Fragment książki - Swiatksiazki.pl

Projekt okładki i stron tytułowych
Radosław Krawczyk
Redaktor prowadzący
Agnieszka Szymańska
Redaktor merytoryczny
Jacek Biernacki
Redaktor techniczny
Marcin Adamczyk
Korekta
Sylwia Kompanowska
Copyright © by Bellona Spółka Akcyjna, Warszawa 2016
Wszystkie prawa zastrzeżone. Żaden fragment książki nie może być
w jakikolwiek sposób powielony albo włączony do jakiejkolwiek bazy
odtwarzania elektronicznego oraz mechanicznego bez uzyskania wcześniejszej
zgody właściciela praw autorskich.
Zapraszamy na strony:
www.bellona.pl,
www.ksiegarnia.bellona.pl
Dołącz do nas na Facebooku
www.facebook.com/Wydawnictwo.Bellona
Nasz adres:
Bellona Spółka Akcyjna
ul. Bema 87, 01–233 Warszawa
Dział Wysyłki:
tel. 22 457 03 02, 22 457 03 06, 22 457 03 78
fax 22 652 27 01
e-mail: [email protected]
ISBN 978-83-11-14195-7
Nr ew. 11957
Spis treÂci
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Rozdział I
Wojna ponad wszystko.
Podbój barbarzyńskiej Hiszpanii przez Rzym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Rozdział II
Strach z północy.
Wojny z cymbrami i teutonami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Rozdział III
Armia rzymska w II i I w. p.n.e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Rozdział IV
Niepohamowana ambicja i chciwość.
Podbój Galii przez Cezara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Rozdział V
Pierwszy odwrót – Germania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
Rozdział VI
Podbój Brytanii w I w. n.e. – niepełne zwycięstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Rozdział VII
Armia rzymska w I i II w. n.e. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
Rozdział VIII
Wojny dackie – ostatni podbój . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
Rozdział IX
Wojna na wyniszczenie – wojny markomańskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
—5—
Rozdział X
Germanie w III i IV w. – początek końca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
Rozdział XI
Armia rzymska w III–V w. n.e. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
Rozdział XII
Hunowie.
Początek wielkiej wędrówki ludów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
Rozdział XIII
Bitwa pod Adrianopolem.
Śmierć cesarza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
Rozdział XIV
Rzym wzięty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293
Rozdział XV
Rekonkwista, wojny domowe, barbarzyńcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313
Rozdział XVI
Hunowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333
Rozdział XVII
Kres imperium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359
Główni cesarze rzymscy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378
Cesarze wschodniorzymscy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379
Cesarze zachodniorzymscy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379
Królestwa barbarzyńców
Władcy Hunów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 380
Władcy Wandalów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 380
Władcy Wizygotów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 380
Władcy Franków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 380
Władcy Burgundów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 380
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381
Źródła ilustracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 383
Rozdział I
Wojna ponad
wszystko
podbój barbarzy¡skiej Hiszpanii przez Rzym
odczas II wojny punickiej Rzymianie opanowali tereny południowej i wschodniej Hiszpanii.
Zarówno wnętrze, jak i zachodnia część
Półwyspu Iberyjskiego pozostawały
jeszcze pod panowaniem niepodległych
plemion. Do grona najważniejszych
z nich należeli: Iberowie, Celtyberowie,
Luzytanie oraz Gallekowie. Celtyberowie wykształcili się ze zmieszania ludności iberyjskiej z celtycką. Grupy plemion dzieliły się na mniejsze plemiona,
a te z kolei na coś w rodzaju rodowych
klanów. Zamieszkiwały one głównie
górzyste, nieurodzajne, na pierwszy
rzut oka nieciekawe tereny, które nie
powinny być przedmiotem zainteresowania ościennych państw. Były to
jednak ziemie obfitujące w różnego
rodzaju surowce niezbędne do rozwoju
ówczesnych państw. Stąd Imperium
Rzymskie, a wcześniej Kartagina zainteresowały się wnętrzem Półwyspu Iberyjskiego, z czasem rozpoczynając systematyczny podbój tej krainy. W ten
P
sposób rozpoczął się w dziejach Rzymu
prawie 200-letni okres zaborczych wojen z barbarzyńcami, podjętych w celu
pozyskania surowców lub po to, aby
osiągnąć bezpieczne, naturalne granice
oparte o pasma górskie czy duże rzeki.
Wojny miały nieraz charakter prewencyjny lub interwencji karnych i były
na przykład podejmowane w odwecie
za łupieżcze najazdy na terytorium
Imperium lub jego sprzymierzeńców.
Przy okazji dokonywano zaboru kolejnych ziem. Ponadto często na terenach opanowanych przez Rzym wybuchały powstania z powodu nieprzestrzegania przez urzędników Imperium
traktatów lub ich zdzierstwa i wyzyskiwania przez nich podbitych ludów.
