASADNIENIE: praktyka pielęgniarek/położnych operacyjnych jest procesem wyjątkowo trudnym z uwagi na wielodyscyplinarność praktyki, szczególnie w wieloprofilowych blokach operacyjnych. Pielęgniarki/położne operacyjne w sposób ciągły i dynamiczny oceniają swoje działania, ich kompletność i trafność. Tylko współdziałanie obu pielęgniarek/położnych operacyjnych (instrumentującej i pomagającej) zapewnia właściwą jakość pracy w zakresie asysty pielęgniarskiej. Przedmiotem oceny opie- Autor: mgr Joanna Borzęcka, specjalista pielęgniarstwa operacyjnego, Okręgowy Szpital Kolejowy SPZOZ w Lublinie STANDARD PIELĘGNIARSKIEJ PRAKTYKI KLINICZNEJ W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA OPERACYJNEGO - WSPÓŁPRACA INTERDYSCYPLINARNA Pielęgniarka/położna operacyjna współpracuje z pacjentem, innymi pielęgniarkami/położnymi i pozostałymi członkami zespołu operacyjnego oraz osobami z pozostałych grup zawodowych w celu zapewnienia bezpiecznego przejścia pacjenta przez okres okołooperacyjny i zapewnienia ciągłości pracy bloku operacyjnego. UZASADNIENIE: współpraca interdyscyplinarna jest warunkiem koniecznym do zapewnienia holistycznej opieki nad pacjentem przebywającym w bloku operacyjnym oraz do zapewnienia ciągłości pracy w bloku operacyjnym. Komunikacja z członkami wielodyscyplinarnego zespołu i pracownikami innych działów współpracujących z blokiem operacyjnym jest warunkiem koniecznym do zapewnienia bezpiecznego przejścia pacjenta przez okres okołooperacyjny. 9. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 czerwca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac związanych z narażeniem na zranienie ostrymi narzędziami używanymi przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych (Dz. U. 2013r., póz. 696). 10. Ustawa z dnia 20 maja 2010 roku o wyrobach medycznych (Dz. U. Nr 107, poz. 679 z późn. zm.). 11. Ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe (j.t. Dz. U. z 2014 r., poz. 1512 z późn. zm.). 12. Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (j.t. Dz. U. z 2013r., póz. 947 z późn. zm.). 13. Ustawa z dnia 15 lipca 2011 roku o zawodach pielęgniarki i położnej (j.t. Dz. U. z 2014r., póz. 1435 z późn. zm.). 14. Willems Ch. i współautorzy, EORNA common córę curriculum for perioperative nursing, European Operating Room Nurses Association, Blankenberge 2012, s. 16-18. 15. Wojnowska-Dawiskiba H. i współautorzy, Proces komunikacji z chorym w sytuacji zagrożenia życia - praktyczne metody rozwiązań, [w:] Krajewska-Kułak E., Rolka H., Jankowiak B., (red.), Standardy i procedury pielęgnowania chorych w stanach zagrożenia życia, PZWL, Warszawa 2009, s. 45-52. ki pielęgniarskiej jest holistyczne i indywidualne podejście do pacjenta w fazie przedoperacyjnej, śródoperacyjnej i pooperacyjnej. KRYTERIA STRUKTURY 1. kryteria oceny opieki pielęgniarskiej odpowiadają celom opieki i dotyczą w szczególności szczegółowych aspektów bezpieczeństwa związanych z: • zapewnieniem bezpiecznego środowiska dla kompletnej opieki nad pacjentem w tym zapewnienia ciągłości pracy w bloku operacyjnym, • postępowaniem zgodnym z zasadami bezpieczeństwa w miejscu pracy, • stosowaniem strategii zapobiegania zdarzeniom niepożądanym i zdarzeniom „o mało co”, • stosowaniem zasad kontroli zakażeń w świadczeniu opieki pielęgniarskiej, • właściwym postępowaniem z tkankami/płynami przeznaczonymi do różnego typu badań, 2. pielęgniarki/położne operacyjne znają kryteria i techniki oceny swojej pracy, 3. opieka pielęgniarska jest dokumentowana w szczególności prowadzony jest protokół pielęgniarki/położnej operacyjnej, 4. wyniki oceny są wykorzystywane do doskonalenia opieki pielęgniarskiej. KRYTERIA PROCESU 1. pielęgniarki/położne operacyjne oceniają swoje działania w fazie przedoperacyjnej, śródoperacyjnej i pooperacyjnej, 2. pielęgniarki/położne operacyjne porównują zastosowany przez siebie sposób pracy z procedurami postępowania pielęgniarskiego przyjętymi w danym bloku operacyjnym, a zgodnymi ze współczesną wiedzą, 3. pielęgniarki/położne operacyjne zgłaszają i podają przyczyny ewentualnych nieprawidłowości i zdarzeń niepożądanych. KRYTERIA WYNIKU 1. praca pielęgniarek/położnych operacyjnych (instrumentu)ącej i pomagającej) przebiegała zgodnie z przyjętymi w danym bloku operacyjnym procedurami, 2. wyniki oceny odzwierciedlają stopień bezpieczeństwa (psychicznego i fizycznego) pacjenta podczas jego pobytu na bloku operacyjnym, 3. jeżeli zaistniało zdarzenie niepożądane- zostało zgłoszone, przeanalizowane, zaś wnioski służą udoskonaleniu praktyki w bloku operacyjnym. KRYTERIA STRUKTURY 1. pielęgniarki/położne operacyjne (instrumentu)ąca i pomagająca) są członkami każdego zespołu operacyjnego, aktywnie uczestniczą w jego działaniach, 2. pielęgniarki/położne operacyjne mają prawo do informacji o planowanym sposobie przeprowadzania procedur medycznych w bloku operacyjnym, 3. pielęgniarki/położne operacyjne wspólnie z innymi członkami zespołu operacyjnego ustalają wymagania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa w stosunku do pacjenta i członków zespołu operacyjnego, 4. pacjent ma udział w podejmowaniu decyzji dotyczących jego osoby, daną czynność można wykonać po uzyskaniu na nią zgody pacjenta, 5. pielęgniarki/położne operacyjne znają zasady prawidłowej komunikacji, 6. kryteria podziału zadań związanych z pracą w konkretnym zespole operacyjnym powinny mieć na celu wzajemne uczenie się od siebie i zmniejszenie stresu u wszystkich osób zaangażowanych w daną procedurę medyczną, a zatem kryteria te powinny uwzględniać: • doświadczenie i umiejętności zawodowe osób z różnych kategorii zawodowych, zajmujących różne pozycje w zespole (niedoświadczona/nowa pielęgniarka/położna operacyjna -doświadczony operator, niedoświadczony operator - doświadczona pielęgniarka/położna operacyjna), • doświadczenie i umiejętności zawodowe osób z jednej kategorii zawodowej (do jednej sali operacyjnej przydzielać pielęgniarkę/położną operacyjną niedoświadczoną/nową i bardziej doświadczoną), przy czym należy pamiętać o poszerzaniu umiejętności nowych/niedoświadczonych pracowników poprzez przydzielanie im nowych zadań, dających możliwość „sprawdzenia się”, • funkcja pielęgniarki/położnej operacyjnej instrumentującej i pomagającej posiadającej kwalifikacje powinna być zamienna dla zapewnienia poczucia równości na stanowisku pracy, 7. pielęgniarki/położne operacyjne znają zadania i związaną z nimi odpowiedzialność wynikające z pełnienia swojej roli zawodowej w danej jednostce organizacyjnej. Zadania te są związane z: • pozycją zajmowaną w danym zespole operacyjnym (zadania pielęgniarki/położnej operacyjnej instrumentującej, pielęgniarki operacyjnej pomagającej w fazie przedoperacyjnej, śródoperacyjnej i pooperacyjnej), Literatura: 1. Ciuruś M., Pielęgniarstwo operacyjne, Makmed, Lublin 2007, s. 75. 2. Jacobs-Schafer A., Debrand-Passard A., Scheefer E., Praca na sali operacyjnej - wskazówki i rady [w:] Luce-Wunderle, Debrand-Passard (red.), Pielęgniarstwo operacyjne, Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2010, s. 6-12. 3. Harmsen G., Przebieg operacji od A do Z. Praktyczny przewodnik dla instrumentariuszek, PZWL, Warszawa 2013, s. 6. 4. Piątek A. (red,), Standardy opieki pielęgniarskiej w praktyce. Przewodnik metodyczny, Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych, Warszawa 1999, s. 150-151. PIELĘGNIARSTWO • czasem (zadania pielęgniarki/położnej operacyjnej w czasie godzin dyżurowych), • pełnioną funkcją w interdyscyplinarnym zespole (np. zadania pielęgniarki/położnej pełniącej funkcje kierowania i/lub koordynowania pracą innych, zadania opiekuna procesu adaptacji - mentora). KRYTERIA PROCESU 1. w każdej procedurze medycznej przeprowadzanej na bloku operacyjnym jest zachowana współpraca interdyscyplinarna, 2. pielęgniarki/położne operacyjne ustanawiają skuteczne relacje z członkami interdyscyplinarnych zespołów, z którymi współpracują oparte na zrozumieniu i wzajemnym szacunku, 3. pielęgniarki/położne operacyjne zapewniają informacje zwrotne dla wszystkich członków zespołu interdyscyplinarnego, z którymi współpracują, Autor: mgr Joanna Borzęcka, specjalista pielęgniarstwa operacyjnego, Okręgowy Szpital Kolejowy SPZOZ w Lublinie STANDARD PIELĘGNIARSKIEJ PRAKTYKI KLINICZNEJ W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA OPERACYJNEGO - ROZWÓJ UMIEJĘTNOŚCI ZAWODOWYCH PIELĘGNIAREK/POŁOŻNYCH OPERACYJNYCH Pielęgniarka/położna operacyjna ma obowiązek stale rozwijać swoje umiejętności zawodowe, zwłaszcza w dziedzinach zabiegowych, w których są przeprowadzane procedury w bloku operacyjnym, w którym jest zatrudniona. UZASADNIENIE: pielęgniarstwo operacyjne jest bardzo dynamicznie zmieniającą się dziedziną wiedzy, wraz z nowymi technikami operacyjnymi wkraczają nowe urządzenia, instrumentarium, materiały szewne, implanty itp. Pielęgniarki/położne operacyjne powinny znać instrukcje i zalecenia producenta co do właściwego postępowania z nowymi rzeczami. Wymaga to stałego doskonalenia swoich umiejętności. Kwalifikacje pielęgniarki/położnej operacyjnej to: aktualne prawo wykonywania zawodu pielęgniarki, a po ukończeniu procesu adaptacji w miejscu pracy: kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego oraz specjalizacja w dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego. W terminie do l roku od momentu rozpoczęcia pracy na bloku operacyjnym - pielęgniarka operacyjna powinna ukończyć kurs kwalifikacyjny w Autor: mgr Joanna Borzęcka, specjalista pielęgniarstwa operacyjnego, Okręgowy Szpital Kolejowy SPZOZ w Lublinie STANDARD PIELĘGNIARSKIEJ PRAKTYKI KLINICZNEJ W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA OPERACYJNEGO - ZAPEWNIENIE JAKOŚCI Wysoka jakość pracy pielęgniarek/położnych operacyjnych jest jednym z warunków koniecznych bezpiecznego przeprowadzenia pa- 11 4. pielęgniarki/położne operacyjne wykorzystują właściwe strategie komunikacyjne zarówno słowne, jak i pisemne, w celu zapewnienia dokładnego zapisu i przekazywania informacji w zakresie opieki nad pacjentem, 5. współpraca interdyscyplinarna zapewnia prawidłowy obieg informacji o pacjencie, 6. komunikacja między poszczególnymi członkami interdyscyplinarnego zespołu jest rzeczowa, a komunikaty przekazywane w sposób jednoznaczny. KRYTERIA WYNIKU 1. współpraca interdyscyplinarna zapewniła bezpieczne przeprowadzenie pacjenta przez okres około operacyj ny, 2. każdy członek zespołu interdyscyplinarnego miał odpowiedni do swoich działań pakiet informacji o pacjencie, a otrzymane dane były kompletne i przekazane w odpowiednim czasie, 3. podział zadań w danym dniu uwzględniał w szczególności doświadczenie zawodowe osób pracujących w interdyscyplinarnym zespole. dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego. KRYTERIA STRUKTURY 1. w danym bloku operacyjnym jest opracowany system szkoleń wewnętrznych, które są dostosowane do potrzeb edukacyjnych zespołu, w którym są przeprowadzane, 2. pielęgniarki/położne operacyjne mają możliwość doskonalenia swoich umiejętności zawodowych, zarówno w miejscu pracy, jak i poza nim, 3. w bloku operacyjnym są dostępne czasopisma i przewodniki zawodowe oraz dostęp do Internetu, 4. na bloku operacyjnym jest opracowany plan szkolenia nowego pracownika z uwzględnieniem różnic wynikających z doświadczenia zawodowego i posiadanych umiejętności (absolwent a pielęgniarka/położna operacyjna z doświadczeniem w pracy na bloku operacyjnym). KRYTERIA PROCESU 1. pielęgniarki/położne operacyjne określają potrzeby edukacyjne i inicjują szkolenia wewnętrzne oraz samokształcenie w celu podniesienia i uaktualnienia umiejętności zawodowych, 2. pielęgniarki/położne operacyjne - w miarę możliwości - uczestniczą w profesjonalnych spotkaniach, których celem jest wymiana doświadczeń zawodowych i rozwój pielęgniarstwa operacyjnego, 3. pielęgniarki/położne operacyjne dzielą się wiedzą i doświadczeniem z pozostałymi członkami zespołu, a zwłaszcza z nowymi pracownikami, 4. nowi pracownicy są szkoleni stosownie do posiadanych kwalifikacji; szkolenie prowadzi mentor, którym jest specjalista pielęgniarstwa operacyjnego. KRYTERIA WYNIKU 1. pielęgniarki/położne operacyjne w wyniku uczestnictwa w szkoleniach wewnętrznych, zewnętrznych, oraz dzięki samokształceniu posiadają odpowiedni poziom wiedzy i umiejętności do sprawowania opieki nad pacjentem w fazie przedoperacyjnej, śródoperacyjnej i pooperacyjnej na swoim stanowisku pracy, 2. na bloku operacyjnym potrzeby edukacyjne pielęgniarek/położnych operacyjnych zostały zaspokojone w możliwie wysokim stopniu, 3. transfer wiedzy jest płynny i dotyczy wszystkich członków zespołu, 4. każdy nowy pracownik został przeszkolony zgodnie z opracowanym programem szkolenia nowego pracownika prowadzonym przez mentora. cjenta przez okres okołooperacyjny. Wartością nadrzędną jest dobro pacjenta, a głównym wyznacznikiem służącym jego osiągnięciu jest przestrzeganie zasad aseptyki. Zasady postępowania aseptycznego są przekładane na dokumenty służące określeniu sposobu wykonania pracy, czyli standardy, określające poziom świadczonej opieki w odniesieniu do trzech kryteriów: struktury, procesu i wyniku. Na kryterium procesu składa się od kilku do kilkunastu procedur postępowania. Dokumenty określające szczegóło- wo sposób wykonania szeregu czynności w ich logicznym następstwie to procedury i algorytmy. UZASADNIENIE: wysoka jakość pracy pielęgniarek/położnych operacyjnych (instrumentującej i pomagającej) podczas każdej procedury medycznej wyraża się w trosce o podmiotowość pacjenta przebywającego na bloku operacyjnym, racjonalnym wykorzystaniu posiadanych zasobów, monitorowaniu swojej pracy oraz dążeniu do takiej sprawności, by operacje przebiegały w ciszy i spokoju. Zapewnienie właściwego Literatura 1. Gembicka A., Praca pielęgniarki w bloku operacyjnym, [w:] Rowiński W., Dziak A, (red.), Chirurgia dla pielęgniarek, PZWL, Warszawa 1999, s. 255. 2. Jacobs-Schafer A., Debrand-Passard A, Scheefer E., Praca na Sali operacyjnej - wskazówki i rady [w:] Luce-Wunderle, Debrand-Passard (red.), Pielęgniarstwo operacyjne, Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2010, s. 5, 14-15. 3. Jankowiak B., Bartoszewicz A, Komunikowanie się w obrębie zespołu terapeutycznego, [w:] Kwiatkowska A, Krajewska - Kułak E., Panek W. (red.), Komunikowanie interpersonalne w pielęgniarstwie, PZWL, Warszawa 2012, s. 117-125. 4. Konstańczak S., Etyka pielęgniarska, Difin SA, Warszawa 2010, s. 172174. 5. Piątek A. (red.), Standardy opieki pielęgniarskiej w praktyce. Przewodnik metodyczny, Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych, Warszawa 1999, s. 151. 6. Willems Ch. i współautorzy, EORNA common córę curriculum for perioperative nursing, European Operating Room Nurses Association, Blankenberge 2012, s. 19. Literatura: 1. Jacobs-Schafer A., Debrand-Passard A., Scheefer E, Praca na Sali operacyjnej - wskazówki i rady [w:] Luce-Wunderle, Debrand-Passard (red.), Pielęgniarstwo operacyjne, Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2010, s. 25. 2. Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Rzec zypospolitej Polskiej, [w:] Uchwała nr 9 IV Krajowego Zjazdu Pielęgniarek i Położnych z dnia 9 grudnia 2003 r. w sprawie uchwalenia Kodeksu etyki zawodowej dla pielęgniarki i położnej Rzeczypospolitej Polskiej. 3. Ustawa z 15 lipca 2011 roku o zawodach pielęgniarki i położnej (j.t. Dz. U. z 2014r., póz. 1435 z późn. zm.). 4. Willems Ch. i współautorzy, EORNA common córę curriculum for perioperative nursing, European Operating Room Nurses Association, Blankenberge 2012, s. 22, 24. 12 PIELĘGNIARSTWO poziomu jakości pracy jest możliwe, kiedy przebiega ona zgodnie ze współczesną wiedzą, a jest uregulowana wewnętrznymi dokumentami dostosowanymi do warunków danego bloku operacyjnego a opracowanymi wspólnie z praktykami. KRYTERIA STRUKTURY 1. w zakładzie istnieje system oceny jakości świadczeń, 2. ocena jakości pracy pielęgniarek/położnych operacyjnych jest integralną częścią systemu opieki, 3. pielęgniarki/położne operacyjne znają kryteria oceny jakości opieki w ich miejscu pracy. Kryteria jakości dotyczą w szczególności • troski o podmiotowość pacjenta będącego pod opieką pielęgniarki/położnej operacyjnej, • racjonalnego wykorzystywania posiadanych zasobów, • dążenia do takiej sprawności w instrumentowa- Autor: mgr Joanna Borzęcka, specjalista pielęgniarstwa operacyjnego, Okręgowy Szpital Kolejowy SPZOZ w Lublinie STANDARD PIELĘGNIARSKIEJ PRAKTYKI KLINICZNEJ W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA OPERACYJNEGO - ETYKA Pielęgniarki/położne operacyjne podczas wykonywania swoich obowiązków służbowych kierują się zapisami zawartymi w Kodeksie etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Rzeczypospolitej Polskiej oraz w ustawie z dnia 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (j.t. Dz. U. z 2012r, póz. 159 z późn,. zm.). Filozofia opieki w pielęgniarstwie operacyjnym oscyluje wokół zapewnienia pacjentowi bezpiecznego przejścia przez inwazyjne procedury medyczne w okresie około operacyjnym (przedoperacyjnym, śródoperacyjnym i pooperacyjnym) z zachowaniem prawa pacjenta do poszanowania godności, indywidualności oraz do otrzymania opieki przez wykwalifikowany personel w odpowiedniej liczbie. UZASADNIENIE: pielęgniarki/położne operacyjne w swojej pracy napotykają szereg dylematów etyczno-moralnych (np. uczestnictwo w zespołach operacyjnych, których zadaniem jest pobieranie narządów do przeszczepów, prawidłowe reakcje na konflikt, na różnice moralno-kulturowe między światopoglądem pielęgniarki/położnej operacyjnej a pacjentem czy współpracownikami). Pielęgniarki/położne operacyjne podejmują decyzje natury etyczno-moralnej w oparciu o Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Rzeczypospolitej Polskiej. KRYTERIA STRUKTURY 1. pielęgniarki/położne operacyjne mają dostęp do treści zawartych w Kodeksie etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Rzeczypospolitej Polskiej pielęgniarskiej w ustawie z dnia 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pa- niu, by operacje przebiegały, w ciszy i spokoju, • tworzenia bezpiecznego środowiska pracy. KRYTERIA PROCESU 1. pielęgniarki/położne operacyjne uczestniczą w systematycznych przeglądach i ocenie praktyki klinicznej w zakresie przyjętych w danym zakładzie pracy kryteriów jakości, 2. pielęgniarki/położne operacyjne dokonują samooceny w oparciu kryteria zawarte w standardach i procedurach obowiązujących w ich miejscach pracy, 3. pielęgniarki/położne operacyjne wykorzystują wyniki oceny do poprawy jakości swojej pracy poprzez ustalanie programu szkoleń wewnątrzzakładowych. KRYTERIA WYNIKU 1. wyniki systematycznych przeglądów i oceny praktyki pielęgniarskiej są podstawą do wprowadzania zmian służących poprawie jakości, 2. samoocena świadczonej opieki przez pielęgniarki/położne operacyjne służy im do doskonalenia swoich umiejętności, 3. szkolenia wewnątrzzakładowe podnoszą jakość pracy w danym bloku operacyjnym. cjenta (j.t. Dz. U. z 2012r., póz. 159 z późn,. zm.). pielęgniarki/położne operacyjne - w miarę możliwości - uczestniczą w szkoleniach dotyczących problemów etycznych w ich pracy, 2. w szkoleniach zewnętrznych i wewnętrznych są treści dotyczące dylematów etyczno-moralnych w pracy pielęgniarki/położnej operacyjnej, 3. pielęgniarki/położne operacyjne znają zasady empatii w kontaktach z pacjentem i współpracownikami. KRYTERIA PROCESU Pielęgniarka/położna operacyjna a pacjent 1. pielęgniarka /położna operacyjna szanuje indywidualność i godność osobistą pacjenta oraz dba o jego bezpieczeństwo psychiczne i fizyczne, 2. pielęgniarka /położna operacyjna udziela informacji pacjentowi o swoich działaniach. Informacje są zrozumiałe dla pacjenta i dostosowane do jego oczekiwań, 3. pielęgniarka/położna operacyjna przestrzega zasad poufności danych o pacjencie, jakie uzyskała w toku swojej pracy. Pielęgniarka/położna operacyjna a współpracownicy 1. pielęgniarka/położna operacyjna nie może ani zatrzymywać informacji dla siebie ani dyskredytować innych w obecności osób trzecich, 2. pielęgniarka/położna operacyjna szanuje inne osoby i wymaga szacunku dla siebie, 3. każda pielęgniarka/położna operacyjna, a zwłaszcza będąca mentorem ma obowiązek wykazywać się i przekazywać właściwą postawę etyczno - moralną, a szczególnie powinna cechować ją: prawdomówność, rzetelność, dokładność, zasady empatii w kontaktach z ludźmi. Pielęgniarka/położna operacyjna a praktyka zawodowa i nauka 1. pielęgniarka/położna operacyjna współpracuje z pozostałymi członkami zespołu terapeutycznego, 2. pielęgniarka/położna operacyjna w fazie śródoperacyjnej otrzymuje ustne polecenia od operatora, które ma obowiązek wykonać, o ile nie są sprzeczne z obowiązującymi w danej jednostce standardami i procedurami, 3. pielęgniarka/położna operacyjna w przypadku zauważenia nieprawidłowości/ zdarzenia niepożądanego ma obowiązek poinformować swojego bezpośredniego przełożonego oraz -w miarę możliwości - wskazać sposoby uniknięcia podobnych zdarzeń w przyszłości, 4. pielęgniarka/położna operacyjna - w miarę swoich możliwości i umiejętności - uczestniczy w rozwoju swojej dziedziny poprzez uczestnictwo w działaniach promujących pielęgniarstwo operacyjne. KRYTERIA WYNIKU 1. godność osobista wszystkich osób, z którymi współpracowała pielęgniarka/położna operacyjna podczas wykonywania swoich obowiązków została uszanowana, 2. poufność danych o pacjencie została zachowana, 3. swoje obowiązki pielęgniarka/położna operacyjna wykonała zgodnie z obowiązującymi standardami i procedurami, 4. empatia jest wykorzystywana w pracy pielęgniarki/położnej operacyjnej, 5. pielęgniarka/położna operacyjna - w miarę swoich możliwości - ma swój wkład w działaniach mających na celu rozwój i promocję pielęgniarstwa operacyjnego. Literatura: 1 Gembacka A., Praca pielęgniarki w bloku operacyjnym [w:] Rowiński, Dziak (red.) Chirurgia dla pielęgniarek, PZWL, Warszawa 1999, s. 253257. 2 Jacobs-Schafer A., Debrand-Passard A., Scheefer E, Praca na Sali operacyjnej - wskazówki i rady [w:] Luce-Wunderle, Debrand-Passard (red.), Pielęgniarstwo operacyjne, Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2010, s.612 3 Kózka M., Metodologia opracowania procedur pielęgniarskich [w:] Kózka M., Płaszewska-Żywko L., (red.), Procedury pielęgniarskie. Podręcznik dla studiów medycznych, PZWL, Warszawa 2011,s.33-34. 4 Piątek A. Zarządzanie jakością [w:] Ksykiewicz-Dorota (red.), Zarządzanie w pielęgniarstwie. Podręcznik dla studentów studiów magisterskich wydziałów pielęgniarstwa oraz wydziałów nauk o zdrowiu, PZWL, Warszawa 2013, s. 319-321. 5 Piątek A. (red.) Standardy opieki pielęgniarskiej w praktyce. Przewodnik metodyczny, Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych, Warszawa 1999, s. 152. 6 Ustawa z dnia 20 maja 2010 roku o wyrobach medycznych (Dz. U. Nr 107, póz. 679 z późn. zm.). Literatura 1. Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Rzec zypospolitej Polskiej, [w:] Uchwała nr 9 IV Krajowego Zjazdu Pielęgniarek i Położnych z dnia 9 grudnia 2003 r. w sprawie uchwalenia Kodeksu etyki zawodowej dla pielęgniarki i położnej Rzeczypospolitej Polskiej. 2. Ustawa z dnia 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (j.t. Dz. U. z2012r.,poz. 159zpóźn,. zm.). 3. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o ochronie danych osobowych (j.t Dz. U. z 2014r., póz. 1182). 4. Ustawa z dnia 15 lipca 2011 roku o zawodach pielęgniarki i położnej (j.t. Dz. U. z 2014r., póz. 1435 zpóźn. zm.). 5. Włodarczyk D., Skuza B., Znaczenie relacji pacjent - personel medyczny dla przebiegu leczenia [w:] Jakubowska-Winecka, Włodarczyk (red.), Psychologia w praktyce medycznej, PZWL, Warszawa 2007, s. 126-134. 6. Zahradniczek K., Uwarunkowania prawne i etyczne opieki pielęgniarskiej świadczonej chorym leczonym chirurgicznie [w:] Walewska (red.), Podstawy pielęgniarstwa chirurgicznego, PZWL, Warszawa 2007, s. 9-34. PIELĘGNIARSTWO Autor: mgr Joanna Borzęcka, specjalista pielęgniarstwa operacyjnego, Okręgowy Szpital Kolejowy SPZOZ w Lublinie STANDARD PIELĘGNIARSKIEJ PRAKTYKI KLINICZNEJ W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA OPERACYJNEGO - BADANIA NAUKOWE Badania naukowe są warunkiem koniecznym dla rozwoju pielęgniarstwa operacyjnego. Powinny mieć ścisły związek z praktyką zawodową pielęgniarek/położnych operacyjnych. UZASADNIENIE: wyniki badań naukowych powinny być podstawą do opracowywania i aktualizowania standardów, które są wyznacznikiem jakości świadczonych usług. Wyniki badań naukowych umożliwiają pielęgniarce/położnej operacyjnej podejmowanie decyzji w konkretnych działaniach związanych z wykonywaniem zawodu. KRYTERIA STRUKTURY 1. stowarzyszenia pielęgniarek/położnych operacyjnych sąjednym z podmiotów inicjujących proces badawczy w dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego, 2. pielęgniarki/położne operacyjne mają umiejętności umożliwiające im udział w badaniach naukowych, 3. opracowania wyników badań są publikowane w zawodowych czasopismach i/lub na stronach internetowych stowarzyszeń. KRYTERIA PROCESU 1. Badania naukowe podejmują problemy związane w sposób bezpośredni i pośredni z pracą zawodową i problemami pielęgniarek/położnych operacyjnych. Problemy badawcze dotyczyć mogą w szczególności: • sposobów zmniejszania lęku u pacjentów na bloku operacyjnym, • problemów związanych z procesem adaptacji nowych pracowników, • wypaleniem zawodowym pielęgniarek/położnych operacyjnych, • sposobów radzenia sobie ze stresem, • dylematów etyczno-moralnych w pracy pielęgniarek/położnych operacyjnych, 2. pielęgniarki/położne operacyjne mogą inicjować i przeprowadzać badania, 3. pielęgniarki/położne operacyjne posługują się metodami badań dostosowanymi do celów, tak więc mogą to być badania eksploracyjne (wstępne, ogólne zrozumienie jakiegoś zjawiska), opisowe (odpowiadają na pytanie „jak jest?”) i wyjaśniające (dlaczego tak jest?), 4. pielęgniarki/położne operacyjne w swojej praktyce badawczej najczęściej posługują się metodami opisu przypadku, badaniami sondażowymi, wykorzystują analizę dokumentacji, 5. wyniki badań naukowych są pomocą w codziennej praktyce zawodowej pielęgniarki/po- 13 łożnej operacyjnej. KRYTERIA WYNIKU 1. praktyka zawodowa pielęgniarek operacyjnych jest wzbogacana wynikami badań naukowych, 2. wyniki badań naukowych są dostępne szerokiemu gronu pielęgniarek/położnych operacyjnych poprzez ich publikowanie, 3. informacje o badaniach powinny być dostępne również na stronach internetowych stowarzyszeń pielęgniarek/położnych operacyjnych, 4. wyniki badań naukowych są wykorzystywane do uaktualniania standardów pielęgniarstwie operacyjnym, 5. wyniki badań naukowych mogą być wykorzystywane w codziennej praktyce (jako odpowiedź na pytanie klinicznie istotne - PICO, zgodnie z założeniami praktyki opartej na faktach - EBNP), 6. problemy napotykane w praktyce zawodowej pielęgniarek/położnych operacyjnych są rozwiązywane w ramach badań naukowych. Literatura: 1 Babbie E., Badania społeczne w praktyce, PWN, Warszawa 2008, s. 135. 2 Kózka M., Zastosowanie badań naukowych w praktyce zawodowej pielęgniarki [w:] Kózka M., Płaszewska-Żywko L. (red.), Procedury pielęgniarskie, PZWL, Warszawa 2011, s. 25 -28. 3 Piątek A. (red.) Standardy opieki pielęgniarskiej w praktyce. Przewodnik metodyczny, Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych, Warszawa 1999, s. 152. 4 Willems Ch. i współautorzy, EORNA common córę curriculum for perioperative nursing, European Operating Room Nurses Association, Blankenberge 2012, s. 22. KALIUM CHLORATUM OZNAKOWANIE PREPARATU Wrocław, 14.11.2016 r Szanowna Pani Urszula Sławińska-Zagórska DOLNOŚLĄSKI WOJEWÓDZKI INSPEKTOR FARMACEUTYCZNY Wojewódzki Inspektorat Farmaceutyczny pl. Powstańców Warszawy 1 50-153 Wrocław Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu oraz Konsultant Wojewódzki w dziedzinie farmacji szpitalnej, powołując się na rozmowę z dnia 2 listopada 2016 r z Zastępcą Dolnośląskiego Wojewódzkiego Inspektora Farmaceutycznego Panią Urszulą Weber, zwracają się z uprzejmą prośbą o rozwiązanie problemu oznakowania opakowań preparatu Kalium Chloratum. W ostatnim okresie do biura Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położ- nych we Wrocławiu wpłynęły zawiadomienia o możliwości popełnienia przewinienia zawodowego przez pielęgniarki wykonujące iniekcje dożylne chlorku potasu niezgodnie z procedurami podawania leków. Wadliwe podanie leku spowodowane było, oczywiście niezamierzonym błędem pielęgniarki, który mógł być spowodowany podobieństwem amp. Kalium chloratum do innych leków ampułkowych. O nieprawidłowościach w podaniu preparatu Kalium Chloratum informowały także media. Mając na względzie bezpieczeństwo, zarówno pacjentów jak i personelu medycznego, Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu i Konsultant Wojewódzki w dziedzinie farmacji szpitalnej dla województwa dolnośląskiego, uważają, iż zmianie winien ulec sposób oznakowania opakowań kartonowych (zbiorczych) i pojedynczych ampułek. Proponujemy, aby zmiany oznakowania dotyczyły: - wyraźnej, jednoznacznej informacji dotyczącej drogi podania w infuzjach, - zakazu podawania bez rozcieńczenia - dawki w 1 ampułce w jednostkach mEg, mmolach (w zleceniach lekarskich takie jednostki są używane), - rozcieńczenia w określonej ilości płynu infuzyjnego, - wielkości czcionki na ampułkach (zwiększenie czcionki). - wyraźnego rozróżnienia kolorystycznego poszczególnych leków ampułkowych, np. Glucosum 40% a 10 ml firmy Teva i Kalium chloratum WZF 15% a 10 ml firmy Polfa Warszawa S.A. Ich podobieństwo może spowodować, że personel medyczny pracujący często w stresie, pod presja czasu może je zwyczajnie pomylić. Wyrażamy nadzieję, że nasza propozycja znajdzie zrozumienie w nadzorze farmaceutycznym. Wdrożenie proponowanych zmian winno prowadzić do likwidacji błędów w podawaniu preparatu, co z