docDental Tribune International
download 
Reklamacja Transkrypt
Dental Tribune International
DTP1008_01-03_News 21.10.2008 11:44 Uhr Seite 1 DENTAL TRIBUNE The World’s Dental Newspaper · Polish Edition ISSN 1730-315X PAŹDZIERNIK 2008 VOL. 6, NR 10 CENA: 9,50 zł OPINIE PRAKTYKA PERSPEKTYWY WYDARZENIA Rejestry medyczne bez granic Być może w niedalekiej przyszłości przyjmowanie pacjenta z zagranicy będzie wymagało dużo mniej skomplikowanych procedur niż dotychczas. Komisja Europejska podjęła nowe inicjatywy mające na celu ułatwienie wymiany danych pomiędzy rejestrami medycznymi różnych państw Unii Europejskiej. Niewidzialne zagrożenie Konieczność zabezpieczania lekarzy i pacjentów przed możliwością zakażenia w gabinecie stomatologicznym już od dawna nie podlega dyskusji. Praktyka odbiega jednak znacznie od wymogów, które mają spełniać procesy czyszczenia, dezynfekcji i sterylizacji. Zasadą nadrzędną powinno być zachowanie konsekwencji w działaniach profilaktycznych. Strona 9 Nóż elektrochirurgiczny Spośród metod leczenia elektrochirurgicznego największe zastosowanie w stomatologii ma obecnie diatermia. Jest to tańsza alternatywa dla laserów, stosowana do wykonywania niewielkich zabiegów chirurgicznych oraz do koagulacji tkanek po tzw. zabiegach na ostro. Jakie możliwości daje dziś stosowanie technik elektrochirurgicznych? Strona 12 CEDE 2008 W sobotę, 27. września zakończyła się XVIII Środkowoeuropejska Wystawa Produktów Stomatologicznych CEDE 2008 – była to pierwsza edycja w Poznaniu. Nowe miejsce okazało się bardzo wygodne i przyjazne tak dla wystawców, jak i dla zwiedzających. Zapraszamy do przeczytania i obejrzenia pełnej relacji z targów na stronach Dental Tribune CEDE 2008 Special. Strona 19 www.amadar.pl Strona 2 AD Coraz bliższe plany podziału NFZ Marzena Bojarczuk, Dental Tribune Polska Jeszcze tylko niecałe 2 lata Narodowy Fundusz Zdrowia będzie działał na obecnych zasadach. W 2010 r. dojdzie bowiem do podziału tej instytucji. Zamiast 16 oddziałów wojewódzkich, jak to ma miejsce obecnie, powstać ma 7 funduszy, a nadzór nad nimi będzie sprawował nowo powołany urząd. Rząd chce podzielić NFZ na kilka regionalnych towarzystw ubezpieczeniowych. Odpowiedni projekt ustawy w tej sprawie od pewnego czasu poddawany jest konsultacjom społecznym i ocenie ekspertów. Plan zakłada, że już za 2 lata Fundusz zostanie podzielony na 7 części. Najważniejszym założeniem projektu nowych regulacji prawnych jest decentralizacja i demonopolizacja Narodowego Funduszu Zdrowia. Siedziby towarzystw będą mieściły się w największych miastach Polski: Warszawie, Wrocławiu, Poznaniu, Łodzi, Krakowie, Katowicach i Gdańsku. Obecnie istniejące placówki NFZ zostaną wchłonięte przez nowe fundusze, które przejmą wszystkie umowy i kontrakty zawarte ze świadczeniodawcami. W pierwszym etapie reformy systemu ubezpieczeń zdrowotnych, pacjenci nie będą mogli dowolnie wybierać przynależności do funduszu. Przynależność ta – podobnie jak teraz – zależeć będzie od miejsca zameldowania. Autorzy zmian zakładają, że każdy z nowych funduszy przejmie co najmniej 10% ogółu osób ubezpieczonych w kraju. ]REDF]\Ą]QDF]\XZLHU]\Ą Wg projektu, do 2011 r. fundusze zyskają możliwość podpisywania kontraktów z placówkami medycznymi z całego kraju. Co ważne, świadczeniodawcy będą mogli zawierać umowy z kilkoma płatnikami, a pacjenci uzyskają pełną dowolność w wyborze ubezpieczyciela. Dzięki GXCB-500™, stworzonemu na bazie i-CAT®, planowanie wszelkich zabiegów w Twoim gabinecie stało się łatwiejsze. Perfekcyjny dla implantologii, GXCB-500 obrazuje struktury tkankowe w postaci wirtualnej, eliminując ryzyko błędnej oceny przebiegu kanału żuchwy lub osłabionej kości. Ostatni etap zmian systemu zaplanowano na r. 2012 – wówczas oprócz funduszy publicznych równolegle będą mogły działać także prywatne. Wtedy pacjenci będą mogli całkowicie zrezygnować z publicznego systemu i wpłacać składkę zdrowotną do prywatnego, wybranego samodzielnie ubezpieczyciela. Zdaniem ekspertów, aby zmiany miały sens i przyniosły oczekiwane korzyści, należy jak najszybciej przystąpić do przekształceń zakładów opieki zdrowotnej w spółki prawa handlowego. Wraz ze zmianami prawnymi w ZOZ-ach znacząco ma się poprawić poziom i jakość świadczonych usług medycznych. W związku z decentralizacją NFZ już w przyszłym roku ma powstać Urząd Nadzoru Ubezpieczeń Zdrowotnych, który zajmie się kontrolą funkcjonowania funduszy. DT GXCB-500 oferuje kompletne trójwymiarowe zdjęcia i z łatwością daje się przełączyć w tryb panoramicznych zdjęć 2D, bez konieczności zmiany sensora. Towarzyszy temu niespotykana jakość skanów i rewelacyjnie krótki czas rekonstrukcji obrazu. Nowy wymiar diagnostyki w przystępnej cenie… tylko od firmy Gendex. Aby dowiedzieć się więcej odwiedź www.GXCB500.com GENT s.c. ul. Grzegórzecka 104 31-559 Kraków tel +48 12 294 40 15 fax +48 12 292 17 18 [email protected] www.gendex.pl KaVo Polska Polska Sp. KaVo Sp.z zo.o. o.o. Ul. 251p.405 ul. Pomorska Pomorska 251 92-213 Łód 92-213 Łódź Tel. 0 4242675 36 tel +48 67575 75 36 Fax. 0 4242675 35 fax +48 675 75 75 35 [email protected] [email protected] www.kavo.pl www.kavo.pl Odkryj nowy GXCB-500 - najnowszą technologię w obrazowaniu 3D Q Standardowy skan - 8x8 cm Q Rozszerzona średnica skanu (EDS) – 14x8 cm Q Czas skanowania - 8,9 sekundy Q Czas rekonstrukcji 3D - mniej niż 20 sekund Q Małe rozmiary plików dla łatwego przesyłania danych Q Łatwa instalacja, małe wymiary DTP1008_01-03_News 2 21.10.2008 11:44 Uhr Seite 2 DENTAL TRIBUNE Opinie Polish Edition Zmniejsza się zainteresowanie publiczną opieką dentystyczną Ponad 60% Polaków nie korzysta z usług publicznej stomatologii, a wielu z nich w ogóle nie chodzi do dentysty. Specjaliści uważają, że grupa ta będzie się powiększać, jednak tylko jej część pozostanie pod opieką dentystów sektora niepublicznego. Wg danych Naczelnej Izby Lekarskiej, w Polsce na 10.000 mieszkańców nie przypada nawet jeden lekarz dentysta zatrudniony w publicznej placówce służby zdrowia. Łącznie w publicznych i prywatnych placówkach ochrony zdrowia zatrudnionych jest obecnie ponad 21.000 lekarzy dentystów, choć w rejestrach Okrę- gowych Izb Lekarskich figuruje ich ponad 30.000. Przyczyn takiej sytuacji należy upatrywać nie tylko w niekorzystnym dla dentystów polskim systemie organizacji i finansowania usług medycznych, czy też niskich dochodach dużej części społeczeństwa, ale przede wszystkim w poziomie świadomości i edukacji zdrowotnej, a jest on niepokojąco niski. Z badań wynika, że ponad 60% polskich matek nie zgłasza się z dzieckiem do dentysty przed ukończeniem przez nie 3 lat. Wiele nie robi tego także później. Efekty takiego postępowania widoczne są już w przedszkolach i szkołach podstawowych. Zaledwie 43% dzieci rozpoczynających edukację przedszkolną (ukończony 3. r.ż.) nie ma oznak próchnicy, a 25% młodzieży w wieku 18 lat ma już usunięty co najmniej jeden ząb stały. DT Rejestry medyczne bez granic Komisja Europejska podjęła nowe inicjatywy mające na celu ułatwienie wymiany danych pomiędzy rejestrami medycznymi różnych państw UE. Przedstawiciele Komisji uważają, że każdy lekarz w Unii Europejskiej powinien mieć dostęp nie tylko do danych pacjentów ze swojego kraju, ale także obywateli innych państw członkowskich, którzy mogą w czasie pobytu na terenie Unii lub podróży po krajach Wspólnoty znaleźć się w sytuacji, kiedy potrzebować będą fachowej pomocy i porady medycznej. „Podróże w Unii Europejskiej uważane są za oczywiste do chwili, gdy nie zdarzy się coś nieoczekiwanego. Wówczas zaczynają się problemy – nawet, kiedy człowiek jest teoretycznie na to przygotowany” – mówi Viviane Reding, komisarz UE ds. społeczeństwa informacyjnego i mediów. „Dlatego właśnie inicjatywy Unii Europejskiej w tym ª Lekarzom przed specjalizacją już nie zagraża bezrobocie AD Since our beginnings, we have always been focused on quality and innovation toward the battle against cross - contamination and infections. In the last 20 years, we have ensured safety and protection to you and your patients, with advanced and reliable products. Tools that represent the ideal solution for who is operating in dentistry, implantology/oral surgery and general surgery. With Omnia sure to be safe. W związku z pojawiającymi się informacjami dotyczącymi młodych lekarzy, którzy po zakończeniu stażu podyplomowego, a przed rozpoczęciem specjalizacji musieliby przez 5 miesięcy pozostawać na bezrobociu, Ministerstwo Zdrowia wystosowało oficjalny komunikat w tej sprawie. „Intencją kierownictwa Ministerstwa Zdrowia od samego początku jest kompleksowa reforma kształcenia specjalizacyjnego, szczególnie w zakresie skrócenia okresu zdobywania tytułu lekarza specjalisty. Jednym z jej ważnych elementów jest skrócenie czasu pomiędzy zakończeniem stażu podyplomowego a rozpoczęciem specjalizacji w trybie rezydentury” – czytamy w komunikacie. www.omniasrl.com OMNIA S.p.A. Via F. Delnevo, 190 - 43036 Fidenza (PR) Italy - Tel. +39 0524 527453 - Fax +39 0524 525230 Rzecznik MZ zapewnia, że obietnica kierownictwa Ministerstwa Zdrowia zostanie dotrzymana, a młodzi lekarze, którzy kończą staż podyplomowy w październiku br. będą mogli do 30. października 2008 r. złożyć wniosek do postępowania kwalifikacyjnego w celu uzyskania możliwości pracy w trybie rezydentury w wybranej dziedzinie medycyny. Postępowanie kwalifikacyjne będzie prowadzone w okresie 1-15. br. Wojewódzkie Centra Zdrowia Publicznego zobowiązane są do wydania skierowania do odbycia specjalizacji do 30. listopada. Ministerstwo podkreśla, że w tej sytuacji po raz pierwszy od kilku lat młodzi lekarze rozpoczynający specjalizacje nie będą zmuszeni do rejestrowania się w urzędach pracy jako osoby bezrobotne, ale rozpoczną specjalizację w wybranej przez siebie dziedzinie. Planowana zmiana trybu specjalizacji na tzw. specjalizacje „modułowe” i w konsekwencji skrócenie czasu ich trwania odbędzie się na mocy nowelizacji ustawy, nad którą obecnie pracuje Ministerstwo Zdrowia. DT Na podst.: MZ. O wydawcy Wydawca : Biuro w Polsce: Dental Tribune Polska Sp. z o.o. Al. Jerozolimskie 44, 00-024 Warszawa Tel.: (22) 433 63 63 Fax: (22) 433 63 64 [email protected] www.dental-tribune.com Zespół redakcyjny: Konsultacja naukowa: Prof. zw. dr hab. med. Leszek Kryst Redaktor naczelna: Magdalena Wojtkiewicz-Stępień [email protected] Tłumacze: Ewa Aleksińska Marcin Aleksiński Ewa Ganowicz Redakcja i korekta tekstów: Marzena Bojarczuk Marketing i reklama: Grzegorz Rosiak, [email protected] Tel.: (22) 433 63 62 Informacje w sprawie prenumeraty: Dental Tribune Polska Sp. z o.o., [email protected] Tel.: (22) 433 63 62 Nakład: 10.000 egz. Wydawca i redakcja nie ponoszą odpowiedzialności za treść reklam i ogłoszeń. Publikacja ta jest przeznaczona dla osób uprawnionych do wystawiania recept oraz osób prowadzących obrót produktami leczniczymi w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (Dz. U. Nr 126, poz. 1381, z późn. zmianami i rozporządzeniami). Redakcja Dental Tribune dokłada wszelkich starań, aby publikować artykuły kliniczne oraz informacje od producentów jak najrzetelniej. Nie możemy odpowiadać za informacje, podawane przez producentów. Wydawca nie odpowiada również za nazwy produktów oraz informacje o nich, podawane przez ogłoszeniodawców. Opinie przedstawiane przez autorów nie są stanowiskiem redakcji Dental Tribune. DENTAL TRIBUNE The World’s Dental Newspaper Dental Tribune makes every effort to report clinical information and manufacturer’s product news accurately, but cannot assume responsibility for the validity of product claims, or for typographical errors. The publishers also do not assume responsibility for product names or claims, or statements made by advertisers. Opinions expressed by authors are their own and may not reflect those of Dental Tribune International. DENTAL TRIBUNE Published by Publisher Torsten Oemus Group Editor Daniel Zimmermann [email protected] President/CEO Peter Witteczek [email protected] Executive Vice President Finance Dan Wunderlich [email protected] Managing Editor Jeannette Enders [email protected] License Inquiries Jörg Warschat [email protected] Product Manager Bernhard Moldenhauer [email protected] Accounting Manuela Hunger [email protected] Production Executive Gernot Meyer [email protected] Marketing & Sales Services Daniela Zierke [email protected] Ad Production Manager Marius Mezger [email protected] Design Manager Matthias Abicht [email protected] Regional Offices Europe Daniela Zierke Holbeinstr. 