Autoreferat - Uniwersytet Śląski

Paweł Jędrzejko Załącznik 2.1. – Autoreferat
AUTOREFERAT
1. Imiona i nazwisko: Paweł Krzysztof Jędrzejko
2. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe
2000—doktor nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa,
stopień przyznany przez Uniwersytet Śląski na podstawie dysertacji Płynność i egzystencja.
Doświadczenie lądu i morza a egzystencjalizm Hermana Melville’a, napisanej pod kierunkiem
prof. UŚ. dr hab. Teresy Pyzik.
1995—magister filologii angielskiej
stopień przyznany przez Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na podstawie pracy Text, Style and Equivalence. A Comparative Study of Two Polish Versions of Hamlet, napisanej
pod kierunkiem prof. dr hab. Alicji Pisarskiej.
3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych
Okres:
Instytucja: Stanowisko:
Wymiar etatu:
2004. 10. 01 – nadal
Zakład Studiów Postkolonialnych i Literatur Podróżniczych
Instytut Kultur i Literatur Anglojęzycznych
Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Adiunkt naukowo-dydaktyczny
pełny etat
Okres:
Instytucja:
Stanowisko: Wymiar etatu:
2000. 10. 01–2004. 09. 30
Zakład Literatury i Kultury Amerykańskiej
Instytut Kultury i Literatury Brytyjskiej i Amerykańskiej
Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Adiunkt naukowo-dydaktyczny
pełny etat
Okres:
Instytucja:
Stanowisko: Wymiar etatu:
1995. 10. 01–2000. 09. 30
Zakład Literatury i Kultury Amerykańskiej
Instytut Kultury i Literatury Brytyjskiej i Amerykańskiej
Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Asystent naukowo-dydaktyczny, doktorant
1/2 etatu
Okres:
Instytucja:
Stanowisko: Wymiar etatu:
1994. 10. 01–1995. 09. 30
Kolegium Języka Biznesu
Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Lektor
umowa zlecenia
[3]
Paweł Jędrzejko Załącznik 2.1. – Autoreferat
4. Wskazanie osiągnięcia wynikającego z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r.
o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki
(Dz. U. nr 65, poz. 595 ze zm.):
a) Tytuł osiągnięcia naukowego
Jednotematyczny cykl publikacji poświęcony dziełu i myśli Hermana Melville’a
Na przedmiotowy cykl składa się obecnie 19 publikacji, w tym dwie monografie autorskie, dwa
tomy zbiorowe, czternaście artykułów i rozdziałów w książkach oraz jedna obszerna recenzja krytyczna. (Pełne dane bibliograficzne zamieszczam w załączniku 2.2.: „Pełny wykaz prac opublikowanych i przyjętych do druku”).
Monografie autorskie:
1) Melville w kontekstach, czyli prolegomena do studiów melvillistycznych. (Kierunki badań-biografiakultura) (2007)
2) Płynność i egzystencja. Doświadczenie lądu i morza a egzystencjalizm Hermana Melville’a (2008)
Książki doczekały się dotąd pięciu recenzji:
•
•
•
•
•
Milena Schefs, recenzja książki Melville w kontekstach, Nowe książki nr 10/2007, s. 16
Jacek Czajewski, nota o książce Płynność i egzystencja, Żagle nr 10, październik 2008, s. 83
Wojciech Lewandowski, recenzja książek Melville w kontekstach oraz Płynność i egzystencja,
The Americanist. Warsaw Journal for the Study of United States, 2008, Vol. XXV: “Rethinking American Nationalism”, ss. 202–206
Marek Paryż, recenzja książek Melville w kontekstach oraz Płynność i egzystencja, Polish Journal
of American Studies nr 3, 2009, ss. 178–180
Agnieszka Adamowicz-Pośpiech, „Egzystencjalna myśl Hermana Melville’a” (recenzja książek
Melville w kontekstach oraz Płynność i egzystencja), Twórczość nr 6, czerwiec 2011, ss. 145–146
Tomy zbiorowe współredagowane:
1) Paweł Jędrzejko, Milton M. Reigelman, Zuzanna Szatanik (red.), Hearts of Darkness: Melville, Conrad
and Narratives of Oppression (2010)