pewnością będzie korzystne dla zdrowia i życia pacjentów. Z wyrazami szacunku, Przewodnicząca DORPiP we Wrocławiu mgr Anna Szafran Konsultant Wojewódzki w dziedzinie farmacji szpitalnej dla województwa dolnośląskiego mgr Olga Fedorowicz 14 INFORMACJE Z MZ Departament Pielęgniarek i Położnych Warszawa, 28.10.2016 W SPRAWIE ZATRUDNIENIA RATOWNIKÓW MEDYCZNYCH Pani Halina Nowik Przewodnicząca Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych ul. Gustawa Morcinka 10 B 82-300 Elbląg Szanowna Pani Przewodnicząca! W związku z pismem Pani Przewodniczącej, znak L. dz. XIX/763/2016, z dnia 6 października 2016 r., w sprawie interpretacji zapisów aktów prawnych regulujących pracę pielęgniarek zatrudnionych w podmiotach leczniczych w oddziale anestezjologii i intensywnej terapii oraz w bloku operacyjnym w sytuacji zatrudnienia do pracy w tych oddziałach ratowników medycznych, Departament Pielęgniarek i Położnych uprzejmie informuję w przedmiotowej sprawie. Zawód pielęgniarki i zawód ratownika medycznego są odrębnymi zawodami medycznymi, w związku z tym dla każdego z tych zawodów określony został inny zakres uprawnień i kwalifikacji, a przede wszystkim inne formy kształcenia i doskonalenia zawodowego niezbędne do wykonywania danego zawodu medycznego. Ponadto, zawód pielęgniarki i zawód ratownika medycznego określają odrębne regulacje prawne. Jedynie w ramach tzw. systemu ratownictwa medycznego ratownicy medyczni i pielęgniarki systemu posiadają równorzędne uprawnienia do wykonywania medycznych czynności ratunkowych i mogą się nawzajem zastępować. Dotyczy to medycznych czynności ratunkowych realizowanych przez zespoły ratownictwa medycznego, zgodnie z ustawą z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. z 2013 r. póz. 757, z późn. zm.). Zakres świadczeń zdrowotnych możliwych do wykonywania przez ratownika medycznego samodzielnie, pod nadzorem lub na zlecenie został określony w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2016 r. w sprawie medycznych czynności ratunkowych i świadczeń zdrowotnych innych niż medyczne czynności ratunkowe, które mogą być udzielane przez ratownika medycznego (Dz. U. póz. 587). Ratownik medyczny wykonujący zawód w oddziałach szpitalnych jest uprawniony do udzielania świadczeń zdrowotnych wymienionych w załączniku nr 3 samodzielnie i na zlecenie w załączniku nr 4 do rozporządzenia. Powyższe wynika z treści art. 11 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym stanowiącym, iż ratownik medyczny wykonuje zadania zawodowe poprzez udzielanie świadczeń zdrowotnych w podmiotach leczniczych, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2015r. poz. 618, z późn. zm.). W świetle powyższych regulacji zawód ratownika medycznego i zawód pielęgniarki nie mogą być traktowane zamiennie. Dlatego też ratownik medyczny nie może być zatrudniony do wykonywania czynności będących w kompetencjach pielęgniarek lub położnych. Ratownik medyczny może realizować zadania zgodnie z kompetencjami i kwalifikacjami przewidzianymi dla tego zawodu. Odnosząc się do kwestii zatrudniania ratownika medycznego do realizacji świadczeń zdrowotnych na oddziale anestezjologii i intensywnej terapii, Departament nadmienia, że rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego (Dz. U. z 2016 r. póz. 694, z późn. zm.) określa szczegółowe warunki, jakie powinni spełnić świadczeniodawcy przy udzielaniu świadczeń gwarantowanych w trybie hospitalizacji i hospitalizacji planowej, wskazując że warunkiem realizacji świadczeń w zakresie Anestezjologii i intensywnej terapii/ Anestezjologii i intensywnej terapii dla dzieci jest m.in. zapewnienie personelu medycznego: 1) pielęgniarki – równoważnik co najmniej 2 etatów – pielęgniarka specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki lub pielęgniarka po kursie kwalifikacyjnym w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki, 2) lekarze – równoważnik co najmniej 2 etatów (nie dotyczy dyżuru medycznego) - specjalista w dziedzinie anestezjologii lub anestezjologii i reanimacji lub anestezjologii i intensywnej terapii oraz Anestezjologii i intensywnej terapii/ Anestezjologii i intensywnej terapii dla dzieci drugi poziom referencyjny: 1) pielęgniarki – równoważnik co najmniej 2,22 etatu na jedno stanowisko intensywnej terapii, w tym równoważnik co najmniej 4 etatów – pielęgniarka specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki lub pie- lęgniarka po kursie kwalifikacyjnym w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki, 2) lekarze – równoważnik co najmniej 4 etatów (nie dotyczy dyżuru medycznego) - specjalista w dziedzinie anestezjologii lub anestezjologii i reanimacji lub anestezjologii i intensywnej terapii. Ponadto rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie standardów postępowania medycznego w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii dla podmiotów wykonujących działalność leczniczą (Dz. U. z 2013 r. poz. 15), określa m. in. osoby uprawnione do realizacji świadczeń w tym zakresie. Zatem ww. regulacje nie wskazują ratownika medycznego do realizacji świadczeń w zakresie anestezjologii i intensywnej terapii. Odnosząc się do dokumentacji medycznej, należy wskazać, że rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2015 r. w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz. U. poz. 2069) nie zawiera szczególnych regulacji dotyczących prowadzenia dokumentacji medycznej przez ratownika medycznego w szpitalu, zatem zastosowanie mają odpowiednio zasady ogólne. Obowiązkiem podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych jest prowadzenie dokumentacji medycznej, zawierającej informacje o stanie zdrowia pacjenta i udzielonych świadczeniach zdrowotnych. Wpisów w dokumentacji medycznej dokonuje osoba udzielająca świadczeń zdrowotnych, niezwłocznie po udzieleniu świadczenia, czytelnie i w porządku chronologicznym. Każdy wpis powinien być opatrzony oznaczeniem tej osoby, tzn. zawierać jej nazwisko i imię, tytuł zawodowy, uzyskane specjalizacje, numer prawa wykonywania zawodu - w przypadku lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki, położnej, felczera i starszego felczera, podpis. Natomiast Księga raportów pielęgniarskich jest dokumentacją medyczną, do wypełniania której uprawniona jest tylko i wyłącznie pielęgniarka lub położna, a nie ratownik medyczny. Zgodnie z § 1 ww. rozporządzenia Księga raportów pielęgniarskich zawiera m.in: treść raportu, z uwzględnieniem imienia i nazwiska, a w razie potrzeby innej informacji pozwalającej na zidentyfikowanie pacjenta, opisu zdarzenia, jego okoliczności i podjętych działań, jak też oznaczenie pielęgniarki lub położnej dokonującej wpisu - nazwisko i imię, tytuł zawo- INFORMACJE Z NRPIP dowy, uzyskane specjalizacje, numer prawa wykonywania zawodu. Jednocześnie należy nadmienić, że odpowiedzialność za zarządzanie podmiotem leczniczym ponosi kierownik, który podejmuje decyzję o sprawach kadrowych i on odpowiada za zatrudnienie na danym stanowisku pracy osoby posiadającej wymagane przepisami kwalifikacje, co reguluje art. 46 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej. Sprawy dotyczące sposobu i warunków udzielania świadczeń zdrowotnych przez podmiot wykonujący działalność leczniczą, nieuregulowane w ustawie lub statucie danego podmiotu lecznicze- go, powinien określać regulamin organizacyjny ustalony przez kierownika, co wskazuje art. 23 ww. ustawy. Dlatego też w każdym podmiocie leczniczym powinny być opracowane zakresy obowiązków i opisy stanowisk pracy dla poszczególnych pracowników, z uwzględnieniem kwalifikacji i uprawnień, jakie powinny posiadać osoby zatrudnione na tych stanowiskach, w tym też ratowników medycznych. Reasumując, wszystkie wątpliwości i problemy związane z wykonywaniem zadań przez ratowników medycznych w jednostkach organizacyjnych danego podmiotu leczniczego powinny zostać rozstrzygnięte w tym podmiocie. Zakresy 15 zadań i obowiązków poszczególnych pracowników powinny uwzględniać uprawnienia i kompetencje uzyskane przez te osoby w trakcie kształcenia zawodowego przed dyplomowego i podyplomowego, ponadto ważnym elementem dobrej organizacji pracy i zapewnienia jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych jest przejrzyste określenie podległości i nadzoru merytorycznego i służbowego dla danego stanowiska. Z poważaniem DYREKTOR Departamentu Pielęgniarek i Położnych dr n. o zdr.. Beata Cholewka NIE MA ZGODY NA ZAWODÓWKI PIELĘGNIARSKIE! Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych NIPiP-NRPiP~DS.015.408.2016.MK Warszawa, dnia 9 listopada 2016 r. Pani/Pan Przewodniczący Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych W załączeniu przesyłam do wiadomości odpowiedź Ministra Edukacji Narodowej skierowaną do Ministra Zdrowia, w której resort edukacji odmówił uwzględnienia propozycji dotyczących wprowadzenia trzyletniej szkoły branżowej pielęgniarskiej do systemu oświaty. Ww. pismo zostało pozyskane ze strony internetowej Rządowego Centrum Legislacji. Jednocześnie uprzejmie informuję, iż do chwili obecnej Ministerstwo Zdrowia nie poinformowało NRPiP o powyższej odpowiedzi z Ministerstwa Edukacji Narodowej. Wiceprezes NRPiP Mariola Łodzińska Warszawa, 27 października DPPI-WPPiP.400.12.2016.JS Pan Konstanty Radziwiłł Minister Zdrowia Szanowny Panie Ministrze, odnosząc się do uwag, które wpłynęły do Ministerstwa Edukacji Narodowej, w sprawie projektów: ustawy - Prawo oświatowe oraz ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo oświatowe (pismo nr PRL.022.1281.2016.AK z 3 października 2016 r.), uprzejmie dziękuję za analizę ww. projektów i nadesłane uwagi, jednocześnie proszę o przyjęcie poniższych wyjaśnień. Uprzejmie informuję, że uwagi zgłoszone do projektu ustawy wprowadzającej ustawę - Prawo oświatowe w zakresie zmian w ustawie z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej związanych z wprowadzeniem szkoły pielęgniarskiej (trzyletniej branżowej szkoły II stopnia) oraz kształcenia pielęgniarek w trzyletniej branżowej szkole II stopnia nie mogą zostać uwzględnione w tym projekcie ustawy. Wprowadzenie do systemu oświaty szkoły pielęgniarskiej wymaga przeprowadzenia szczegółowej analizy. W związku z powyższym, nie zostaną uwzględnione uwagi zgłoszone do projektu ustawy Prawo oświatowe dotyczące: a) zmiany art. 18 ust. 1 pkt 2 lit. e polegającej na dodaniu trzyletniej branżowej szkoły II stopnia; b) dodania w art. 47 ustępu 2a dotyczącego określenia, w drodze rozporządzenia, przez ministra właściwego do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw oświaty i wychowania, podstawy programowej oraz ramowego planu nauczania kształcenia w zawodzie pielęgniarki; c) dodania w art. 165 ustępów 5a-5b dotyczących wpisu do ewidencji szkoły prowadzącej kształcenie w zawodzie pielęgniarki; d) dodania w art. 173 ustępów 3a-3b dotyczących nadawania uprawnień szkoły publicznej szkole prowadzącej kształcenie w zawodzie pielęgniarki; e) dodania w art. 176 ustępu 1a dotyczącego cofnięcia uprawnień szkoły publicznej szkole prowadzącej kształcenie w zawodzie pielęgniarki. Jednocześnie uprzejmie informuję, że uwzględniona została uwaga polegająca na dodaniu w art. 8 ustępu 10a dotyczącego możliwości zakładania i prowadzenia przez Ministra Zdrowia publicznej placówki doskonalenia nauczycieli przedmiotów zawodowych o zasięgu ogólnokrajowym w zakresie nauczania w zawodach, dla których zgodnie z klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego, o której mowa w art. 46 ust. 1, ministrem właściwym jest minister właściwy do spraw zdrowia. Zgodnie z roboczymi uzgodnieniami, Departament Nauki i Szkolnictwa Wyższego pismem NS-ZM.073.46.2016 z dnia 24.10.2016 r. przekazał wkład do Oceny Skutków Regulacji w zakresie wpływu tej zmiany na sektor finansów publicznych ze wskazaniem budżetu MZ jako źródła finansowania. Ponadto uwzględniona została również propozycja zmiany art. 63 ust. 2, 7 i 8 projektu ustawy - Prawo oświatowe, zaproponowana w ww. piśmie polegająca na uwzględnieniu ministra właściwego do spraw zdrowia w określaniu wymagań, jakie będą stawiane osobom ubiegającym się o stanowisko dyrektora tej placówki. Odnosząc się do uwagi zgłoszonej do art. 10 projektu ustawy – Prawo oświatowe, dotyczącej nałożenia na organ prowadzący szkołę publiczną i szkołę niepubliczną obowiązku zapewnienia warunków do realizacji profilaktycznych świadczeń zdrowotnych, tj. odpowiedzialności i finansowania utworzenia, wyposażenia i eksploatacji szkolnego gabinetu profilaktyki zdrowotnej, w tym gabinetu lekarza i lekarza dentysty, uprzejmie informuję, że uwaga nie może zostać przyjęta. Projektowany zapis w art. 103 ust. 1 pkt 4 ustawy utrzymuje obecnie funkcjonujące gabinety profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej, zorganizowane zgodnie z art. 67 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty znowelizowanej art. 2 ustawy z dnia 11 16 INFORMACJE Z NRPIP września 2015 r. o zmianie ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej oraz niektórych innych ustaw. W opinii Ministra Edukacji Narodowej gwarancja zabezpieczenia realizacji prawa ucznia do profilaktycznej opieki zdrowotnej wynika z określenia przez ministra właściwego do spraw zdrowia (art. 31 d ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotne] finansowanych ze środków publicznych) wykazu świadczeń gwarantowanych wraz z określeniem poziomu lub sposobu finansowania oraz warunków realizacji, w tym dotyczących personelu medycznego i wyposażenia w sprzęt i aparaturę medyczną, mając na uwadze konieczność zapewnienia wysokiej jakości świadczeń opieki zdrowotnej oraz właściwego zabezpieczenia tych świadczeń. Realizacja powyższych zobowiązań opiera się na przepisach rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2016 r. poz. 86), w którym zawarto wykaz świadczeń gwarantowanych pielęgniarki lub higienistki szkolnej udzielanych w środowisku nauczania i wychowania oraz warunki ich realizacji. Należy także mieć na uwadze, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań jakim powinny podlegać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującemu działalność leczniczą (Dz. U. póz. 739), że gabinet profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej w szkole działa w strukturze podmiotu wykonującego działalność leczniczą i w opinii Ministra Edukacji Narodowej dopiero na podstawie powyższych przepisów zasadna staje się konieczność przygotowania przez szkołę gabinetu profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej, w zakresie pozostającym w kompetencji organu prowadzącego. Szkoła nie jest podmiotem wykonującym działalność leczniczą, ale na podstawie nowelizacji przepisów1 od 1 września 2016 r. zapewnia pomieszczenie do wykonywania świadczeń gwarantowanych udzielanych w środowisku nauczania i wychowania zakontraktowanej przez NFZ pielęgniarki lub higienistki szkolnej, w tym pomieszczenie posiadające: podstawowe meble, umywalkę, dozowniki na