29 04229, Leipzig Germany Tel.: +49-341-4 84 74-302 Fax: +49-341-4 84 74-173 [email protected] www.dti-publishing.com Asia Pacific Tony Lo Room A, 26F, 389 King’s Road North Point, Hong Kong Tel.: +852-3113-6177 Fax: +852-3113-6199 The Americas Anna Wlodarczyk 213 West 35th Street, Suite 801 New York, NY 10001 Tel.: +1-212-244-7181 Fax: +1-212-244-7185 © 2008, Dental Tribune International GmbH. All rights reserved. DTP1008_01-03_News 21.10.2008 11:44 Uhr DENTAL TRIBUNE ª zakresie mają usuwać bariery językowe, administracyjne i techniczne, ułatwiając korzystanie z opieki zdrowotnej, także w czasie pobytu poza własnym krajem”– dodaje. Nowe inicjatywy to: zalecenie w sprawie transgranicznej interoperacyjności elektronicznych rejestrów medycznych (electronic health record – EHR) oraz projekt Inteligentnych Otwartych Usług (Smart Open Services – SOS). W ciągu najbliższych 3 lat projekt SOS zasilony zostanie środkami w wysokości ponad 22 mln euro. Uczestniczy w nim 12 państw członkowskich oraz podmioty gospodarcze. Przedsięwzięcie to ma na celu likwidację trudności, z jakimi spotykają się lekarze w przypadku Czas liczenia punktów 5. listopada br. kończy się I okres rozliczeniowy obowiązkowego doskonalenia zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów, którzy uzyskali prawo wykonywania zawodu przed 5. listopada 2004 r. Dla pozostałych lekarzy I okres rozliczeniowy kończy się 48 miesięcy po dniu uzyskania prawa wykonywania zawodu. I okres rozliczeniowy objął największą liczbę lekarzy i lekarzy dentystów. W tym czasie każdy z nich musiał uzyskać co najmniej 200 punktów edukacyjnych. Aby udokumentować dopełnienie obowiązku doskonalenia zawodowego w I okresie rozliczeniowym, należy posiadać stosowne zaświadczenia, które jednak nie mogą być wydane później niż 5. listopada br. Punkty edukacyjne można uzyskać m.in. za udział w konferencjach i sympozjach naukowych, wygłoszenie wykładu na takich spotkaniach, publikację autorskich artykułów na łamach specjalistycznej prasy, a także za prenumeratę czasopism i magazynów branżowych. Przepisy nakazujące obowiązek doskonalenia zawodowego dotyczą wszystkich lekarzy i lekarzy dentystów – także tych, którzy wykonują zawód za granicami kraju. Dopóki lekarz posiada prawo wykonywania zawodu na terenie Polski, podlega polskim przepisom dotyczącym realizacji obowiązku doskonalenia zawodowego, określonym w Ustawie z 5.12.2006 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz w rozporządzeniu będącym aktem wykonawczym do tej ustawy. Dokumenty ewidencji przebiegu doskonalenia zawodowego wydane przed wejściem w życie tego rozporządzenia także zachowują moc, a punkty edukacyjne uzyskane przed 5.12.2006 r. zalicza się do I okresu rozliczeniowego. Przed przystąpieniem do przygotowania dokumentacji szkoleniowej należy zapoznać się z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 6.10.2004 r. w sprawie sposobów dopełnienia obowiązku doskonalenia zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów (Dz. U. nr 231, poz. 2326). Zawiera ono wykaz form doskonalenia zawodowego, liczbę punktów wraz z limitami za poszczególne formy oraz sposoby ich udokumentowania. DT Seite 3 Opinie Polish Edition pacjentów poszukujących pomocy medycznej w czasie pobytu za granicą. Wśród trudności tych należy wymienić przepisanie kolejnej dawki ważnego leku zgubionego przez pacjenta, informowanie lekarzy posługujących się obcym językiem o stanie zdrowia pacjenta, diagnozowanie chorób. Chociaż niektóre z państw członkowskich posługują się elektronicznymi rejestrami medycznymi, to bardzo często nie ma możliwości przekazywania danych po- między poszczególnymi (krajowymi) systemami. Przyczyny są różne – od niejednolitych standardów zbierania i przechowywania danych, poprzez bariery językowe do braku zunifikowanego systemu informatycznego. SOS będzie dążył do zapewnienia kompatybilności elektronicznych informacji medycznych niezależnie od języka, w jakim zostały stworzone, czy zaawansowania technologicznego użytkowników, bez potrzeby ustanawiania wspól- nego systemu w całej Europie. Pozwoli to pracownikom służby zdrowia na elektroniczny dostęp do danych pacjenta z innego kraju w ich własnym języku, przy użyciu różnych technologii i systemów. Rozwiązanie to umożliwi także aptekom elektroniczne przetwarzanie recept z innych państw członkowskich. W nagłych przypadkach dostęp do informacji medycznych może być niezbędny w aspekcie ratowania zdrowia i życia. Zalecenie w sprawie transgra- 3 nicznej interoperacyjności systemów elektronicznych rejestrów medycznych (EHR) jest pierwszym dokumentem Wspólnoty kompleksowo opisującym kroki, które państwa członkowskie powinny podjąć w celu ustanowienia rejestru medycznego spójnego z systemami innych państw członkowskich. Głównym celem tej inicjatywy jest zapewnienie pacjentom – w dowolnym miejscu i czasie – dostępu do ważnych informacji na ich temat przechowywanych w systemach elektronicznych rejestrów medycznych. DT AD DTP1008_04-05_GNYDM 4 21.10.2008 15:56 Uhr Seite 4 DENTAL TRIBUNE Opinie „Stomatologia na żywo” na kongresie The Greater New York Dental Meeting Wtym roku na kongresie The Greater New York Dental Meeting (GNYDM) będzie można zobaczyć operacje przeprowadzane „na żywo”. Obserwatorzy będą mieli okazję poczuć się tak, jakby siedzieli obok światowej sławy klinicystów wykonujących zabiegi na pacjentach w czasie rzeczywistym. Co więcej, to jedyne w swoim rodzaju doświadczenie edukacyjne jest wolne od wszelkich opłat. Podczas pierwszego tego ro- dzaju spotkania dr Robert Edwab – Dyrektor Naczelny kongresu The Greater New York Dental Meeting powiedział: „Oglądanie zabiegów dentystycznych na żywo, w przeciwieństwie do nagrywanych filmów lub pokazów wykonywanych na bezwładnym modelu, stanowi niezwykłą szansę edukacyjną. Z ogromną przyjemnością będziemy prezentować ten unikalny program przez 4 dni trwania targów”. Aż 18 dużych ekranów, o przekątnej 60 cali, zostanie Ryc. 1: Live Dentistry Arena – sala wykładowa GNYDM. umieszczonych w strategicznych punktach obszaru „Arena stomatologii na żywo” (Live Dentistry Arena) tak, aby uczestnicy mogli dokładnie przyglądać się prowadzonym „na żywo” zabiegom demonstracyjnym, wykonywanym przy użyciu najnowszego sprzętu dostępnego na rynku. W sali znajduje się 300 miejsc siedzących. Ze względu na brak opłat, sala bez wątpienia szybko się zapełni, więc zainteresowani wzięciem udziału w wydarzeniu powinni Ryc. 2: Sala operacyjna, zabieg transmitowany jest „na żywo”. przybyć odpowiednio wcześniej, aby uniknąć rozczarowania brakiem miejsc. Podczas kongresu The Greater New York Dental Meeting dentyści będą mieli możliwość nauczenia się od uznanych szkoleniowców wykorzystywania innowacyjnych procedur oraz zapoznania się z najnowszymi materiałami i sprzętem stomatologicznym. Uczestnicy zdobędą wiedzę dentystyczną opartą na doświadczeniu oraz Polish Edition nauczą się technik, które zwiększą zakres ich umiejętności. Organizatorzy kongresu The Greater New York Dental Meeting po raz kolejny zapraszają do udziału w atrakcyjnym programie, który zawiera ponad 300 kursów edukacyjnych (cało- i półdniowe seminaria, 60-minutowe wykłady podzielone tematycznie, warsztaty praktyczne) oraz wiele innych możliwości dydaktycznych. Wiele seminariów i warsztatów będzie prezentowanych także w języku hiszpańskim. Hiszpańskojęzyczne seminaria są dopasowane do zagadnień stomatologicznych dotyczących krajów Ameryki Łacińskiej, z której pochodzą mówcy (Brazylia, Meksyk, Puerto Rico oraz Wenezuela). DT Ryc. 3: Live Dentistry Theater – sala, z której uczestnicy GNYDM mogą obserwować przeprowadzany zabieg. AD Więcej informacji na temat kongresu uzyskać można, odwiedzając siedzibę The Greater New York Dental Meeting: 570 Seventh Avenue, Suite 800, New York, N.Y., 10018-1806, dzwoniąc pod nr tel. (212) 398-6922, fax (212) 398-6934, a także odwiedzając stronę internetową: www.gnydm.com lub pisząc na adres: [email protected]. Organizatorzy kongresu The Greater New York Dental Meeting pomagają w edukacji higienicznej nowojorskich dzieci W programie corocznego kongresu dentystycznego w USA(The Greater New York Dental Meeting – GNYDM) systematycznie poszerzana jest oferta programów edukacyjnych. W tym roku organizatorzy kongresu skupili się na zagadnieniach higieny jamy ustnej dzieci. We współpracy z Federacją Nauczycieli (United Federation of Teachers) oraz firmą Doral Dental USA stworzono program pt.: „Stomatologiczne zdrowie dzieci”. Dzieci ze wszystkich okręgów Nowego Jorku będą dowożone ze swoich lokalnych szkół na kongres The Greater New York Dental Meeting w centrum kongresowym Jacob K. Javits, gdzie w przyjaznej atmosferze będą mogły wziąć udział w szkoleniu z zakresu zagadnień związanych z higieną jamy ustnej. Program rozrywkowy przygotowany dla dzieci będzie obejmował takie kwestie, jak znaczenie higieny jamy ustnej oraz prezentacje technik prawidłowego mycia zębów. Na zakończenie dzieci będą miały możliwość wypróbowania nowonabytych umiejętności. W nauce prawidłowego mycia zębów będą im asystować wolontariusze. Swój czas oraz umiejętności zaoferowali studenci z Wydziału Stomatologii i Higieny Jamy Ustnej Uniwersytetu w Nowym Jorku, Wydziału Technologii Higieny Jamy Ustnej, wolontariusze ze Stowarzyszenia Higieny Jamy Ustnej Miasta Nowy Jork oraz Stowarzyszenia Higieny Jamy Ustnej Miasta New Jersey, tym samym stając się częścią tego niezwykłego programu. Dzieci opuszczą miejsce spotkania wyposażone w szczoteczkę do zębów, pastę oraz nowe informacje na temat zasad prawidłowego dbania o zęby. Aby w programie mogła wziąć udział jak największa liczba dzieci, na zajęcia przeznaczono 3 szkolne dni: poniedziałek, wtorek i środę. Dr Robert Edwab – Dyrektor Naczelny Kongresu powiedział: „Jesteśmy szczęśliwi, mogąc w formie zabawy powiedzieć dzieciom, jak prawidłowo powinny dbać o zdrowie jamy ustnej”. Wg danych zebranych przez Centra Kontroli Chorób oraz Oddział Prewencji Zdrowia Jamy Usntej w USA, próchnica jest jedną z najpowszechniejszych chronicznych chorób zakaźnych występujących wśród amerykańskich dzieci. Problem ten daje o sobie znać stosunkowo wcześnie: 28% dzieci w wieku 2-5 lat ma już próchnicę zębów mlecznych. Do ukończenia 11 lat średnio połowa dzieci cierpi na próchnicę, a w wieku 19 lat próchnica zębów stałych występuje u 2/3 nastolatków. DTP1008_04-05_GNYDM 21.10.2008 15:56 Uhr DENTAL TRIBUNE Seite 5 Opinie Polish Edition Seminaria The Greater New York Dental Meeting 2008 po hiszpańsku Kongres The Greater New York Dental Meeting jest największym i najpopularniejszym wydarzeniem stomatologicznym w USA. Jako członek programu IBP (International Buyer Program) w 2007 r. osiągnął znakomite rezultaty, pozostawiając konkurencję daleko w tyle. W ubiegłym roku na kongresie zarejestrowano 55.687 uczestników, w tym 16.602 dentystów i 4.115 międzynarodowych gości ze 113 krajów. Ze względu na coroczny wzrost liczby uczestników oraz międzynarodowe zainteresowanie, głównym zadaniem organi- Międzynarodowy punkt rejestracyjny kongresu stomatologicznego The Greater New York Dental Meeting. zatorów jest jeszcze lepsze przygotowanie z uwagi na uczestników z zagranicy. Dlatego też wiele nowych programów edukacyjnych będzie prowadzonych w języku hiszpańskim. Wg raportów publikowanych w literaturze stomatologicznej, ponad 50% dentystów na świecie praktykuje w Meksyku, Ameryce Środkowej i Południowej. Z tego powodu organizatorzy kongresu intensywnie pracują nad promowaniem oraz utrzymywaniem pozytywnych stosunków handlowych z tymi częściami świata. Uwzględniając zapowiedzi udziału wielu gości z zagranicy, organizatorzy kongresu podjęli współpracę z Federacją Dentystyczną Ameryki Łacińskiej (FOLA - Federación Odontológica Latino Americana), która reprezentuje dentystów z Dzieci z rodzin o niskich dochodach mają 2 razy więcej obszarów nieleczonej próchnicy niż dzieci z rodzin bogatszych. Choroba ta może powodować ból, niedowagę, a także może być przyczyną nieatrakcyjnego wyglądu. Są to problemy, które mogą często w znacznym stopniu wpływają na sukces edukacyjny dziecka. Takim sytuacjom można zapobiec, ucząc dzieci sposobów prawidłowego mycia zębów i korzystania z nici dentystycznych oraz uświadamiając im, jak istotne jest dbanie o zdrowie zębów i dziąseł. „O ważności zdrowia jamy ustnej należy uczyć już w okresie wczesnego dzieciństwa” – stwierdził dr Clifford Salm, przewodniczący nowojorskiego kongresu. DT Meksyku, Ameryki Środkowej i Południowej. Dzięki wprowadzeniu hiszpańskiej wersji językowej do programu wykładów, międzynarodowi goście mają możliwość skorzysta- nia z seminariów i warsztatów prowadzonych w ich ojczystym języku oraz pełnego uczestniczenia w obradach. Na tegorocznym kongresie wiele warsztatów prowadzonych przez uznanych dentystów z całego świata będzie się odbywało po hisz- pańsku. Klinicyści oferujący hiszpańskojęzyczne kursy wywodzą się z Wenezueli, Puerto Rico, Meksyku i Brazylii. Kursy obejmujące różnorodny zakres tematyczny związany z praktyką stomatologiczną w rozmaitych zakątkach 5 świata, oferowane są po obniżonych cenach. Liczba miejsc jest ograniczona, a biorąc pod uwagę popularność, jaką cieszą się kursy, chętnych do nauki z pewnością nie zabraknie. Przegląd kursów oferowanych w języku hiszpańskim oraz rejestracja dostępne są na stronie internetowej www.gnydm.com. Organizatorzy nie pobierają dodatkowych opłat za obecność pracowników oraz rodzin zarejestrowanych uczestników. DT AD DTP1008_06-07_Praktyka 6 22.10.2008 16:25 Uhr Seite 6 DENTAL TRIBUNE Praktyka Polish Edition Nowa koncepcja leczenia endodontycznego – premiera Nanocare Plus Silver Gold Marzena Bojarczuk, Dental Tribune Polska W dniach 4 i 5 października br. w warszawskim hotelu Marriott odbył się kurs szkoleniowy dla lekarzy dentystów, podczas którego po raz pierwszy zaprezentowano Nanocare Plus Silver Gold – nowość w dziedzinie leczenia endodontycznego. Nanocare Plus Silver Gold to preparat złożony o skutecznym i trwałym działaniu bakteriostatycznym, służący do końcowego przepłukiwania kanałów korzeniowych w trakcie leczenia endodontycznego. Preparat został opracowany w oparciu o istniejące doświadczenia z preparatami zawierającymi nanocząstki, a jego technologia oparta jest o nanocząstki srebra i złota. Założeniem twórców Nanocare Plus Silver Gold było opracowanie płynu uzupełniającego dotychczasowe procedury czyszczenia kanałów korzeniowych. W wyniku licznych badań powstał pierwszy w stomatologii preparat na bazie nanosrebra wzbogacony o nanozłoto, którego wysoką (99%) skuteczność w zwalczaniu ponad 650 gatunków bakterii i grzybów udowodniono naukowo. Dotychczas stosowane preparaty płuczące nie dają trwałych efektów. Podchloryn sodu wykazuje silne właściwości bakteriobójcze, ale w systemie kanałów korzeniowych istnieją przestrzenie, w których