2) Paweł Jędrzejko, Milton M. Reigelman, Zuzanna Szatanik (red.), Secret Sharers: Melville, Conrad
and Narratives of the Real (2011)
Artykuły i rozdziały w książkach:
1) “Moby-Dick ‘źle obecny’ w odbiorze czytelniczym” w: Literatura w kształceniu i wychowaniu—z teorii
i praktyki (1997)
2) „Melville w Polsce. Zarys stanu badań” w: Szkice o literaturze i kulturze amerykańskiej (2001)
3) „W poszukiwaniu transcendencji, czyli krótki szkic o tym jak Melville ubóstwił Ocean” w: Wielkie
tematy literatury amerykańskiej, T. 1: Bóg, wiara i religia w literaturze i kulturze amerykańskiej (2002)
4) “Appetite for the Sea” w: Viands, Wines and Spirits: (In)Digestion in the Culture of Literacy (2003)
5) “Pip—The Intolerable Third” w: The Same, the Other, the Third (2003)
6) “A body of thought: reflections on Melville and the Pacific,” Leviathan: Journal of Melville Studies,
(2003, vol. 5, issue 2)
7) “Universal Cannibalism of the Sea” w: Spoiling Cannibal’s Fun (2005)
[4]
Paweł Jędrzejko Załącznik 2.1. – Autoreferat
8) “White-Jacket’s White Jacket, or Humanity in a Trans(e)” w: The (Trans)-Human: Bodies, Spaces,
Virtualities (2005)
9) “Późny Melville, czyli rzecz o Oceanie Spokojnym” w: Styl późny w muzyce, kulturze i literaturze. T. 2.,
(2007)
10) “Melville á la Polonaise,” Leviathan: A Journal of Melville Studies (Vol. 10, № 1, March 2008)
11) „Uniwersalny uścisk dłoni. W stronę egzystencjalnej etyki Hermana Melville’a” w: Etyczne paradygmaty żeglarstwa w głównych nurtach komunikacji społecznej (2009)
12) „Ślady na oceanie. Refleksja nad myśleniem magicznym i prozą Lucjana Wolanowskiego” w: Wokół
reportażu podróżniczego. Tom 3. Lucjan Wolanowski (1920–2006). Studia—szkice—materiały,
(2009)
13) „,I tylkom ja sam uszedł, abym ci oznajmił’ (Notatki na marginesie Moby-Dicka)” w: Hiob Biblijny,
Hiob obecny w kulturze (2010).
14) “The Tranquility of the Ocean. On Melville’s Philosophy of Participation” w: Secret Sharers: Melville, Conrad and Narratives of the Real (2011). Artykuł jest rozszerzoną wersja rozdziału “Późny
Melville, czyli rzecz o Oceanie Spokojnym” z roku 2007, powyżej.
Recenzja krytyczna:
1) “A Monument to the Usher: On Two Co-Memorative Collections In-scribed to Professor Andrzej
Kopcewicz (Janusz Semrau, ed. American Literature in Studia Anglica Posnaniensia, 1968—2008.
A Selection of Articles. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2009 / Janusz Semrau, ed.
‘Will you tell me any thing about yourself?’ Co-memorative Essays on Herman Melville’s ‘Bartleby
the Scrivener,’ Frankfurt am Mein: Peter Lang Verlag, 2009)”, (Polish Journal for American Studies,
Vol. 4., 2010)
b) Omówienie celu naukowego ww. pracy i osiągniętych wyników wraz z omówieniem
ich ewentualnego wykorzystania
1) Cele naukowe cyklu
•
Rewizja twórczości Hermana Melville’a dotąd „etykietowanej” wyłącznie jako „literatura
piękna” i przedstawienie jej jako swoistego „literackiego” wykładu dziewiętnastowiecznej
filozofii egzystencji, powstałej w kontekście intelektualnych niepokojów epoki, analogicznych wobec tych u podłoża refleksji Kierkegaarda i Nietzschego.
•
Ugruntowanie pozycji Hermana Melville’a i jego dzieł w polskojęzycznym obiegu literaturoznawczym – poprzez wprowadzenie weń pierwszych monografii melvillistycznych w języku polskim oraz pisanych po polsku artykułów i rodziałów w tomach zbiorowych, a także
poprzez systematyczne przedstawianie problematyki poruszanej w jego dziełach w kontekstach interesujących nie tylko literaturoznawców-amerykanistów.
•
Wprowadzenie polskich badań nad Melvillem w obieg melvillistycznych studiów rozwijanych przez uczonych zrzeszonych w towarzystwie The Melville Society, organizacji wiodącej w tej dziedzinie.