mydło i środek dezynfekcyjny, pojemnik z ręcznikami jednorazowego użycia i pojemnik na zużyte ręczniki, a także meble, podłogi i łączenia podłóg, które umożliwiają ich mycie oraz dezynfekcję. Obligatoryjne zobowiązanie organów prowadzących szkoły do tworzenia, wyposażenia i utrzymywania gabinetu pielęgniarki albo higienistki szkolnej jest nałożeniem na nie nowego zadania, które wiąże się z koniecznością ponoszenia określonych wydatków na jego realizację, zatem zapis taki wymaga od ustawodawcy nie tylko przeprowadzenia rzetelnych analiz i wyliczeń, w tym także w obszarze wpływu na rodzinę, obywateli i gospodarstwa, ale i określenia źródeł fi- nansowania. W związku z powyższym, proponowany zapis powinien być z jednej strony uszczegółowiony o wskazanie elementów wyposażenia tych gabinetów, w szczególności medycznego oraz o wskazanie źródeł finansowania tych zadań. Odnosząc się do zapewnienia uczniom opieki lekarza i lekarza dentysty -zgodnie z expose Pani Premier, w opinii Ministra Edukacji Narodowej ustalenia wymaga zarówno zakres świadczeń, jak i sposób ich realizacji przez właściwe podmioty. Pielęgniarka i higienistka szkolna zapewnia dostępność do świadczeń w wymiarze czasu pracy proporcjonalnym do liczby uczniów objętych opieką oraz planu godzin lekcyjnych, zgodnie z warunkami określonymi w cz. III rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej. Liczba uczniów na etat przeliczeniowy pielęgniarki wynosi 880-1100. W sytuacji, gdy liczba uczniów w szkole jest niższa niż wskazana, pielęgniarka obejmuje świadczeniami opieki zdrowotnej uczniów w więcej niż jednej szkole. Odnośnie lekarza i lekarza dentysty – obecnie świadczeniobiorca ma prawo wyboru lekarza dentysty spośród lekarzy dentystów, którzy zawarli umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej2, a obowiązujące przepisy nie określają standardów opieki nad uczniami. Przy szacunkowym koszcie uruchomienia i wyposażenia jednego gabinetu lekarskiego i dentystycznego na poziomie 200.000 zł3 (szacunek z 2008 r.), wdrożenie proponowanego rozwiązania tylko w szkołach publicznych skutkowałoby koniecznością wydatkowania środków w wysokości ponad 12 miliardów złotych. Oszacowania wymaga zatem zakres i koszt związany z utworzeniem, wyposażeniem i utrzymaniem tych gabinetów, przy czym koszt ten według propozycji Ministra Zdrowia – miałby obciążać publiczne i niepubliczne organy prowadzące szkoły. Jednocześnie brak jest danych na temat możliwości efektywnego wykorzystania gabinetów lekarskich i dentystycznych w kontekście liczby lekarzy i lekarzy dentystów, którzy podjęliby prace w tych gabinetach. W przypadku małych szkół gabinety te mogłyby być wykorzystywane w niewielkim stopniu. Przykładowo, pielęgniarka lub higienistka szkolna obejmująca świadczeniem minimalną liczbę 880 uczniów w małych szkołach (liczących do 70 uczniów) może przeznaczyć na jedną szkołę proporcjonalnie ponad 1/12 etatu. Zatem mogłaby być obecna w szkole raz na 2,5 tygodnia. Tymczasem wg stanu na wrzesień 2015 r. liczba szkół dla dzieci i młodzieży wynosiła 27.190, w tym na wsi 12.980, natomiast tzw. szkół „małych” liczących 70 uczniów i mniej było odpowiednio 9.098, w tym 5.181 na wsi. W powyższej sytuacji organizacyjnej oraz demograficznej zasadne jest pytanie o efektywność przeznaczenia przez jednostkę samorządu terytorialnego prowadzącą szkoły środków na obligatoryjne tworzenie, wyposażenie i utrzymywanie gabinetów spełniających warunki do realizacji profilaktycznych świadczeń zdrowotnych, w tym gabinetów lekarza i lekarza dentysty uwzględniających lokalne potrzeby i możliwości w tym zakresie. Wobec przedstawionych powyżej problemów i wątpliwości, w szczególności kwestii dotyczących braku określenia skutków finansowych, wskazania źródła finansowania proponowanego rozwiązania oraz braku analizy efektywności wykorzystania powstałych w każdej szkole gabinetów pielęgniarek lub higienistek szkolnych, lekarzy i dentystów – proponowany przepis jest w opinii Ministra Edukacji Narodowej przedwczesny. Propozycja wprowadzenia do projektu ustawy – Prawo oświatowe przepisu dotyczącego zobowiązywania organów prowadzących szkoły do tworzenia, wyposażenia i utrzymywania gabinetów, w tym gabinetów lekarza i lekarza dentysty wydaje się przedwczesna także w kontekście etapu prac koncepcyjnych prowadzonych w Ministerstwie Zdrowia nad rozwiązaniami systemowymi w stomatologii dziecięcej. Jednocześnie, wyrażamy nadzieję, że zapowiadana przez Ministra Zdrowia zmiana organizacyjna i finansowa, dotycząca optymalizacji systemu opieki zdrowotnej, która zostanie opracowana i wdrożona we współpracy międzyresortowej, obejmie w sposób kompleksowy również warunki opieki zdrowotnej nad uczniami w środowisku nauczania i wychowania. Jednocześnie, uprzejmie informuję, że uwaga dotycząca art. 68 ust. 1 zostanie uwzględniona. Uwaga dotycząca art. 103 ust. 1 została uwzględniona w zakresie zastąpienia gabinetu profilaktyki zdrowotnej i pomocy przed lekarskiej – nazwą gabinet profilaktyki zdrowotnej. Odnosząc się do uwagi dotyczącej art. 137 ust. 1, uprzejmie informuję, że została ona uwzględniona. Propozycja zastąpienia orzeczenia lekarskiego wydanego przez lekarza specjalistę, orzeczeniem lekarskim wydanym przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej jest zasadna. Uwaga zgłoszona przez Ministerstwo Zdrowia dotycząca skreślenia przepisu art. 142 ust. 2, a w konsekwencji tej zmiany skreślenia w ust. 3 zdania drugiego, dotyczących przedłożenia przez kandydatów do szkół artystycznych zaświadczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań zdrowotnych do podjęcia kształcenia w danej publicznej szkole lub publicznej placówce artystycznej, wydanego przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, nie może zostać uwzględniona w proponowanym brzmieniu, w związku ze stanowiskiem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Zajęcia artystyczne prowadzone w szkołach artystycznych, w tym np. szkołach baletowych czy szkole sztuki cyrkowej, wymagają posiadania przez uczniów nie tylko predyspozycji i uzdolnień w zakresie danej dziedziny sztuki, ale rów- 1. Do realizacji zadań statutowych szkoła publiczna powinna zapewnić uczniom możliwość korzystania z (...): - gabinetu profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej spełniającego szczegółowe wymagania, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 22 ust. 3 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2015 r. póz. 618, 788 i 905), oraz wyposażonego w sprzęt, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 31d ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków public znych (Dz. U. z 2015 r. póz. 581, z późn. zm.) w c zęści dotyczącej warunków realizacji świadczeń gwarantowanych pielęgniarki lub higienistki szkolnej; 2. z zastrzeżeniem art. 56b i art. 69b ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, art. 153 ust. 7a ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej i art. 115 § 1a Kodeksu karnego wykonawczego 3. Dane MZ z 2013 r. INFORMACJE nież odpowiednich warunków zdrowotnych, które muszą być zidentyfikowane przed rozpoczęciem nauki w szkole artystycznej. Wymaganie zatem zaświadczenia o braku przeciwwskazań zdrowotnych – zdaniem MKiDN - jest niezbędnym elementem postępowania rekrutacyjnego do szkół artystycznych. Zważywszy, że resort kultu- ry nie czuje się właściwym do oceny kompetencji lekarzy poszczególnych specjalności, konieczne wydaje się wskazanie przez Ministerstwo Zdrowia w przedmiotowym przepisie (art. 142 ust, 2 projektu ustawy Prawo oświatowe) lekarza, który zgodnie z posiadanymi kompetencjami może potwierdzić zaświadczeniem brak przeciwwska- 17 zań zdrowotnych kandydata do podjęcia kształcenia w danej publicznej szkole lub publicznej placówce artystycznej. Z poważaniem, Anna Zalewska OPINIA CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH Zofia Małas Prezes Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych Szanowna Pani Prezes W odpowiedzi na pismo z dnia 21.10.2016r., znak: NIPiP-NRPiP-OiE.060.333.2016 w sprawie wydania opinii o równoważności odbytej przez pielęgniarkę specjalizacji w dziedzinie pielęgniarstwa zachowawczego ze specjalizacją w dziedzinie pielęgniarstwa intern i stycznego, w związku z problemami w zawieraniu umów z NFZ o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie leczenia uzdrowiskowego, Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Po- łożnych przedstawia co następuje. Dziedzina pielęgniarstwa internistycznego została określona dla specjalizacji i kursu kwalifikacyjnego w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 12 grudnia 2013r. w sprawie wykazu dziedzin pielęgniarstwa oraz dziedzin mających zastosowanie w ochronie zdrowia, w których może być prowadzona specjalizacja i kursy kwalifikacyjne (Dz. U. poz.1562). W kształceniu podyplomowym pielęgniarek i położnych zastąpiła tym samym dziedzinę pielęgniarstwa zachowawczego. W opinii Centrum ww. dziedziny pielęgniarstwa należy zatem uznać za równorzędne. Jednocześnie Centrum przypomina, że w myśl § 40 obowiązującego rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 października 2003r. w sprawie kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych (Dz. U. poz.1923), pielęgniarce, położnej, która otrzymała dyplom lub zaświadczenie o uzyskaniu tytułu specjalisty wydane na podstawie dotychczasowych przepisów przysługuje tytuł specjalisty w odpowiedniej dziedzinie pielęgniarstwa lub dziedzinie mającej zastosowanie w ochronie zdrowia. Z poważaniem Dyrektor Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek I Położnych Maria Jolanta Królak KONKURS NA WZORCOWO LECZONĄ RANĘ Konkurs przeznaczony jest dla osób z wykształceniem medycznym pielęgniarskim lub lekarskim. Konkurs ma na celu zachęcić przedstawicieli zawodów medycznych do wyboru metod leczenia ran bezpiecznych dla pacjenta, oraz skutecznych, zgodnych z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran, Europejskiego Towarzystwa Leczenia Ran oraz Światowej Unii Towarzystw Leczenia Ran. Aby wziąć udział w konkursie należy przesłać studium przypadku leczonej rany wraz z opisem. Studium powinno zawierać zdjęcia z procesu leczenia (jeśli praca zostanie nadesłana w formie papierowej- kolorowe zdjęcia) wykonane w odstępach czasowych ok 2-3 tygodniowych - w przewlekłym owrzodzeniu lub 3-5 dni w ranie ostrej. W dokumentacji należy podać informację co do etiologii powstania rany, oraz informację co do rozpoznania rany, oraz informację odnośnie dotychczasowych metod leczenia miejscowego. Należy opisać stosowane metody leczenia rany - cały proces postępowania z raną które będą poddawane ocenie. Minimalny czas obserwacji wynosi 7 dni w ranie ostrej oraz 3 tygodnie2 miesięcy w ranie przewlekłej. Ogłoszenie wyników konkursu i wręczenie nagród dla trzech najlepiej ocenionych prac będzie miało miejsce w dniu 31.03.2017 roku na V Konferencji Naukowo- Szkoleniowej nt. „Trudności i wyzwania w leczeniu ran ostrych i przewlekłych”, która odbędzie się w dniu 31.03.2017 roku w Domu Lekarza w Katowicach. Osoby zainteresowane udziałem w konkursie proszę o przesłanie swojej pracy do dnia 3.03.2017 roku na adres: e mail: [email protected] lub listownie na adres: Iwona Woźniak Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych Przewodnicząca Zespołu ds. Pielęgniarstwa Onkologicznego ul. Francuska 16, 40-027 Katowice z dopiskiem „Leczenie ran” Proszę o podanie adresu lub numeru telefonu w celu skontaktowania się z zwycięzcami konkursu. mgr piel. Iwona Woźniak Przewodnicząca Zespołu ds. Pielęgniarstwa Onkologicznego działającego w ramach Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych w Katowicach 18 INFORMACJE – BIURO PRASOWE NRPIP Ewa Sawicka – Biuro prasowe NRPiP SŁUŻBA CZY OCHRONA? XII FORUM RYNKU ZDROWIA Opublikowany 28 października 2016 Przez dwa dni (26-27. X. br.) przedstawiciele szeroko pojętych środowisk medycznych oraz organizacji pacjenckich dyskutowali nad przyszłością systemu opieki, czy jak chce minister Radziwiłł, służby zdrowia w Polsce. Stanowisko samorządu zawodowego pielęgniarek i położnych przedstawiały prezes NRPiP Zofia Małas i wiceprezes NRPiP Mariola Łodzińska. Dwudniowe obrady otworzyło wystąpienie ministra zdrowia Konstantego Radziwiłła, który zadeklarował: „chcemy przywrócić ochronie zdrowia charakter służby”. – Zdrowie nie jest tylko prywatną sprawą danego człowieka, ale wspólną odpowiedzialnością nas wszystkich – zadeklarował minister zdrowia – Rynek świadczeń zdrowotnych nie jest rynkiem jak każdy inny, a zdrowie nie jest takim samym towarem jak każdy inny. Dlatego za najważniejsze zadania kierowanego przez siebie resortu minister uznał objęcie opieką wszystkich obywateli, bez względu na ich status (czyli odejście od systemu ubezpieczeń) oraz przywrócenia misyjnego charakteru zawodów medycznych. Wszystkie wprowadzane oraz planowane przez resort zdrowia reformy mają na celu umożliwienie bardziej sprawiedliwego dostępu do świadczeń medycznych, zapewniał minister Radziwiłł podczas debaty „Służba zdrowia czy ochrona zdrowia – znacznie więcej niż spór o słowa”. – Pacjenci oczekują sprawnego systemu opieki i swobody wyboru, a pracownicy dobrze zarządzanych placówek, godziwego wynagrodzenia oraz odpowiednich warunków – odpowiadali ministrowi inni dyskutanci. – Ochrona zdrowia jest pojęciem o wiele szerszym, wprowadzającym przede wszystkim pojęcie związane ze zdrowiem publicznym, czyli „wciągnięciem” do systemu całego społeczeństwa – podkreślała wiceprzewodnicząca sejmowej komisji zdrowia posłanka Beata Małecka-Libera, bardzo krytycznie oceniając kierunek zmian proponowany przez obecne kierownictwo resortu zdrowia. Prezes NRPiP Zofia Małas zgodziła się się z ministrem zdrowia, że praca pielęgniarki i położnej, po- ZDROWIE DLA KAŻDEGO Minister Konstanty Radziwiłł podczas posiedzenia sejmowej Komisji Zdrowia przedstawił plan zmian w systemie ochrony zdrowia, który został zaakceptowany przez premier Beatę Szydło. Jak zmieni się sytuacja pielęgniarek i położnych po jego wprowadzeniu? W dniu 3 listopada br., na wniosek klubu parlamentarnego PO odbyło się posiedzenie sejmowej komisji zdrowia dotyczące „Informacji w sprawie planowanych zmian w systemie ochrony zdrowia zaprezentowanych przez Ministra Zdrowia Konstantego Radziwiłła Pani Premier Beacie Szydło w dniu 5 lipca 2016 r.”