rysunek techniczny

Publiczne Gimnazjum nr 3 im. Jana Kochanowskiego w Radomiu
Zajęcia techniczne
Karty ćwiczeń
modułu
RYSUNEK
TECHNICZNY
Nazwisko
Imię
Klasa
I
m
i
ę
Kontrakt
Dotyczy oceniania uczniów z techniki na module rysunku technicznego.
Po dokładnym omówieniu założeń programowych modułu rysunku technicznego ustala się
zasady obowiązujące w pracowni technicznej: usadowienie każdego ucznia wg numeru w dzieńniku lekcyjnym, przestrzeganiu regulaminu pracowni technicznej.
Ponadto:
Uczeń może zgłosić 2 razy w semestrze nieprzygotowanie do lekcji (w tym brak
pracy domowej), ale musi to uczynić przed lekcją.
Ze względu na korelację przedmiotów wymaga się od ucznia znajomości
podstawowych zagadnień, które były omawiane na poszczególnych przedmiotach zwłaszcza
matematyki - geometrii.
Oceny z prac domowych, sprawdzianów uczeń może poprawić jeden raz
w przeciągu 2 tygodni od jej otrzymania. Po tym okresie ocena staje się ostateczną.
Ocena z pracy na lekcji jest oceną zdobytą na konkretnej lekcji, a jej poprawa może
nastąpić na innych zajęciach jako druga ocena.
Uczeń na możliwość otrzymania oceny za uczestnictwo w zajęciach dodatkowych
na których realizowane są treści wykraczające poza program.
Uczeń nieklasyfikowany z powodu nieobecności usprawiedliwionych (długotrwała
choroba, hospitalizacja, przypadek losowy), lub uczeń, który otrzymał niedostateczną ocenę
końcową, może ją poprawić w czasie egzaminu poprawkowego w terminie wyznaczonym przez
dyrektora szkoły.
Każdy uczeń otrzymuje oceny wg następującej skali:
celująca
bardzo dobra
dobra
-6
-5
-4
dostateczna
dopuszczająca
niedostateczna
-3
-2
-1
Każdej ocenie przyporządkowuje się następujący współczynnik:
praca domowa
praca na lekcji
-2
-3
projekt
-5
aktywność
-4
zaj. dodatkowe
-4
Ocenę na koniec semestru i na koniec roku ustala się w systemie procentowym
w następujący sposób:
(ocena 1 x współczynnik) + (ocena 2 x współczynnik) + (...)
X 100%
(ocena max. 1 x współ. 1) + (ocena max. 2 x współ. 2) + (...)
Przelicznik systemu procentowego na ocenę w skali 1 - 6 jest następujący:
0% - 29% niedostateczny
30% - 44% dopuszczający
45% - 59% dostateczny
60% - 74% dobry
75% - 89% bardzo dobry
90% - 100% celujący
Powyższy kontrakt sporządzono na podstawie -„Szkolnego Systemu Oceniania”.
Obowiązuje on na module rysunek techniczny
-2-
1, 2
Omówienie ogólnych założeń programowych techniki.
Głównym celem modułu „Rysunek techniczny” jest poznanie zasad
obowiązujących na całym świecie przy konstruowaniu i właściwym czytaniu
rysunków stworzonych dla zrozumienia budowy różnych urządzeń.
Coraz częściej zdarza kupować się rzeczy (w szczególności meble)
w rozłożeniu na czynniki pierwsze. Załączona instrukcja dla wielu osób
jest zupełnie niezrozumiała, dlatego montaż przez fachowców zwiększa im
dodatkowo koszt zakupu.
W skład rysunku technicznego wchodzą różne działy:
- pismo techniczne,
- rzuty prostokątne,
- rysunki złożeniowe,
- wymiarowanie,
- aksonometria,
- przekroje i wiele innych na wyższym poziomie.
Celem pisma technicznego (obowiązującego na każdym module) będzie
poprawienie charakteru pisma.
Ćwiczenie pisma technicznego pozwala nie tylko poprawić czytelność
własnych notatek, ale umożliwia wyrabiać takie cechy charakteru jak:
dokładność, cierpliwość, poczucie estetyki.
Oprócz dwóch tematów przeznaczonych typowo na pismo (dwie oceny: znaki
pisma, regulamin), ćwiczenia wystąpią na każdych zajęciach poprzez
uzupełnianie na „Kartach ćwiczeń” miejsc takich jak: temat zadania,
własne imię i nazwisko, klasa oraz najważniejsze dane tematyczne
(stosując pismo techniczne proste).