2) Osiągnięte wyniki
•
Rewizji dzieł Melville’a jako dzieł filozoficznych poświęcone są artykuły: „W poszukiwaniu
transcendencji, czyli krótki szkic o tym jak Melville ubóstwił Ocean”, “Appetite for the Sea”,
“Pip—The Intolerable Third” , “Universal Cannibalism of the Sea”, “White-Jacket’s White
[5]
Paweł Jędrzejko Załącznik 2.1. – Autoreferat
Jacket, or Humanity In a Trans(e)”, “Późny Melville, czyli rzecz o Oceanie Spokojnym”,
“The Tranquility of the Ocean. On Melville’s Philosophy of Participation”, „Uniwersalny
uścisk dłoni. W stronę egzystencjalnej etyki Hermana Melville’a”, „,I tylkom ja sam uszedł,
abym ci oznajmił’ (Notatki na marginesie Moby-Dicka)”, oraz książka Płynność i egzystencja.
Doświadczenie lądu i morza a egzystencjalizm Hermana Melville’a, która stanowi całościową
próbę przedstawienia filozofii Hermana Melville’a, systematycznie używającego dyskursu
literackiego aby konfrontować czytelnika z naocznym doświadczeniem egzystencjalnym.
W większości, wymienione w powyższym akapicie artykuły zakorzenione są w problematyce sygnalizowanej w niepublikowanej pracy doktorskiej z 2000 roku, jednak w stosunku do refleksji przedstawianych w doktoracie teksty te rewidują moje wcześniejsze
przemyślenia o doświadczenia zebrane w czasie ośmiu lat badań prowadzonych w ścisłej
współpracy z uczonymi reprezentującymi czołówkę melvillistyki światowej i w istotny
sposób rozszerzają analizę dzieł Melville’a o wskazania płynące z nowych badań znacznie
je tym samym pogłębiając. Obszerne fragmenty czterech z nich (poz. 5, 7, 8 i 9 z listy artykułów należących do cyklu) – po zmianach i uzupełnieniach – dostarczyły podstaw dla
wywodu niektórych rozdziałów książki Płynność i egzystencja z roku 2008, która poważnie
rozbudowując i uzupełniając idee już sygnalizowane, na nieomal 380 stonach proponuje
czytelnikowi usystematyzowaną wizję Melville’a jako filozofa i jego dzieł jako „literackiego”
wykładu jego egzystencjalizmu. Od chwili publikacji książka rozeszła się w nakładzie sześciuset
egzemplarzy i jest już niedostępna, co świadczyć może o zainteresowaniu czytelników.
Etyczne aspekty Melville’owskiej filozofii egzystencji poruszają teksty 11) „Uniwersalny
uścisk dłoni” (dotyczący etyki egzystencjalnej w kontekście żeglarstwa) z roku 2009 oraz
13) „,I tylkom ja sam uszedł, abym ci oznajmił’” (proponujący odczytanie powieści MobyDick jako „Hiobowej wieści”) z roku 2010, a ich rola – oprócz przedstawienia dotąd nie poruszanych przez mnie aspektów Melville’owskiego postrzegania ludzkiej kondycji – polega także na umieszczeniu twórczości tego pisarza i myśliciela w kręgu zainteresowań
polonistów.
•
Ugruntowaniu pozycji Melville’a w polskim obiegu naukowym służą w zasadzie wszystkie
teksty polskojęzyczne, jednak szczególnie ważna jest w tym względzie książka Melville
w kontekstach, czyli prolegomena do studiów melvillistycznych. (Kierunki badań-biografia-kultura). Stanowi ona pierwszą poświęcona amerykańskiemu „klasykowi” pełnowymiarową
monografię w języku polskim. Celem Prolegomenów było jednocześnie ukazanie mojego
własnego poglądu na rolę, jaką Melville pełnił w przestrzeni kultury Zachodu oraz przedstawienie specyfiki kierunków rozwojowych melvillistyki światowej i polskiej, ale także dostarczenie inspiracji badawczych dla literaturoznawców w naszym kraju, niekoniecznie anglistów. W ten sposób książka przyczynia się w pewien skromny sposób do uzupełnienia
wyraźnej luki w rodzimej bibliografii naukowej – i z założenia pełnią wobec nauki rolę służebną.