. W posiedzeniu wzięły udział Sekretarz NRPiP Joanna Walewander i Ewa Sawicka z Biura Prasowego NIPiP. Minister Zdrowia swoje wystąpienie zaczął od stwierdzenia, że jego celem jest zapewnienie zdrowia wszystkim obywatelom, dlatego filarem przeprowadzanej przez resort zdrowia reformy jest odejście od systemu ubezpieczeniowego, co wiąże się z likwidacją NFZ i finansowaniem systemu ochrony zdrowia bezpośrednio z budżetu państwa, na co mają być przeznaczone większe środki (projekt zakłada stopniowe zwiększanie nakładów na służbę zdrowia z obecnych 4,4 proc. PKB do 6 proc. PKB w ciągu kilku lat). Minister Radziwiłł podkreślił, że już w przyszłym roku z tego tytułu trafi do systemu opieki zdrowotnej ok. 8 mld zł więcej niż obecnie. – Istnieje potrzeba podjęcia konstytucyjnej odpowiedzialności przez władzę państwa za ochronę zdrowia. Priorytetem, który podejmujemy jest budowa sprawnego systemu zarządzania powszechnie dostępnej służby zdrowia – uzasadniał te zmiany minister Radziwiłł. – Powszechna dostępność nie może być mierzona odsetkiem tych, którzy mają do niej dostęp. To jest wartość zero-jedynkowa i albo występuje, albo jej nie ma. Przy okazji minister Radziwiłł nawiązał wypowiedzi prezes NRPiP Zofii Małas podczas niedawnej konferencji „Służba zdrowia czy ochrona zdrowia – znacznie więcej niż spór o słowa” (podlinkowane). – W ostatnich latach zmienił się m.in. język, jakim mówi się o najważniejszych elementach opieki zdrowotnej. Nie ma już pacjentów tylko świadczeniobiorcy, nie ma tych, którzy udzielają im pomocy – jest świadczeniodawca, nie ma procesu leczenia czy diagnozowania – są usługi zdrowotne, kontrakty, limity i nadlimity. Ten język, charakterystyczny dla rozwiązań gospodarczych, odsuwa nas od idei ochrony zdrowia, czegoś co jest objęte zasadą służby, odpowiedzialności, solidarności i wsparcia dla tych, którzy są słabsi – ubolewał. Zapowiedział też, że NFZ nie zniknie od razu, rząd planuje likwidację Funduszu w 2018 r. Do tego czasu mają zostać opracowane oraz uchwalone ustawy i rozporządzenia umożliwiające ponowne finansowanie „służby zdrowia” bezpośrednio z budżetu państwa, co będzie wiązało się z większymi uprawnieniami ministra zdrowia (przejmie on zadania NFZ na poziomie centralnym) i zmianą na dobnie jak praca lekarza, jest rodzajem służby, bo wymaga zaangażowania, empatii i troski o pacjenta, pracy w święta i inne dni wolne. Jednocześnie jednak podkreśliła, że rolą pielęgniarki i położnej jest także edukowanie pacjentów, by wiedzieli w jaki sposób mogą samodzielnie zadbać o swoje zdrowie. W tym sensie jest więc pracą ukierunkowaną na ochronę zdrowia. Dodała przy tym, że wysoka jakość świadczeń jest zależna od liczby zatrudnionych pielęgniarek i położnych, a ich braku nie rozwiążą rozważane przez resort zdrowia zmiany w kształceniu. – Mamy dobry system kształcenia kadr i nie należy go zmieniać – podkreśliła prezes NRPiP Zofia Małas. – Należy natomiast jak najszybciej stworzyć miejsca pracy dla absolwentów studiów pielęgniarskich. Minister Radziwiłł zapewnił na koniec debaty (nie odnosząc się jednak bezpośrednio do tego postulatu), że w rządzie trwają prace nad zwiększeniem nakładów na służbę zdrowia. Wzrost ma nastąpić w 2018 r. Opublikowany 10 listopada 2016 poziomie samorządów terytorialnych (powstaną Wojewódzkie Urzędy Zdrowia, także zależne bezpośrednio od Ministra Zdrowia). Obecni na sali posłowie nie kryli obaw, że realizowana już przez resort zdrowia reforma odbije się na jakości opieki zdrowotnej (dotychczasowe wyceny mają zostać zastąpione ryczałtem), a planowane wzmocnienie publicznych zakładów leczniczych kosztem prywatnych (co będzie skutkiem wdrożenia programu potocznie nazywanego „siecią szpitali”) może zachwiać bytem wielu placówek. Towarzyszący ministrowi zdrowia podsekretarz stanu Piotr Gryza zapewnił, że do końca istnienia NFZ, oba systemy będą współistnieć (ryczałt dla szpitali „w sieci” i wyceny dla pozostałych), nie rozwiał jednak obaw posłów co do dalszej przyszłości. – Nie ma przeszkód, by do programu przystępowały kolejne szpitale, oczywiście po spełnieniu wymogów formalnych – zapewniał. Bez konkretnej odpowiedzi pozostało także pytanie posłanki PO Elżbiety Radziszewskiej, jak Ministerstwo Zdrowia zamierza sobie poradzić z niedoborami kadrowymi, szczególnie wśród pielęgniarek. Minister Radziwiłł zapewnił jedynie, że w pakiecie ustaw, nad którymi obecnie pracuje jego resort jest też ustawa o gwarantowanej płacy minimalnej dla pracowników medycznych. Nie ukrywał przy tym, że jej wysokość dla wielu grup nie będzie zadowalająca. PIELĘGNIARSTWO – PTP Europejski Tydzień Testowania na HIV oraz kampania Coś was łączy? Zrób test na HIV! Europejski Tydzień Testowania na HIV Głównym celem przedsięwzięcia jest umożliwienie jak największej liczbie osób wykonania testu diagnostycznego w kierunku HIV. Eksperci z całej Europy, zajmujący się na co dzień tematyką HIV i AIDS, łączą działania, aby wspólnie, jednym głosem zachęcać ludzi do wykonania testu w kierunku HIV i propagować wczesną diagnostykę zakażeń. Ideę Europejskiego Tygodnia Testowania na HIV wspiera wiele międzynarodowych i europejskich organizacji i instytucji, w tym UNAIDS i Komisja Europejska. Organizatorzy akcji na swojej stronie internetowej www.testingweek.eu tak piszą o testowaniu: „Europejski Tydzień Testowania daje możliwość zjednoczenia się całej Europy w celu zwiększenia świadomości korzyści, jakie płyną z wykonania testu w kierunku HIV.” „Dla większości ludzi, moment otrzymania diagnozy o zakażeniu HIV to doświadczenie przewracające życie do góry nogami, pociągające za sobą duże zmiany o charakterze praktycznym i emocjonalnym. Ten czas w życiu pacjenta to najlepszy moment, aby wejść na ścieżkę zdrowego stylu życia włączając w to podjęcie leczenia. Długość życia osób HIV+ jest porównywalna z długością życia ogółu społeczeństwa, o ile rozpoczną one leczenie we właściwym czasie. Zażywanie leków ARV zgodnie z zaleceniami znacznie redukuje prawdopodobieństwo przeniesienia zakażenia na innych. Testowanie w kierunku HIV powinno mieć charakter dobrowolny oraz powinno być prowadzone w odpowiednich warunkach, tak aby zachowane było prawo jednostki do prywatności i poufności.” Szacuje się, że 30 - 35 tys. Polaków jest zakażonych HIV, a 50% z nich o tym nie wie i może nieświadomie zakażać. Polska po raz kolejny już jednoczy się z całą Europą podczas Europejskiego Tygodnia Testowania na HIV. Jest to dobra okazja, by odpowiedzieć na pytanie, czy w moim życiu zdarzyło się coś, co mogło spowodować zakażenie? Krajowe Centrum ds. AIDS, Agenda Ministra Zdrowia włączyło się w tę akcję, m.in. wspierając w działaniach Punkty Konsultacyjno-Diagnostyczne (PKD) wykonujące badania w kierunku HIV anonimowo i bezpłatnie wraz z poradnictwem okołotestowym. W dniach 18 – 25 listopada większość PKD będzie pracowało częściej i dłużej. Aktualne informacje o godzinach pracy PKD w poszczególnych miastach można znaleźć na stronie www.aids.gov.pl w zakładce „anonimowe i bezpłatne testy na HIV”. Coś was łączy? Zrób test na HIV podczas Europejskiego Tygodnia Testowania Krajowe Centrum ds. AIDS kontynuuje też kampanię edukacyjną „Coś Was łączy? Zrób test na HIV”, która zachęca do poznania swojego statusu serologicznego oraz upowszechnia informacje na temat HIV/AIDS i sposobów zmniejszania ryzyka zakażenia. W ramach kampanii uruchomiona jest strona internetowa zawierająca informacje o HIV i AIDS, z którymi warto się zapoznać. W realizację kampanii włącza się szereg organizacji pozarządowych i portali ogólnopolskich, które w Światowym Dniu AIDS (1 grudnia) zamieszczą na swoich stronach internetowych Czerwoną Kokardkę – międzynarodowy symbol solidarności z osobami żyjącymi z HIV/AIDS. Głównym celem kampanii „Coś was łączy? Zrób test na HIV” jest umożliwienie bezpłatnego i anonimowego wykonania testu diagnostycznego w kierunku HIV jak największej liczbie osób. Lepiej jest wykonać test i poznać swój status serologiczny, niż żyć z HIV nie wiedząc o tym. Dzięki regularnie przyjmowanym lekom osoby zakażone mogą mieć dobrą jakość życia i mieć zdrowe dzieci. Osoba, która wie, że jest zakażona HIV, ma szansę zadbać o zdrowie swoje i swoich bliskich. Dane epidemiologiczne - Polska HIV i AIDS w Polsce - dane od początku epidemii (1985 r.) do 31 sierpnia 2016 r. roku: • 20 756 zakażonych ogółem • co najmniej 6 187 zakażonych w związku z używaniem narkotyków • 3 348 zachorowań na AIDS • 1 348 chorych zmarło na podstawie danych NIZP-PZH Więcej na : www.pzh.gov.pl Epidemia HIV/AIDS jest w Polsce, jak i na całym świecie, jednym z priorytetowych zagadnień zdrowia publicznego. Wprowadzenie leczenia spowodowało spadek liczby zachorowań na AIDS oraz spadek śmiertelności z powodu AIDS w krajach rozwiniętych. Ma ono również znaczenie prewencyjne, gdyż u osób objętych terapią antyretrowirusową (ARV) dochodzi do zmniejszenia liczby kopii wirusa krążącego we krwi, co powoduje zmniejszenie zakaźności tych osób. Ponadto, jak wykazują prowadzone badania, leczenie antyretrowirusowe jest ekonomicznie efektywne, gdyż zmniejsza całkowite koszty wydatkowane na leczenie osób żyjących z HIV. Ujednolicone i zintegrowane leczenie ARV dla wszystkich regionów Polski jest prowadzone od 2001 roku, w ramach programu zdrowotnego Ministerstwa Zdrowia pt.: „Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce”. Każdego roku w zaleceniach Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) aktualizowane są schematy leczenia antyretrowirusowego, uwzględniają- 19 ce nowe leki ARV, które są na bieżąco rejestrowane w Unii Europejskiej (EMEA - Europejska Agencja Leków). W Polsce zasady opieki medycznej nad pacjentami zakażonymi HIV, w tym leczenia antyretrowirusowego, opracowane zostały w formie Rekomendacji (ostatnia aktualizacja czerwiec 2015 r.) przez Polskie Towarzystwo Naukowe AIDS - PTN AIDS. Rekomendacje są opracowywane przez grupę ekspertów z różnych ośrodków referencyjnych – realizatorów Programu leczenia ARV w Polsce, w oparciu o rekomendacje europejskie (European AIDS Clinical Society – EACS). Również przedstawiciel Krajowego Centrum ds. AIDS bierze czynny udział w pracach grupy eksperckiej, która opracowuje polskie Rekomendacje. Celem głównym Programu jest ograniczenie skutków epidemii HIV/AIDS przez zapewnienie leczenia antyretrowirusowego (ARV). Właściwie prowadzone leczenie ARV powoduje zmniejszenie zapadalności na HIV i śmiertelności z powodu AIDS oraz zmniejszenie zakaźności osób zakażonych HIV dla populacji osób zdrowych w Polsce. Generalnie Program leczenia ARV jest programem terapii ambulatoryjnej, o ile nie zaistnieją inne wskazania medyczne do hospitalizacji, które nie zawsze są związane bezpośrednio z zakażeniem HIV. Wszystkie aktualnie zarejestrowane leki antyretrowirusowe dają możliwości prowadzenia terapii ARV w warunkach szpitalnych, jak i ambulatoryjnych. Program ten jest zgodny z zaleceniami i zobowiązaniami międzynarodowymi podjętymi na szczeblu globalnym i regionalnym, w tym Deklaracją Milenijną, Deklaracją Zobowiązań, zaleceniami Rady Europy, prawem wspólnotowym Unii Europejskiej, zasadą „Trzech Jedności”. Rok 2014 był czternastym rokiem realizacji Programu zdrowotnego Ministerstwa Zdrowia, koordynowanym przez Krajowe Centrum ds. AIDS. Na dzień 31 grudnia 2014 r. objętych leczeniem ARV było 7881 pacjentów, w tym 112 dzieci zakażonych HIV i chorych na AIDS (według komputerowej bazy monitorującej). W połowie 2015 r. było to już 8210 pacjentów. Liczba ta obejmuje nowych pacjentów, którzy wymagali pilnego wprowadzenia do leczenia ze względu na pogarszający się stan kliniczny, zwykle ze wskazań życiowych. Na 31 lipca 2016 r. leczeniem ARV objętych było około 9 149 pacjentów, w tym 113 dzieci. Leczenie jest prowadzone i finansowane w ramach programu zdrowotnego Ministerstwa Zdrowia „Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z HIV w Polsce na lata 2012 - 2016”. Źródło: aids.gov.pl 20 ARTYKUŁ KONKURSOWY Zespół Redakcyjny serdecznie zaprasza naszych czytelników do udziału w konkursie na NAJLEPSZY ARTYKUŁ ZWIĄZANY Z PROFILAKTYKĄ ZDROWOTNĄ. Dla zwycięzców przewidziane wysokie nagrody! Szczegóły znajdziecie Państwo na stronie internetowej DOIPiP – http://www.doipip.wroc.pl/aktualnosci/165 Serdecznie Zapraszamy Poniżej publikujemy pierwszy artykuł biorący udział w konkursie SPOŻYWANIE FLAWONOIDÓW Z ŻYWNOŚCIĄ JAKO PROFILAKTYKA NOWOTWORÓW I CHORÓB UKŁADU SERCOWO- NACZYNIOWEGO Monika Konieczna – DSS im. T. Marciniaka Centrum Medycyny Ratunkowej Oddział Urologii i Onkologii Urologicznej Głównymi przyczynami zgonów w Polsce są choroby układu sercowo- naczyniowego oraz nowotwory. Obserwuje się coraz większą zapadalność na wyżej wymienione choroby, również w coraz młodszych grupach wiekowych [1]. Często przyczyna zachorowalności może tkwić w braku podejmowania działań profilaktycznych, co jest związane z nieznajomością mechanizmów leżących u podstaw chorób cywilizacyjnych. Jedną z funkcji zawodowych pielęgniarki jest edukacja zdrowotna i promocja zdrowia. Pielęgniarka edukuje pacjenta nie tyko w zakresie samoopieki i samopielęgnacji, ale również w zakresie prawidłowego żywienia. Ważne jest, żeby pielęgniarka oprócz znajomości zasad zawartych w piramidzie żywienia potrafiła także wyjaśnić mechanizmy biochemiczne leżące u podłoża chorób i by potrafiła wskazać, w jaki sposób składniki żywienia wpływają na te mechanizmy. We współczesnym świecie, w którym dostęp do informacji jest powszechny, często można usłyszeć hasła nawołujące do spożywania kilku porcji warzyw i owoców dziennie; można przeczytać artykuły mówiące o prozdrowotnych właściwościach wina czerwonego czy zielonej herbaty. Ważne jest, żeby wiedzieć, co tak naprawdę powoduje, że produkty te są tak zdrowe i pożądane. Jednym ze składników zapobiegającym rozwojowi chorób sercowo- naczyniowych i nowotworowych są zawarte w żywności flawonoidy. FLAWONOIDY Flawonoidy (zwane też związkami flawonowymi), to substancje chemiczne należące do polifenoli, szeroko rozpowszechnione w świecie roślin. Związki te są wtórnymi metabolitami roślin i odpowiadają za ich żółte, czerwone i granatowe zabarwienie [1, 12, 14]. Dotychczas wykryto około 6000 związków flawonowych [5]. Flawonoidy wykazują wiele korzyści zdrowotnych, m.in. działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, przeciwmiażdżycowe, antyagregacyjne i inne. Związki flawonowe powszechnie występują w warzywach i owocach, herbacie (zwłaszcza zielonej), kakao, czekoladzie, czerwonym winie, orzechach, przyprawach i miodzie [7, 9, 14]. Ze względu na różnice w budowie strukturalnej flawonoidy dzieli się na kilka podstawowych grup: flawonole, flawan-3-ole, flawony, flawanony, antocyjany oraz izoflawony. ŹRÓDŁA FLAWONOIDÓW W ŻYWNOŚCI Istotnym źródłem flawonoidów w diecie człowieka są owoce i warzywa. Według zaleceń Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie [4] produkty te należy spożywać codziennie, do każdego posiłku oraz między posiłkami. W diecie Polaków głównym źródłem flawonoidów są jabłka i cebula [8]. Zawartość flawonoidów w świeżych owocach i warzywach jest znacznie większa niż w przetworach owocowych i warzywnych. Wynika to z rozmieszczenia tych związków w owocach i warzywach. Flawonole gromadzą się w skórce oraz liściach, ponieważ ich biosynteza jest stymulowana przez światło. Jeden owoc może mieć różne rozmieszczenie flawonoli w różnych jego częściach, co jest związane z ekspozycją na światło słoneczne. Istotnym źródłem flawanonów są owoce cytrusowe. Związki te gromadzą się głównie w