bakterie potrafią zmienić się w formy przetrwalnikowe i przeżyć procedury płukania podchlorynem. Po okresie ustania niesprzyjających dla nich warunków z form przetrwalnikowych często przemieniają się z powrotem w Więcej informacji na temat preparatu można uzyskać na stronie internetowej: www.dentalnt.com i w najbliższym wydaniu Endo Tribune. AD formy aktywne, niekiedy po kilku, a nawet kilkunastu latach. Współczesna inżynieria umożliwiła opracowanie preparatu, który posiada wszystkie zalety srebra w zakresie jego działania przeciwbakteryjnego, a jednocześnie likwiduje niedoskonałości wcześniej stosowanych materiałów. Koncepcja leczenia polega na wykorzystaniu bakteriobójczego działania podchlorynu sodu. W czasie ostatniego płukania stosowany jest preparat Nanocare Plus Silver Gold, który po odparowaniu nośnika pozostawia na ściankach kanału korzeniowego warstwę nanocząstek srebra i złota. Warstwa ta uniemożliwia przejście form przetrwalnikowych bakterii w aktywne organizmy, a tym samym zapewnia efekt trwałego działania przeciwbakteryjnego. Premiera preparatu Nanocare Plus Silver Gold odbyła się przy okazji kursu z cyklu „Nowa era w endodoncji”, prowadzonego przez lek. med. chir. stom. Romana Borczyka. Wśród zagadnień poruszonych w czasie wykładu znalazły się m.in.: – wyniki najnowszych badań przyczyn niepowodzeń endodontycznych, – metody udrażniania zobliterowanych kanałów, – skuteczne sposoby leczenia zębów zgorzelinowych, – zasady postępowania w przypadkach resekcji wierzchołków zębów wielokorzeniowych, – aspekty wykorzystania nanotechnologii w endodoncji, – najskuteczniejsze metody walki z bólem w endodoncji. Drugi dzień kursu przebiegał pod hasłem: „Nowa era w chirurgii i implantologii”. Z gościnnym wykładem wystąpił dr med. Joachim Hoffmann z Niemiec, który w swojej prezentacji ilustrowanej filmowym zapisem zabiegów przedstawił m.in. przedimplantologiczne techniki utrzymania i odbudowy kości oraz tkanek miękkich w odcinku przednim szczęki, a także od- cinku bocznym żuchwy. Dr Hoffmann szczegółowo omówił zagadnienie przeszczepów tkanek miękkich, poziome i pionowe augmentacje z blokami kostnymi oraz kwestie lateralizacji nerwu zębodołowego dolnego. Wszyscy uczestnicy kursu otrzymali punkty edukacyjne oraz promocyjne opakowanie preparatu Nanocare Plus Silver Gold. DT DTP1008_06-07_Praktyka 22.10.2008 16:26 Uhr DENTAL TRIBUNE Seite 7 Praktyka Polish Edition 7 Microflex – rękawiczki diagnostycznozabiegowe dla gabinetów dentystycznych Wkażdej branży, w której istnieje konieczność ochrony rąk, istnieją także swoiste wymagania w tym zakresie – jeden model rękawiczek nie może zatem posiadać wszystkich cech istotnych dla poszczególnych, niezmiernie zróżnicowanych grup zawodowych. rodzaju nitrylu, zapewniając komfort dopasowania. Model UltraSense charakteryzuje się niezwykłą elastycznością, co pozwala na zmniejszenie zmęczenia rąk i naprężenia skóry dłoni. Bezpudrowe rękawiczki UltraSense gwarantują zwiększone wyczulenie dotykowe i znakomitą chwytność w środowisku mokrym i suchym dzięki fakturze na części palcowej. Wysokiej jakości nitryl stanowi nieza- Nowoczesne rozwiązania, z których znana jest marka Microflex to m.in.: połączenie wymogu funkcjonalności rękawiczek z ich trwałością, uwzględnienie kwestii uczuleń w stomatologii i nadwrażliwości skóry rąk, a także opracowanie procesu zanurzania stopniowanego – techniki produkcji pozwalającej na pogrubianie w rękawiczkach miejsc podwyższonego ryzyka. Aby zapewnić lepsze zabezpieczenie w miejscach najczęstszego występowania perforacji, wnętrze rękawiczek bezpudrowych powlekane jest polimerami. Dlatego też łatwiej się je zakłada zarówno w środowisku mokrym, jak i suchym. UltraSense to przełom w technologii komfortowych rękawiczek nielateksowych. Są one wykonane z opatentowanego, ultramiękkiego www.dobrydentysta.pl AD Pacjenci korzystający codziennie z usług lekarzy dentystów mogą stanowić źródło ogromnego ryzyka. Każdego dnia przedstawiciele środowiska stomatologicznego stykają się z takimi zagrożeniami zawodowymi, jak kontakt z patogenami przenoszonymi przez krew i chorobami zakaźnymi, a także częstymi uczuleniami na lateks i środki chemiczne. Zagadnienia te są szeroko udokumentowane i w związku z tym istnieje szereg wymogów, dotyczących standardów rękawiczek ochronnych stosowanych przy wykonywaniu czynności związanych z leczeniem pacjentów. Rękawiczki diagnostyczno-zabiegowe Microflex zostały stworzone w odpowiedzi na oczekiwania dentystów i są efektem ponad 15-letnich doświadczeń we współpracy ze społecznością stomatologiczną. Badania nad specyficznymi potrzebami w zakresie zabezpieczania rąk lekarzy i personelu stomatologicznego zaowocowały stworzeniem niezawodnej ochrony w czasie zabiegów wysokiego ryzyka, jakie często mają miejsce w tej dziedzinie medycyny. Rękawiczki Microflex chronią przed czynnikami chorobotwórczymi przenoszonym przez krew (HIV i WZW typu B i C), a także zapewniają komfort w przypadku nadwrażliwości, nieskrępowaną możliwość manipulacji dłońmi oraz wygodę pracy. Są zaprojektowane w sposób pozwalający stosować je w środowisku mokrym i suchym z uwzględnieniem częstych zmian podyktowanych wymogami higieny i bezpieczeństwa pracy przy wielu pacjentach równolegle lub w krótkich odstępach czasu. Produkty firmowane przez Microflex zdobyły uznanie Amerykańskiego Instytutu Jakości (American Quality Institute) za wysoki poziom pod względem jakości, formy, konstrukcji i funkcjonalności. wodną ochronę przed wieloma niebezpiecznymi i zakaźnymi substancjami, jest też materiałem niezwykle trwałym, zapewniającym wysoki poziom komfortu jego użytkownikom. DT Z OKAZJI TARGÓW CEDE POZNA¡ 2008 Fluoroscencyjne farbki do zewn´trznego lub wewn´trznego podbarwiania uzupe∏nieƒ ceramicznych CompoMaster CeraMaster ® ® Funkcjonalne zestawy do polerowania porcelany i kompozytu Uniwersalny system wià˝àcy AZ Primer DirectDia Paste Primer do cyrkonu i aluminy Diamentowa impregnujàca pasta polerska HOL-DENTAL DEPOT UL. PIOTRKOWSKA 111 90-425 ¸ÓDè POLSKA TEL: + 48 42 633-87-55 FAX: + 48 42 633-87-97 Anz_Veraview3D_297x420_7.qxd:Anz_Veraview3D_297x420 12.03.2008 12:05 Uhr Seite 1 Veraviewepocs 3D Bogate wnętrze daje większe moliwości Nowe, uniwersalne urządzenie Veraviewepocs 3D bazuje na tomografie Morita 3D Accuitomo – technologia opracowywana przez ponad 6 lat. Teraz moesz dokumentować zdjęcia 3D o bardzo wysokiej rozdzielczości, zdjęcia panoramiczne i cefalometryczne, w jednym urządzeniu, przy zredukowanym do minimum czasie ekspozycji. Wszystko to mona osiągnąć bez konieczności wymiany cartridge’a. Dzięki technologii state-of-the-art pozycjonowanie pacjenta jest naprawdę komfortowe. W skrócie: I Wszystko w jednym urządzeniu: panorama, obrazowanie 3D oraz opcja cefalometryczna I Wysoki kontrast, zdjęcia bez zniekształceń I Tylko jeden cartridge do zdjęć panoramicznych i zdjęć 3D I Przyjazny dla uytkownika ekran dotykowy I Krótki czas ekspozycji I Krótki czas naświetlania Thinking ahead. Focused on life. Profident Sprz´t i Materia∏y Dentystyczne 25-312 Kielce ul. Warszawska 34A/26 Tel/Fax: +48 4136 815-41 +48 4136 813-88 +48 4134 380-72 www.profident.pl [email protected] DTP1008_09-11_Baginska 22.10.2008 16:27 Uhr DENTAL TRIBUNE Seite 9 Praktyka Polish Edition 9 Niewidzialne zagrożenie Hanna Bagińska, Dental Tribune Polska Nie wystarczy okazjonalne stosowanie rękawiczek, okularów, masek, przecieranie powierzchni miło pachnącym „zielonym jabłuszkiem”, popsikanie sprayem końcówek turbiny itp. Trzeba nie tylko starannie i często myć, odkażać i sterylizować narzędzia pracy, ale również dokumentować procesy czyszczenia (należy odnotować datę, godzinę i nazwisko osoby, która sporządza roztwór myjący, jego stężenie itd.) oraz sterylizacji – najlepiej za pomocą wydruków komputerowych albo specjalnej tabeli zawierającej: nr i datę sterylizacji, temperaturę, ciśnienie, zawartość wkładu – np. narzędzia endodontyczne, wynik testu chemicznego w postaci paska wyjętego z autoklawu po zakończonym cyklu, wynik testu biologicznego, nazwisko osoby włączającej i wyłączającej urządzenie oraz jej podpis. Ochrona lekarza oraz pacjenta przed zakażeniem jest równie ważna – są oni narażeni na kontakt z wieloma czynnikami chorobotwórczymi w postaci bakterii, grzybów i wirusów stanowiących poważne zagrożenie dla zdrowia, czego dowodzi umieszczony dalej przegląd. Ryc. 1: Bakterie wydobyte spod pierścionka wyhodowane na pożywce. Bakterie Mycobacterium tuberculosis – bakteria tlenowa, zawierająca ok. 60% związków lipidowych warunkujących jej kwasoodporność (jest oporna na barwienie metodą Grama). Może przeżyć w komórkach służących do zabijania patogenów. Wywołuje postacie płucne gruźlicy – pierwotną, rozwijającą się bezpośrednio po zakażeniu i popierwotną, ujawniającą się po wielu latach. Prątki pozostają w organizmie na zawsze w ilości szczątkowej, nie mnożą się i znajdują się w stanie uśpienia. Ich ożywienie mogą spowodować: zaburzenia od- porności, zakażenie HIV, białaczka, immunosupresja, cukrzyca oraz skrajna niewydolność nerek. Mnożą się wówczas bardzo intensywnie i zaczynają rozsiewać, wywołując chorobę. Bakteria ta może być także przyczyną gruźlicy pozapłucnej, np. układu moczowego, jąder. Objawy – zakażenie przebiega przez dłuższy czas (zwłaszcza w I stadium) bezobjawowo. Później pojawiają się: osłabienie, podwyższona temperatura, brak łaknienia, spadek masy ciała, potliwość nocna. Na gruźlicę układu oddechowego wskazują: kaszel trwający dłużej niż 3 tygodnie, odksztuszanie plwociny (często z domieszkami krwi), duszność i ból w klatce piersiowej. Źródło zakażenia stanowi człowiek chory na gruźlicę i silnie prątkujący (ok. 10.000 prątków w 1 ml plwociny). Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Kropelki śluzu zawierające prątki gruźlicy po wydobyciu się na zewnątrz organizmu chorego ulegają osuszeniu i po zmniejszeniu do średnicy ok. 5 µm dostają się do płuc wraz z wdychanym powietrzem. Większe są zatrzymywane w jamie nosowo-gardłowej. Gruźlica rozwija się tylko u 5-10% zakażonych. U pozostałych prątki zostają zwalczone lub przechodzą w stan uśpienia. Zwalczanie – prątki są oporne na działanie wielu czynników chemicznych i fizycznych, a wrażliwe na działanie promieni słonecznych i nadfioletowych (wystarczy kilka minut) oraz na temperatury powyżej 70° C (kilka sekund). Zapobieganie – dezynfekcja i sterylizacja narzędzi, stosowanie środków ochrony osobistej, takich jak maski, okulary itp. Dezynfekcja spluwaczek, wietrzenie pomieszczeń i stosowanie lamp nadfioletowych. Szczepienia ochronne! Legionellosis – bakteria ruchliwa, słabo barwiąca się, występuje w wodach naturalnych. Wytwarza laktamazy, co oznacza, że jest oporna na penicyliny. Agresywna wobec komórek żywiciela, mnoży się wewnątrz makrofagów i monocytów. Wywołuje legionellozę, tzw. chorobę legionistów – zakaźną, ale nie zaraźliwą. Opisano ją w 1977 r. z związku z epidemią zachorowań wśród uczestników Konwencji Legionu Amerykańskiego w 1976 r. Objawy zakażenia: – postać płucna – atypowe zapalenie płuc, ciężki stan ogólny, kaszel, zaburzenia oddychania, bóle brzucha, wymioty, biegunka, zaburzenia świadomości przy temperaturze do 39°C. Do powikłań należą niewydolność oddechowa i nerkowa. – postać rzekomogrypowa, pozapłucna (gorączka Pontiac) – nagła, wysoka temperatura, dreszcze, bóle mięśniowe, zakażenia górnych dróg oddechowych. Samoistne wyleczenie następuje zwykle po kilku dniach. – postać pozapłucna, uogólniona – zespół rozsianego krzepnięcia wewnątrznaczyniowego, ropni narządowych, występuje zazwy- czaj u osób po transplantacji nerek i serca. Źródło zakażenia – stanowi aerozol wodny wytwarzany przez turbiny zawierające tę bakterię, klimatyzatory, nawilżacze, umywalki. Przeżywalność bakterii wynosi 3-15 minut. Aerozole pozostają zakaźne nawet w odległości 1 km od wieży chłodniczej! Zwalczanie – bakterie są wrażliwe na ogrzewanie (giną po 30 min w temperaturze 58°C), niewielkie stężenie formaldehydu, 70% etanol, podchloryn i jod, ale ich wewnątrzkomórkowe usytuowanie chroni je przed środkami do dezynfekcji. Zapobieganie – dezynfekcja instalacji ssących, spluwaczek, myjek itp., sterylizacja końcówek stomatologicznych, stosowanie środków ochrony osobistej. Szczepionek brak. Staphylococcus – najczęściej występuje Staphylococcus aureus – bakteria gram dodatnia (rośnie w warunkach tlenowych i beztlenowych), występuje w skupiskach przypominające grona. Stanowi składnik flory bakteryjnej człowieka. Oporna na meticylinę – MRSA. Wywołuje – zakażenie tkanek miękkich: liszajec, zapalenie mieszków włosowych, ropień, czyraki; zapalenie naczyń chłonnych; zakażenia układowe: zapalenie kości i stawów, płuc, wsierdzia, opon mózgowych, zakażenia pooperacyjne, posocznice, gronkowcowy zespół oparzeniowy oraz zespół wstrząsu toksycznego. Objawy zakażenia – są zależne od chorób współistniejących i stanu odporności człowieka. Źródło zakażenia – stanowi gronkowiec z flory bakteryjnej chorego, bytujący głównie w przedsionku nosa, w gardle, pachwinach, przewodzie pokarmowym i na dłoniach. Jest przenoszony przez dłonie i ubrania personelu, materiały i sprzęt, chorych z klinicznymi objawami zakażenia. Do inwazji dochodzi wskutek uszkodzenia ciągłości skóry i błon śluzowych. Zwalczanie – gronkowce są wrażliwe na środki do dezynfekcji. Z tego względu znaczenie podstawowe ma dezynfekcja i sterylizacja instrumentów, wierteł itp. Niezbędna jest dezynfekcja rąk i jamy ustnej (np. chlorheksydyną przed zabiegami). Streptococcus pneumoniae – są to bakterie Gram-dodatnie zwane pneumokokami, oporne na penicylinę. ª AD ªCZ%àSS%FOUBM1- Konieczność zabezpieczania lekarzy i pacjentów przed możliwością zakażenia w gabinecie stomatologicznym już od dawna nie podlega dyskusji. Praktyka odbiega jednak znacznie od wymogów, które mają spełniać procesy czyszczenia, dezynfekcji i sterylizacji. Zasadą nadrzędną winno być zachowanie konsekwencji w działaniach profilaktycznych. 