Dwa z pięciu rozdziałów monografii rozwijają znacznie kwestie ujęte wcześniej w niepublikowanej pracy doktorskiej, a jeden – dotyczący stanu badań na temat Hermana
Melville’a w Polsce – uzupełnia w sposób istotny treść artykułu „Melville w Polsce. Zarys
stanu badań”. Podobnie, jak w przypadku Płynności i egzystencji, nakład książki – sześćset
egzemplarzy – jest już wyczerpany.
Obok omówionych tu książek i (wspomnianych wyżej) tekstów – „Uniwersalny uścisk
dłoni” oraz „,I tylkom ja sam uszedł, abym ci oznajmił’” – w dyskurs polonistyczny wpro[6]
Paweł Jędrzejko Załącznik 2.1. – Autoreferat
wadza pisarza także tekst „Ślady na oceanie. Refleksja nad myśleniem magicznym i prozą
Lucjana Wolanowskiego” z 2009 roku, w którym „faktograficzna fikcja” polskiego reportera
zestawiona jest z „fikcyjną faktografią” Melville’a w kontekście rozważań nad tożsamością
i historią.
•
Trzeci cel – wprowadzenie polskich badań w „mainstream” melvillistyki światowej – przyświecał publikacji książek redagowanych: Hearts of Darkness: Melville, Conrad and Narratives
of Oppression oraz Secret Sharers: Melville, Conrad and Narratives of the Real. Z jednej bowiem
strony, zestawiając Józefa Conrada Korzeniowskiego z Hermanem Melvillem książki zwracają uwagę międzynarodowej społeczności badaczy na miejsce kultury polskiej w kanonie zachodnim, ale także na dorobek polskich literaturoznawców specjalizujących się
w melvillistyce i obszarach tematycznie zbliżonych. Z drugiej strony – oba tomy połączyły
autorów polskich i światowych: twórcami poszczególnych rozdziałów są nie tylko cieszący
się najwyższym autorytetem badacze Hermana Melville’a i Josepha Conrada – tacy, jak
John Bryant, T. Walter Herbert, Laurence Davies, Wyn Kelley, czy zdobywca nagrody Pulitzera, John Matteson – ale także uczeni polscy, których teksty znalazły się w centrum zainteresowania szerszego grona melvillistów na świecie. Należy przy tym zauważyć, iż przed
rokiem dwutysięcznym w pracach Towarzystwa the Melville Society aktywnie uczestniczyło tylko dwóch polskich literaturoznawców: profesorowie Zbigniew Białas oraz Zbigniew Maszewski; dziś grupa ta rozszerzyła się o kilkanaście kolejnych osób, które wzięły
udział w zorganizowanej przeze mnie w 2007 roku Międzynarodowej Konferencji the Melville Society, a spośród tych uczonych sześcioro to autorzy rozdziałów w prezentowanych
tu tomach. Podnoszeniu „dostrzegalności” nauki polskiej podporządkowane było powołanie nowej, współredagowanej przeze mnie i profesora Miltona M. Reigelmana serii zabrzańskiego wydawnictwa M-Studio – Melville Studies Series – w ramach której opublikowane zostały omówione pozycje.
Cykl melvillistyczny jest cyklem ciągle otwartym, ponieważ dzieło i myśl twórcy Moby-Dicka
stanowią dla mnie nieustanne źródło inspiracji. Kolejne akty lektury odsłaniają kolejne, niezbadane
obszary w takich dziedzinach jak studia porównawcze polskiego i amerykańskiego romantyzmu,
badania nad filozofią literatury, czy pograniczami literatury i historiografii. Zarówno nowe konteksty, których dotąd w swoich rozważaniach nie uwzględniałem, jak i dzieła, którym jeszcze nie
poświęciłem osobnych studiów stawiają mnie w obliczu nowych wyzwań, a tym samym stymulują mnie do dalszych badań nad twórczością i myślą Hermana Melville’a.
5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo - badawczych
Inne – ważniejsze – osiągnięcia naukowo-badawcze doczekały się dokumentacji w postaci
dwóch kolejnych tematycznych cyklów publikacji oraz czternastu numerów międzynarodowego, recenzowanego czasopisma amerykanistycznego Review of International American Studies,
którego byłem współzałożycielem i które współredaguję.