Same rysunki na kartach ćwiczeń oceniane będą pod względem
prawidłowego wykonania, zastosowania się do zasad wykonawczych,
dokładności, estetyki, stosowania odpowiedniej grubości linii rysunkowych.
-3-
3,4
Przypomnienie zasad
"p i s m a t e c h n i c z n e g o".
Tematyka związana z pismem technicznym znajduje się w programach nauczania przedmiotów ogólnotechnicznych w szkole podstawowej, gimnazjum, szkole średniej, w programach szkół zawodowych i uczelni
technicznych. Wychodząc im naprzeciw przekazuję wzory pisma technicznego, które ujmuje nowa norma
obowiązująca od 1 stycznia 1982r.
Nowa norma pisma stosowanego w rysunku technicznym posiada numer: PN-80/N-01606 oraz tytuł: "Rysunek
techniczny - Pismo".
Posiada on większą zgodność z normami międzynarodowymi ISO. Zmian jest sporo. Kształty liter i cyfr podobne
są nieco do pisma komputerowego.
Usunięto zalecane wysokości pisma w zależności od formatów arkuszy.
Zawiera dwa główne rodzaje pisma - rodzaj A oraz rodzaj B.
Na etapie szkoły gimnazjalnej zajmować się będziemy rodzajem typu B i pod kątem prostym z pewnymi
uproszczeniami.
Kształty liter i cyfr według nowej normy wydają się być bardzo skromne, kanciaste.
d
7d
3d
c
d
k
10d
g
h
a
Oznaczenia literowe:
h - wysokość liter wielkich i cyfr (10d)
c - wysokość liter małych (7d)
a - odstęp między literami i cyframi
(wacha się od 1 do 2d)
b - odstęp między wierszami
(między
podstawami liter wielkich - 17d)
d - grubość linii pisma
g - szerokość liter (dla różnych liter inna)
k - różnica wysokości między literami wielkimi i małymi oraz pomiędzy podstawami liter a literami przeciągniętymi
w dół (3d)
Litery pisma rodzaju B na siatce pomocniczej
Konstrukcja liter pisma rodzaju A i B oparta jest na pomocniczej siatce
równoległobocznej z tym, że wysokość liter wielkich dla pisma rodzaju A wynosi 14
"kwadracików" (lub rombów przy piśmie pochylonym), czyli 14d, dla pisma rodzaju B wynosi
10d. Zależność między poszczególnymi parametrami wymiarowymi, takimi jak: h, c, b, e i k jest
stała, natomiast między a i g - zmienna (a - zależy od wyglądu sąsiadujących liter, g - od
ich kształtu).
Szerokości
różnych
liter
A - 7d, a - 5d (stanowi to zasadniczą część litery, choć poszerza się ona o 1d przez
wystający "ogonek"),
B - 6d, b - 5d, C - 5d, c - 4d, D - 6d, d - 5d, E - 5d, e - 5d,
F - 5d, f - 4d,
G - 6d, g - 5d, H - 6d, h - 5d, I - 1d, i - 1d, J - 4d, j - 3d, K - 6d,
k - 5d, L - 5d, l - 2d, M - 7d, m - 7d,
N - 6d, n - 5d, O - 6d, o - 5d, P - 6d, p - 5d,
R - 6d, r - 4d, S - 6d, s - 5d, T - 6d, t - 4d, U - 6d, u - 5d, W - 9d, w - 7d,
X - 7d,
x - 5d, Y - 7d, y - 5d, Z - 6d, z - 5d, 1 - 3d, 2 - 5d, 3 - 5d, 4 - 6d, 5 - 5d, 6 - 5d,
7 - 5d, 8 - 5d, 9 - 5d, 0 - 5d
W powyższej analizie zależności parametrów nie uwzględniłem jednego oznaczonego literką f, który jest
przewyższeniem liter i cyfr, przyjęty ze względów optycznych. Na tym etapie nauki możemy go pominąć.
-4-
Ćwiczenie 1
Uzupełnij ołówkiem literki i cyfry pisma prostego w poziomie stosując odstępy jak we wzorze.