bło- nach oddzielających poszczególne kawałki owocu, dlatego też pomarańcza czy grejpfrut zawierają około pięć razy więcej flawanonów niż soki wyprodukowane na ich bazie. Antocyjany to związki, które gromadząc się w skórce owoców i warzyw nadają im ciemne zabarwienie [10]. Herbata, zwłaszcza zielona, jest bogatym źródłem flawonoidów, głównie katechin należących do flawan-3-oli [11, 14]. W testach in vitro wykazano, że związki flawonowe zawarte w herbacie mają pięciokrotnie wyższą aktywność antyoksydacyjną niż witaminy C i E [2]. Aktywność antyoksydacyjna flawonoidów zawartych w herbacie skutecznie zmniejsza ryzyko chorób sercowo – naczyniowych, poprzez zmniejszanie stężenia cholesterolu całkowitego w surowicy krwi, obniżenie ciśnienia tętniczego oraz zahamowanie utleniania lipoprotein o niskiej gęstości (LDL). Wykazano także, że picie herbaty wpłynęło na obniżenie ryzyka wystąpienia nowotworów przewodu pokarmowego [1, 2]. Od lat siedemdziesiątych XX w. prowadzono intensywne badania składu, przemian i właściwości prozdrowotnych winogron i wina. W badaniach Renarda [cyt. za 7] wykazano, że umiarkowane picie wina zmniejsza ryzyko śmierci z powodu chorób układu sercowo – naczyniowego. W winie stwierdzono obecność związków polifenolowych, które mają wysoką aktywność antyoksydacyjną. Wykazano, że winogrona, ze względu na zawarte w nich polifenole, w tym flawonoidy, mają działanie przeciwmiażdżycowe, przeciwzakrzepowe, moczopędne, a także odtruwające i oczyszczające wątrobę. Substancje te zapobiegają zawa- ARTYKUŁ KONKURSOWY łom serca i udarom mózgu, gdyż hamują utlenianie frakcji LDL cholesterolu oraz zwiększają stężenie cholesterolu HDL w surowicy krwi. Polifenole chronią komórki śródbłonka naczyniowego przed szkodliwymi skutkami stresu oksydacyjnego. Udział flawonoidów (zwłaszcza flawan-3-oli) w ziarnach kakao wynosi 60% wszystkich polifenoli. Gorzka czekolada o zawartości kakao >70% ma najwięcej flawonoidów spośród wszystkich źródeł tych związków. Jest w niej trzykrotnie więcej związków flawonowych niż w mlecznej czy białej czekoladzie [2, 8]. Czarna czekolada zawiera 951 mg katechin w 40 g czekolady, co jest porównywalne z zawartością tego związku w czerwonym winie i herbacie [11]. Miód obok owoców i warzyw, herbaty, wina i kakao jest także cennym źródłem polifenoli, w tym flawonoidów. Jednak przypuszcza się, że flawonoidy dostają się do miodów wraz z pyłkiem kwiatowym i propolisem. W polskich miodach zawartość pyłku kwiatowego i propolisu jest znacznie ograniczona, dlatego też ilość flawonoidów jest mniejsza w stosunku do ilości tych związków w miodach innych państw [6]. WPŁYW FLAWONOIDÓW NA ORGANIZM CZŁOWIEKA Jednym z głównych czynników odpowiedzialnych za większość patologii układu sercowo – naczyniowego jest stres oksydacyjny. Jest to stan, w którym produkcja wolnych rodników tlenowych przewyższa potencjał antyoksydacyjny komórek ściany naczynia. Następstwem tego jest utlenianie białek, lipidów i DNA w komórce. Flawonoidy są jedną z klas polifenoli, będących związkami o charakterze przeciwutleniaczy [13]. Aktywność antyoksydacyjna flawonoidów przejawia się w różnorodny sposób. Związki te zapobiegają tworzeniu się rodników tlenowych poprzez hamowanie aktywności enzymów, które biorą udział w ich wytwarzaniu [8]. Flawonoidy redukują jony metali przejściowych (m.in. miedź i żelazo), co zapobiega powstawaniu w komórkach reaktywnego rodnika hydroksylowego. Wychwytują także wolne rodniki tlenowe i wygaszają tlen singletowy [8, 9, 12]. Zdolność poszczególnych grup flawonoidów do wychwytywania wolnych rodników tlenowych może mieć istotne znaczenie w stanach patologicznych, takich jak: miażdżyca, cukrzyca, nowotwory, choroby neurodegeneracyjne i stany zapalne, którym towarzyszy zjawisko stresu oksydacyjnego [8]. Pobranie flawonoidów z dietą przyczynia się do wzrostu zdolności antyoksydacyjnych organizmu. W wątrobie, jelicie cienkim i płucach wzrasta aktywność enzymów antyoksydacyjnych oraz wzrasta stężenie antyoksydantów niskocząsteczkowych. Flawonoidy oddziaływają z błonami biologicznymi, dzięki czemu błony są bardziej odporne na działanie czynników utleniających [12]. W czasie rozwoju zakażenia lub podczas oddziaływania na organizm różnych drobnoustrojów dochodzi do aktywacji fagocytów. Fagocyty wytwarzają duże ilości anionorodnika ponadtlenkowego, który w wyniku dalszych przemian staje się źródłem innych reaktywnych form tlenu (RFT). RFT przyczyniają się do uszkodzenia komórek i powstawania licznych stanów zapalnych. Flawonoidy, jako związki o charakterze antyoksydacyjnym, zapobiegają pogłębianiu się zmian, wywołanych stanami zapalnymi [12]. Przyczyną większości chorób układu sercowo – naczyniowego jest miażdżyca. Główne czynniki ryzyka miażdżycy, takie, jak: hipercholesterolemia, cukrzyca i nadciśnienie tętnicze prowadzą do zwiększonego wytwarzania wolnych rodników tlenowych. Wolne rodniki tlenowe gwałtownie reagują z tlenkiem azotu, który jest głównym czynnikiem naczynioochronnym, powodując zmniejszenie jego biodostępności, aktywację patologiczną śródbłonka i w konsekwencji rozwój dysfunkcji śródbłonka. Działanie ochronne flawonoidów polega głównie na utrzymywaniu właściwej równowagi między substancjami naczynioochronnymi a patogennymi, produkowanymi przez śródbłonek. Polifenole, w tym również flawonoidy, zwiększają produkcję tlenku azotu. W warunkach fizjologicznych tlenek azotu działa antyoksydacyjnie i przeciwzapalnie w naczyniach krwionośnych, a także przyczynia się do ich rozkurczu [3, 8, 13]. W stanach zapalnych, którym towarzyszy stres oksydacyjny, związek ten jest prekursorem silnych substancji prooksydacyjnych. Flawonoidy, dzięki swoim właściwościom antyoksydacyjnym, zmniejszają odczyn zapalny, powstający w procesach miażdżycowych, przez unieczynnienie wolnych rodników, tlenku azotu i jego pochodnych [8]. Czynnikiem, który sprzyja rozwojowi miażdżycy jest występowanie we krwi dużych ilości utlenowanych lipoprotein o niskiej gęstości (oksy – LDL), odkładających się w ścianach naczyń krwionośnych. Należąca do flawan-3-oli epikatechina chroni komórki śródbłonka naczyniowego przed działaniem oksy – LDL [1]. Z kolei związki występujące w ekstraktach z winogron i w winie chronią lipoproteiny o małej gęstości przed utlenianiem, a także zwiększają stężenie „dobrego” cholesterolu HDL w surowicy krwi [8, 11]. Flawonoidy są stosowane w leczeniu chorób naczyń o charakterze zakrzepowo – zatorowym. Rutyna i jej pochodne razem z witaminą C biorą udział w tworzeniu poprzecznych wiązań między łańcuchami polipeptydowymi włókien kolagenu, w ten sposób uelastyczniając i wzmacniając tkankę łączną [11]. Knekt i wsp. [cyt. za 1] w badaniu prowadzonym w Finlandii stwierdzili statystycznie znamienną niższą śmiertelność ogólną oraz z powodu choroby niedokrwiennej serca u kobiet z najwyższym spożyciem flawonoidów, pochodzących głównie z jabłek i cebuli. Ostatnie doniesienia mówią, że spożycie flawonoidów, głównie flawanonów, chroni przed ryzykiem wystąpienia udaru mózgu. Choroby nowotworowe, zaraz po chorobach sercowo – naczyniowych, są drugą przyczyną zgonów na świecie. Proces nowotworowy jest spowodowany uszkodzeniem DNA przez czynniki mutagenne. W wyniku uszkodzenia DNA dochodzi do niekontrolowanego wzrostu i różnicowania się komórek nowotworowych. Jednym z czynników odpowiedzialnych za mutacje są wolne rodniki tlenowe [3]. Przypuszcza się, że flawonoidy, dzięki swoim właściwościom antyoksydacyjnym, powodują obniżenie ryzyka zachorowania na nowotwory. Mechanizm ten jednak nie został jeszcze do końca poznany. Wykazano natomiast, że zbyt duże pobranie flawonoidów z dietą może mieć od- 21 mienne skutki i powodować nasilenie procesów nowotworowych [12]. W badaniach Yang i wsp. [cyt. za 8] wykazano, że dieta bogata w izoflawony z soi obniżała ryzyko wystąpienia raka piersi u kobiet i raka prostaty u mężczyzn, a także działała prewencyjnie w nowotworach tarczycy, głowy i szyi. Picie dużej ilości zielonej herbaty zmniejszało ryzyko wystąpienia nowotworu płuc. Flawonoidy wykazują ogólne działanie przeciwzapalne. W czasie reakcji zapalnej powstaje duża ilość wolnych rodników tlenowych, które niszczą kolagen i uszkadzają ściany naczyń krwionośnych. Przeciwzapalne i antyoksydacyjne działanie flawonoidów przyczynia się do poprawy stanu naczyń krwionośnych [8]. Niektóre flawonoidy (m. in. kwercetyna i luteolina) wykazują działanie przeciwalergiczne. Izoflawony w swojej budowie chemicznej są podobne do ludzkich estrogenów, dzięki czemu wykazują wysokie powinowactwo do receptorów estrogenowych alfa, występujących w endometrium, jajnikach i gruczole sutkowym oraz receptorów estrogenowych beta, znajdujących się w mózgu, nerkach, naczyniach krwionośnych, płucach i kościach. Dzięki tym właściwościom wykazują działanie łagodzące objawy menopauzy i zmniejszające jej następstwa, np. rozwój osteoporozy [8, 11] oraz zapobiegają inicjacji nowotworów estrogenozależnych, takich jak rak piersi czy prostaty [3, 13]. Reasumując, flawonoidy wykazują wiele właściwości prozdrowotnych. W głównej mierze zapobiegają procesom, które powodują zachorowanie na choroby sercowo – naczyniowe i nowotwory. Bardzo ważnym jest, by pielęgniarka nie zapominała w swojej pracy o edukacji zdrowotnej, w tym żywieniowej. Dzięki temu może przyczynić się do zastosowania skutecznej profilaktyki przez pacjenta. Należy zachęcić pacjenta do tego, by dostarczał flawonoidy z żywnością, poprzez spożywanie surowych owoców i warzyw, czekolady, miodu, jak również przez picie herbaty (zwłaszcza zielonej) oraz czerwonego wina w umiarkowanych ilościach. Bibliografia: 1. Ciok J., Szponar L.: Flawonoidy w diecie, a ryzyko powstawania i rozwoju chorób układu krążenia. Żyw Człow Metab 2006, 33, 356-363 2. Dreosti I. E.: Antioxidant polyphenols in tea, cocoa and wine. Nutrition 2000, 16, 692-694 3. Grajek W.: Rola przeciwutleniaczy w zmniejszaniu ryzyka wystąpienia nowotworów i chorób układu krążenia. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość 2004, 1, 3-11 4. Instytut Żywności i Żywienia (Internet) http://www.izz.waw.pl/index. php?option=com_content&view=article&id=7&Itemid=5&lang=pl (data wejścia 25.10.2016) 5. Jasiński M., Mazurkiewicz E., Rodziewicz P. i wsp.: Flawonoidy - budowa, właściwości i funkcja ze szczególnym uwzględnieniem roślin motylkowatych. Biotechnologia 2009, 85, 81-94 6. Kędzia B., Hołderna-Kędzia E.: Występowanie związków fenolowych w miodzie pszczelim. Post Fitoter 2008, 4, 225-232 7. Kwiatkowska E.: Składniki czerwonego wina w prewencji chorób układu krążenia. Med Rodz 2007, 10, 7-9 8. Majewska M., Czeczot H.: Flawonoidy w profilaktyce i terapii. Ter i Leki 2009, 65, 369-377 9. Majewska M., Czeczot H., Skrzycki M. i wsp.: Aktywność przeciwutleniająca flawonoidów wobec anionorodnika ponadtlenkowego w układzie modelowym in vitro. Bromat Chem Toksykol 2011, 44, 1-7 10. Manach C., Scalbert A., Morand Ch. i wsp.: Polyphenols: food sources and bioavailability. Am J Clin Nutr 2004, 79, 727-747 11. Miller E., Malinowska K., Gałęcka E. i wsp.: Rola flawonoidów jako przeciwutleniaczy w organizmie człowieka. Pol Merkuriusz Lek 2008, 24, 556‑560 12. Ostrowska J., Skrzydlewska E.: Aktywność biologiczna flawonoidów. Post Fitoter 2005, 6, 71-79 13. Ryszawa-Mrózek N., Kawczyńska-Dróżdż A., Biernacka B. i wsp.: Roślinne polifenole – przeciwutleniacze na które czekamy? Czyn Ryz 2008, 2, 73-87 14. Zamora-Ros R., Andres-Lacueva C., Lamuela-Raventós R. i wsp.: Estimation of dietary sources and flavonoid intake in a Spanish adult population (EPIC- Spain). J Am Diet Assoc. 2010, 110, 390-398 22 PROBLEMY PRAWNE ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1 z dnia 21 września 2016 r. w sprawie zakresu zadań lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej i położnej podstawowej opieki zdrowotnej Na podstawie art. 55 ust. 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 581, z późn. zm.) zarządza się, co następuje: § 1. Ustala się zakres zadań lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, który określa załącznik nr 1 do rozporządzenia. § 2. Ustala się zakres zadań pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej i położnej podstawowej opieki zdrowotnej, który określa załącznik nr 2 do rozporządzenia. § 3. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia. 2 ZAŁĄCZNIK Nr 1 ZAKRES ZADAŃ LEKARZA PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ 1. Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, zwany dalej „lekarzem POZ”, planuje i realizuje opiekę lekarską nad świadczeniobiorcą w zakresie udzielanych przez niego świadczeń opieki zdrowotnej, z uwzględnieniem miejsca udzielania świadczenia (w warunkach ambulatoryjnych i domowych). Lekarz POZ koordynuje udzielanie świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej w zakresie posiadanych kompetencji. 2. W ramach udzielania świadczeń opieki zdrowotnej lekarz POZ współpracuje z: 1) pielęgniarką podstawowej opieki zdrowotnej i położną podstawowej opieki zdrowotnej, wybranymi przez świadczeniobiorcę zgodnie z art. 28 ust. 1a ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych; 2) pielęgniarką środowiska nauczania i wychowania; 3) innymi świadczeniodawcami, zgodnie z potrzebami świadczeniobiorców; 4) przedstawicielami organizacji i instytucji działających na rzecz zdrowia. 3. W zakresie działań mających na celu zachowanie zdrowia świadczeniobiorcy lekarz POZ: 1) prowadzi edukację zdrowotną; 2) prowadzi systematyczną i okresową ocenę stanu zdrowia w ramach badań bilansowych, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami; 3) uczestniczy w realizacji programów zdrowotnych i programów polityki zdrowotnej, działając na rzecz zachowania zdrowia w społeczności lokalnej; 4) rozpoznaje środowisko świadczeniobiorcy. 4. W zakresie działań mających na celu profilak- tykę chorób lekarz POZ: 1) identyfikuje czynniki ryzyka oraz zagrożenia zdrowotne świadczeniobiorcy, a także podejmuje działania ukierunkowane na ich ograniczenie; 2) koordynuje wykonanie i dokonuje kwalifikacji do obowiązkowych szczepień ochronnych świadczeniobiorcy, zapewnia wykonywanie szczepień oraz informuje o szczepieniach zalecanych; 3) uczestniczy w realizacji programów profilaktycznych; 4) prowadzi systematyczną i okresową ocenę stanu zdrowia w ramach badań przesiewowych. 5. W zakresie działań mających na celu rozpoznanie chorób lekarz POZ: 1) planuje i koordynuje postępowanie diagnostyczne, stosownie do stanu zdrowia świadczeniobiorcy; 2) informuje świadczeniobiorcę o możliwościach postępowania diagnostycznego w odniesieniu do jego stanu zdrowia oraz wskazuje podmioty właściwe do jego przeprowadzenia; 3) przeprowadza badanie podmiotowe świadczeniobiorcy zgodnie z wiedzą medyczną; 4) przeprowadza badanie przedmiotowe z wykorzystaniem technik dostępnych w warunkach podstawowej opieki zdrowotnej; 5) wykonuje testy lub zleca wykonanie badań dodatkowych, w szczególności laboratoryjnych i obrazowych; 6) kieruje świadczeniobiorcę na konsultacje specjalistyczne w celu dalszej diagnostyki i leczenia, w przypadku gdy uzna to za konieczne; 7) kieruje świadczeniobiorcę do jednostek lecznictwa zamkniętego w celu dalszej diagnostyki i leczenia, w przypadku gdy uzna to za konieczne; 8) dokonuje interpretacji wyników badań i konsultacji wykonanych przez innych świadczeniodawców; 9) orzeka o stanie zdrowia świadczeniobiorcy w oparciu o osobiste badanie i dokumentację medyczną. 