Cykl publikacji poświęconych Innemu w metanarracjach amerykańskich
Cykl ten – mniej obszerny niż poprzedni, lecz także wyraziście sprofilowany – reprezentuje drugi ważny obszar moich zainteresowań badawczych: (post)kolonialną problematykę rasy,
[7]
Paweł Jędrzejko Załącznik 2.1. – Autoreferat
marginalizacji i dominacji w kontekście amerykańskim. Cykl łączy trzynaście publikacji, w tym
trzy zrewidowane autoprzekłady, jeden przedruk i dwa przekłady krytyczne, obudowane obszernym wstępem i przypisami (pełne dane bibliograficzne zamieszczam w załączniku 2.2.:
„Pełny wykaz prac opublikowanych i przyjętych do druku”):
1) „Obrazy z ekfrazy” w: Dwudziestowieczna ikonosfera w literaturach europejskich. Wizualizacja
w literaturze (2002)
2) „Limes Culturae, czyli kilka uwag o Cooperowskiej ‚historii opisowej’ pogranicza” w: Wielkie tematy
literatury amerykańskiej. T. 2: Granica, pogranicze, Zachód (2004)
3) „Kultura popularna a baśń o Innym” w: Kultura-Polityka-Tożsamość, Stockholm Slavic Papers,
Vol. 15, (2007)
4) (skrócony i przeredagowany autoprzekład tekstu „Kultura popularna a baśń o Innym”) “Fat,
Green and Schrecklich: Mistaken Identities, Transhumanity, and Fairy-Tale Excuses”, The Open
Letter. A Canadian Journal of Writing and Theory (Thirteenth Series, Number 3, Summer 2007)
5) “Political Correctness and Self-Corrections (An Anti-Reflection?)” w: Political Correctness—Mouth
Wide Shut? (2009)
6) “Transformations of American Studies in the Polish Context”, Review of International American
Studies (Vol. 1–2, Winter-Spring 2008)
7) (przeredagowany przedruk) “Transformations of American Studies in the Polish Context”, The Americanist: Warsaw Journal for the Study of the United States (Vol. XXIII, 2008)
8) „Polityczna poprawność a autopoprawki (Anty-refleksja?)”, Er(r)go nr 11 (2–2005/2006). Polskojęzyczna, skrócona wersja tekstu “Political Correctness and Self-Corrections”, który ukazał się
w 2009 roku (powyżej).
9) “Still a Revolutionary...,” (Wywiad z Amirim Baraką), New Theatre Quarterly (26, 2010)
10) „Amiri Baraka: Poeta Walczący. Dwa Wywiady. (Wprowadzenie)”, Er(r)go nr 18 (w druku)
11) (autoprzekład) „Wciąż rewolucjonista… (Amiri Baraka w rozmowie z Pawłem Jędrzejką)”, Er(r)go
nr 18 (w druku)
12) (Przekład) Amiri Baraka, „Ktoś wysadził Amerykę”, Er(r)go nr 18 (w druku)
13) (Przekład) Amiri Baraka i Christopher Bigsby, “Teatr i nadchodząca rewolucja”, Er(r)go nr 18 (w druku)
Artykuły tego cyklu dotyczą metanarracyjnych uwarunkowań konceptualizacji Innego w kulturze amerykańskiej. Pierwszy z nich podejmuje kwestię relacji pomiędzy „oczywistością” a „rzeczywistością” w kontekście pojęcia „cultural blindness” („kulturowej ślepoty”), uniemożliwiającej postrzeganie Innego w kategoriach odmiennych, niż te wykształcone w kulturze dominującej. Tekst
stanowi z jednej strony próbę teoretycznego wyjaśnienia mechanizmów odpowiedzialnych za powstawanie konstrukcji aksjologicznych, na bazie których rodzą się dyskursy „usprawiedliwiające” akty
przemocy wobec Innego. Z drugiej – ukazuje, iż konsekwencją takich konstrukcji było w historii
Stanów Zjednoczonych wykształcenie się języka konstruującego osobę czarnoskórą jako wymykającą się „białej” definicji człowieczeństwa. Casusem jaki tekst analizuje jest komercyjna produkcja
pocztówek i plakatów dokumentujących akty linczów popełnianych na Afroamerykanach, zebranych przez Jamesa Allena.
Owa światostwórcza funkcja „białości” warunkująca wyobraźnię reprezentantów dominującej
kultury, opisana przez Toni Morisson w eseju „Playing in the Dark”, jest także obiektem rozważań
w drugim artykule tego cyklu, który dotyczy przedstawienia ludu Lenni Lenape w powieści J. F. Coopera pt. The Pioneers. Wywód ukazuje mechanizm „życzeniowości” w kontekście tworzenia zro[8]
Paweł Jędrzejko Załącznik 2.1. – Autoreferat
mantyzowanych interpretacji przeszłości, polegający na pozytywnej aksjologizacji kultury, której
„już nie ma”, ale także – jak się okazuje – nigdy nie było. Obecni w powieści Lenni Lenape są bowiem
produktem życzeniowej wyobraźni białego pisarza i mimo najlepszych jego intencji wpisani są w historię językiem determinującym porządek świata jego, a nie ich, kultury.