AA
aa
BB
bb
CC
cc
DD
dd
EE
ee
FF
ff
GG
gg
HH
hh
II
ii
JJ
jj
KK
kk
LL
ll
ŁŁ
łł
MM
-5-
mm
NN
nn
OO
oo
PP
pp
RR
rr
SS
ss
TT
tt
UU
uu
WW
ww
YY
yy
ZZ
zz
11
33
55
77
99
22
44
66
88
00
Nazwisko
Imię
-6 -
klasa nr dz.
5,6
Ćwiczenie z zakresu pisma technicznego. Regulamin
pracowni technicznej oraz zasady bezpieczeństwa
na module rysunku technicznego.
REGULAMIN PRACOWNI TECHNICZNEJ
1. Każdy uczeń posiada wyznaczone miejsce pracy, którego bez zgody
lub polecenia nauczyciela zmieniać nie może.
2. Uczeń pracuje zgodnie z przepisami BHP i instrukcjami obsługi narzędzi i urządzeń, w tym komputera.
3. W trakcie wykonywania zadań wszyscy korzystają z różnych źródeł
wiedzy.
4. Posługując się komputerem uczniowie przestrzegają zasad
korzystania z licencjonowanego oprogramowania.
5. Każdy użytkownik komputera potrafi uszanować pracę innych, m.in.
nie usuwa plików i nie kopiuje ich bez zgody autora lub nauczyciela.
6. Uczniowie podejmują prace indywidualne lub zespołowe.
7. Na zajęciach uczniowie poszukują własnych rozwiązań projektowych.
8. Za ład i porządek na stanowisku pracy odpowiedzialni są pracujący
przy nim uczniowie.
9. Za ład i porządek całej pracowni odpowiedzialni są kolejno
wyznaczani dyżurni.
Podpis ucznia
Ćwiczenie 2
Przepisz regulamin pracowni technicznej stosując się do zasad pisma technicznego.
Cyfry i pierwsze litery punktów są już wyznaczone .
REGULAMIN PRACOWNI TECHNICZNEJ
1. Każdy uczeń posiada wyznaczone miejsce
pracy, którego bez zgody lub polecenia
nauczyciela zmieniać nie może.
2. Uczeń pracuje zgodnie z przepisami BHP
i instrukcjami obsługi narzędzi i urządzeń, w tym komputera.
-7-
3. W trakcie wykonywania zadań wszyscy
korzystają z różnych źródeł wiedzy.
4. Posługując się komputerem uczniowie
przestrzegają zasad korzystania
z licencjonowanego oprogramowania.
5. Każdy użytkownik komputera potrafi
uszanować pracę innych, m.in. nie usuwa
plików i nie kopiuje ich bez zgody autora
lub nauczyciela.
6. Uczniowie podejmują prace indywidualne
lub zespołowe.
7. Na zajęciach uczniowie poszukują własnych rozwiązań projektowych.
8. Za ład i porządek na stanowisku pracy
odpowiedzialni są pracujący przy nim
uczniowie.
9. Za ład i porządek całej pracowni odpowiedzialni są kolejno wyznaczani dyżurni.
Nazwisko
Imię
klasa
-8-
nr dz.
7, 8
Przypomnienie zasad powstawania rzutów prostokątnych.
Rola
rysunku
w
technice
Rysunek techniczny to specjalny rodzaj rysunku wykonywanego według ustalonych
zasad i przepisów. Dzięki zwięzłemu i przejrzystemu wyrażaniu kształtów i wymiarów
rysunek techniczny dokładnie wskazuje, jak ma wyglądać część maszyny lub cały
przedmiot po wykonaniu oraz informuje, jak należy przygotować się do jego wykonania.
Określa on również budowę i zasadę działania maszyn, przyrządów, urządzeń
produkcyjnych, lepiej niż najdoskonalszy opis słowny. Z tych też względów rysunek
techniczny stał się powszechnym i niezbędnym środkiem porozumiewania się
pracowników zatrudnionych w procesie produkcyjnym. Dla każdego technika rysunek
techniczny stanowi ważny dział wiedzy, dzięki której możliwe jest przekazywanie myśli
naukowo-technicznej w postaci projektu maszyny lub jej doskonalenia, usprawnienia
organizacji produkcji itp. Aby jednak mógł być łatwo i jednoznacznie zrozumiały, musi
być jasny i prosty, a ponadto zawierać wszystkie informacje potrzebne jego
użytkownikom.