2VBUUSP 7JTUB4DBO1FSJP 7FDUPS 3JOT&OEP 4ZTUFN )JHJFOZ%àSS 7JTUB1SPPG 0E QPOBE MBU XTQJFSBNZ SP[XØK TUPNBUPMPHJJ QPQS[F[ UXPS[FOJFJXQSPXBE[BOJF OPXZDI[BBXBOTPXB OZDI UFDIOPMPHJJ%MB$JFCJFNBNZ LPNQSFTPSZ EBKľDFOBKXZŗT[FKKBLPŐDJTVDIF IJHJFOJD[OFJCF[PMFKPXF QPXJFUS[F 0GFSVKFNZ TZTUFNZ TTľDF J TFQBSBUPSZ BNBMHBNBUV6[VQFOJBNZQSBDPXOJFSFOUHFOPXTLJF X XZXPZXBSLJ J PED[ZOOJLJ PSB[ QP[XBMBNZ SFBMJ[PXBĿ OPXPD[FTOPŐĿ [ TZTUFNBNJ SBEJPMPHJJ DZGSPXFK%[JņLJOBT[ZN QSPEVLUPNVOPXPD[FŐOJBNZ[BCJFHJQFSJPEPOUPMPHJD[OF 7FDUPS PSB[ FOEPEPO UZD[OF 3JOT&OEP 1PNBHBNZ [BQFXOJĿCF[QJFD[FŌTUXPE[JņLJ 4ZTUFNPXJ )JHJFOZ %àSS"OBT[BOPXB LBNFSB GMVPSFTDFODZKOB 7JTUB1SPPG [NJFOJB QPHMľE OB EJBHOPTUZLņ QSØDIOJDZ %[JņLVKFNZ XT[ZTULJN LUØS[ZEP UFK QPSZ[BVGBMJOBNJOBT[ZNQSPEVLUPN+FŐMJDIDFT[ XJFE[JFĿXJņDFKTLPOUBLUVKTJņ[OBNJMVC OBT[ZNJEZTUSZCVUPSBNJ#BSUPT[4ZXVMBUFM JOGP!EVFSSQM 3267č3=$&=<1$6,č2','(,:::'8(553/ DTP1008_09-11_Baginska 22.10.2008 16:27 Uhr Seite 10 DENTAL TRIBUNE 10 Praktyka ª Wywołuje – przeziębienie, zapalenie zatok, ucha środkowego, spastyczne zapalenie płuc; zapalenie płuc o ciężkim przebiegu klinicznym z posocznicą we wczesnym okresie; zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych jako powikłanie zapalenia płuc z posocznicą lub pierwotne (u dzieci) albo pourazowe (u dorosłych); zapalenia kości i wsierdzia, powikłanie zapalenia płuc z posocznicą przy niedostatecznym leczeniu. Objawy – są zależne od chorób współistniejących i stanu odporności człowieka. Na zarażenie są szczególnie podatne osoby po immunosupresji, białaczce, z przewlekłą niewydolnością układu oddechowego, nerek, marskością wątroby, niedożywione, zmęczone. Źródło zakażenia – stanowi bezpośredni kontakt z chorym (zakażenie drogą kropelkową). Zwalczanie – dezynfekcja i sterylizacja. Stosowanie środków ochrony osobistej. Pseudomonas aeruginosa, tzw. pałeczka ropy błękitnej – jest to bakteria Gram-ujemna żyjąca głównie w wodzie i glebie, oportunistyczna (wywołuje zakażenie tylko u osób z obniżoną odpornością), ruchliwa, pierwotnie tlenowa, oporna na wiele antybiotyków. Wywołuje – zakażenia kości i stawów, układu oddechowego i moczowego, bakteryjne zapalenie rogówki, zapalenie opon mózgowych, szpitalne zapalenie płuc. Objawy – są zależne od chorób współistniejących i stanu odporności człowieka. Źródło zakażenia – stanowi chory człowiek, przewody ssące, umywalki, myjki ultradźwiękowe itp. Zwalczanie – bakterie wykazują słabą wrażliwość na środki odkażające. Są wrażliwe na niskie pH i wysuszanie. Skuteczna jest dezynfekcja i sterylizacja, stosowanie środków ochrony osobistej. Wirusy HIV – wirus zmienny, wykazuje częste mutacje. Zawiera RNA oraz enzymy, które m.in. wprowadzają RNAdo DNAw procesie replikacji Ryc. 2: Bakterie wydobyte z turbiny dentystycznej wyhodowane na pożywce. Ryc. 3: Niedezynfekowany separator. wirusa. Wówczas wirusowe DNA zostaje zintegrowane z DNA gospodarza. Wywołuje – AIDS (zespół nabytego upośledzenia odporności), zakażając komórki układu odpornościowego – limfocyty T i makrofagi. Do chorób wskaźnikowych AIDS należą m.in.: zakażenia oportunistyczne, niektóre nowotwory, encefalopatia i wyniszczenie. Objawy – zakażenie pierwotne (po 2-4 tygodniach): gorączka, zmęczenie, bóle mięśni i stawów, pleśniawki, nagły spadek masy ciała, wymioty. Po 4-6 miesiącach dochodzi do serokonwersji (przeciwciała anty-HIV są już wykrywalne), a potem następuje okres klinicznego zacisza. Najpóźniejszą na świecie serokonwersję odnotowano po 11 miesiącach od zakażenia (pracownika służby zdrowia). Okres od zarażenia do rozpoznania AIDS (bez leczenia) wynosi ok.10 lat. Najkrótszy opisany na świecie okres od zakażenia do śmierci wynosił 28 tygodni. Źródło zakażenia – stanowi chory człowiek od ok. 2 tygodni od zakażenia aż do śmierci. Wirus przenoszą: nasienie męskie, krew, mleko kobiece. Każdy płyn ustrojowy może przenosić HIV, jeżeli zawiera krew. Prawdopodobieństwo zarażenia po kontakcie z zakażoną krwią wynosi 3%. Zwalczanie – wirus jest wrażliwy na czynniki fizyczne. W środowisku suchym ginie po ok. 1 godz., lecz jeżeli jest w dużym stężeniu może być zakaźny nawet do 3 dni. Gwałtownie inaktywują HIV: 0,5 % podchloryn sodu, 10% roztwór domowej bielinki, 70% alkohol, związki jodu. Jest wrażliwy na pH niższe niż 6 i wyższe niż 10 – inaktywacja następuje po 10 min. Varicella zoster virus (VZV) z rodziny Herpes virus, zawiera DNA. Wywołuje – ospę wietrzną i półpasiec – zachorowanie na ospę wietrzną daje odporność. Po latach zakażenie utajone może się rozwinąć w postaci półpaśca (wirus VZV pozostaje w grzbietowych korzeniach zwojów przykręgowych przez całe życie). Zachorowanie na półpaśca daje również odporność na ospę. Objawy ospy wietrznej: wysoka temperatura, złe samopoczucie, ból głowy i mięśni, wysypka. Pęcherzyki zasychają i odpadają, pozostawiając małe blizny. Powiększenie węzłów chłonnych, owrzodzenie błon śluzowych dróg oddechowych, jamy ustnej, spojówek. Objawy półpaśca: zmiany zapalne wokół zwojów międzykręgowych lub nerwów czaszkowych, bolesna wysypka na brzuchu i plecach. Źródło zakażenia – stanowi kontakt bezpośredni i pośredni z osobą chorą (do zakażenia dochodzi drogą kropelkową) lub materiałem świeżo zanieczyszczonym zawartością pęcherzyków chorego. U osób wrażliwych, z obniżonym progiem odporności kontakt z chorym na półpasiec może spowodować zachorowanie na ospę wietrzną. Zaraźliwość ospy – 2-3 dni przed i 6 dni po wystąpieniu wysypki. Zaraźliwość półpaśca – do tygodnia po wystąpieniu opryszczki. Zwalczanie – polega na przestrzeganiu zasad higieny, praniu i myciu przedmiotów zanieczyszczonych. Szczepienia ochronne. Hepatitis viralis B – zawiera DNA. Wywołuje – encefalopatię wątrobową, nowotwór złośliwy wąt- roby, żółtaczkę, marskość wątroby, wodobrzusze, zapalenie wątroby. Objawy – w stadium ostrym u 40-45% zakażonych: wysoka temperatura, nudności, utrata łaknienia, wzrost stężenia enzymów wątrobowych, galopujące zapalenie wątroby, marskość i rak wątroby; w przewlekłym zapaleniu wątroby: zazwyczaj brak objawów, potem osłabienie organizmu i poważne problemy zdrowotne. Stadium zawansowane może rozwinąć się nawet po ok. 15 latach trwania bezobjawowego zapalenia przewlekłego. Do zakażenia dochodzi wskutek naruszenia ciągłości tkanek skóry lub błon śluzowych i kontaktu z krwią chorego. Źródłem zakażenia są niesterylne, zakażone narzędzia i sprzęt, kontakty seksualne. Do zarażenia wystarczy 0,00004 ml krwi zakażonej. Prawdopodobieństwo zakażenia wynosi 30%. Zwalczanie – HBV ulega zniszczeniu w autoklawie po 30 minutach. Wirus jest wrażliwy na środki dezynfekcyjne z zawartością chloru (podchloryn sodowy, chloramina). W temperaturze pokojowej lub zamrożony może przetrwać wiele lat – niewysterylizowane narzędzia medyczne po kontakcie z krwią z HBV mogą być źródłem zarażenia po latach. Wirus HBV jest mało wrażliwy na promieniowanie ultrafioletowe. Hepatitis viralis C – otoczkowy wirus RNA. Przeciwciała anty-HCV znikają po ok. 6,5-10 lat od zarażenia. Wywołuje – przewlekłe zapalenie wątroby lub jej marskość, raka wątroby, autoimmunologiczne zapalenie wątroby, zaburzenia krzepliwości krwi, śpiączkę wątrobową, zaburzenia psychiczne. Objawy zakażenia – czas od zakażenia do wystąpienia ciężkich objawów chorobowych wynosi 5-35 lat. Źródło zakażenia – chory człowiek. Do zakażenia dochodzi wskutek naruszenia ciągłości tkanek skóry lub błony śluzowej, kontaktów seksualnych (jeżeli doszło do uszkodzenia naskórka). Zwalczanie – wirus jest wrażliwy na działanie podwyższonej temperatury i formaliny bardziej niż HBV. Brak szczepionki. Liczba zachorowań z powodu zakażeń bakteryjnych i wirusowych w Polsce w 2006 r. Choroba Liczba zachorowańw Polsce w 2006 r. Zatrucia pokarmowe – gronkowce 430 Posocznica gronkowcowa 669 Szkarlatyna 669 Leginelloza 89 WZW B łącznie 1693 – w tym 1.401 hospitalizowanych WZW B ostre 508 – w tym 502 hospitalizowanych WZW B przewlekłe 1185 – w tym 899 hospitalizowanych WZW C 2949 – w tym 1.960 hospitalizowanych HIV 180 AIDS 151 Kandydoza 578 Streptococcus pneumoniae – inwazyjny 213 Streptococcus pneumoniae – posocznica 70 Trzeba pamiętać, że: – nieleczona gruźlica doprowadza w 50-60% przypadków do śmierci w ciągu 2 do 5 lat; – poziom wiedzy społeczeństwa o HCV jest bardzo niski – z badania opinii publicznej z września 2007 r. wynika, że ok. 93% pytanych nie wiedziało, co to jest HCV; – każdy dentysta, asystentka, czy higienistka powinni sprawdzać poziom przeciwciał na WZW B w organizmie i w razie potrzeby odnowić szczepienie. Herpes simplex HSV – zawiera DNA. Wywołuje zakażenia jamy ustnej, twarzy, oka, mózgu (HSV-1) oraz narządów płciowych, a także zakażenia noworodków (HSV-2). Objawy zakażenia – zakażenie pierwotne przebiega we wczesnym dzieciństwie, zazwyczaj bezobjawowo. Może pozostać Polish Edition uśpiony w zwojach nerwowych i przy spadku odporności ujawnić się jako zakażenie nawrotowe, zwykle miejscowe. Źródło zakażenia – głównie ślina chorego. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, przez kontakt bezpośredni (np. pocałunki), jak i pośredni (np. dotknięcie) oraz (HSV-2) kontakty seksualne. Zwalczanie – polega na przestrzeganiu zasad higieny i dezynfekcji. Pacjenta z opryszczką nie należy przyjmować aż do czasu wyzdrowienia. Grzyby Candida albicans – grzyb zaliczany do drożdżaków. Stanowi florę fizjologiczna przewodu pokarmowego u 40-80% populacji. Wywołuje zakażenia oportunistyczne u chorych z obniżoną odpornością w postaci kandydozy jamy ustnej (pleśniawki), sromu i pochwy, paznokci; zmian drożdżakowych mędzy palcami stóp, pieluszkowego zapalenia skóry. Objawy – zmiany miejscowe: pleśniawki białe, swędzące zmiany wysiękowo-rumieniowe na skórze, naloty na paznokciach i zmiana ich struktury. Źródło zakażenia stanowią osoby zakażone drożdżakami lub drożdżaki własne, które zachowywały się jak saprofity, kontakt bezpośredni i pośredni, chorobowo zmieniona błona śluzowa. Zwalczanie polega na dezynfekcji przewodów ssących, zlewów, myjek ultradźwiękowych, materiałów zakażonych, rąk, jamy ustnej. Ochrona przed zakażeniem W tym miejscu trzeba koniecznie przypomnieć kilka ważnych zasad, dotyczących procesu dezynfekcji i sterylizacji. Instrumenty, wiertła: – powinny być całkowicie zanurzone w płynie dezynfekcyjnym; – płukać należy je zawsze pod strumieniem wody bieżącej; – do ostatniego płukania trzeba użyć wody destylowanej; – czas dezynfekcji liczy się od chwili włożenia ostatniego narzędzia; – narzędzia ortodontyczne należy dezynfekować po każdym pacjencie, a w razie kontaktu z krwią poddawać procesowi sterylizacji; – nie można umieszczać w preparacie do dezynfekcji wierteł i instrumentów z różnych stopów metali, np. ze stali i tytanu (sprzyja to korozji). Pakowanie: – pakując narzędzia do sterylizacji, należy zachować 1,5 cm folii za zgrzewem oraz 3 cm odstępu mię- DTP1008_09-11_Baginska 22.10.2008 16:28 Uhr DENTAL TRIBUNE dzy zgrzewem a końcem narzędzia; – wysterylizowany pakiet można przechowywać przez 6 m-cy (w opakowaniu papierowo-foliowym), w temperaturze pokojowej, wilgotności 40%, w szufladzie znajdującej się co najmniej 30 cm od podłogi. Sterylizacja: – dokumentację procesu sterylizacji należy przechowywać przez 10 lat (zgodnie z 442 art. kodeksu cywilnego dotyczącego naprawy szkody, pacjent może się jej domagać w ciągu 3 lat od chwili, kiedy się dowiedział, że jest zarażony, ale nie dłużej niż po 10 latach od momentu zarażenia). Końcówki: – po każdym pacjencie należy końcówki zdezynfekować, naoliwić i wysterylizować; – końcówki stomatologiczne wytrzymują ok. 800-1.000 procesów sterylizacji; – końcówki trzeba naoliwić także po ok. półgodzinnej, nieprzerwanej pracy (np. po szlifowaniu). Powierzchnie: – nie wolno w rękawiczkach odbierać telefonów, obsługiwać komputera, chwytać za klamki, itd.; – do zmywania, czyszczenia i dezynfekcji podłóg najlepiej używać „systemu” 2 wiadra i 2 mopy; – należy przykrywać gaziki w czasie pracy, by zabezpieczyć je przed osiadaniem aerozolu. Uwagi dodatkowe: – wyciski trzeba dezynfekować zaraz po wykonaniu, przed oddaniem do laboratorium i po odbiorze pracy; – konieczna jest również dezynfekcja protez przed korektą; – instalacje ssące należy dezynfekować codziennie! Plan dezynfekcji i czyszczenia Dürr Dental Skuteczną ochronę przed zakażeniem oferuje system, w którym podzielono gabinet na 4 obszary. Pogrupowano i wyróżniono kolorami preparaty do dezynfekcji i czyszczenia: – instrumentów (niebieski) – w postaci koncentratu, cechuje je kompatybilność z materiałami, szybkość działania, przyjemny zapach oraz długi czas aktywności; nadają się do dezynfekcji Kontakt Autorka: Hanna Bagińska Dental Tribune Polska E-mail: [email protected] Konsultacja merytoryczna: Agnieszka Gołębiewska Dürr Dental Tel.: 0 604 108 139 E-mail: [email protected], lub [email protected] www.duerr.pl Dystrybucja: AMADAR ul. Świętokrzyska 14 00-050 Warszawa Tel.: 0 (22) 826 43 81 Faks: 0 (22) 826 91 52 www.amadar.pl Seite 11 Praktyka 11 Polish Edition w wanience oraz w myjce ultradźwiękowej; – powierzchni (zielony) – zapewniają szybką i skuteczną dezynfekcję, dokładność czyszczenia i działanie pielęgnacyjne; – skóry (różowy) – chronią ręce przed alergiami i czynnikami chorobotwórczymi, jednocześnie pielęgnując skórę – są testowane dermatologicznie; – obszarów specjalnych (żółty) – należą do nich preparaty do dezynfekcji instalacji ssących, wy- cisków i prac protetycznych, spluwaczek oraz preparaty do