Wpływ ujawniania śladów daktyloskopijnych metodą

Wpływ ujawniania śladów daktyloskopijnych metodą

Z PRAKTYKI
Wpływ ujawniania śladów daktyloskopijnych
metodą cyjanoakrylową
oraz kontrastowania barwnikami fluorescencyjnymi
na możliwość odczytu danych
zapisanych na płytach CD i DVD
Œlad daktyloskopijny stanowi bezsporny dowód kontaktu fizycznego osoby z danym przedmiotem. Pozostawiony na miejscu zdarzenia przedmiot, po ujawnieniu na nim odwzorowañ linii papilarnych, pozwala powi¹zaæ konkretn¹ osobê z miejscem. Z tego powodu
organa œcigania, w celu udowodnienia obecnoœci podejrzanego na miejscu pope³nienia czynu przestêpnego, u¿ywania konkretnego przedmiotu lub, jeszcze
w trakcie czynnoœci pozaprocesowych, ustalenia
sprawcy b¹dŸ sprawców, coraz czêœciej zlecaj¹ badania wizualizacyjne zabezpieczanych dowodów rzeczowych. Wynika to z du¿ego postêpu, jaki wizualizacja
œladów daktyloskopijnych poczyni³a w ci¹gu ostatniego trzydziestolecia, i wzrostu skutecznoœci stosowanych metod ujawniania. Znacz¹cy wp³yw na to mia³y
rozpowszechnienie fluorescencyjnych metod ujawniania oraz dostêpnoœæ w pracowniach wizualizacji laboratoriów kryminalistycznych ksenonowych oœwietlaczy
kryminalistycznych, co w po³¹czeniu z zastosowaniem
technik cyfrowych do rejestracji i obróbki obrazu otworzy³o nowe mo¿liwoœci badawcze. Skutkuj¹ one
zwiêkszeniem czu³oœci, dok³adnoœci oraz powtarzalnoœci metod.
Rozpowszechnienie technik cyfrowych jest œciœle
zwi¹zane z rozwojem cyfrowych noœników danych takich jak CD, DVD oraz innych, które coraz czêœciej trafiaj¹ do pracowni wizualizacji laboratoriów kryminalistycznych jako materia³ dowodowy. P³yta CD lub DVD
jest przede wszystkim noœnikiem informacji w postaci
zapisanych danych. Dla organów œcigania mo¿e staæ
siê noœnikiem innego rodzaju informacji pomocnych
w odtworzeniu zaistnia³ych zdarzeñ, czyli w uzyskaniu
odpowiedzi na tzw. siedem z³otych pytañ kryminalistyki
(co?, gdzie?, kiedy?, jak?, czym?, dlaczego?, kto?).
W tym przypadku ekspert z zakresu badañ daktyloskopijnych traktuje p³ytê CD lub DVD jako pod³o¿e, na którym mog¹ wystêpowaæ odwzorowania linii papilarnych,
s³u¿¹ce do powi¹zania konkretnej osoby z przedmiotem
i miejscem. Odmienny punkt widzenia bêdzie mia³ ekspert z zakresu badania sprzêtu komputerowego i cyfrowych noœników danych, któremu p³yta CD lub DVD bêdzie s³u¿y³a do ustalenia i analizy zawartych na niej danych. Analiza odczytanych danych mo¿e mieæ równie¿
48
istotne znaczenie dla procesu wykrywczego, a co
za tym idzie – ustalenia sprawcy lub sprawców oraz
okolicznoœci zdarzenia. W wiêkszoœci przypadków dane
zawarte na p³ytach CD, DVD, takie jak muzyka, filmy,
gry, nie maj¹ istotnego znaczenia dla sprawy i je¿eli legalnoœæ pochodzenia tych danych nie jest kwestionowana, zwykle nie maj¹ wartoœci dowodowej. Sprawa wygl¹da inaczej, gdy legalnoœæ zawartych na p³ytach danych budzi zastrze¿enia lub ich treœæ wyczerpuje znamiona przestêpstwa (np. pornografia dzieciêca, przestêpczoœæ gospodarcza, przestêpczoœæ na tle seksualnym, fa³szerstwa). Organ prowadz¹cy postêpowanie
decyduje, które badania przeprowadziæ w danej sprawie. Zdarza siê, ¿e prowadz¹cy postêpowanie nie zleca
badañ kompleksowo (ekspertyza z zakresu badania
sprzêtu komputerowego i cyfrowych noœników danych
oraz ekspertyza daktyloskopijna), decyduje jedynie
o przeprowadzeniu badañ wizualizacyjnych, a w trakcie
prowadzenia dalszych czynnoœci zachodz¹ okolicznoœci, z których wynika koniecznoœæ odczytu i analizy danych zapisanych na dowodowym noœniku.