Jasność i czytelność rysunku technicznego uzyskuje się przez prawidłowe
rozmieszczenie poszczególnych części rysunku na arkuszu, prostotę zaś osiąga się
głównie przez stosowanie umownych znaków i linii, zastępujących trudne do
narysowania fragmenty budowy przedmiotu. Znajomość tych znaków jest podstawą
jednoznacznego rozumienia rysunku. Poprzez nauczanie rysunku technicznego, jesteśmy
w stanie kształtować w znacznym stopniu, takie cechy osobościowe jak: dokładność,
cierpliwość, poczucie estetyki, zdolność logicznego myślenia.
Rodzaje
rysunków
technicznych
Ze względu na sposób wykonania rysunki dzieli się na dwie grupy:
1) rysunki szkicowe, wykonywane odręcznie,
2) rysunki techniczne, wykonywane przy użyciu przyborów.
Ze względu na przeznaczenie rysunku rozróżnia się:
1) rysunki poglądowe, odtwarzające w sposób obrazowy tylko najistotniejsze cechy
przedmiotu,
2) rysunki schematyczne, czyli bardzo uproszczone, przedstawiające tylko samą
zasadę działania lub budowy maszyny lub urządzenia,
3) rysunki konstrukcyjne, odtwarzające dokładnie kształt i wymiary przedmiotu.
Rysunki konstrukcyjne dzielą się z kolei na dwa zasadnicze rodzaje:
a) rysunki złożeniowe, przedstawiające całość mechanizmu, aparatu, maszyny czy
innego urządzenia w stanie zmontowanym,
b) rysunki wykonawcze poszczególnych części, zawierające wszystkie dane potrzebne
do wykonania narysowanego przedmiotu.
-9-
Formaty
arkuszy
rysunkowych
Za podstawowy format papieru rysunkowego przyjęto arkusz o wymiarach 210 X
297 mm, oznaczając go symbolem A4. Formaty o większych rozmiarach uzyskuje się
przez powiększenie formatu podstawowego 2, 4, 8 i 16 razy, zaś arkusze mniejsze w wyjątkowych przypadkach - przez podział arkusza A4 na połowy.
Arkusze większe od podstawowego mają oznaczenia: A3, A2, A1 i A0, natomiast
arkusz mniejszy - A5.
A1
594
A2
297
A3
A5
A4
A5
210
841
Każdy arkusz powinien mieć
o b r a m o w a n i e
ograniczające pole
przeznaczone na rysunek. Odległość obramowania od krawędzi arkusza powinna
wynosić od 7 do 10 mm.
W prawym dolnym rogu arkusza umieszcza się t a b l i c z k ę r y s u n k o w ą, zawierającą miejsca na wpisanie nazwy przedmiotu, numeru
rysunku, nazwy instytucji, w której rysunek został wykonany itp.
Tabliczka
- 10 -
Rodzaje
i
grubości
linii
rysunkowych
Spośród wielu stosowanych na rysunkach rodzajów linii najczęściej używane są:
a) l i n i a
c i ą g ł a
g r u b a
- do rysowania widocznych krawędzi
i zarysów przedmiotów;
b) l i n i a k r e s k o w a c i e n k a
- do rysowania niewidocznych krawędzi i zarysów;
c) l i n i a p u n k t o w a c i e n k a
- do rysowania osi i płaszczyzn
symetrii przedmiotów;
d) l i n i a c i ą g ł a c i e n k a
- do rysowania linii wymiarowych
i pomocniczych.
Używanie
ołówków
Dorysowania używa się zwykle ołówków o oznaczeniach: 4H, 3H, 2H, H, HB, z których 4H jest najtwardszy, a HB najbardziej miękki (B - black - czarny, H - hard twardy). Ołówka typu B w zasadzie nie używamy ze względu na to, że jako ołówek
miękki powoduje zabrudzenia rysunków. Ołówki typu H służą do rysowania cienkich linii,
a ołówek HB do wyciągania rysunku na gotowo. Ołówki powinny być zawsze dobrze
zaostrzone na pilniczku o drobnym nacięciu lub papierze ściernym.
Podziałki
stosowane
na
rysunkach
Przy wykonywaniu rysunków technicznych przedmiotów najlepiej jest, gdy można je
narysować w wielkości naturalnej. Nie zawsze jest to możliwe. Niekiedy przedmiot jest
zbyt duży i należy go na rysunku zmniejszyć i odwrotnie.