Historia tak przedstawiana nosi cechy baśni, a ta jest obiektem analizy popularnego filmu animowanego Shrek. Kolejny artykuł cyklu zwraca bowiem uwagę na specyfikę ponowoczesnej wizji
twórców filmu, którzy dokonując dowcipnej dekonstrukcji bajkowej konwencji rewidują jednocześnie zasadność zastałych eurocentrycznych przeświadczenia na temat władzy, rasy i przeszłości.
Shrek, uosobienie Inności, staje się pretekstem do pozornie humorystycznej, lecz w istocie bardzo
poważnej refleksji nad tragicznymi konsekwencjami obowiązujących przez setki lat dyskursów, które
skutecznie wyrugowały kultury „nie-białe” z języka i zastąpiły to, co wyrugowały, wyobrażeniami
zgodnymi z kolonialną agendą.
Artykuły dotyczące politycznej poprawności i transformacji studiów amerykanistycznych w przestrzeni nauki polskiej ukazują współczesne konsekwencje takiego myślenia. Koncentrują się na retorycznych manipulacjach Innością w kontekście dominacji dyskursów amerykańskich, które – mimo
wyraźnych przemian świadomościowych – służą utrzymaniu kolonialnego status quo.
Najnowsze teksty cyklu kontrastują „białą” perspektywę z „czarnym” oglądem historii kultury zachodu, przedstawiając światopogląd jednego z najważniejszych czarnych poetów amerykańskich
dwudziestego i dwudziestego pierwszego wieku, Amiriego Baraki. Inaczej, niż w we wcześniejszych
publikacjach tego cyklu, teksty ostatnie przyjmują formę dialogu. Wypowiedzi twórcy pozostają
niezapośredniczone: słychać jego własny głos, choć bodźcem dla jego wypowiedzi są moje pytania, jakie zrodziły się z refleksji przedstawionych we wcześniejszych tekstach cyklu.
Podobnie, jak cykl melvillistyczny, również i cykl dotyczący problematyki rasy w kontekście
przemian języka, w jakim swoją tożsamość konstruuje kultura Zachodu – pozostaje otwarty. Aktualnie pracuję nad przygotowaniem projektu dotyczącego postrzegania rasy w kulturze polskiej,
którego efekty – jak przewiduję – pozwolą mi w przyszłości uzupełnić poczynione dotąd obserwacje o element niezbędny do stworzenia spójnego studium: książki poświęconej marginalizacyjnym mechanizmom historii.
Cykl publikacji poświęconych metodologii badań humanistycznych
Choć cykl ten z pozoru wydaje się znacznie krótszy niż te opisane powyżej, oprócz ośmiu pozycji tutaj wyliczonych mieści się w nim również zbiór 45 kilkustronicowych krytycznych not, poświęconych książkom z zakresu filozofii oraz teorii literatury i kultury. Noty ukazały się na przestrzeni
ostatnich dziesięciu lat na łamach punktowanego czasopisma Er(r)go. (Pełne dane bibliograficzne
zamieszczam w załączniku 2.2.: „Pełny wykaz prac opublikowanych i przyjętych do druku”). Mimo,
iż tematyczna rozpiętość artykułów i pisanych od 2002 roku not jest znaczna, traktowany całościowo korpus tych tekstów faktycznie ilustruje chronologię moich poszukiwań narzędzi służących
analizie rzeczywistości w jakiej człowiek funkcjonował niegdyś – i w jakiej żyje dziś.
1) “Oscylacje literackie, czyli od Gadamera do mikrologicznej krytyki świadomości” w: Mikrologia
i miniatura literacka T. 2 (2001)
2) „Biografia—Metodologia—Przekład” w: Biograficzne aspekty przekładu (2002)
3) “Przekład a historia literatury jako system” w: Przekład w historii literatury (2002)
[9]
Paweł Jędrzejko Załącznik 2.1. – Autoreferat
4) “Postmodernizm jako styl późny krytyki (postscriptum)” w: Styl późny w muzyce, literaturze i kulturze (2002)
5) „‚Belle Lettre’ o (I)mperium (O)ntycznym Sauny—Andrzejowi Chojeckiemu”, Er(r)go nr 4 (1–2002)
6) “Towards Innovation: Teaching Humanities at a Polish University in Light of the Experience of International Academic Exchange (Reflections of CEP Local Faculty Fellows)” w: Poland Proceedings 2005: International Symposium on Innovations in Higher Education (2007). Współautorstwo – Tomasz Pawelec.