P³yty kompaktowe wykonane s¹ z poliwêglanowej
p³ytki o gruboœci 1,2 mm i œrednicy 12 cm pokrytej
cienk¹ warstw¹ aluminium, w której zawarte s¹ informacje w postaci kombinacji mikroskopijnych rowków
i miejsc ich pozbawionych. Dane s¹ odczytywane laserem pó³przewodnikowym (AlGaAs) o d³ugoœci fali oko³o 780 nm. Zapis tworzy spiraln¹ œcie¿kê biegn¹c¹
od œrodka do brzegu p³yty w postaci wg³êbieñ oraz pól,
czyli przerw pomiêdzy wg³êbieniami. Ka¿da zmiana
stanu z wg³êbienia na polu jest odczytywana przez
uk³ad optyczny jako 1, brak zmiany jako 0. Wg³êbienie
ma oko³o 125 nm g³êbokoœci i 500 nm szerokoœci, zaœ
jego d³ugoœæ waha siê od 850 nm do 3,5 μm. Format DVD natomiast powsta³ pocz¹tkowo z przeznaczeniem do cyfrowego zapisu materia³ów wideo, jednak rosn¹ce zapotrzebowanie przemys³u komputerowego na noœniki o wiêkszej pojemnoœci sprawi³o, ¿e
sta³ siê formatem uniwersalnym. Dziêki wykorzystaniu
wi¹zki promieniowania lasera o krótszej d³ugoœci fali
mo¿liwe sta³o siê umieszczenie na p³ytach tej samej
wielkoœci co CD wiêkszej iloœci gêœciej upakowanych
œcie¿ek.
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 261 (lipiec–wrzesieñ) 2008
Z PRAKTYKI
Z punktu widzenia badañ wizualizacyjnych p³yty CD
lub DVD stanowi¹ pod³o¿e niech³onne, na które standardowo stosuje siê sekwencjê metod ujawniania: polimeryzacja cyjanoakrylanów, Ardrox i safranina (ryc. 1).
W celu sprawdzenia wp³ywu ww. metod na trwa³oœæ danych oraz mo¿liwoœæ ich odczytu przeprowadzono badania. Wytypowano szeœæ niezapisanych p³yt CD-R
oraz cztery DVD+/–R (ryc. 2, 3). Litera R w symbolu
p³yty oznacza, ¿e jest przeznaczona do jednokrotnego
zapisu danych (ang. recordable). Nastêpnie p³yty CD
i DVD zapisano danymi w postaci plików (dokumenty,
zdjêcia, programy) z u¿yciem odpowiednich nagrywarek. Po zapisaniu danych na p³ytach sprawdzano mo¿liwoœæ ich odczytu przez napêd CD lub DVD. Brano
pod uwagê dwa kryteria: po pierwsze, czy napêd mo¿e
odczytaæ noœnik, po drugie, czy podczas kopiowania
ca³oœci danych z noœnika na dysk twardy komputera
wystêpowa³y b³êdy. W dalszej kolejnoœci na powierzchnie s³u¿¹ce do zapisu danych naniesiono odbitki linii
papilarnych poprzez przy³o¿enie opuszek palców. Pozostawienie odwzorowañ linii papilarnych na powierzchni p³yt nie powodowa³o zmian w mo¿liwoœci odczytu danych. Tak przygotowany materia³ poddano procesowi polimeryzacji w komorze cyjanoakrylowej.
Po przeprowadzonym procesie i ujawnieniu odwzorowañ linii papilarnych ponownie sprawdzono wp³yw metody na zawartoœæ danych. W kolejnym etapie badañ
na powierzchnie p³yt naniesiono przez natrysk roztwór
barwnika fluorescencyjnego Ardroksu, po sp³ukaniu
którego 2-propanolem naniesiono kolejny barwnik fluorescencyjny – safraninê. Roztwory barwników przygotowano na bazie 2-propanolu. Po ka¿dym z zastosowa-
nych barwników ogl¹dano wyniki ujawnienia w odpowiednich zakresach promieniowania elektromagnetycznego (Ardrox – 350 nm, safranina 505–530 nm z zastosowaniem filtrów krawêdziowych d³ugofalowych) oraz
sprawdzano mo¿liwoœæ odczytu danych poprzez wejœcie do katalogu Mój komputer. Po przeprowadzonych
badaniach powierzchnie p³yt zmyto 2-propanolem oraz
wod¹, a nastêpnie delikatnie przetarto miêkkim papierem w sposób niepowoduj¹cy zarysowañ.