usuwania gipsu i cementu. Wszystkie produkty są wydajne, łatwe w stosowaniu. W każdej grupie umieszczono kilka rodzajów preparatów o różnym spektrum działania. Opakowanie stanowią ujednolicone butle o pojemności 2,5 litra kodowane kolorami, zgodnie z planem higieny. W razie kłopotów z wyborem odpowiedniego produktu najlepiej zastosować te, które działają wolniej, ale mają szerokie spektrum działania. Wszystkie preparaty są oparte na związkach aminowych i alkoholach, nie zawierają aldehydów (poza jednym – MD 520 do dezynfekcji wycisków, który nie zmienia struktury silikonów ani alginatów). W ofercie znajdują się również produkty dodatkowe: szczypce do instrumentów, wanienki i puszki do dezynfekcji, urządzenia do etykietowania, myjki ultradźwiękowe, spryskiwacze, kaniule uniwersalne, chirurgiczne i tuleje obrotowe (zapobiegające powrotowi z systemu ssania), chusteczki do dezynfekcji, mopy, dozowniki preparatów dotykowe, łokciowe i bezdotykowe. Oznakowanie wszystkich produktów systemu higieny Dürr Dental zielonym punktem świadczy o tym, że można je utylizować w sposób bezpieczny dla środowiska naturalnego. DT AD DTP1008_12-13_Kiernicki 21.10.2008 15:14 Uhr Seite 12 DENTAL TRIBUNE 12 Perspektywy Polish Edition Zastosowanie noża elektrochirurgicznego Carlo de Giorgi do zabiegów w jamie ustnej Małgorzata Kiernicka, Krzysztof Kiernicki, Barbara Owczarek, Polska Spośród urządzeń do elektrochirurgii największe zastosowanie w stomatologii ma obecnie diatermia, czyli tzw. zimny nóż chirurgiczny. Jest to tańsza alternatywa dla laserów, stosowana niemal w każdej dziedzinie stomatologii do wykonywania niewielkich zabiegów chirurgicznych oraz do koagulacji tkanek po tzw. zabiegach na ostro. W niniejszym artykule, na podstawie piśmiennictwa, omówiono zasadę działania urządzeń do diatermii, a także wskazania i przeciwwskazania do ich stosowania oraz zalety tej metody zabiegowej. Ponadto, zaprezentowano zastosowanie elektrochirurgii na przykładzie przypadków klinicznych autorów. Elektrochirurgia znajduje zastosowanie w większości dyscyplin stomatologicznych, jednak nie jest powszechnie używana, a po wprowadzeniu laserów do stomatologii zakres jej użycia uległ dalszemu ograniczeniu. Mimo to, ze względu na dużą przydatność i mniejsze koszty urządzeń, warta jest poświęcenia większej uwagi i zaakceptowania przez dentystów ogólnie praktykujących, którzy wykonują rutynowo niewielkie zabiegi chirurgiczne. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie zasad działania urządzeń do elektrochirurgii, omówienie ich zalet, wskazań i przeciwwskazań oraz przedstawienie przykładów klinicznego zastosowania aparatu Carlo de Giorgi będącego przykładem diatermii chirurgicznej. Skuteczne i bezpieczne zastoPacjent 1 sowanie elektrochirurgii wymaga wiedzy z dziedziny oddziaływania prądu elektrycznego na ludzki organizm oraz doświadczenia przy określaniu parametrów pracy urządzenia. Można wyróżnić 2 rodzaje aparatów do cięcia i koagulacji tkanek, o różnych mechanizmach działania, wykorzystujące stały lub zmienny prąd elektryczny. Pierwsze z nich – galwano-kauter wykorzystuje prąd stały, który przepływając przez platynową elektrodę, stawiającą duży opór, powoduje jej rozgrzanie (gorący kauter), co może być wykorzystane do przyżegania tkanek. Zimny nóż elektrochirurgiczny Carlo de Giorgi (diatermia) wykorzystuje prąd zmienny o wysokiej częstotliwości (1-5 MHz i długości fal 300-600 m) i różnej mocy, który przepływa przez tkanki pacjenta, wytwarzając w nich ciepło zgodnie z prawem Joule’a. Linia cięcia i jej głębokość zależą od układu linii sił pola elektromagnetycznego między elektrodami, swoistego oporu tkanki operowanej i tkanek otaczających. Urządzenia te, w odróżnieniu od dotychczasowych, wyposażone są w 2 elektrody: czynną i bierną – mającą postać metalowego pręta lub płytki podkładanej pod pacjenta lub montowanej w unicie. Użycie elektrod czynnych o małym przekroju w stosunku do większej elektrody biernej wywołuje przy nich większe zagęszczenie linii sił pola, a to powoduje wytworzenie dużych ilości ciepła, wywołując efekt cięcia, koagulacji lub cięcia z koagulacją. Ilość ciepła powstającego w przewodniku prądu elekPacjent 2 trycznego zależy (odwrotnie proporcjonalnie) od wielkości powierzchni przekroju tego przewodnika. Sama elektroda czynna w trakcie zabiegu ma temperaturę pokojową i nie nagrzewa się. Elektrody czynne występują w 3 podstawowych kształtach: igłowe – do cięcia, pętlowe – do ścinania i kuliste – do koagulacji. Zadaniem elektrody bierniej jest odprowadzenie energii z powrotem do aparatu oraz zapewnienie łatwiejszego i skuteczniejszego przepływu prądu przez tkankę. Oddziaływanie prądu w diatermii chirurgicznej nie ogranicza się do miejsca przyłożenia elektrody, lecz sięga znacznie głębiej, wywołując w tkankach – poczynając od elektrody: koagulat, pas demarkacyjny i strefę przekrwienia czynnego i biernego. Głównym celem zabiegów w nowoczesnej elektrochirurgii jest uzyskanie czystego cięcia lub koagulacji z minimalnym wytworzeniem ciepła ubocznego, gdyż jest ono odpowiedzialne za efekty niepożądane. Zależy to od kilku czynników: wielkości i typu elektrod aktywnych, częstotliwości, mocy i kształtu fali prądu, czasu kontaktu elektrody z tkanką. W przypadku zastosowania większych częstotliwości prądu mniej ciepła rozchodzi się na boki, co z kolei ma znaczenie dla zmniejszenia strefy zniszczonych tkanek i zwiększenia precyzji zabiegu. Zbyt mała moc wywołuje przyklejanie się tkanki do elektrody, zbyt wysoka – iskrzenie i zwęglenie tkanki, co powoduje blokadę przepływu prądu strupem tworzącego się koagulatu. Optymalne ustawienie aparatu wymaga zdobycia pewnego praktycznego doświadczenia. Pacjent 3 Generator prądu w nożu elektrochirurgicznym daje możliwość wyboru kształtu fali. Im bardziej wyprostowane i przefiltrowane fale, tym lepszy efekt cięcia; im mniej wyprostowane fale, tym więcej ciepła ubocznego dającego hemostazę. Operowanie elektrodą czynną musi się odbywać bez zbędnego nacisku i z odpowiednią prędkością (7 mm/s), czas kontaktu Pacjent 4 z tkanką nie powinien być dłuższy niż 1-2 s, kolejne przyłożenie elektrody w tym samym miejscu może nastąpić po 10-15 s przerwy, po odpłynięciu nagromadzonego ciepła. Opisywany nóż elektrochirurgiczny posiada specjalne zabezpieczenia przed zbytnim przegrzaniem tkanek zbyt długą ekspozycją na prąd elektryczny. Po upływie ª Pacjent 6 Ryc. 1: Nieprawidłowy przyczep wędzidełka wargi dolnej – Pull Syndrome, powodujący tworzenie się recesji dziąsłowej. Ryc. 1: Poddziąsłowe złamanie zęba 11. Ząb może być wykorzystany pod wkład koronowo-korzeniowy po odsłonięciu powierzchni nośnej za pomocą elektrochirurgii. Ryc. 2: Pewny i szybki zabieg elektrochirurgiczny – usunięcie napiętego wędzidła. Rana nie krwawi i nie wymaga szycia. Ryc. 2: Gingiwektomia elektrodą igłową. Pacjent 5 Ryc. 1. Ząb 12 z zaawansowaną próchnicą wtórną. Przerośnięte dziąsło uniemożliwia opracowanie ubytku. Ryc. 3: Odcięte fragmenty dziąsła zostaną usunietę przy pomocy narzędzi periodontologicznych. Pacjent 7 Ryc. 1: Pacjentka lat 21 leczona ortodontycznie stałym aparatem z zespołem pociągania. Ryc. 1: Włóknisty przerost dziąseł w trakcie leczenia ortodontycznego. Ryc. 1: Niski przyczep wędzidełka wargi górnej przed frenulektomią. Ryc. 2: Wycięcie nadmiaru dziąsła elektrodą igłową. Ryc. 1: Poddziąsłowe odłamanie guzka policzkowego zęba 14. Ryc. 2: Elektrochirurgiczny zabieg gingiwektomii. Urządzenie nastawione na równoczesne cięcie i koagulację. Ostrze prowadzimy delikatnie, bez nacisku, prostopadle do ciętej tkanki. Ryc. 2: Gingiwektomia z jednoczesnym wycięciem wędzidełka. Konturowanie dziąseł przy użyciu elektroskalpela. Minimalne krwawienie zapewnia dobrą widoczność pola operacyjnego. Ryc. 2: Frenulektomia przy użyciu noża elektrochirurgicznego. Koagulacja małych naczyń elektrodą kulistą. Ryc. 3: Koagulacja drobnych naczyń przy użyciu elektrody kulistej. Ryc. 2: Bezkrwawe elektrochirurgiczne odcięcie fragmentu dziąsła za pomocą wygodnej elektrody igłowej. Ryc. 3: Pacjentka po zabiegu. Zabieg trwał kilka minut. Rana jest sucha, nie krwawi i nie wymaga szycia. Ryc. 3: Ten sam pacjent po zakończonym leczeniu ortodontycznym 4 tygodnie od zabiegu elektrochirurgicznego. Całkowite wygojenie dziąseł. Ryc. 3: Stan po zabiegu. Rana nie krwawi, brak konieczności szycia. Ryc. 4: Koagulacja przy pomocy elektrody kulistej hamuje krwawienie. Po kilku minutach ząb jest przygotowany do leczenia zachowawczego. Ryc. 3: Oddzielenie odciętych fragmentów dziąsła uwidocznia powierzchnię złamania i umożliwia dalsze leczenie. DTP1008_12-13_Kiernicki 21.10.2008 15:14 Uhr DENTAL TRIBUNE Pacjent 8 Seite 13 Perspektywy 13 Polish Edition Pacjent 10 Pacjent 11 Pacjent 12 Pacjent 12 Ryc. 1: Mała zmiana na podniebieniu przeznaczona do zabiegu elektrochirurgicznego. Wykonano znieczulenie miejscowe. Ryc. 4: Gojenie się rany po 2 tygodniach od zabiegu. Ryc. 1: Wykonano znieczulenie nasiękowe i wybrano elektrodę czynną. Ryc. 1: Wąska strefa dziąsła związanego. Zęby zszynowane włóknem szklanym i kompozytem. Planowany zabieg elektrochirurgiczny w celu pogłębienia przedsionka i poszerzenia strefy dziąsła związanego. Ryc. 3: Obserwacja gojenia po 5 dniach. Ryc. 2: Elektrochirurgiczne usunięcie zmiany pozostawia bezkrwawą ranę z jednoczesną koagulacją podłoża. Ryc. 5: Gojenie rany, stan po ok. 2 tygodniach. Ryc. 2: Rana nie wymaga szycia, jest sucha, do zabezpieczenia jej wystarczy suchy opatrunek. Ryc. 2: Stan po zabiegu elektrochirurgicznym. Wycięte wędzidełko i pogłębiony przedsionek. Ryc. 4: Obserwacja gojenia po 14 dniach. gicznej długofalowej w stomatologii jest dość szerokie, ale konkurują z nią obecnie zarówno laser, jak i skalpel. W periodontologii i chirurgii diatermia najczęściej wykorzystywana jest do zabiegów na wędzidełkach centralnym i bocznych, do gingiwektomii i gingiwoplastyki. Przerost dziąseł może być spowodowany ekotopowym lub niecałkowitym wyrzynaniem zębów, leczeniem ortodontycznym, farmakoterapią, niewłaściwą higieną jamy ustnej. Zastosowanie elektrochirurgii przy estetycznej korekcie tzw. uśmiechu dziąsłowego prezentują ryciny, należy jednak pamiętać, że zabieg nie może naruszać szerokości biologicznej dziąsła (biological width). się do zasad bezpieczeństwa i wykluczyć przeciwwskazania. W literaturze podkreśla się, aby nie stosować tej techniki chirurgicznej u osób z wszczepionym rozrusznikiem serca, gdyż przepływ prądu może zakłócić jego pracę, chociaż niektóre urządzenia kontrolujące pracę serca mają już odpowiednie zabezpieczenia. Badania Robertsa polegające na analizie wpływu różnych rodzajów prądu w powszechnie używanych dentystycznych i medycznych urządzeniach elektrycznych na pracę stymulatora nerwu błędnego nie wykazały ich negatywnego oddziaływania. Wyników tych badań nie powinno się jednak uogólniać, ponieważ starsze typy stymulatorów zarówno nerwu błędnego, jak i serca mogą pozostawać pod wpływem prądów zewnętrznych. Ponadto, należy unikać zastosowania elektrochirurgii u pacjentów, u których w ważnych dla życia narządach znajdują się elementy metalowe. Pozostałym pacjentom należy polecić usunięcie wszelkich metalowych przedmiotów. Należy także z ostrożnością operować w okolicy zębów, kości, koron metalowych, zastosować wydolny ssak, a pacjenta uprzedzić o wystąpieniu zapachu koagulowanej tkanki. ª Pacjent 9 określonego czasu włącza się sygnał alarmowy, a urządzenia nie można włączyć ponownie zanim nagromadzone ciepło nie zostanie odprowadzone. Ryc. 1: Poddziąsłowe odłamanie guzka podniebiennego w zębie 24. Ryc. 2: Odcięcie nadmiaru dziąsła przy pomocy elektrody igłowej. Kształt elektrody pozwala na łatwiejszy dostęp do pola operacyjnego niż za pomocą konwencjonalnego skalpela. Ryc. 3: Stan po wykonanym zabiegu. Pacjent 10 Elektrochirurgię można stosować na kilka sposobów: – elektrotomia – stosuje się prąd o wysokiej częstotliwości i dużej mocy przy użyciu elektrod nożowych, igłowych i pętlowych; – elektrokoagulacja – stosuje się prąd nie całkowicie prostowany i nie filtrowany oraz elektrody kulowe; – elektrofulguracja – stosuje się prąd o wielkiej częstotliwości i napięciu, a małym natężeniu i elektrody igłowe bezdotykowo, z odległości 0,5 mm, wykorzystuje się przeskakujące iskry powodujące powierzchniowe, punktowe odwodnienie komórek; – elektrodessykacja – odmiana elektrofulguracji z zastosowaniem igłowej elektrody po jej umieszczeniu w tkance. Dwie ostatnie metody są obecnie rzadko stosowane, ponieważ nie ma możliwości precyzyjnej kontroli zniszczonego obszaru. W urządzeniu Carlo de Giorgi możliwy jest wybór jednego z 3 trybów pracy w zależności od sytuacji klinicznej: elektrotomia, elektrokoagulacja oraz jednoczesna elektrotomia i koagulacja. Wskazania do elektrochirurgii i przykłady zastosowania. Zastosowanie diatermii chirur- Elektrochirurgia ma także zastosowanie w usuwaniu niewielkich zmian błony śluzowej jamy ustnej, np. włókniaków i brodawczaków, ziarniniaków szczelinowatych, brodawki pospolitej oraz koagulacji podłoża po usunięciu niektórych zmian i koagulacji w celu opanowania krwawienia po zabiegach na ostro. W stomatologii zachowawczej można stosować metody elektrochirurgiczne do usuwania polipów dziąsła z ubytków próchnicowych, odsłonięcia poddziąsłowych krawędzi zębów zmienionych próchnicowo i pulpotomii, a w protetyce do wydłużania koron klinicznych zębów lub odsłonięcia poddziąsłowo złamanych korzeni w celu wykonania wkładów protetycznych. Posługując się diatermią chirurgiczną, lekarz powinien stosować Elektrochirurgia posiada wiele zalet. Zabiegi chirurgiczne przeprowadzane za pomocą noża elektrochrurgicznego przebiegają z niewielkim krwawieniem, co pozwala na precyzyjną kontrolę pola operacyjnego. Cięcie jest gładkie i nie wymaga nacisku. Warto zwrócić Ryc. 5: Obserwacja gojenia po 17 dniach. uwagę, że w wyniku wytworzonego ciepła dochodzi do odparowania komórek bakteryjnych, co niewątpliwie sprzyja zachowaniu jałowości operowanego miejsca. Ze względu na rozmiary elektrod, możliwe jest łatwiejsze – niż w przypadku metod konwencjonalnych – opracowanie trudno dostępnych miejsc w jamie ustnej. Urządzenia do elektrochirurgii są, co prawda, droższe od skalpela, ale znacznie tańsze od lasera, co przy podobnych wskazaniach do zastosowania poprawia ich konkurencyjność. DT Piśmiennictwo dostępne u wydawcy. Autorzy Dr n. med. Małgorzata Kiernicka – adiunkt Krzysztof Kiernicki – student IV roku stomatologii UM w Lublinie Dr n. med. Barbara Owczarek – adiunkt Katedra i Zakład Periodontologii UM w Lublinie Kierownik: Prof. dr hab. Joanna Wysokińska-Miszczuk Ryc. 1: Wąska strefa dziąsła związanego w obrębie 41–31. Planowane wycięcie wędzidełka i pogłębienie przedsionka za pomocą noża elektrochirurgicznego w celu poszerzenia strefy dziąsła związanego. AD 0ÐēGNGMVTQEJKTWTIKE\P[ Ryc. 2: Wędzidełko tuż po cięciu za pomocą noża elektrochirurgicznego. 