Nieraz te bunty popierały sąsiednie
ludy, dostarczając zarówno zbrojnych,
jak i pomocy materialnej powstańcom,
tym samym dając Rzymianom pretekst
do ataku na ich terytorium.
Hiszpańskie ludy autochtoniczne
zamieszkiwały osady głównie o cha-
— 12 —
Dama z Elche,
iberyjska rzeźba
polichromowana
z IV wieku p.n.e.
rakterze wiosek. Większe osady liczące
kilkuset mieszkańców Rzymianie nazywali miastami, co miało raczej dodać
splendoru zwycięskim wodzom, niż
oddawało stan faktyczny. Te osady
były pozbawione struktur miejskich
typowych dla ówczesnych miast basenu
Morza Śródziemnego, takich jak: publiczne fora – rynki, monumentalne budowle miejskie – świątynie, budowle
publiczne czy regularna siatka ulic.
Pod wpływem wojen z Kartaginą, a na-
stępnie z Rzymem ekonomiczne i polityczne centralne ośrodki poszczególnych plemion zaczęły przekształcać
się w protomiasta zwane oppidiami.
Z reguły znajdowały się na wzgórzach
lub w innych dogodnych do obrony
miejscach. Były otoczone fortyfikacjami,
głównie kamiennymi. Powstawały także
mniejsze forty w niedostępnych partiach
gór, chroniące szlaki lub spełniające
funkcję refugiów, czyli miejsc, w których
w razie wojny mogli szukać schronienia
— 13 —
Wojownik z Osuny
– kamienny relief
z III wieku p.n.e
odnaleziony
w miejscowości
Osuna
w Andaluzji,
przedstawiający
Ibera uzbrojonego
w miecz typu
falcata i owalną
tarczę
okoliczni mieszkańcy. W ten sposób
następowało wzmocnienie potencjału
obronnego kraju.
Mieszkańcy Hiszpanii byli silnie
zmilitaryzowanym społeczeństwem.
Wojna była dla nich chlebem powszednim, uświęconym magicznymi praktykami. Istniał kult broni, jej wydanie
wrogowi powodowało utratę części
własnej osobowości, godności i honoru.
Główną rolę w walce odgrywała arystokracja. Z reguły to właśnie spośród
niej wybierani byli przez zgromadzenie
ogółu danej społeczności wodzowie.
Mobilizacja była przeprowadzana na
zasadach pospolitego ruszenia, przy
czym arystokraci w zależności od zasobów materialnych posiadali większe
lub mniejsze własne drużyny zbrojnych.
— 14 —
Pierwotnie mieszkańcy Hiszpanii
ruszali do boju uzbrojeni w małe okrągłe
tarcze typu targes (miały około 40–50
cm średnicy), obosieczne miecze typu
celtyckiego (około 80 cm długości)
lub falcata – posiadały zakrzywione
ostrze sieczne, oszczepy używane do
wstępnej walki, włócznie o długości
około 2 m. Pod wpływem kontaktów
z Celtami i późniejszych walk z Kartaginą w III w. p.n.e. weszły do użytku
owalne tarcze typu celtyckiego oraz
ciężkie oszczepy kute całkowicie z żelaza
zwane saunion. Niektórzy bogatsi wojownicy ochraniali swoje ciało zbrojami
uplecionymi z łańcuszków lub pancerzami z usztywnionego kordu, a także
okrągłymi hełmami z ochroną karku.
Niektórzy wojownicy swój tors chronili
metalowymi prostokątnymi pektorałami
zasłaniającymi większość środkowej
partii klatki piersiowej i pleców. Pektorał
mógł się składać z samego napierśnika
lub napierśnika i naplecznika. Były one
przymocowywane za pomocą skórzanych szelek do torsu. Jazda była uzbrojona podobnie jak piechota, przy czym
w tej formacji nie używano tarcz typu
celtyckiego i oszczepów saunion. Wojownicy tworzyli trzy podstawowe formacje bojowe: jazdę oraz ciężką i lekką
piechotę, z tym że ciężką piechotę tworzyły raczej drużyny przyboczne wodzów lub bogatych arystokratów. Mimo
wielkiej waleczności i odwagi wojownicy
zamieszkujący Hiszpanię nie wypracowali dyscypliny na polu walki, atakowali
wroga bezwładną masą lub oddziałami
ustawionymi w klin. Tym samym stawali
się łatwym łupem dla zdyscyplinowanej
armii rzymskiej.
Poczàtek
– Porcjusz Katon
W 197 r. p.n.e. na terenach Hiszpanii
Rzymianie utworzyli dwie prowincje:
Hiszpanię Bliższą obejmującą teren
współczesnej Katalonii i wybrzeży Aragonii oraz Hiszpanię Dalszą, do której
należały tereny współczesnej Andaluzji.
— 15 —
Iber grający
na rogu, relief
kamienny z Osuny
z II wieku p.n.e.