Wyniki przeprowadzonych badañ przedstawiono
w za³¹czonej tabeli. Metod¹ maj¹c¹ najwiêkszy negatywny wp³yw na mo¿liwoœæ odczytu danych
z p³yt CD, DVD okaza³a siê safranina. Mo¿e to wynikaæ
z w³aœciwoœci fluorescencyjnych barwnika (u¿ycie lasera pó³przewodnikowego w napêdach CD, DVD), a tak¿e
Ryc. 2. P³yty CD-R wykorzystane w badaniach
Fig. 2. CD-R discs used in examinations
Oglêdziny wstêpne
Polimeryzacja cyjanoakrylowa
Barwnik fluorescencyjny ARDROX
Barwnik fluorescencyjny safranina
Ryc. 1. Standardowa sekwencja metod ujawniania œladów linii
papilarnych na p³ytach CD, DVD
Fig. 1. Routine sequence of methods for development of latent
fingerprints on CD, DVD discs
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 261 (lipiec–wrzesieñ) 2008
Ryc. 3. P³yty DVD+/–R wykorzystane w badaniach
Fig. 3. DVD+/–R used in examinations
49
Z PRAKTYKI
Tabela
Wp³yw polimeryzacji cyjanoakrylowej i barwników fluorescencyjnych na jakoœæ ujawnionych œladów
oraz na dane zawarte na noœnikach CD, DVD
Effect of cyanoacrylate polimerization and fluorescent dyes on quality of developed latent fingerprints
and CD, DVD data
P³yta
1
2
3
4
5
6
JakoϾ ujawnionych
odwzorowañ linii papilarnych1
Wp³yw metody ujawniania na zawartoœæ
danych na p³ycie2
CA3
AR4
SA5
CA3
AR4
SA5
Z6
1
p³yta CD-R importerer Vako sp. z o.o.
++
++
+/–
+/–
+/–
–
+/–
2
p³yta CD-R Verbatim 52x 700 MB
++
+
+/–
+/–
++
–
++
3
p³yta CD-R TX Thin Xtra 52x 700 MB
++
+
+/–
++
+/–
–
+/–
4
p³yta CD-R EMTEC 52x 700 MB
++
+
+/–
++
+/–
–
++
5
p³yta CD-R HAWK Multispeed 1–52x 700 MB
++
+/–
+/–
++
+/–
–
++
6
p³yta CD-R copyme 52x 700 MB
++
+/–
+/–
+/–
+/–
–
++
7
p³yta DVD+R TX Thin Xtr 8x 4.7 GB
++
+/–
+/–
++
++
–
++
8
p³yta DVD-R TX Thin Xtr 8x 4.7 GB
++
+/–
+/–
+/–
+/–
–
++
9
p³yta DVD-R TDK 1–16x 4.7 GB
++
+
+/–
+/–
+/–
–
++
10
p³yta DVD-R Apollo multimedia 4x 4.7 GB
++
+
+/–
+/–
+/–
–
++
++ bardzo dobra, + dobra, +/– œrednia, – z³a;
++ napêd otwiera i kopiuje dane z noœnika, +/– napêd otwiera czêœæ danych, b³¹d przy kopiowaniu ca³oœci, – napêd nie rozpoznaje noœnika;
cyjanoakryl;
Ardrox;
safranina;
zmycie 2-propanolem, wod¹ oraz delikatne przetarcie.
50
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 261 (lipiec–wrzesieñ) 2008
Z PRAKTYKI
zabarwienia powierzchni na kolor czerwony. Nale¿y
podkreœliæ, ¿e po zmyciu safraniny 2-propanolem, wod¹, a nastêpnie delikatnym przetarciu powierzchni p³yt
w wiêkszoœci przypadków dane z noœników okaza³y siê
dostêpne. Metod¹, maj¹c¹ najmniejszy wp³yw na zawartoœæ danych, okaza³a siê polimeryzacja cyjanoakrylowa. Prawid³owo przeprowadzona polimeryzacja (czas,
iloœæ kleju, parametry wilgotnoœci i temperatury p³ytki
grzejnej) skutkowa³a ujawnieniem dobrej jakoœci odwzorowañ linii papilarnych, bez pokrycia ca³ej powierzchni
p³yt warstw¹ polimeru cyjanoakrylowego (ryc. 4). Jakoœæ ujawnionych
polimerem cyjanoakrylowym odwzorowañ linii papilarnych
i kontrastowanych
barwnikami – Ardroksem i safranin¹
ulega³a pogorszeniu. Dodatkowo, ze
wzglêdu na w³aœciwoœci powierzchni
p³yt CD po stronie
przeznaczonej
do zapisu danych,
czytelnoœæ odwzorowañ ujawnionych
Ryc. 4. Odwzorowanie linii papilarnych
barwnikiem Ardrox
ujawnione metod¹ polimeryzacji
we
fluorescencji
cyjanoakrylowej na p³ycie CD na stronie
po
oœwietleniu
prozapisu danych
Fig. 4. Fingerprint developed with
mieniowaniem ultracyanoacrylate polymerization on CD’s data
fioletowym pogarwritten side
sza³a siê (rozmycie
szczegó³ów).