5\GTQMK Y[DÐT GNGMVTQF Ryc. 3: Rana po zabiegu. Rana nie wymaga szycia i nie krwawi. Zastosowano płukanki antyseptyczne z chlorheksydyną oraz Solcoseryl. <CRTCU\CO[ FQDG\RãCVPGIQ RT\GVGUVQYCPKC WT\ðF\GPKC 5RGELCNPCEGPC \ã DTP1008_14-15_Boyadijan 20.10.2008 14:57 Uhr Seite 14 DENTAL TRIBUNE 14 Perspektywy Natychmiastowa implantacja i obciążenie funkcjonalne Mgrditch Boyadjian, Syria Od kilku lat obserwuje się wyraźne tendencje do przyspieszania leczenia implantologicznego poprzez skrócenie czasu oczekiwania pomiędzy wszczepieniem implantu i założeniem uzupełnienia protetycznego. W niniejszym artykule zaprezentowano protokół leczenia protetycznego na przykładzie opisu przypadku, omawiając wykonanie w ciągu kilku godzin stałego zaopatrzenia protetycznego wspartego na implantach. Implanty dentystyczne przeznaczone do szczęk bezzębnych lub z uzębieniem szczątkowym są popularną formą leczenia w dentystyce odtworzeniowej. Tradycyjne metody leczenia pacjentów bezzębnych za pomocą implantów były przedmiotem dyskusji we wcześniejszym piśmiennictwie, dotyczącym kwestii osteointegracji. Po ekstrakcji zębów czekano wówczas 2-6 miesięcy na wygojenie zębodołów. Po wszczepieniu implantu ponownie oczekiwano na wygojenie i osteointegrację implantu z kością. Następnie konieczne było wykonanie kolejnego zabiegu chirurgicznego, związanego z odsłonięciem implantów i zamocowaniem na nich właściwego zaopatrzenia protetycznego. Brånemark i jego współpracownicy zalecali w celu osiągnięcia optymalnej osteointegracji implantów śródkostnych uwolnienie ich w fazie gojenia od wszelkich obciążeń funkcjonalnych. Dokumentacja tej 2-etapowej procedury terapeutycznej wykazuje również wysoki współczynnik powodzenia. Zgodnie z uznanymi kryteriami, potrzeba było 3-4 miesięcy na optymalną konsolidację kostną implantu w zębodole. Przy uwzględnieniu dodatkowego czasu trwania leczenia protetycznego, niejednokrotnie dochodziło do sytuacji, kiedy pacjenci po utracie jednego zęba musieli czekać nawet rok na jego uzupełnienie. W ostatnich latach coraz więcej lekarzy opowiada się za możliwością skrócenia czasu leczenia, zatem procedura obejmująca działanie od chwili utraty zęba do chwili jego uzupełnienia koroną na zintegrowanym z kością implancie powinna ulec przyspieszeniu. W związku z tym zaplanowano następującą strategię działania: 1. Wszczepienie implantów do zębodołu bezpośrednio po ekstrakcji zęba. 2. Natychmiastowe obciążenie funkcjonalne implantów. 3. Implantacja natychmiastowa z natychmiastowym obciążeniem funkcjonalnym. W efekcie powszechnego publikowania wyników aktualnych badań, natychmiastowe zastępowanie utraconych zębów należy już dziś do klinicznej rzeczywistości. Niezbędnym warunkiem jest jednak prawidłowa topografia kości oraz właściwy dobór kształtu implantów. Wszczepy natychmiastowe do zębodołów poekstrakcyjnych muszą częściowo odbywać się w kombinacji z zabiegami osteoplastycznymi. Można do tego celu wykorzystać autologiczne przeszczepy kostne albo mrożony lub poddany dekalcyfikacji materiał kostny z banku tkanek. Ponadto do takich zastosowań dostępny jest już na rynku porowaty preparat mineralny uzyskiwany z kości wołowych. Przy wszczepach natychmiastowych, zarówno tych z zabiegiem osteoplastycznym, jak i bez niego, z wielu słusznych powodów stosowane są membrany pozwalające na sterowanie regeneracją tkanek (GTR) lub też membrany z tkanki łącznej. Implanty o dużych średnicach, stopniowane i zwężające się stożkowo w kierunku szczytowym dobrze wypełniają zębodół i sprawiają, że sterowana regeneracja tkanki staje się zbyteczna. Stopniowa redukcja średnicy implantu zapobiega perforacji warstwy korowej łoża od strony wargowej. Udokumentowany współczynnik powodzenia implantacji natychmiastowych zbliżony jest do współczynnika konwencjonalnych wszczepów 2-etapowych. Dotyczy to także statystyk dla zabiegów bez preparacji płata śluzówkowo-okostnowego. Zalety implantacji natychmiastowej: 1. Implanty osadzane w świeżych zębodołach poekstrakcyjnych mogą być ustawione w takiej pozycji, w jakiej ustawiony był usunięty ząb. Elementy wtórne korygujące kąty są zatem stosowane rzadko. 2. Proces osteointegracji implantów osadzanych w świeżych zębodołach poekstrakcyjnych przebiega sprawniej. 3. Grzebień zębodołowy nie ulega atrofii, a przez to stan receptorów jest lepszy, co z kolei zapobiega cofaniu się błon śluzowych i linii dziąseł. Z raportów wynika, że opóźnienie obciążenia implantów powoduje znaczny zanik tkanek kostnych w kontaktowym obszarze grzebienia zębodołowego. 4. Szczególnie ważny w odniesieniu do zębów przednich jest fakt, że leczony obszar można estetycznie zaopatrzyć w prowizorium pozbawione funkcjonalności. 5. Implantacja natychmiastowa sprawia, że zębodoły pozostają czyste i nie dostają się do nich żadne zanieczyszczenia. 6. Brak czasu oczekiwania na pierwotne wygojenie się tkanek miękkich i regenerację struktury kostnej. 7. Metoda natychmiastowego leczenia implantologicznego jest Stabilizacja mechaniczna = pierwotna (przebieg w czasie) Stabilizacja biologiczna = osteiontegracja (przebieg w czasie) Polish Edition efekcie takiego gojenia powstaje włóknina, a struktura kostna nie ulega zamknięciu. Wspieranie integracji kostnej implantu polega więc na ograniczeniu obciążeń funkcjonalnych, które mogą powodować niekorzystne mikroruchy implantu. Im większa stabilność pierwotna, tym dłużej implant pozostaje stabilny w procesie gojenia za sprawą mechaniki, do chwili dokonania się ostatecznej osteointegracji. Sprawą zasadniczą staje się zatem aspekt zachowania stabilności pierwotnej w warunkach obciążenia funkcjonalnego do chwili osiągnięcia stabilności biologicznej. Osadzanie implantów zapewniające stabilność pierwotną Ryc. 1 znacznie bardziej atrakcyjna i nie ma konieczności oczekiwania na zakończenie procesu gojenia. Natychmiastowe obciążenie funkcjonalne implantów natychmiastowych jest nowym osiągnięciem. Metoda ta została już jednak zastosowana u wielu pacjentów i cieszy się coraz większym powodzeniem. Technika stosowana przez Bränemark’a przewiduje nawet 12 miesięcy dla wygojenia kości po ekstrakcji. Pomijając inne problemy, zwłoka ta prowadzi nieuchronnie do pewnej resorpcji kości w okolicy usuniętego zęba, a przez to w efekcie końcowym optymalna lokalizacja implantu może okazać się niemożliwa – to jeszcze bardziej wydłuży czas trwania leczenia. Stosując metodę dającą możliwość natychmiastowego obciążenia, należy znać i rozumieć biologię struktur tkankowych przyjmujących implant, reakcję organizmu na ingerencję i przebieg procesu gojenia, a także zasady kształtowania okluzji na rekonstrukcji protetycznej. Badania dotyczące gojenia ran wykazują, że już po upływie 1-2 tygodni od wszczepienia implantu o powierzchni stymulującej osteointegrację, na implancie powstaje nowa warstwa tkanki kostnej. Protetyczne obciążenie po 2 tygodniach wydaje się być zatem możliwe. Wczesne obciążenia po 6 tygodniach stały się już rutyną. Protokoły dotyczące obciążeń natychmiastowych i wczesnych Pierwotna i wtórna stabilność Ryc. 2 implantów – osteointegracja wymaga stabilnej pozycji, która nie jest narażona na żadne mikroruchy. Zgodnie z dentystycznym piśmiennictwem specjalistycznym, mikroruchy implantów powodują powstawanie tkanki łącznej w strefie styku implantu z kością, co sprawia, że proces osteointegracji nie zachodzi. Stabilność pierwotna jest zjawiskiem o charakterze mechanicznym, choć w okresie gojenia zachodzące w ramach osteointegracji procesy biologiczne sprawiają, że stabilność wtórna jest wypadkową stabilności mechanicznej i biologicznej. Znaczenie stabilności pierwotnej przy obciążeniu natychmiastowym Koncepcja stabilności pierwotnej ma ogromne znaczenie dla przetrwania implantu poddanego natychmiastowym obciążeniom. Cameron i jego zespół, badając zagadnienie mikroruchów implantów, wyjaśniali kwestie warunków, w jakich porowaty metal ulega integracji z kością. Zdaniem Pilliar’a i jego współpracowników, mikroruchy przekraczające swym zasięgiem dystans 150 µm należy uznać za nadmierne, a tym samym szkodliwe dla procesu osteointegracji. Brunski prezentuje w swych badaniach opinię, że mikroruchy w strefie stycznej wszczepów śródkostnych mogą być szkodliwe szczególnie wtedy, gdy występują bezpośrednio po implantacji. W jego opinii należy unikać ruchomości przekraczającej swym zasięgiem dystansu 100 µm, ponieważ w 1. Najważniejszym czynnikiem jest dostępna masa kostna w miejscu dokonania wszczepu. Jej gęstość i objętość muszą być optymalne (D1 lub D2). 2. Mikroruchom w fazie gojenia można zapobiegać poprzez połączenie implantów (przynajmniej 3) za pomocą kilkuczęściowego mostu (most kompletny) albo poprzez ich wzajemne zblokowanie wtórne za pomocą protetycznej nadbudowy. 3. Dla optymalnego wykonania łoża implantu konieczne jest, aby zakładany stożkowy implant śrubowy posiadał średnicę większą niż średnica wykonanego łoża i aby możliwe było dociągnięcie go z siłą o minimalnym momencie obrotowym wynoszącym 35 Ncm. 4. Optymalny kształt i powierzchnia implantu to: • kształt stożkowy, • solidna śruba o ostrych i głębokich krawędziach gwintu (Ryc. 1). • implant o morfologii podobnej do otaczającej go kości, a także o obrobionej strumieniowo i wytrawionej powierzchni stycznej, która zagwarantuje maksymalny kontakt z kością w fazie gojenia. Przyspieszy to proces gojenia, a tym samym osteointegrację. W efekcie także stabilność wtórna, umożliwiająca obciążenie funkcjonalne zostanie osiągnięta wcześniej. Implanty, które bezpośrednio po osadzeniu nie pozwalają się obluzować przy zastosowaniu siły odkręcającej wynoszącej 20 Ncm, mogą – zgodnie z udokumentowanymi próbami – zostać natychmiast poddane obciążeniom funkcjonalnym za pośrednictwem mostu. Implanty przeznaczone pod pojedyncze korony mogą zostać poddane obciążeniom funkcjonalnym natychmiast, jeżeli nie obluzują się przy zastosowaniu siły odkręcającej o wartości 50 Ncm. Rycina 2 ilustruje sposób sprawdzania przy zastosowaniu momentu obrotowego o wartości 40 Ncm. Zalety implantacji natychmiastowej i natychmiastowego obciążenia: 1. Kontaktowa powierzchnia kości zostaje zachowana – z raportów wynika, że opóźnienie obciążenia implantów powoduje znaczny zanik tkanek kostnych w kontaktowym obszarze grzebienia zębodołowego. 2. Wszczepienie implantów bezpośrednio po ekstrakcji stwarza korzystniejsze warunki osteointegracji. 3. Możliwość stosowania implan- 20.10.2008 14:57 Uhr DENTAL TRIBUNE tów jednoczęściowych przynosi korzyści ekonomiczne i nie stwarza ryzyka obluzowywania się dodatkowych elementów. 4. W strefach dotkniętych parodontozą podczas implantacji natychmiastowej z natychmiastowym obciążeniem zachowana zostaje większa ilość masy kostnej przy braku negatywnego wpływu na proces osteointegracji. Metody oceny okołowszczepowej tkanki kostnej: 1. Metody tradycyjne: – test opukowy (Adell i zespół, 1985), – wynik badania radiologicznego (Lekholm i Zarb, 1985), – periotest (Olive i Aparicio, 1990), – próba odkręcania (Sullivan i zespół, 1996). 