7) “Locked Within the Library: Musings on Metanarratives, Weltanschauungs and Library Research”
w: Interiors (2010)
8) “The Dangerous Prefix” w: Inside(Out). Discourses of Interiority and Worldmaking Imagination (2011)
9) „Zamknięci w bibliotece, czyli rozważania o metanarracjach i naukowych wizjach świata”, Er(r)go
nr 18 (w druku). Wersja polska tekstu “Locked Within the Library” z 2010 roku (powyżej).
Cykl otwiera artykuł poświęcony hermeneutyce i krytyce świadomości – zarówno tej dawniejszej, spod znaku Szkoły Genewskiej, jak i tej najnowszej, której stan ilustrują rozdziały zbioru Wernera Sollorsa pod tytułem The Return of Thematic Criticism czy „mikrologiczne” analizy Aleksandra
Nawareckiego. Hermeneutyka jako sztuka i jednocześnie filozofia interpretacji stanowi chwiejny,
niepewny łącznik między pozawerbalną rzeczywistością a rzeczywistością podlegającą świadomej
kategoryzacji, a więc także porządkowaniu i rewizji. Jednak ów porządek pozostaje zawsze perspektywiczny, a dialog – tak, jak interpretacja wypowiedzi pisanych, czy też tekstów przynależnych innym niż werbalne systemom semiotycznym – stanowi funkcję fuzji horyzontów, a zatem
również pewnej postawy wobec tekstu i/lub jego autora. Tej problematyce poświęcone są kolejne dwa artykuły osadzone w teorii przekładu, które naturalnie prowadzą do refleksji nieco szerszej, dotyczącej strategii odczytywania rzeczywistości, swoistej lektury świata, zawartej w artykule
czwartym: „Postmodernizm jako styl późny krytyki”. Tę samą tematykę podejmuje tekst bazujący
na wymianie korespondencji z nieżyjącym już uczonym, Andrzejem Chojeckim, poświęcony granicom „imperium ontycznego” – i egzystencjalnym „kotwicom”, osadzającym człowieka w rzeczywistości wprawdzie nienazywalnej, lecz niezależnej od „imperium znaków”. Nieufności wobec
prób zakwestionowania takiej imperialnej władzy w przestrzeni akademickiej dotyczy tekst na temat
innowacji, których wprowadzenie zawsze wywołuje opór. Innowacja, jeżeli nią jest faktycznie, kwestionuje zasadność dotychczasowego porządku, a wobec tego narusza logikę „imperium ontycznego”, którego akceptacja daje nietrwałe poczucie kontroli nad rzeczywistością, pozwala (tymczasowo) dostrzec powiązania między elementami rzeczywistości, jakie podlegają odczytaniu.
Przeciwko takiemu „absolutnemu władztwu” znaków występuje człowiek współczesny, korzystający z dóbr Ery Informacji. Artykuły zatytułowane „The Dangerous Prefix” oraz „Locked Within the Library” wskazują kierunek przemian w kulturze – od rzeczywistości definiowanej autorytatywnie
i szufladkowanej przy pomocy bibliotecznych systemów klasyfikacyjnych do rzeczywistości bazującej na definicjach zależnych od nieustannej ewolucji chmury „tagów” w trybie ciągłym przypisywanych danemu pojęciu przez członków internetowej społeczności.
Także i ten cykl pozostaje otwarty, szczególnie, że w sferę badań naukowych wkroczyła nowa
forma twórczości, typowa dla rozrywki interaktywnej i nowych mediów, której specyfika rozmywa
granice pomiędzy rzeczywistością i wirtualnością: narracja interaktywna. Jej pojawienie wydaje
się otwierać nowe przestrzenie badań teoretycznych oraz poszukiwań filozoficznych i metodologicznych.