P o d z i a ł k a oznacza stosunek wymiarów liniowych przedmiotu na rysunku do jego
wymiarów rzeczywistych. Pierwsza liczba oznacza rozmiar rysunku, druga zaś rozmiar
przedmiotu. Jeżeli pierwsza liczba jest większa od drugiej, wówczas rysunek jest
większy od przedmiotu rzeczywistego ( 2 : 1 -rys. dwa razy większy ). Jeżeli druga
liczba jest większa od pierwszej - rysunek pomniejszony ( 1 : 2 - rys. dwa razy
mniejszy od przedmiotu ). Jeżeli obie liczby są równe ( 1 : 1), wymiary znajdujące się na
rysunku są zgodne z wymiarami rzeczywistymi przedmiotu.
Przybory
do
rysowania
Wśród specjalistycznych przyborów znajdują się takie
jak: rysownice,
przykładnice, ekierki, cyrkle, zerowniki, grafiony, linijki z podziałką milimetrową,
kątomierze, krzywiki, piórka kreślarskie, pióra "Redis", lejki, wzorniki itp.
Do naszych celów będziemy używać jedynie niektórych z nich, a mianowicie: ekierki dwa rodzaje (pierwsza - o kątach 300, 600, 900, druga - 450, 450, 900 ),linijka z podziałką
milimetrową - o długości 30 cm, cyrkiel - z możliwością wymiany ołówka (najlepiej
najprostszy metalowy), kątomierz, a w późniejszym etapie krzywik.
- 11 -
Rzuty
prostokątne
Jednym z rodzajów rysunku technicznego są rzuty prostokątne - oglądanie przedmiotu
z trzech stron - w kierunku prostopadłych do siebie płaszczyzn. Patrząc w ten sposób widzimy
każdą stronę oddzielnie w rzeczywistych nie zdeformowanych wymiarach.
Z
I
Z
I
II
I
I
I
I
X
X
Y
Y
I
I
II
Y
W celu uzyskania tych widoków na jednej płaszczyźnie musimy je "wyprostować", wcześniej
rozcinając jedną z krawędzi. Po wyprostowaniu krawędzi y będzie występować w dwóch
miejscach oddalonych od siebie o kąt 900. Każdy punkt znajdujący się na jednej osi (krawędzi)
ma swój odpowiednik na drugiej.
Rozchylając III płaszczyznę wokół osi Z, możemy w charakterystycznych punktach
przyłożyć ołówek i na powiększonej II płaszczyźnie odrysują się nam ćwierć okręgi, które będą
pomocne w określeniu położenia wspólnych punktów na dwóch osiach Y.
Płaszczyznę II rozchylamy wokół osi X i nowopowstałej osi Y. W ten sposób widok przedmiotu
na trzech płaszczyznach prostopadłych otrzymujemy na jednej płaszczyźnie.
I
Z
III
X
Y
II
Y
- 12 -
Musimy pamiętać o odległościach widoków od odpowiednich
osi. Na I i II płaszczyźnie jest
jednakowa odległość od osi ZY;
na I i III płaszczyźnie jednakowa
odległość jest od osi XY; na III
płaszczyźnie odległość od osi Z
jest jednakowa jak na II płaszczyźnie od osi X. Do prawidłowego umiejscowienia rzutów,
niezbędne będą tu linie Pomocnicze, którymi możemy łączyć
charakterystyczne punkty, tworząc w ten sposób zamknięty
krąg tzw. siatkę.
Ćwiczenie
Narysuj w rzutach prostokątnych bryłę, która posiada trzy
osie symetrii.
Z
I
III
X
Y
II
Y
- 13 -
Ćwiczenie
Narysuj w rzutach prostokątnych bryłę, która jest symetryczna
w pionie. Podane są dwie osie symetrii.
Z
I
III
X
Y
II
Y
- 14 -
Ćwiczenie
Narysuj w rzutach prostokątnych bryłę, która posiada jedną
oś symetrii.
Z
I
III
X
Y
II
Y
- 15 -
Ćwiczenie
Narysuj w rzutach prostokątnych bryłę, która jest symetryczna
w pionie. Podane są dwie osie symetrii.
Z
I
III
X
Y
II
Y
- 16 -
Ćwiczenie
Narysuj w rzutach prostokątnych bryłę, która posiada jedną
oś symetrii.
Z
I
III
X
Y
II
Y
- 17 -
Ćwiczenie
Narysuj w rzutach prostokątnych bryłę, która posiada trzy
osie symetrii.