6. W zakresie działań mających na celu leczenie chorób lekarz POZ: 1) planuje i uzgadnia ze świadczeniobiorcą postępowanie terapeutyczne, stosownie do jego problemów zdrowotnych oraz zgodnie z aktualną wiedzą medyczną; 2) planuje i uzgadnia ze świadczeniobiorcą działania edukacyjne mające na celu ograni- czenie lub wyeliminowanie stanu będącego przyczyną choroby świadczeniobiorcy; 3) zleca i monitoruje leczenie farmakologiczne; 4) wykonuje lub zleca wykonanie zabiegów i procedur medycznych; 5) kieruje świadczeniobiorcę do wykonania zabiegów i procedur medycznych do innych świadczeniodawców; 6) kieruje do oddziałów udzielających stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej; 7) kieruje do pielęgniarskiej długoterminowej opieki domowej; 8) kieruje do leczenia uzdrowiskowego; 9) orzeka o czasowej niezdolności do pracy lub nauki; 10) integruje, koordynuje lub kontynuuje działania lecznicze podejmowane w odniesieniu do jego świadczeniobiorcy przez innych świadczeniodawców w ramach swoich kompetencji zawodowych, zgodnie z aktualną wiedzą medyczną. 7. W zakresie działań mających na celu usprawnianie świadczeniobiorcy lekarz POZ: 1) zleca wykonywanie zabiegów rehabilitacyjnych przez świadczeniodawców; 2) wykonuje stosownie do posiadanych kompetencji i zgodnie z aktualną wiedzą medyczną zabiegi i procedury rehabilitacyjne; 3) zleca wydanie świadczeniobiorcy wyrobów medycznych. 8. Przepisy ust. 1-7 nie naruszają praw i obowiązków lekarza POZ do realizacji zadań i stosowania procedur wynikających z odrębnych przepisów. ZAŁĄCZNIK Nr 2 ZAKRES ZADAŃ PIELĘGNIARKI PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ I POŁOŻNEJ PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ CZĘŚĆ I 1. Pielęgniarka podstawowej opieki zdrowotnej, zwana dalej „pielęgniarką POZ”, i położna podstawowej opieki zdrowotnej, zwana dalej „położną POZ”, planuje i realizuje kompleksową opiekę pielęgniarską, opiekę położniczo-neonatologiczno-ginekologiczną nad świadczeniobiorcą w miejscu zamieszkania i nauki, z uwzględnieniem miejsca wykonywania świadczenia, w zakresie: 1) promocji zdrowia i profilaktyki chorób; 2) świadczeń pielęgnacyjnych; 3) świadczeń diagnostycznych; 4) świadczeń leczniczych; PROBLEMY PRAWNE 5) świadczeń rehabilitacyjnych. CZĘŚĆ II A. Zakres zadań pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej 1. Pielęgniarka POZ planuje i realizuje kompleksową opiekę pielęgniarską w zakresie posiadanych kompetencji nad osobą, rodziną, społecznością w środowisku zamieszkania, z uwzględnieniem miejsca udzielenia świadczenia, obejmując opieką: 1) zdrowych i chorych niezależnie od płci i wieku, z wyłączeniem noworodka i niemowlęcia do drugiego miesiąca życia; 2) osoby niepełnosprawne. 2. W ramach udzielania świadczeń opieki zdrowotnej pielęgniarka POZ współpracuje z: 1) lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej, zwanym dalej „lekarzem POZ”; 2) pielęgniarką środowiska nauczania i wychowania lub higienistką szkolną; 3) położną POZ; 4) pielęgniarką opieki długoterminowej domowej; 5) innymi świadczeniodawcami zgodnie z potrzebami podopiecznych; 6) przedstawicielami organizacji i instytucji działających na rzecz zdrowia; 7) rodziną lub opiekunami świadczeniobiorcy. 3. Świadczenia w zakresie promocji zdrowia i profilaktyki chorób obejmują: 1) rozpoznawanie, ocenę i zapobieganie zagrożeniom zdrowotnym u świadczeniobiorców; 2) rozpoznawanie potrzeb pielęgnacyjnych i problemów zdrowotnych świadczeniobiorców; 3) prowadzenie edukacji zdrowotnej; 4) prowadzenie poradnictwa w zakresie zdrowego stylu życia; 5) monitorowanie rozwoju dziecka; 6) realizację programów zdrowotnych, programów polityki zdrowotnej i profilaktyki chorób; 7) prowadzenie działań profilaktycznych u świadczeniobiorców z grup ryzyka zdrowotnego; 8) organizację grup wsparcia; 9) profilaktykę chorób wieku rozwojowego; 10) edukację w zakresie obowiązkowych szczepień ochronnych oraz informacje o szczepieniach zalecanych. 4. Świadczenia pielęgnacyjne obejmują: 1) realizację opieki pielęgnacyjnej u świadczeniobiorców w różnych stanach zdrowia i choroby zgodnie z aktualną wiedzą medyczną i współczesnymi standardami opieki pielęgniarskiej; 2) wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych; 3) przygotowywanie i aktywizowanie do samoopieki i samopielęgnacji w chorobie i niepełnosprawności. 5. Świadczenia diagnostyczne obejmują: 1) przeprowadzanie wywiadów środowiskowych; 2) wykonywanie badania fizykalnego; 3) wykonywanie podstawowych parametrów życiowych i ich ocenę oraz interpretację; 4) ocenę stanu ogólnego chorego oraz procesu jego zdrowienia; 5) ocenę jakości życia i wydolności psychofizycznej świadczeniobiorcy; 6) wykrywanie odchyleń od normy rozwojowej; 7) wykonywanie testów diagnostycznych poza laboratorium w oparciu o zestawy i aparaturę przeznaczoną do wykonywania oznaczeń w miejscu zamieszkania świadczeniobiorcy; 8) ocenę i monitorowanie bólu; 9) ocenę wydolności pielęgnacyjno-opiekuńczej rodziny; 10) pobieranie materiału do badań diagnostycznych; 11) wystawianie skierowań na wykonanie określonych badań diagnostycznych, w tym medycznej diagnostyki laboratoryjnej, z wyjątkiem badań wymagających metod diagnostycznych i leczniczych stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta - zgodnie z wymogami art. 15a ust. 6 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2016 r. poz. 1251). 6. Świadczenia lecznicze obejmują: 1) udzielanie pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia i w nagłych zachorowaniach, w tym prowadzenie resuscytacji krążeniowo-oddechowej; 2) podawanie leków różnymi drogami i technikami zleconymi przez lekarza, w tym wykonywanie iniekcji domięśniowych, dożylnych, podskórnych, śródskórnych oraz wykonywanie wlewów dożylnych; 3) zakładanie opatrunków na rany, odleżyny i oparzenia; 4) cewnikowanie pęcherza moczowego i usuwanie cewnika; 5) płukanie pęcherza moczowego; 6) wykonywanie wlewów lub wlewek doodbytniczych; 7) w porozumieniu z lekarzem wykonywanie zabiegów pielęgnacyjno-leczniczych w stomiach, przetokach i trudno gojących się ranach; 8) zdejmowanie szwów; 9) wykonywanie inhalacji; 10) wykonywanie zabiegów z zastosowaniem ciepła i zimna; 11) ustalanie diety w żywieniu przewlekle chorych; 12) dobór technik karmienia w zależności od stanu chorego; 13) doraźną modyfikację dawki leków przeciwbólowych, w uzgodnieniu z lekarzem i zgodnie z wykazem leków, do podawania których jest uprawniona pielęgniarka; 14) zgodnie z wymogami art. 15a ust. 1 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej: a) ordynowanie leków zawierających określone substancje czynne, z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, w tym wystawianie na nie recept, b) ordynowanie określonych wyrobów me- 23 dycznych, w tym wystawianie na nie zleceń albo recept. 7. Świadczenia rehabilitacyjne obejmują: 1) rehabilitację przyłóżkową w celu zapobiegania powikłaniom wynikającym z procesu chorobowego i długotrwałego unieruchomienia; 2) usprawnianie ruchowe; 3) drenaż ułożeniowy, prowadzenie gimnastyki oddechowej; 4) ćwiczenia ogólnousprawniające; 5) ułożenie i przemieszczanie chorego w łóżku. 8. Pielęgniarka POZ środowiska nauczania i wychowania planuje i realizuje opiekę pielęgnacyjną nad świadczeniobiorcami na terenie szkoły lub w placówce, o której mowa w art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2015 r. poz. 2156, z późn. zm.), w porozumieniu z dyrektorem szkoły lub placówki. B. Zakres zadań położnej podstawowej opieki zdrowotnej 1. Położna POZ w zakresie posiadanych kompetencji realizuje kompleksową pielęgnacyjną opiekę położniczo-neonatologiczno-ginekologiczną obejmującą: 1) edukację w zakresie planowania rodziny; 2) opiekę w okresie ciąży, porodu i połogu; 3) opiekę nad kobietą, noworodkiem i niemowlęciem do drugiego miesiąca życia; 4) opiekę w chorobach ginekologicznych; 5) opiekę nad kobietą w każdym okresie jej życia. 2. W ramach udzielania świadczeń opieki zdrowotnej położna POZ współpracuje z: 1) lekarzem ginekologiem (położnikiem) udzielającym świadczeń specjalistycznych w zakresie jej zadań; 2) lekarzem POZ i w porozumieniu z lekarzem wykonuje świadczenia lecznicze; 3) pielęgniarką POZ; 4) pielęgniarką środowiska nauczania i wychowania; 5) pielęgniarką opieki długoterminowej domowej; 6) położną zatrudnioną w specjalistycznej poradni położniczo-ginekologicznej; 7) innymi świadczeniodawcami zgodnie z potrzebami świadczeniobiorców; 8) przedstawicielami organizacji i instytucji działających na rzecz zdrowia. 3. Świadczenia w zakresie promocji zdrowia i profilaktyki chorób obejmują: 1) edukację w zakresie prozdrowotnego stylu życia kobiety; 2) przygotowania do porodu z uwzględnieniem porodu rodzinnego; 3) poradnictwo w zakresie higieny odżywiania w okresie ciąży i połogu; 4) poradnictwo w zakresie pielęgnacji i prawidłowego żywienia noworodka i niemowlęcia do drugiego miesiąca życia; 5) poradnictwo laktacyjne i promowanie karmienia piersią; 6) kształtowanie postaw rodzicielskich; 7) edukację i udzielanie porad w zakresie powrotu płodności po porodzie i metod regula- 24 PROBLEMY PRAWNE cji płodności; 8) profilaktykę chorób ginekologicznych i patologii położniczych; 9) edukację kobiety we wszystkich okresach życia w zakresie prowadzenia samoobserwacji oraz podejmowania działań w celu wczesnego wykrywania i likwidacji czynników ryzyka nowotworowego; 10) edukację w zakresie zapobiegania zakażeniom HIV oraz chorobom przenoszonym drogą płciową; 11) profilaktykę chorób wieku rozwojowego; 12) edukację w zakresie szczepień ochronnych. 4. Świadczenia pielęgnacyjne obejmują: 1) planowanie, realizację i ocenę opieki pielęgnacyjnej nad: a) kobietą w okresie ciąży, porodu i połogu, b) noworodkiem i niemowlęciem do drugiego miesiąca życia, c) kobietą ze schorzeniami ginekologicznymi; 2) przygotowanie i wspieranie rodziny w opiece świadczonej na rzecz noworodka, niemowlęcia i kobiety; 3) przygotowanie kobiety do samoopieki i samopielęgnacji. 5. Świadczenia diagnostyczne obejmują: 1) przeprowadzanie wywiadu środowiskowego lub rodzinnego; 2) monitorowanie rozwoju ciąży fizjologicznej; 3) wykonywanie badania położniczego u kobiet; 4) ocenę relacji rodziny z noworodkiem i niemowlęciem do drugiego miesiąca życia; 5) monitorowanie przebiegu połogu i rozwoju noworodka i niemowlęcia do drugiego miesiąca życia; 6) obserwację i ocenę rozwoju psychoruchowego noworodka i niemowlęcia do drugiego miesiąca życia oraz adaptacji do środowiska zewnętrznego; 7) wykonywanie pomiarów u kobiety i nowo- rodka oraz ocenę tych pomiarów; 8) u noworodka ocenę poziomu bilirubiny w oparciu o topografię zażółcenia według schematu Kramera oraz pobieranie materiału do testów przesiewowych w kierunku wykrycia chorób metabolicznych; 9) wykonywanie testów diagnostycznych poza laboratorium w oparciu o zestawy i aparaturę przeznaczoną do wykonywania oznaczeń w miejscu zamieszkania świadczeniobiorcy; 10) pobieranie materiału do badań diagnostycznych; 11) wystawianie skierowań na wykonanie określonych badań diagnostycznych, w tym medycznej diagnostyki laboratoryjnej, z wyjątkiem badań wymagających metod diagnostycznych i leczniczych stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta - zgodnie z wymogami art. 15a ust. 6 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej. 6. Świadczenia lecznicze obejmują: 1) udzielanie pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia i w nagłych zachorowaniach, w tym prowadzenie resuscytacji krążeniowo-oddechowej; 2) udzielanie pomocy położniczej i neonatologicznej w stanach nagłych do czasu przybycia lekarza; 3) przyjmowanie porodu nagłego w warunkach domowych; 4) zabezpieczenie naciętego lub pękniętego krocza; 5) udzielanie pomocy w okresie laktacji; 6) wykonywanie zabiegów leczniczych, w tym: a) podawanie leków różnymi drogami i technikami zleconymi przez lekarza, w tym wykonywanie iniekcji domięśniowych, dożylnych, podskórnych i śródskórnych oraz wykonywanie wlewów dożylnych, b) zdejmowanie szwów, c) cewnikowanie pęcherza moczowego u ko- biet, usuwanie cewnika, płukanie pęcherza moczowego, d) wykonywanie wlewów lub wlewek doodbytniczych, e) płukanie pochwy, f) leczenie i opatrywanie oparzeń, ran oraz odleżyn we współpracy z pielęgniarką POZ, g) wykonywanie zabiegów z zastosowaniem ciepła i zimna; 7) ustalanie diety kobiety zgodnie z potrzebami; 8) doraźną modyfikację dawki leczniczej leku przeciwbólowego, w uzgodnieniu z lekarzem i zgodnie z wykazem leków, do podawania których uprawniona jest położna; 9) zgodnie z wymogami art. 15a ust. 1 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej: a) ordynowanie leków zawierających określone substancje czynne, z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, w tym wystawianie na nie recept, b) ordynowanie określonych wyrobów medycznych, w tym wystawianie na nie zleceń albo recept. 