18. Republika Rzymska-int

Republika Rzymska
1. Republika i jej społeczeństwo


Od 509 roku p.n.e. Rzym jest republiką
Na podstawie tekstu ze s. 163-164 uzupełnić diagram
SPOŁECZEŃSTWO
RZYMSKIE
Patrycjusze
Plebejusze
Niewolnicy
PATRYCJUSZE




Sprawowali większość urzędów
Kontrolowali wymiar sprawiedliwości
Należała do nich większość ziem podbijanych przez Rzym
Byli najbardziej majętną grupą społeczną
PLEBEJUSZE



Nie posiadali niemal żadnych praw politycznych, w tym
prawa do sprawowania urzędów
Często byli zależni od patrycjuszy
Należeli do nich zarówno ubodzy chłopi, jak i ludzie
bogaci
NIEWOLNICY




Zajmowali najniższą pozycję w społeczeństwie
Stanowili własność wyższych grup społecznych
Można ich było wykorzystać do dowolnych prac
Niektórzy z nich byli wyzwalani
2. Władze republiki rzymskiej
a) magistratura
Na postawie schematu s. 166-167 uzupełnijcie tabelę
Urząd
Dyktator
Konsul
Pretor
Cenzor
Edyl
Trybun ludowy
Kompetencje
Kto wybierał lub powoływał
osobę na ten urząd?
Magistratura





wybierani najczęściej na rok
nie otrzymywali diet, sami ponosili wydatki z własnych
dochodów;
urząd był zaszczytem (honores);
nie ponosili odpowiedzialności politycznej za
sprawowany urząd
urzędy sprawowane były kolegialnie;
Kwestorzy



Czterech urzędników
pomocnicy konsula w sprawach finansowych,
ściągali podatki z terenów podbitych przez Rzym
Edylowie kurulni i plebejscy




podlegały im sprawy bezpieczeństwa i porządku w
Mieście,
dbanie o zaopatrzenie w żywność i wodę
urządzanie igrzysk
ściąganie podatków w samym Rzymie
Cenzorowie





dwaj wybierani na pięć lat, lecz władzę swą faktycznie
sprawowali tylko przez 18 miesięcy;
przeprowadzali majątkowy spis ludności (census) i
podział na centurie oraz trybusy;
sporządzali listy senatorów spośród byłych członków
magistratury;
wyznaczali wysokość ceł i podatków,
zawierali kontrakty na wykonanie robót
publicznych (budowa dróg, akweduktów etc.)
Pretorzy



w liczbie dwóch (wybieranych na rok)
zajmowali się utrzymywaniem porządku w Mieście
na terenie miasta mięli prawo sądzenia praw
cywilnych i karnych
Konsulowie








wybierani na rok w liczbie dwóch spośród patrycjuszy
władza wykonawcza i naczelne dowództwo armii;
władzę najwyższą w Rzymie i poza jego granicami w
wypadku wojny
zwoływali zgromadzenia centurialne, trybusowe i
posiedzenia senatu;
każdy konsul miał prawo weta wobec decyzji swojego
kolegi;
na obszarze Rzymu władza konsulów była ograniczona
możliwością zastosowania weta przez trybunów ludowych;
interpretowali auspicia, czyli oficjalne wróżby, których celem
było poznanie woli bogów;
konsulowi towarzyszyło 12 liktorów z pękami rózeg (fasces)
Dyktator



Dyktator był powoływany w sytuacjach nadzwyczajnych
najwyżej na okres sześciu miesięcy
wybierał go senat, a zatwierdzał konsul;
posiadał najwyższą władzę, a jego zarządzenia nie
podlegały apelacji;
Trybunowie ludowi




w liczbie dziesięciu
pilnowali interesów plebsu;
mieli prawo weta i inicjatywy ustawodawczej,
aresztowania urzędników, zwoływania
zgromadzeń;
przysługiwała im nietykalność osobista
b) senat



składał się z byłych urzędników (konsulów, pretorów, a
pod koniec republiki także edylów) zasiadających
dożywotnio;
liczba senatorów początkowo wynosiła 300, w czasach
Sulli wzrosła do 600, a za dyktatury Juliusza
Cezara do 900
Kompetencje senatu









senat zatwierdzał ustawy uchwalane przez
zgromadzenia centurialne i trybusowe,
wydawał rozporządzenia dotyczące bezpieczeństwa
publicznego, spraw kultu i urządzeń miejskich;
w dziedzinie spraw skarbowych ustalał wysokość podatków,
decydował o sprzedaży ziemi publicznej, ustalał wydatki z
budżetu;
decydował o dostawach żywności i pieniędzy dla armii i
przydzielał dowództwo
kierował polityką zagraniczną i wewnętrzną
przyjmował obcych posłów i wysyłał rzymskich;
w sytuacjach zagrożenia państwa decydował, czy należy mianować
dyktatora;
wyznaczał namiestników prowincji
c) Zgromadzenie ludowe


Lud wyrażał swoje opinie w zgromadzeniach ludowych
tzw. komicjach – funkcje ustawodawcze, wyborcze i
sądownicze
Zwoływane na wniosek urzędników, którzy
przedstawiali na nich swoje projekty

Komicje centurialne – podział społeczeństwa na
centurie, z których każda miała po 1 głosie
wybierały konsulów i pretorów
decydowały o wojnie i pokoju;

Głównie dla najbogatszych



Komicje trybusowe – podział wg tribusów (jednostek
terytorialnych)
Wybór kwestorów i edylów
Uchwalanie praw

Majątek nie miał tu znaczenia



Komicje kurialne – najstarsza i jedynie formalna
rola
3. Walka o prawa plebejuszy



1.
2.


Armia rzymska głównie złożona z plebejuszy, którzy nie mają
praw
494 p.n.e. plebejusze powołoali do istnienia plebejusza
ludowego oraz zgromadzenie plebejskie
449 p.n.e. Prawo XII tablic
Brak równości wszystkich obywateli, ale
Ogólne zasady dla wszystkich takie same (wcześniej
patrycjuszowscy sędziowie rozstrzygali sprawy wg własnego
uznania)
Z czasem zniesiono zakaz małżeństw patrycjuszy z
plebejuszami
Od IV w. p.n.e. konsulami mogli być też plebejusze, a uchwały
zgromadzeń plebejskich miały moc prawną


IV/III w. p.n.e. wygasł konflikt, zrównano prawa
Powstała nowa grupa nobilitas – członkowie dawnych
rodów patrycjuszy, do których dołączyli najwybitniejsi
plebejusze