2. Metody nowoczesne: – pomiar oporu nacinanego materiału podczas implantacji (Johansson i Strid, 1994), – analiza częstotliwości rezonansu (Meredith i zespół, 1996). Dzięki pomiarowi siły oporu stawianego przez kość w miejscu wszczepiania implantu podczas przeprowadzania operacji (struktury spoista/gąbczasta) możliwa jest do pewnego stopnia ocena jakości struktur kostnych. Analiza częstotliwości rezonansu (RFA) przeprowadzona na osadzonym implancie dostarcza informacji o pierwotnej stabilności implantu. Wcześniej ocena pierwotnej stabilności implantów dentystycznych była rzeczą subiektywną. Wraz z wymienionymi metodami oceny pojawiła się możliwość obiektywnej oceny pierwotnej stabilności implantu. Podsumowanie Metoda postępowania zmierzająca do uzyskania optymalnej osteointegracji implantów od ponad 20 lat bazuje na koncepcji ich opóźnionego obciążenia funkcjonalnego. Koncepcja ta stawiana jest jednak ostatnio coraz częściej pod znakiem zapytania. Zgadzając się z poglądami wyrażonymi w wymienionym piśmiennictwie, dochodzimy do wniosku, że możliwość natychmiastowego obciążania implantów śrubowych została już dostatecznie udowodniona. Przesłankami osiągnięcia sukcesu w trakcie takiego rodzaju leczenia są: osadzenie implantu w kości o dostatecznej jakości, sztywne zblokowanie implantów oraz ich właściwe ustawienie i rozmieszczenie. DT Seite 15 Perspektywy 15 Polish Edition Opis przypadku W zaprezentowanym opisie przypadku dokonano porównania wyników wszczepienia implantów z obciążeniem natychmiastowym do bezzębnych regionów szczęki z wynikami wszczepienia takich implantów do zębodołów poekstrakcyjnych. Zaprezentowany został także protokół leczenia protetycznego dotyczący natychmiastowego obciążenia stałego zaopatrzenia protetycznego wspartego na implantach. Czas trwania leczenia skrócono, a funkcjonalność szczęki pacjenta, dzięki natychmiastowej możliwości obciążenia funkcjonalnego stałego zaopatrzenia protetycznego wspartego na implantach, została skutecznie przywrócona. W r. 2003 do gabinetu zgłosił się 74-letni pacjent, który kilka miesięcy wcześniej doznał lekkiego urazu w rejonie 2. zęba trzonowego po lewej stronie żuchwy. Skarżył się na średnią bolesność uciskową dziąsła od strony policzkowej oraz lekką ruchomość mostu noszonego na zębach własnych – mostu 10-członowego dolnej szczęki mocowanego na 2. zębie trzonowym po stronie prawej, pierwszym przedtrzonowym po stronie prawej, na prawym kle, prawym bocznym siekaczu, lewym bocznym siekaczu i lewym kle. Przeprowadzone badania rtg wykazały ubytki próchnicze w regionie 2. zęba trzonowego po stronie prawej i lewej, okołowierzchołkową infekcję szczątkowego korzenia pierwszego zęba trzonowego po stronie lewej oraz prawego i lewego siekacza, a także chwiejność (M2) obu kłów (Ryc. 3). i natychmiastowego. Na podstawie wyników badań klinicznych oraz badań krwi stwierdzono, że pacjent jest w dobrym stanie zdrowia, choć jest nałogowym palaczem w zaawansowanym wieku. Zadecydowano więc, że w trakcie jednej wizyty dokonana zostanie ekstrakcja wszystkich pozostałych zębów, do szczęki zostanie wszczepionych 8 implantów, po czym osadzony będzie na nich most tymczasowy z możliwością natychmiastowego obciążenia funkcjonalnego. Procedura przedoperacyjna i protetyczna W formie premedykacji pacjentowi podano trójhydrat amoksycyliny oraz klawulanian potasu. Przed ekstrakcją pobrano także wycisk. Po dokonaniu odlewu wykonano prowizoryczny most z tworzywa sztucznego (Ryc. 4). Metoda chirurgiczna Całość uzębienia szczątkowego została w znieczuleniu miejscowym poddana ekstrakcji. Usunięto także tkankę ziarninową. Poza 6 jednoczęściowymi implantami ze zintegrowanym filarem (Ryc. 5), w celu umożliwienia obciążenia natychmiastowego w regionie pierwszego zęba trzonowego po stronie lewej i pierwszego przedtrzonowego po prawej, wszczepiono 2 implanty standardowe. Oba zostały zaopatrzone w kątowe filary, równoległe do stałych filarów implantów jednoczęściowych. Długość Regiony dolnej szczęki Pierwszy trzonowy po lewej Pierwszy przedtrzonowy po lewej Lewy kieł Boczny siekacz po lewej Boczne siekacze po prawej Prawy kieł Pierwszy przedtrzonowy po prawej Pierwszy trzonowy po prawej i średnicę implantów dobrano w ten sposób, aby odpowiadały one wymiarom usuniętych korzeni. W takiej sytuacji, w miarę możliwości należy zwrócić uwagę, aby zębodół poekstrakcyjny został maksymalnie wypełniony przez implant, zapobiegnie to bowiem migracji tkanki miękkiej w kierunku powierzchni implantu (w razie potrzeby puste przestrzenie można wypełnić wiórami kostnymi uzyskanymi w procesie wiercenia i przykryć membraną). W tym przypadku nie stosowano zabiegów osteoplastycznych i membran. Wszystkie implanty wszczepiono przezśluzówkowo – bez preparacji płata śluzówkowookostnowego (Ryc. 6). Zalety implantów jednoczęściowych: – brak konieczności powtórnego zabiegu chirurgicznego, – brak możliwości obluzowania się elementów wtórnych, – brak śrub i kapturków gojących (aspekt ekonomiczny), STO CSK* CSK* KOS* KOS* CSK* STO CSK* Średnica Długość 4,8 mm 4,1 mm 4,1 mm 3,7 mm 3,7 mm 4,8 mm 4,1 mm 4,1 mm 13 mm 13 mm 13 mm 15 mm 15 mm 13 mm 13 mm 13 mm – proste ustawianie równoległości przy dobrej widoczności filaru. Implanty w zębodołach poekstrakcyjnych osadzono 5 mm głębiej w kierunku dojęzykowym, w kości nienaruszonej podczas ekstrakcji (Ryc. 7). Taki sposób to przede wszystkim: – brak perforacji kości od strony wargowej, – większa długość implantu, – lepsza stabilność pierwotna implantu. Łoża implantu w regionach bezzębnych zostały przygotowane w ten sposób, że ich średnica była o 1 mm mniejsza od średnicy implantu. Siła dociągnięcia wynosiła 50 Ncm. Przygotowany most tymczasowy, wykonany z tworzywa sztucznego został zacementowany jeszcze podczas tej samej wizyty. W ten sposób gojenie w zębodołach poekstrakcyjnych mogło przebiegać bez zakłóceń, a tkanka miękka metodą sterowanej regeneracji została poddana stymulacji dla wykształcenia nowych brodawek międzyzębowych (Ryc. 8). Badania pooperacyjne Pacjent nie wyraził zgody na zaopatrzenie go w konwencjonalną, wyjmowaną protezę, lecz życzył sobie zaopatrzenia stałego Ryc. 4b Implant Allfit * Implanty jednoczęściowe DTP1008_14-15_Boyadijan Ryc. 3 Ryc. 4a Ryc. 5: Implanty jednoczęściowe. Ryc. 6 Autor Po upływie tygodnia dokonano oceny zaawansowania procesu gojenia, a 8 tygodni później most tymczasowy został zdjęty i ponownie dokonano oceny zaawansowania procesu gojenia tkanek miękkich oraz kontroli stabilności implantów (Ryc. 9). Docelowe zaopatrzenie protetyczne składało się z 3 segmentów: dwóch 5-członowych mostów wspartych każdorazowo na 3 implantach w regionie zębów bocznych i jednego 3-członowego mostu wspartego na 2 implantach w regionie zębów przednich (Ryc. 10). Podczas wizyty kontrolnej po 3 latach (w r. 2007) implanty i tkankę miękką poddano badaniu radiologicznemu. Nie stwierdzono żadnych godnych uwagi śladów resorpcji kości. Tkanki miękkie zarówno w regionach bezzębnych, jak i wokół implantów osadzonych w zębodołach poekstrakcyjnych były w doskonałym stanie (Ryc. 11). Zalety opisanego protokołu leczenia: Mgrditch Boyadjian jest dentystą, który od r. 1976 prowadzi praktykę w Aleppo w Syrii, regularnie bierze udział w konferencjach i kursach szkoleniowych, a od r. 1998 jest członkiem DGZI i ICOI oraz członkiem i byłym referentem Komisji Naukowej Izby Dentystycznej w Aleppo. Dr Boyadjian przeprowadził już 883 różnego rodzaju udane zabiegi implantacyjne u 270 pacjentow. Ryc. 7 Ryc. 8 Ryc. 9 Ryc. 10a Ryc. 10b Ryc. 11 – mniejsza liczba wizyt, – krótszy czas leczenia, – niższe koszty dla pacjenta, – brak protezy tymczasowej, – większa atrakcyjność takiej formy leczenia, – mniejsza liczba zabiegów chirurgicznych, – zachowanie naturalnej estetyki dziąseł, – mniejszy nakład pracy dentysty. DT Sultan_A3_DTPL 08.04.2008 13:36 Uhr Seite 1 JeÊli podoba Ci si´ GenieTM, z pewnoÊcià pokochasz inne produkty firmy Sultan… SilgimixTM masa wyciskowa alternatywna dla alginatu Szybsze, lepsze wyciski – i bez ba∏aganu. To niepylàcy si´ materia∏ alternatywny dla mas alginatowych. Robi wra˝enie Wszystko zale˝y od jakoÊci GenieTM Bite Materia∏ do rejestracji zwarcia, który w ciàgu 60 lub 90 sekund uzyskuje twardoÊç kamienia. Dost´pny w ∏atwych do u˝ycia nabojach z automatycznym mieszalnikiem. 3-WayTM jednorazowe ∏y˝ki wyciskowe Jednorazowe – doskona∏e do uzyskiwania dok∏adnych wycisków i rejestracji zwarcia. wycisku pod dziàs∏em Lepsze zap∏ywanie masy GenieTM ... doskona∏e wyciski za ka˝dym razem. Dla uzyskania doskona∏ych wycisków krytyczne znaczenie ma doskona∏e zap∏ywanie masy wyciskowej – zdolnoÊç do odzwierciedlenia wszystkich szczegó∏ów, w tym tych, które le˝à ju˝ poza granicà preparacji. ZdolnoÊç do zap∏ywania to najwa˝niejsza cecha masy wyciskowej, poniewa˝ im materia∏ lepiej zap∏ywa, tym lepiej odzwierciedla istotne szczegó∏y. JeÊli szukasz materia∏u przewy˝szajàcego pod tym wzgl´dem wszystkie inne, wybierz GenieTM. Wyniki niezale˝nego badania potwierdzajà: materia∏ GenieTM charakteryzuje si´ lepszà zdolnoÊcià zap∏ywania ni˝ materia∏y wiodàcych na rynku firm.* Czy to nie czas na najlepsze osiàgni´cia w rewelacyjnej cenie? * Opis badania dost´pny na ˝yczenie. Genie™ Aby zamówiç mas´ GenieTM, prosz´ skontaktowaç si´ z miejscowym dystrybutorem materia∏ów stomatologicznych lub odwiedziç witryn´ internetowà www.sultanhealthcare.com. Autoryzowani Dystrybutorzy w Polsce: SultanHealthcareInc. Atech Polska ul. 1 Maja 87, 90-755 ¸ódê Tel.: +48 (42) 6336122, Fax: +48 (42) 6334899 E-mail: [email protected], www.sultan.pl www.sultanhealthcare.com SultanHealthcare www.sultanhealthcare.com Dobry Dentysta ul. 6 Sierpnia 1/3, 90-606 ¸ódê Tel.: +48 (42) 6329809, Fax: +48 (42) 6329817 E-mail: [email protected], www.dobrydentysta.pl GenieTM Magic Mix Masa Genie jest dost´pna w 380 ml nabojach do automatycznych urzàdzeƒ mieszajàcych. Zyskujesz 5% wi´cej materia∏u w porównaniu do systemów z foliowymi workami. DTP1008_17-18_Products 21.10.2008 16:10 Uhr DENTAL TRIBUNE Seite 17 Produkty 17 Polish Edition Biofilm w stomatologii Barbara Podsadna, Polska Bakterie funkcjonują w ludzkim organizmie w postaci planktonu, tzn. komórek luźno zawieszonych w płynach. Wprawdzie pojedyncze komórki bakteryjne mogą żyć samodzielne, jednak o wiele częściej występują w skupiskach. Łączenie się komórek bakteryjnych daje im o wiele większe szanse przeżycia niż gdyby żyły pojedynczo. Bakterie wydzielają proteiny, polisacharydy i kwasy nukleinowe, które razem z innymi materiałami tworzą cienką warstwę – środowisko bytowania bakterii. Biofilmy bakteryjne to zorganizowane skupiska bakterii przytwierdzone do powierzchni wewnętrznych organizmów żywych (błony śluzowe, śródbłonek naczyń krwionośnych i limfatycznych) lub powierzchni wyrobów medycznych, które mają bezpośredni kontakt z wnętrzem ludzkiego organizmu (kaniule, dreny, rurki tracheostomijne, implantów) i płynami ustrojowymi (ślinociągi, spluwaczki, końcówki stomatologiczne, wyciski itp.). Biofilm jest zbiorem mikrokolonii bakteryjnych, oddzielonych od siebie kanałami, przez które przepływa woda, dostarczając substancji odżywczych i usuwając resztki przemiany materii. Mikrokolonie stanowią zaledwie 30% masy biofilmu, reszta to macierz pozakomórkowa (matrix) zespalająca organizmy oraz szereg innych substancji. Rozrost mikrokolonii powoduje zróżnicowanie chemicznego środowiska kolonii, które umożliwia koegzystencję różnych gatunków i stadiów metabolicznych bakterii (replikujących i niereplikujących). Biofilm nie jest prostą zbieraniną bakterii, ale o wiele bardziej złożoną strukturą – poszczególne komórki w takiej strukturze potrafią komunikować się ze sobą, specjalizują się w pełnieniu określonych funkcji, a nawet zyskują nowe cechy, których nie mogłyby nabyć, żyjąc osobno. Doświadczalnie wykazano, że do zlikwidowania bakterii tworzących biofilm konieczne są stężenia substancji setki razy przekraczające wartość najmniejszego stężenia bakteriobójczego oznaczonego w warunkach in vitro. Bakterie określonego szczepu, wchodzące w skład biofilmu wykazują nawet do tysiąca razy większą oporność na antybiotyki niż gdyby funkcjonowały jako zbiorowisko komórek bakteryjnych rozproszonych w roztworze. Wciąż nie jest całkowicie jasny mechanizm tej zadziwiającej oporności. Jedna z hipotez mówi, że w populacji komórek tworzących biofilm, niewielka ich część (ok. 1%) przechodzi w rodzaj stanu przetrwalnego, charakteryzującego się wielokrotnie niższą wrażliwością na czynniki szkodliwe. Wrazie wystąpienia skrajnie niekorzystnych warunków, jak np. wysokie stężenie antybiotyku, mogą one przetrwać i umożliwić odrodzenie się całej populacji. Wydzielenie grupy tzw. komórek rezerwowych jest kolejnym przejawem podziału zadań pomiędzy bakteriami tworzącymi biofilm. Biofilm w jamie ustnej Obecność biofilmów w jamie ustnej i ogromne zróżnicowanie występujących w niej gatunków drobnoustrojów powoduje, że podczas zabiegów stomatologicznych dochodzi do uwalniania bakterii do otoczenia, czyli wnętrza jamy ustnej pacjenta oraz na powierzchnie wyrobów medycznych stosowanych podczas zabiegów. Płytka bakteryjna, jaką jest kamień nazębny to prawdopodobnie najbardziej poznana forma biofilmu w organizmie człowieka. Anton van Leeuwenhoek – żyjący na przełomie XVII i XVIII w. wynalazca mikroskopu powiększającego ok. 300 razy i odkrywca bakterii – obserwował pierwsze biofilmy, które uzyskiwał przez zeskrobanie płytki bakteryjnej ze swoich zębów. Płytka stanowi rodzaj błony składającej się z bakterii i białek pochodzenia ślinowego, pokrywającej zarówno twarde, jak i miękkie powierzchnie tkanek. Drobnoustroje żyją w harmonii ze strukturami jamy ustnej, a choroby zębów są wynikiem załamania lub zmiany homeostazy w określonym miejscu. Jeżeli bakteriom uda się pokonać mechanizmy odpornościowe, przeniknąć w głąb kieszonek dziąsłowych, dotrzeć do tkanki łącznej i powiązać się z nią, mogą one uzyskać przewagę, która często prowadzi do choroby. Biofilm jako ochrona bakterii przed niekorzystnym wpływem środowiska Oporność bakterii pod biofilmem na działanie antybiotyków wynika z faktu, że antybiotyk bardzo słabo penetruje macierz pozakomórkową. Duże nadzieje pokłada się w terapii łączonej, w której oprócz antybiotyku podaje się pacjentowi również środek niszczący strukturę warstwy bakteryjnej (enzymy rozkładające substancję spajającą poszczególne komórki lub inhibitory uniemożliwiające jej syntezę). Skuteczne mogłoby się okazać również wykorzystanie związków zaburzających chemiczną komunikację między bakteriami, niezbędną do prawidłowego ukształtowania się biofilmu. Trwają też badania nad otrzymaniem bakteriofaga, który penetrowałby biofilm lub niszczył matrix. Bakterie pod biofilmem są niedostępne dla większości preparatów dezynfekcyjnych. Stosowanie sub- Autorka Mg farm. Barbara Podsadna – – mikrobiolog, Konsultant Naukowy Medilab Sp. z o.o. stancji, które nie posiadają zdolności niszczenia biofilmu powoduje, że dezynfekcja staje się mało skuteczna. Obecność biofilmu uniemożliwia prawidłową sterylizację narzędzi i sprzętu dentystycznego. Preparaty rozpuszczające biofilm mają