Z
I
III
X
Y
II
Y
- 18 -
15, 16 Wprowadzenie do rzutów aksonometrycznych
Rzuty aksonometryczne (słowo aksonometryczny pochodzi z greckiego
akson - oś i metreo - mierzę) odwzorowują kształt przedmiotu w jednym
rzucie, przedstawiając jego trzy podstawowe wymiary (wysokość, szerokość i głębokość) na jednej płaszczyźnie zwanej rzutnią aksonometryczną.
Zasady tworzenia takich rysunków zbliżone są do zasad obowiązujących w plastyce, a ściśle mówiąc - w perspektywie.
Możemy porównać perspektywę zbieżną do jednego punktu - w rysunku technicznym zwaną - dimetrią , oraz perspektywę zbieżną do dwóch
punktów - w rysunku technicznym zwaną - izometrią.
Każdą bryłę złożoną możemy rozbić na bryły proste. Chcąc uzyskać
rzuty brył złożonych, musimy rysować konstrukcje brył prostych, odpowiednio ”doklejając je do siebie (pamiętamy o siatce konstrukcyjnej, bez
której nie będziemy mogli prawidłowo wyznaczyć umiejscowienia poszczególnych brył prostych).
Poniższe rysunki przedstawiają odpowiednio porównanie rysunków
plastycznych do rysunków technicznych.
Perspektywa zbieżna do 1 pkt.
Perspektywa zbieżna do 2 pkt.
Dimetria
Izometria
- 19 -
Dimetria
Perspektywa zbieżna do 1 pkt.
- 20 -
Perspektywa zbieżna do 2 pkt.
LINIA HORYZONTU
(dla ułatwienia zaznaczone są wszystkie kontury pionowe)
Izometria
Wykorzystując linie pomocnicze, stwórz konstrukcję podobną do wzoru tak, aby zarys bryły znacząco odróżniał się od linii pomocniczych.
R1
R
R2
- 21 -
R1
R
R2
- 22 -
R1
R
R2
- 23 -
R1
R
R2
- 24 -
R1
R
R2
- 25 -
- 26 -
- 27 -
- 28 -
- 29 -
- 30 -
25, 26
Omówienie zasad wymiarowania w rysunku technicznym.
Przystępując do wymiarowania rysunku technicznego należy wczuć się w rolę osoby, która na jego
podstawie będzie wykonywać dany przedmiot. Trzeba zadbać o to, aby nie zabrakło żadnego
z potrzebnych wymiarów i aby można je było jak najłatwiej odmierzyć na materiale podczas obróbki.
Ułatwi to w znacznym stopniu znajomość podstawowych zasad wymiarowania.
Podstawowe zasady wymiarowania w rysunku technicznym dotyczą:
Strzałki wymiarowe
Groty rysuje się krótkimi, cienkimi liniami
tworzącymi ostrze. Grot może być otwarty,
zamknięty
lub
zamknięty
i
zaczerniony,
natomiast ostrze grota może mieć dowolny kąt
rozwarcia, zawarty w przedziale 15 - 90°.
Prawidłowy kształt grotów przedstawia Rys. c.
Długość grota powinna wynosić 6-8 grubości
linii zarysu przedmiotu, lecz nie mniej niż 2,5 mm.
Groty powinny być zaczernione. Na szkicach
odręcznych dopuszcza się stosowanie grotów
niezaczernionych. Długość grotów powinna być
jednakowa dla wszystkich wymiarów na rysunku.
Zasadniczo ostrza grotów powinny dotykać od
wewnątrz linii, między którymi wymiar podajemy
(Rys. a). Przy podawaniu małych wymiarów groty
można umieszczać na zewnątrz tych linii, na
przedłużeniach linii wymiarowej (Rys. b).
Dopuszcza się zastępowanie grotów cienkimi
kreskami o długości co najmniej 3,5mm,
nachylonymi pod kątem 45° do linii wymiarowej
(Rys. 1e).
Linie wymiarowe i strzałki: a) ze strzałkami wewnątrz,
b) ze strzałkami na zewnątrz, c) kształt grota,
d) początek linii wymiarowej, e) ukośne kreski
zastępujące groty, f) kropka zastępująca dwa groty.
Liczby wymiarowe pisze się nad liniami wymiarowymi
w odległości 0,5 - 1,5 mm od nich, mniej więcej na
środku (rys. a). Unikać jednak należy umieszczania
liczb wymiarowych dokładnie jedną nad drugą (rys. b).