O.P. Jasuja, Gagan Deep Singh, G.S. Sodhi [1] opublikowali wyniki badañ maj¹ce na celu okreœlenie wp³ywu wizualizacji œladów czarnym proszkiem (uaktywniony sproszkowany wêgiel), jodem, SPR, polimeryzacj¹
cyjanoakrylanów na odczyt danych z noœników
CD-R, CD-RW oraz na mo¿liwoœæ ponownego zapisania danych – p³yty CD-RW (ang. writeable – wielokrotnego zapisu). Z ich badañ wynika, ¿e metody: czarnego proszku, jodu oraz SPR nie mia³y wp³ywu
na mo¿liwoœæ odczytu danych lub ponownego nagrania
danych. Nale¿y podkreœliæ, i¿ przed podjêciem prób odczytu danych przecierali powierzchnie p³yt miêkk¹
szmatk¹, usuwaj¹c pozosta³oœci proszku oraz zawiesiny SPR. Z uwagi na szybk¹ sublimacjê jodu nie by³o
konieczne usuwanie go. W przypadku metody
polimeryzacji cyjanoakrylowej do usuniêcia polimeru
u¿yto eteru dietylowego. W efekcie p³yty, w zale¿noœci
od jakoœci ich wykonania, wykazywa³y zró¿nicowane
zachowanie w przypadku próby odczytania danych
b¹dŸ ponownego zapisania danych (CD-RW). Czêœci
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 261 (lipiec–wrzesieñ) 2008
p³yt nie mo¿na by³o odtworzyæ, inne mia³y uszkodzone
dane (b³êdy podczas otwierania poszczególnych plików). Jakoœæ ujawnionych odwzorowañ ww. metodami
by³a bardzo wysoka, co mo¿e potwierdzaæ ich przydatnoœæ obok standardowej procedury: polimer cyjanoakrylowy, Ardrox, safranina do wizualizacji œladów
na pod³o¿ach niech³onnych.
Wnioski
Przeprowadzone badania wykaza³y, ¿e standardowa sekwencja metod wizualizacji œladów na pod³o¿ach
niech³onnych – polimeryzacja cyjanoakrylanów, Ardrox,
safranina, nie pozostaj¹ bez wp³ywu na zawartoœæ danych zapisanych na noœnikach CD i DVD. W przypadku dwóch na szeœæ przebadanych p³yt CD-R nast¹pi³a
czêœciowa utrata danych (b³¹d przy kopiowaniu zawartoœci p³yty na twardy dysk komputera). W razie ujawniania odwzorowañ linii papilarnych na p³ytach CD i DVD
nale¿y zawsze pamiêtaæ o mo¿liwoœci wykorzystania
tych noœników danych do innych badañ kryminalistycznych, trzeba zatem ustaliæ ich kolejnoœæ. Wszelkie w¹tpliwoœci powinno siê konsultowaæ ze zlecaj¹cym badanie, informuj¹c go o mo¿liwoœci utraty zawartych na badanych p³ytach CD i DVD danych, których odzyskanie
mo¿e wi¹zaæ siê z dodatkowymi kosztami lub nawet
okazaæ siê niemo¿liwe.
Z przeprowadzonych badañ wynika, ¿e metod¹ daj¹c¹ najlepsze efekty ujawniania œladów linii papilarnych jest metoda polimeryzacji cyjanoakrylanów. PóŸniejsze kontrastowanie ujawnionych odwzorowañ linii
papilarnych barwnikami fluorescencyjnymi: Ardroksem
i safranin¹, przynios³y pogorszenie rezultatów. A zatem, zgodnie z dobr¹ praktyk¹, ujawnione odwzorowania linii papilarnych nale¿y zabezpieczaæ fotograficznie
po zastosowaniu ka¿dej z metod.
Tomasz Kulczyk
Tomasz Szczepañski
ryc. i tab. autorzy
BIBLIOGRAFIA
1. Jasuja O.P., Gagan Deep Singh, Sodhi G.S.: Development of latent fingerprints on compact disc and its effect on
subsequent data recovery, „Forensic Science International” 2006, 156 s. 237–241.
2. Manual of fingerprint development techniques, Kent T.,
Ed., 2nd ed., Home Office, Police Scientific Development
Branch: Sandridge, UK, 1998.
3. Przewodnik po metodach wizualizacji œladów daktyloskopijnych, praca zbiorowa pod red. M. Rybczyñskiej-Królik
i M. Pêka³y, Wydawnictwo Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego KGP, Warszawa 2006.
4. www.wikipedia.org.
51