7. Świadczenia rehabilitacyjne obejmują: 1) ćwiczenia usprawniające w ciąży, połogu i schorzeniach ginekologicznych; 2) wykonywanie drenażu ułożeniowego u kobiety; 3) prowadzenie gimnastyki oddechowej, relaksacyjnej i przygotowującej do porodu oraz połogu. CZĘŚĆ III Przepisy załącznika nie naruszają praw i obowiązków pielęgniarki POZ i położnej POZ do realizacji zadań i stosowania procedur wynikających z odrębnych przepisów. ZACZEPEK ETYCZNY O KONTAKCIE Z PACJENTEM STARSZYM Dr hab. Jarosław Barański Etyk, filozof, kierownik Zakładu Humanistycznych Nauk Lekarskich Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu Opieka nad starszym pacjentem przez pielęgniarki w podeszłym wieku – to perspektywa wcale nie tak odległa, nadto stanowiąca poważny problem w służbie zdrowia: ujawniają się bowiem wtedy psychofizyczne ograniczenia w zdolnościach personelu medycznego w zapewnieniu optymalnego poziomu efektywnej opie- ki, względnie, koszty osobiste zapewnienia takiej opieki przez pielęgniarkę są coraz większe i – dodajmy – niezrekompensowane. Jednak, czy starsza pielęgniarka, właśnie z większym zakresem doświadczenia życiowego, nie ma sposobności do łatwiejszego zrozumienia potrzeb i oczekiwań starszego pacjenta, do trafnego rozpozna- nia jego stanu emocjonalnego? Czy nie jest tak, że pielęgniarka wtedy skłonna jest do pozbycia się tych nieludzkich uprzedzeń dotyczących ludzi starych? A nade wszystko, czy nie ma wtedy większych umiejętności nawiązania kontaktu z pacjentem i aktywnego uczestnictwa w narracji biograficznej, tak charakterystycznej dla osób ETYKA w podeszłym wieku? Kontakt z pacjentem w podeszłym wieku może sprawiać trudności. Ich podłożem jest, jak pisze wybitny socjolog, B.S. Turner, sprzeczność między wewnętrznym poczuciem młodości a zewnętrznym procesem biologicznego starzenia się. To – dodaje – stanowi o osobistej tragedii ludzi starszych. Wewnętrzny konflikt, obciążający emocjonalnie i sprzyjający depresji, wiąże się nadto z dotkliwym, niezwykle bolesnym rozdźwiękiem między poczuciem własnej tożsamości, rosnącej wraz z doświadczeniem życiowym, a społecznym odbiorem własnego ciała, które traci – jak jesienne drzewo swoje liście – całe bogactwo symboliczne. Dlatego tak ważne w kontakcie ze starszym pacjentem jest okazanie mu szacunku, docenienia jego doświadczenia życiowego, a także zadbanie o poczucie bezpieczeństwa i stworzenie warunków, aby pacjent miał poczucie decydowania o sobie nawet w najdrobniejszych sprawach. Jeśli pacjent nie ma zapewnionych tych fundamentalnych potrzeb, środowisko medyczne jest jemu niechętne i nieżyczliwe. Wtedy chory odwołuje się w swych postawach i zachowaniach do strategii maskowania się. Jak pisze, niemniej wybitny socjolog, M. Featherstone, starsi ludzie maskują swoje uczucia, motywy i przekonania. Maskowanie jest sposobem ukrycia się, stania się niezauważalnym przez innych po to, aby nie inicjować kontaktu, którego efektem jest doświadczanie niechęci i odrzucenia, braku szacunku czy też poniżenia. Otworzyć takiego pacjenta na rozmowę jest rzeczywiście trudne, choć jedynym sposobem, aby sprostać zadaniu, jest budowanie atmosfery zaufania. Innym przejawem tej strategii jest wchodzenie w rolę dziecka, co ma być gwarancją, że inni traktując osobę starszą jak dziecko, po prostu, jej nie skrzywdzą. Utwierdza to dominujące spojrzenie na osoby starsze, że są zdziecinniałe. Lecz ta rola dziecka opłacana jest znowu konfliktem wewnętrznym – przynosi brak akceptacji siebie, gdy pacjent rezygnuje z okazania swej dojrzałości i samodzielności. Maskowanie się ma na celu obniżenie poziomu lęku, zapewnienie bezpiecznego dla starszej osoby kontaktu, względnie ochronę przed przykrymi i bolesnymi relacjami. Warto nadto dodać, że maskowanie się także niepamięcią w niesprzyjającym, niechętnym osobom starszym środowisku pełni pewną funkcję. Wtedy właśnie, gdy środowisko to skłonne jest do negatywnych reakcji, ocen i karania (np. przez upokarzanie). Zasłanianie się niepamięcią ma za zadanie ochronić się przed upomnieniem, karceniem i moralizatorstwem. To sprawia, że kontakt z pacjentem w podeszłym wieku może należeć do niełatwych. A należy nadto uwzględnić wiele barier, takich jak: utrata słuchu, pogarszający się wzrok, społeczna izolacja, niskie poczucie własnej wartości, stany depresyjne, problemy z pamięcią, złożoność choroby, utrata współmałżonka bądź przyjaciół, ograniczone możliwości werbalizacji z powodu ubytków uzębienia bądź chorób jamy ustnej. L. Geisler określa podstawowe zasady kon- taktu z pacjentem w podeszłym wieku, z których nie można zrezygnować: po pierwsze, należy uwzględnić, że historia życia jest kluczem do zrozumienia nie tylko dolegliwości pacjenta, ale również jego uczuć i postaw; po drugie, jedynie poprzez rozmowę, o biograficznym wymiarze, można ujawnić diagnostyczne i terapeutyczne bariery; po trzecie, wreszcie, przyjąć należy, że zdarzyć może, że kontakt z personelem medycznym jest jedynym kontaktem społecznym lub jedynym, w którym okazuje się pacjentowi troskę i współczucie. A tego kontaktu, aby nie być nieludzkim, odmówić nie można. Stworzenie więc atmosfery zaufania i życzliwości w kontakcie z pacjentem w podeszłym wieku jest również konieczne, aby móc poruszać w rozmowie z nim trudne tematy, takie jak nieradzenie sobie w codziennych czynnościach, samotność, depresja, lęki, uzależnienia bądź brak kontroli nad czynnościami fizjologicznymi lub dysfunkcje seksualne. Pacjent może sygnalizować pragnienie ich poruszenia, z oporami jednak wypowiadając własną bezradność i niezgodę na nią. Wtedy, w żadnym wypadku, nie można puentować wypowiedzi pacjenta sformułowaniami typu: „takie jest życie”; „starość nie radość”, „tak już jest w starszym wieku” etc. Pacjent oczekuje rady i pomocy, a uzyskuje bezradę, która tylko wzmacnia jego poczucie bezradności. Tworzy to bariery w kontakcie z pacjentem, a jego samego zniechęca do rozmów z personelem medycznym. Najczęstszymi barierami, które uniemożliwiają właściwy kontakt z pacjentem w starszym wieku to: nieokazywanie mu szacunku, bagatelizowania jego problemów, pomniejszanie jego problemów bądź obracanie ich w żart, nieokazywania empatii oraz przyjmowanie postawy protekcjonalnej wobec pacjenta. Ta ostatnia postawa jest wyrazem – to trzeba powiedzieć wprost – złego traktowania człowieka. Narzuca mu ona relację infantylizującą go, czyli taką, która odmawia mu szacunku jako do osoby dojrzałej, zdolności do decydowania o sobie i do właściwego rozpoznawania swoich dolegliwości lub uczuć. Taka postawa pozoruje przyjazne nastawienie do pacjenta, w istocie rzeczy jest głęboko nieszczera i przynosi negatywne konsekwencje w zachowaniach pacjenta: staje się on nieuważny w rozmowie, kapryśny, nieskory do współpracy, emocjonalnie niestabilny, roszczeniowy – tak jak dziecko. Ta protekcjonalna postawa przejawia się w uproszczonych wypowiedziach, którym towarzyszą, pomniejszenia, zdrobnienia i „dziecięce” terminy lub zwroty oraz śpiewny głos – w literaturze medycznej nadano temu sposobowi komunikowania się z pacjentem nazwę „Baby-Talk”. Przykładowo: „jak zdrówko?”; „i jak, serduszko jeszcze pika?”; „proszę mi podać rączkę”. Często mamy przekonanie, że taki sposób mówienia, ten rodzaj – narzuconej jednak – poufałości zbliża do pacjenta i pozwala go lepiej rozumieć. Badania tego nie potwierdzają. Okazuje się, że takie zwracanie się do pacjenta nie ma nic wspólnego z indywidualizacją kontaktu z nim, lecz jest wyrazem społecznego stereotypu osób starszych. Jednym z najbardziej bolesnych dla człowie- 25 ka sposobów zwracania się do niego jest forma bezosobowa. Urąga ona ludzkiej godności i – na litość Boską! – nie może mieć miejsca w szpitalu czy przychodni, czyli tam, gdzie podejmuje się zobowiązanie do troskliwej opieki nad chorym. Zwroty typu: „ma gorączkę?”, „rozebrać się”, „zaraz wejdzie”, „czy jeszcze kaszle?”, absolutnie powinny być zakazane. Protekcjonalny stosunek przejawia się nadto w upominającym zwrotach, w pytaniach o motywy postępowania chorego bądź w skłonności do etykietowania pacjenta: „mówiłam przecież, żeby pan to zapamiętał!”; „wielokrotnie już to powtarzałam, że…”; „postępuje pan jak dziecko”. Często z tym wiąże się użycie zwrotów właściwych dla oceny dzieci: „dobra dziewczynka”, „zły chłopiec”; „oj, nieładnie”. Ta infantylizacja pacjenta sprzyja wypowiedzi przesadnych komplementów czy też takich niby-diagnozach, których pozytywny wydźwięk emocjonalny zostaje oczywiście zaprzepaszczony, bo często są one uznane za nieszczere, gdy pacjent odczuwa dolegliwości lub ma złe samopoczucie: „No, pani młodnieje z każdym dniem”’ „No, jaka pani dziś kwitnąca!”; „O, dziś zdrowie z pana tryska!”. Pojawia się też wtedy poufałość, nie zawsze akceptowana przez pacjenta, szczególnie, gdy przyjmuje ona postać zwrotów typu: „moja kochana”; „skarbie”, „dziecinko” itp. Kluczowe w relacji nie tylko z pacjentem w starszym wieku jest to, aby okazywać mu wyrozumiałość i cierpliwość, życzliwość i szczerość, zainteresowanie i szacunek, gotowość do niesienia pomocy i współczucie. To ułatwia kontakt, bo pacjent lepiej będzie współpracował z pielęgniarką, chętniej zgłaszał jej rzeczywiste problemy. Warto również pamiętać, na co zwrócił uwagę wspomniany L. Geisler, że w kontakcie z pacjentem w podeszłym wieku psychologiczne i biologiczne oznaki starości są bardzo zróżnicowane u pacjentów, że – bywa czasem – osoby z tego samego rocznika są w różnym wieku: jeden pacjent upomina się, aby traktować go jako osobę niedołężną ze starości, inny pacjent uzna potraktowanie go jako seniora za obrazę. 26 • wykształcenie pielęgniarskie -studia licencjackie/ szkoła pielęgniarska • doświadczenie zawodowe (dajemy szansę również osobom, które dopiero zaczynają prace zawodową) • prawo jazdy kategorii B • gotowość do przesiedlenia na teren Niemiec RUBSAM CuraVita to firma córka niemieckiej firmy RUBSAM Fachkrafte, działającej na niemieckim rynku pracy od 25 lat. Od ubiegłego roku należymy również do Grupy R+S, największej firmy elektrycznej w Niemczech. Ze względu na ciągły rozwój naszego przedsiębiorstwa oraz duże zapotrzebowanie klientów poszerzamy naszą działalność o obszar opieki zdrowotnej i medycyny. W chwili obecnej poszukujemy kandydatki na stanowisko pracy: Pielęgniarka/ Pielęgniarz Niemcy Oferujemy: • umowę o pracę na czas nieokreślony na warunkach niemieckich • ubezpieczenie socjalne i zdrowotne • punktualne, zgodne z umiejętnościami wynagrodzenie • diety za przepracowany dzień i rozliczenie kosztów przejazdów • zajmujemy się formalnościami dotyczącymi nostryfikacji dyplomu • oferujemy pomoc przy znalezieniu mieszkania • dokształcanie fachowe • płatny urlop • premie roczne Miejsce pracy: Fulda, Frankfurt nad Menem Osoby zainteresowane naszą ofertą prosimy o przesłanie Cv wraz z klauzulą o zgodzie na przetwarzanie daObowiązki: nych osobowych na nasz adres mailowy: • opieka nad pacjentami ambulatoryjnymi, w sędziwym [email protected] wieku, opieka psychospołeczna • asysta przy zabiegach W tytule prosimy podać nazwę stanowiska „Pielę• zmiana opatrunków, pobieranie krwi, podawanie le- gniarka/ Pielęgniarz” Dodatkowe informacje na temat karstw naszych ofert otrzymają Państwo pod numerami telefo• praca w profesjonalnym teamie nów: + 48 518 102 029; + 49 661 50080804 Wymagania: • komunikatywna znajomość języka niemieckiego - poziom B1/B2 Cieszymy się z Twojej aplikacji! Jesteśmy do Państwa dyspozycji od poniedziałku do piątku od 8.00-17.00 Zapraszamy również na osobiste spotkania w siedzibach naszych firm w Fuldzie, Frankfurcie i innych SPROSTOWANIE Droga Redakcjo „W cieniu czepka” Piszę w sprawie artykułu, który ukazał się w ostanim numerze „W cieniu czepka” - NUMER 10/300/PAŹDZIERNIK 2016. Artykuł ze srtony 20, o tytule „Mam na imię Evalyne Katushabe”. Jest zamieszczona tam informacja o tłumaczeniu tekstu. Niestety wkradła się tam pomyłka, ponieważ podpisano, że tłumaczenia tekstu dokonałam ja Maria Ciechanowicz, a dokonała go ANNA MAŁECKA. Bardzo prosiłabym by zaznaczyć tę poprawkę przy najbliższej okazji na łamach gazety. Dziękuję serdecznie i pozdrawiam Maria Ciechanowicz, położna USK SPROSTOWANIE REDAKCJI: W numerze listopadowym wkradł się błąd w podpisie pod powyższym zdjęciem – zamieszczono z podpisem: Sekretarze DORPiP - od lewej: C. Matyschok, L. Jędrzejewska, U. Olechowska, A. Szafran, H. Józefik winno być: Sekretarze DORPiP - od lewej: C. Matyschok, L. Jędrzejewska, U. Olechowska, A. Szafran, I. Stojecka. Panią Irenę Stojecką i Czytelników za błąd serdecznie przepraszamy PAMIĘĆ I SERCE... 27 www.fundacja-almach.org.pl Pan/Pani Przewodnicząca/y Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych Członkowie Prezydium Członkowie Rady Okręgowej 25 lat działań na rzecz środowiska pielęgniarek i położnych daje mi śmiałość, aby w imieniu własnym i Fundacji ponownie prosić Panią/Pana Przewodniczącą/ego, Członków Prezydium i Rady Okręgowej oraz środowisko zawodowe o wsparcie finansowe na rzecz Domu Pielęgniarki i Położnej w Tylmanowej. Niezbędne są dalsze prace, aby wykonać zalecenia p/ pożarowe i móc przyjąć do Domu Seniora oczekujące na „Na wszystko jest wyznaczony czas czas na każdą sprawę pod niebiosami, jest czas rodzenia i czas umierania” Księga Koheleta Naszej serdecznej Koleżance Małgorzacie Międzybrodzkiej wyrazy głębokiego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci ukochanego TATY składają: Dorota Milecka - Z-ca Dyrektora ds. Pielęgniarstwa, Beata Dąbrowska – Przełożona Pielęgniarek i Położnych, Pielęgniarki i Położne Oddziałowe oraz koleżanki z Działu Organizacji Pracy Pielęgniarskiej Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu „ Bliscy, których kochamy zostają w pamięci na zawsze” Naszej Koleżance Krysi Supianek wyrazy szczerego współczucia z powodu śmierci MAMY Składają koleżanki z Ambulatoryjnej Opieki Specjalistycznej WSS im. Gromkowskiego we Wrocławiu. Wraz ze śmiercią otwiera się przed ludzkim bytowaniem wymiar wieczności ; Jan Paweł II Naszej Koleżance Halinie Domagała szczere wyrazy współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci OJCZYMA składają Koleżanki Pielęgniarki i Położne wraz z Pielęgniarką Oddziałową Uniwersyteckiej Przychodni Specjalistycznej Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu pomoc nasze seniorki. Przekazane środki z 1% podatku (za które Fundacja serdecznie dziękuje) w 2016r. od 0,05% naszego środowiska to kropla w morzu potrzeb. Pomóc może każdy przekazując choć najmniejsza kwotę na konto Fundacji: 70 9557 1032 0000 2424 2000 0001 a w 2017r. podarować 1% podatku wpisując w zeznaniu podatkowym KRS 0000154303 Za każdą pomoc dziękujemy Prezes Zarządu Bożena Banachowicz „Umarłych wieczność dotąd trwa, dokąd pamięcią im się płaci.” W. Szymborska Elżbiecie Kaweckiej-Janik Wyrazy głębokiego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci MAMY składają koleżanki z Zakładu Położnictwa Praktycznego Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu „Jest taki ból, o którym nie trzeba nic mówić Bowiem najlepiej wyraża go milczenie „ Pani Grażynie Strzałce Wyrazy szczerego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci MĘŻA składają Przewodnicząca,Członkowie Okręgowego Sądu Pielęgniarek i Położnych oraz Współpracownicy z DOIPiP we Wrocławiu Śmierć stawia nas w obliczu bezsilności Która nas obezwładnia i zabiera w nieznane A kiedy pojawia się kradnąc ukochaną osobę Przeszywa serce bólem i odznacza na nim swe piętno które przypomina nam stale jacy jesteśmy wobec niej bezsilni Naszej koleżance Stanisławie Żywulskiej Wyrazy szczerego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci MAMY składa Pielęgniarka Naczelna, Pielęgniarka Oddziałowa, koleżanki Oddziału Rehabilitacji MCM w Miliczu. PIELĘGNIARKA ROKU 2016 Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego zapraszają pielęgniarki i pielęgniarzy do udziału w XII Ogólnopolskim Konkursie „Pielęgniarka Roku 2016” Harmonogram Konkursu PR 2016: 1. Ogłoszenie Konkursu i przedstawienie regulaminu – 18 listopada 2016 r. 2. Zgłoszenia kandydatów – do 19 grudnia 2016 r. 3. Zatwierdzenie list uczestników do II etapu Konkursu – 3 stycznia 2017r 4. II etap- eliminacje w Oddziałach Wojewódzkich PTP – 13 stycznia 2017 r. godz. 12:00 5. III etap - ocena finalistów – w okresie pomiędzy 13 – 24 marca 2017 r. Nowość ! Harmonogramy; Konkursu dla Studentów i dla Podmiotów Leczniczych – zostaną ogłoszone odrębnymi komunikatami w grudniu 2016. KARTA ZGŁOSZENIA do pobrania jest na stronie www.doipip.wroc.pl/aktualności