Jeżeli linia wymiarowa jest krótka, to liczbę
wymiarową można napisać nad jej przedłużeniem
w zasadzie z prawej strony (rys. c).
Na wszystkich rysunkach wykonanych na jednym
arkuszu liczby wymiarowe powinny mieć jednakową
wysokość, niezależnie od wielkości rzutów i wartości
wymiarów.
Liczby wymiarowe małych wymiarów pisze się gdy
brak jest miejsca – nad liniami odniesienia (rys. d, e).
Należy unikać umieszczania liczb wymiarowych na
liniach
zarysu
przedmiotu,
osiach
i
liniach
kreskowania przekrojów. Wymiary powinny być tak
rozmieszczone, żeby jak najwięcej z nich można było
odczytać patrząc na rysunek od dołu lub od prawej
strony.
- 31 -
Umieszczanie liczb wymiarowych:
a), b) nad linią wymiarową,
c) nad przedłużeniem linii wymiarowej,
d), e) częściowo nad liniami odniesienia.
Zasada wymiarów koniecznych
Zawsze
podajemy
wymiary
gabarytowe
(zewnętrzne). Wymiary mniejsze rysujemy bliżej
rzutu przedmiotu.
Zawsze podajemy tylko tyle i takich wymiarów
które
są
niezbędne
do
jednoznacznego
określenia wymiarowego przedmiotu.
Każdy wymiar na rysunku powinien dawać się
odmierzyć na przedmiocie w czasie wykonywania
czynności obróbkowych.
Zasada niepowtarzania wymiarów
Wymiarów nie należy nigdy powtarzać ani na
tym samym rzucie, ani na różnych rzutach tego
samego przedmiotu.
Każdy wymiar powinien być podany na rysunku
tylko raz i to w miejscu, w którym jest on
najbardziej zrozumiały, łatwy do odszukania
i potrzebny ze względu na przebieg obróbki.
Zasada niezamykania łańcuchów wymiarowych
Łańcuchy wymiarowe stanowią szereg kolejnych
wymiarów równoległych (tzw. łańcuchy wymiarowe
proste - rys. 1) lub dowolnie skierowanych (tzw.
łańcuchy wymiarowe złożone - rys. 2)
W obu rodzajach łańcuchów nie należy
wpisywać wszystkich wymiarów, gdyż łańcuch
zamknięty zawiera wymiary zbędne wynikające
z innych wymiarów. Łańcuchy wymiarowe
powinny więc pozostać otwarte, przy czym
pomija się wymiar najmniej ważny.
- 32 -
Przykład prawidłowego zwymiarowania przedmiotu
na rysunku.
Ten
rysunek został zwymiarowany
z przedstawionymi wcześniej zasadami:





zgodnie
przy pomocy linii pomocniczych większość
linii wymiarowych umieszczono na zewnątrz
przedmiotu, co zwiększa przejrzystość
rysunku,
wymiary krótsze podane są bliżej krawędzi
przedmiotu niż wymiary dłuższe, dzięki
czemu
unikamy
przecinania
się
linii
wymiarowych,
większość wymiarów zgrupowana jest na
rzucie głównym,
żaden wymiar nie został powtórzony,
liczby wymiarowe określają wymiary w mm,
ale nazwa jednostki na rysunku jest
pomijana.
Błędy najczęściej popełniane przy wymiarowaniu.
Na
rysunku
obok
podczas
popełniono szereg błędów:





wymiarowania
linie wymiarowe przecinają się, a jest to
niedozwolone,
nie wszędzie są wpisane liczby wymiarowe,
na jednej z linii wymiarowych brakuje grotu
strzałki,
liczba wymiarowa (60) jest rozdzielona linią
wymiarową,
na rzucie poziomym (z góry) powtórzone
zostały wymiary, które są już zaznaczone
na rzucie pionowym (głównym).
Niezastosowanie ogólnych i podstawowych zasad
wymiarowania spowodowało, że rysunek jest mało
czytelny i nie przekazuje w sposób jednoznaczny
wszystkich informacji o przedmiocie.
Tak zwymiarowany rysunek jest dla wykonawcy
czytelny i przejrzysty.
- 33 -
Rozmieszczanie wymiarów równoległych: a) błędne,
b) prawidłowe.
Wymiarowanie średnic.
3
- 34 -
1
Ćwiczenie: zwymiaruj niżej przedstawiony rysunek.
(na narysowanych odcinkach narysuj obustronnie groty strzałek wymiarowych)
.