[10]
Paweł Jędrzejko Załącznik 2.1. – Autoreferat
Poza cyklami: Review of International American Studies
Osobną grupę publikacji stanowi czternaście współredagowanych przeze mnie numerów czasopisma Review of International American Studies, będącego organem międzynarodowego towarzystwa International American Studies Association. Czasopismo, którego byłem współzałożycielem i od początku jego istnienia (czyli od roku 1996) jestem jego współredaktorem – jest
wydawnictwem recenzowanym, dostępnym w wersji elektronicznej i drukowanej, przy czym
wersja elektroniczna jest dostępna dla wszystkich czytelników bezpłatnie. (Pełne dane bibliograficzne kolejnych numerów zamieszczam w załączniku 2.2.: „Pełny wykaz prac opublikowanych
i przyjętych do druku”)
Zgodnie z założeniami i misją Towarzystwa International American Studies Association, RIAS
reprezentuje nurt amerykanistyki zdecentralizowanej, w odróżnieniu od „tradycyjnego”, czyli „anglistycznego” rozumienia tej dziedziny nauki. Przesuwając nacisk z badań nad Stanami Zjednoczonymi (lub badań amerykanistycznych, w których punktem odniesienia dla analizowanych zjawisk
są Stany Zjednoczone) na studia o charakterze hemisferycznym, transatlantyckim, czy transpacyficznym, a także traktując wypowiedzi w językach innych, niż angielski jako wypowiedzi równoprawne, RIAS stanowi forum polifonicznej wymiany poglądów, doświadczeń, obserwacji i wiedzy.
Istotne jest także, że do współtworzenia przedostatniego numeru RIAS zaprosiliśmy dwoje redaktorów gościnnych z Polski – dr Zuzannę Szatanik i dra Michała Krzykawskiego, otwierając w ten
sposób czasopismo amerykanistom z naszych rodzimych uczelni.
6. Podsumowanie
Moją dotychczasową działalność naukową, mierzalną w postaci publikacji (wyliczonych
szczegółowo w załączniku 2.2. „Pełny wykaz prac opublikowanych i przyjętych do druku”)
podsumować można przy pomocy poniższego, statystycznego zestawienia:
Ogólna liczba publikacji naukowych:...................................................................................... 103
— przed uzyskaniem stopnia doktora:.....................................................................................................................7
— po uzyskaniu stopnia doktora :............................................................................................................................ 96
Na ogólną liczbę publikacji składają się:
Monografie autorskie:......................................................................................................................2
Tomy zbiorowe współredagowane:..............................................................................................5
— w języku angielskim............................................................................................................................................................................4
— w języku polskim................................................................................................................................................................................... 1
Współredagowane numery czasopisma zagranicznego:.....................................................14
Współredagowane numery czasopisma w języku polskim:................................................... 1
Artykuły w czasopismach recenzowanych.......................................................................................14
— z listy ERIH (I)............................................................................................................................................................................................... 1
— z listy ERIH (III)............................................................................................................................................................................................. 1
[11]
Paweł Jędrzejko Załącznik 2.1. – Autoreferat
— z wykazu MNiSW...................................................................................................................................................................................6
— innych krajowych w języku angielskim.............................................................................................................................1
— innych zagranicznych w języku angielskim..................................................................................................................5
Rozdziały w książkach:.................................................................................................................. 30
— w języku angielskim..............................................................................................................................................................12
— w języku polskim................................................................................................................................................................................18
Recenzje i noty krytyczne:............................................................................................................45
— w języku angielskim............................................................................................................................................................................ 1
— w języku polskim...............................................................................................................................................................................44
Powyższą listę można uzupełnić o pięć artykułów dydaktycznych i popularyzatorskich zamieszczonych w wydawnictwach nie recenzowanych. Należy także wspomnieć, iż istotną formą mojej działalności naukowej był udział w 51 konferencjach naukowych w Polsce i za granicą,
w ramach których wygłosiłem 33 referaty, z których kilka może stać się podstawą do kolejnych
publikacji. (Pełną listę wystąpień przedstawiam w załączniku 2.3.: „Wykaz konferencji i wykładów
gościnnych”).
Obecnie prowadzę badania nad związkami literatury, historii i pojęcia rzeczywistości, łącząc
w nich zainteresowania amerykanistyczne i teoretycznokulturowe. Jednocześnie kontynuuję
badania melvillistyczne. W dalszym ciągu prowadzę też działalność redaktorską w czasopiśmie
RIAS oraz współpracę z czasopismem Er(r)go. Nową sferą moich naukowych zainteresowań
są studia nad narracją interaktywną, które zakres moich dotychczasowych badań uzupełniają.
[12]