duże znaczenie w dezynfekcji ślinociągów, spluwaczek, końcówek stomatologicznych i innych wyrobów medycznych mających kontakt z krwią, śliną pacjenta oraz ogromną ilością drobnoustrojów, pochodzących z jamy ustnej. Należy także wziąć pod uwagę narażenie pacjenta na zakażenie Legionellą – bakteria ta występuje w wodzie pitnej w wielu regionach Polski i łatwo wiąże się z biofilmem. Woda przeznaczona do unitów powinna być wolna od bakterii. Uzyskanie takiej wody jest bardzo łatwe – umożliwiają to filtry bakteriologiczne nakręcane na krany. Zanieczyszczenie urządzeń florą bakteryjną pacjenta wymaga dokładnej dezynfekcji urzą- dzeń odpowiednimi preparatami. Biofilm nie tylko stwarza zagrożenie zakażeniem, ale także niszczy urządzenie, skracając czas jego użytkowania. Z czasem tworzywo ulega destrukcji, a nieprzyjemny zapach uniemożliwia pracę. Systemy odpływowe w gabinetach stomatologicznych oraz systemy i wyposażenie urządzeń ssących w unitach stomatologicznych wymaga odpowiednich procesów dezynfekcji oraz specjalnych preparatów. Prawidłowa procedura pozwala utrzymać urządzenia w drożności, czystości (także mikrobiologicznej) oraz zabezpiecza przed kolejnym gromadzeniem się osadów biologicznych. Badania nad skutecznością enzymów stosowanych w środkach myjąco-dezynfekujących potwierdziły zdolność preparatów trójenzymatycznych do hydrolizowania biofilmu. Dzięki odpowiednio dobranym parametrom i dodaniu detergentów oraz substancji biobójczych preparaty trójenzymatyczne pozwalają uwolnić komórki bakteryjne do roztworu i działać na nie substancjami biobójczymi. Również preparaty zawierające polihexanid skojarzony z czwartorzędowymi związkami amoniowymi oraz sub- stancjami myjącymi okazały się skuteczne w niszczeniu biofilmów bakteryjnych. Preparat Aniosyme DD1 jest doskonałym środkiem myjąco-dezynfekującym, który już po 10 minutach w stężeniu 0,5 % myje i równocześnie dezynfekuje wyroby medyczne. Posiada zdolność niszczenia biofilmu. Służy do dezynfekcji wyrobów medycznych przez zanurzanie ich w roztworze roboczym, a także chroni narzędzia przed korozją. Środek Dentasept Aspiration posiada specjalną formułę stworzoną do dezynfekcji urządzeń ssących oraz systemów odpływowych unitu. Roztwór roboczy o stężeniu 2% zaciągnięty do systemu 1 raz dziennie w czasie zaledwie 15 minut myje i dezynfekuje te urządzenia. DT Opracowano na podstawie informacji z następujących źródeł: 1. „Nowa Stomatologia” 4/1999, 3-8. Wydawnictwo Medyczne Borgis. 2. „Chirurgia Polska” 2005; 7, 3; 180-191. 3. „Biofilm w stomatologii”. Komitet Edukacyjny Międzynarodowego Towarzystwa Dentystyki Pediatrycznej (USA). 4. „Magazyn otolaryngologiczny” luty 2007. 5. James N. Palmer, Norbert P. Górski: „Biofilmy bakteryjne w przewlekłym zapaleniu zatok przynosowych”. AD DTP1008_17-18_Products 21.10.2008 16:10 Uhr Seite 18 DENTAL TRIBUNE 18 Produkty Polish Edition PROMOCJA Sympress do automatycznego mieszania masy wyciskowej Sympress jest urządzeniem do automatycznego mieszania masy wyciskowej – A-silikonu. Charakterystyka urządzenia: – możliwość wyboru szybkości mieszania materiału i napełniania łyżek wyciskowych i strzykawek, – mieszanie automatyczne, – autorewers przy wymianie dozownika z materiałem wyciskowym, – czytelny panel sterujący. Do zalet urządzenia należy zaliczyć: – szybkie przygotowanie (mieszanie) materiału wyciskowego; – eliminacja męczącego mieszania ręcznego – zwłaszcza uciążliwego przygotowywania materiałów twardszych; – oszczędność miejsca; – zachowanie miejsca pracy w czystości – materiał wyciskowy nie rozbryzguje się, nie brudzi powierzchni, ubrań personelu, – łatwość obsługi. Urządzenie wyposażono we wskaźnik napełnienia i wiele zabezpieczeń chroniących przed przypadkowym uru- Innowacyjne rozwiązania Gendex Gendex – główny producent urządzeń RTG na świecie wkracza w nowy wymiar obrazowania. Do sprzedaży trafił aparat GXCB-500, opracowany na bazie urządzenia Next Generation i-CAT®, najnowocześniejszego AD systemu obrazowania 3D w USA. Oprócz podstawowych zalet, jakie posiada GXCB-500, tj.: łatwość obsługi, kontrola urządzenia za pomocą łatwo dostępnych przycisków, pozycja siedząca pacjenta, która minimalizuje jego ruchy, a tym samym podwyższa jakość zdjęć, nowy tomograf Gendex zapewnia optymalne „średnie pole widzenia” o wielkości maksymalnie 14 cm średnicy na 8,5 cm wysokości. Dzięki temu można natychmiast otrzymać wynik badania pa- chomieniem i zranieniem podczas obsługi. – Waga (bez masy wyciskowej): 7 kg Parametry techniczne: – Moc: 170 W – Szybkość napełniania łyżki: 32 s – Szybkość napełniania strzykawki: 5s – Wydajność napełniania łyżki: 75 ml/min – Wydajność napełniania strzykawki: 47 ml/min – Wymiary: 350x210x425 mm Dystrybutorem urządzenia jest firma Poldent. cjenta z obrazem kompletnego łuku zębowego, bezbłędnie zaplanować zabieg implantologiczny, zyskując pewność, że pomiary są bardzo dokładne i wystarczające nawet dla chirurgów i endodontów. Nowy GXCB-500 gwarantuje dokładne, trójwymiarowe odwzorowanie budowy anatomicznej, bez zniekształceń i powiększenia, a także poprzeczne przekroje dowolnego fragmentu szczęki, żuchwy, stawów lub zatok – pod dowolnym kątem. Skan w trybie standardowym trwa zaledwie 8,9 sekundy, a pełna trójwymiarowa rekonstrukcja mniej niż 20 sekund. System zapisuje zdjęcia o imponującej rozdzielczości w pliku wielkości zaledwie 20MB. Jako jeden z nielicznych, aparat pracuje na zminimalizowanych dawkach promieniowania poniżej 30 µSv na badanie. Dołączone intuicyjne oprogramowanie iCATVision umożliwia wykonanie wszelkich dostępnych pomiarów i wizualizacji, w tym rendering 3D (3DVR) i może być bezpłatnie udostępniane współpracującym gabinetom. Kontakt: Poldent Al. Jana Pawła II 80 00-175 Warszawa Tel.: 0 (22) 827 29 99 [email protected] www.poldent.pl Kontakt: Gent ul. Grzegórzecka 104 31-559 Krakow Tel.: 0 (12) 294 40 15 Faks: 0 (12) 292 17 18 [email protected] www.gendex.pl Charisma Opal – nowy, submikrohybrydowy, światłoutwardzalny kompozyt (zamykanie diastem, korekta wad wrodzonych, itd.), szynowanie rozchwianych zębów paradontalnych lub po urazach, wypełnienia w zębach mlecznych, tymczasowe naprawy porcelany i kompozytu (w połączeniu z odpowiednim systemem wiążącym), bezpośrednie licówki kompozytowe i wiele innych. Uniwersalny, submikrohybrydowy, światłoutwardzalny kompozyt z cząsteczką Microglass – Charisma Opal to nieprzepuszczalny dla promieni rentgenowskich materiał kompozytowy polecany do estetycznej, adhezyjnej odbudowy zębów – zarówno przednich, jak i tylnych. System wypełniacza Microglass daje dobre efekty kosmetyczne i trwałe wypełnienia, które można polerować na wysoki połysk. Wśród wskazań do stosowania Charisma Opal znajdują się: odbudowa ubytków klas I-V(wg Blacka), korekta kształtu i odcienia zębów Kontakt: Marrodent INFOLINIA: 0 801 36 36 99 – Marrodent Bielsko-Biała Tel.: 0 (33) 810 13 28 [email protected] – Marrodent Katowice ul. Chrobrego 29 Tel.: 0 (32) 254 16 87 lub 0 (32) 355 36 91 [email protected] – Marrodent Warszawa ul. Krasnowolska 18 G Tel.: 0 (22) 899 08 80 lub 0 (22) 899 08 72 [email protected] DTP1008_19-22_CEDE 20.10.2008 15:21 Uhr 8 0 0 2 E D E C Seite 19 DENTAL TRIBUNE The World’s Dental Newspaper · Polish Edition CEDE 2008 – nowe miejsce, nowa przestrzeń, nowe możliwości tions Forum uczestniczyły następujące firmy: KaVo Polska, Dental Depot Wasio, Heraeus Kulzer, Hol-Dental, FM Produkty dla Stomatologii oraz Medilab. W sobotę 27. września zakończyła się XVIII Środkowoeuropejska Wystawa Produktów Stomatologicznych CEDE 2008 – była to pierwsza edycja w Poznaniu. Nowe miejsce okazało się bardzo wygodne i przyjazne tak dla wystawców, jak i dla zwiedzających. Zadaszone pasaże między pawilonami z kawiarenkami, stolikami i ławeczkami wśród drzew, dawały możliwość wypoczynku zwiedzającym, natomiast profesjonalnie zaprojektowane pawilony – stwarzały komfort pracy wystawcom. Wystawa zajęła ponad 14.500 m2. Ponad 500 firm przedstawiło swoje oferty dla dentystow, techników dentystycznych i asystentek na 289 stoiskach. Przez cały czas trwania CEDE odbywały się warsztaty i kursy doskonalące w 7 salach szkoleniowych. Podczas tegorocznej wystawy grupa Dental Tribune International zorganizowała po raz pierwszy w Polsce i w Europie Dental Innovations Forum – wykłady prowadzone zgodnie z formułą Lunch & Learn. Prezentacje odbywały się codziennie w godzinach 11.00-14.00, w samym centrum CEDE, między halami 7 i 8. W ciągu 3 dni targowych ponad 1.350 osób wysłuchało 27 prelekcji wykładowców zaproszonych przez sponsorów. W pierwszej edycji Dental Innova- Pokazy i wykłady odbywały się także na wielu innych stoiskach. Wystawę odwiedziło ponad 11.000 gości. Zmiana miejsca wystawy spowodowała zmniejszenie liczby gości ze wschodniej części naszego kraju, ale więcej odwiedzających przyjechało z województwa zachodniopomorskiego, lubuskiego i dolnośląskiego. W tym roku mniej lekarzy było zainteresowanych zakupami na miejscu, za to składano więcej zamówień na stoiskach firm. Zgodnie z tradycją wystawie towarzyszył Zjazd Zespołów Stomatologicznych, w którym wzięło udział 1.230 lekarzy i techników dentystycznych. Bardzo dużym zainteresowaniem cieszyły się sesje na temat: znieczuleń (prof. Stanley F. Malamed), endodoncji (prof. Simone Granini), rekonstrukcji twardych tkanek zębów (prof. Stanisław Suliborski, prof. Jerzy Sokołowski, dr Bartosz Suliborski, lek. stom. Danuta Borczyk) oraz protetyki adhezyjnej (prof. Antonio Cerutti, prof. Francesco Mangani, prof. Angelo Putignano). Ku dużemu zaskoczeniu organizatorów, na wykłady sesji najtańszej pt. :„Nowości w stomatologii” przychodziło niewiele ponad 20 osób – mimo wcześniejszej rejestracji przeszło 400 osób. Olbrzymim powodzeniem cieszyła się natomiast sesja dla asystentek stomatologicznych, zorganizowana przez Wydawnictwo Kwintesencja w sobotę, 27. września. Jednocześnie, w dniach 25-26. września trwały wykłady Poznańskiego Forum Stomatologii Praktycznej, zorganizowanego przez prof. dr hab. Honoratę Limanowską-Shaw wraz z zespołem. Ponad 800 gości bawiło się na bankiecie w „Pałacu w Poznaniu”, podczas którego wręczono statuetki Grand Prix CEDE 2008. Komisja w składzie: przewodniczący – dr Wojciech Bednarz (wiceprezydent PTS) oraz członkowie – prof. dr hab. n. med. Barbara Adamowicz-Klepalska (konsultant krajowy stomatologii dziecięcej), prof. dr hab. Honorata Limanowska-Shaw (UM w Poznaniu), dr Andrzej Baszkowski (Wielkopolska Izba Lekarska), dr hab. med. Mariusz Pryliński (UM w Poznaniu) przyznała w tajnym głosowaniu nagrody w następujących kategoriach: • Sprzęt stomatologiczny – firmie Seliga Microscope za mikroskop Optilion Pico, • Materiały – firmie GC Europe N.V. za system GC Equia, • Materiały pomocnicze, preparaty i urządzenia profilaktyczne – firmie Pierre Fabre Medicament za szczoteczki Interdentalne Elgydium Clinic Trio Compact Mix, • firmie Gama za Neo Drys („pampersy policzkowe”). 1 W kategorii Sprzęt techniczny nagrody nie przyznano. Kolejna, XIX edycja wystawy CEDE odbędzie się również w Poznaniu w dniach 24-26. września 2009 roku. DT www.cede.pl 2 3 4 5 6 7 8 Ryc. 1: Nowoczesne hale Międzynarodowych Targów Poznańskich – nowe miejsce dla CEDE (Fot.: Artur Jarzębowski) • Ryc. 2: CEDE 2008. Pawilon 7 (Fot.: Artur Jarzębowski) • Ryc. 3: Przeszklone atrium między pawilonami MTP tworzy wyjątkową atmosferę (Fot.: Artur Jarzębowski) • Ryc. 4: Chwila relaksu na stoisku Dentonetu. • Ryc. 5: Jury Grand Prix CEDE 2008 prawie w komplecie. Na zdjęciu od lewej: dr Andrzej Baszkowski (Wielkopolska Izba Lekarska), dr hab. med. Mariusz Pryliński (UM w Poznaniu), prof. dr hab. n. med. Barbara Adamowicz-Klepalska (konsultant krajowy stomatologii dziecięcej) oraz przewodniczący – dr Wojciech Bednarz (wiceprezydent PTS), (Fot.: Artur Jarzębowski) • Ryc. 6: Dental Innovations Forum. Wykłady w formule Lunch & Learn odbywały się codziennie w godz. od 11.00 do 14.00 • Ryc. 7: CEDE 2008 (Fot.: Artur Jarzębowski) • Ryc. 8: CEDE 2008 – rejestracja wystawców (Fot.: Artur Jarzębowski). DTP1008_19-22_CEDE 20 20.10.2008 15:21 Uhr Seite 20 DENTAL TRIBUNE Special Polish Edition Grand Prix CEDE 2008 Uroczystość wręczenia Grand Prix CEDE 2008 odbyła się w Iglicy MTP na bankiecie w „Pałacu w Poznaniu”. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Ryc. 1: Jolanta Czyż-Kukurba odebrała nagrodę Grand Prix przyznaną firmie GC Europe N.V. w kategorii „materiały” za system GC Equia (Fot.: Artur Jarzębowski) • Ryc. 2: Uroczystość wręczenia Grand Prix CEDE 2008 (Fot.: Artur Jarzębowski) • Ryc. 3: Grand Prix CEDE 2008 rozdane. Wiele firm już rozpoczęło przygotowania do kolejnej edycji konkursu (Fot.: Artur Jarzębowski) • Ryc. 4: Laureaci i członkowie komisji konkursowej o Grand Prix CEDE 2008 (Fot.: Artur Jarzębowski) • Ryc. 5: Wyjątkowym wydarzeniem było przyznanie po raz pierwszy w Polsce honorowego członkostwa Akademii Pierre Faucharda (APF) Sekcji Polskiej. Na wniosek Zarządu, Ogólne Zebranie Członków postanowiło, że tą godnością wyróżniona zostanie Anna Deja-Berduła z firmy Exactus za wybitny wkład w rozwój stomatologii w Polsce i promowanie idei Akademii Pierre Faucharda. Na zdjęciu od lewej: Zbigniew Klimek (skarbnik APF Sekcji Polskiej), Ewa Mastalerz, Anna Deja-Berduła, prof. Eugeniusz Spiechowicz (przewodniczący APF Sekcji Polskiej), Marek Wiktorowski (Fot.: Artur Jarzębowski) • Ryc. 6 i 7: Na jedną noc Iglica MTP stała się Pałacem Poznańskich (Fot.: Artur Jarzębowski) • Ryc. 8 i 9: Atrakcją wieczoru były też profesjonalne stoły do gry w ruletkę i Black Jacka (Fot.: Artur Jarzębowski) • Ryc. 10: Oszałamiająca dekoracja Iglicy MTP (Fot.: Artur Jarzębowski) • Ryc. 11: Na bankiecie w „Pałacu w Poznaniu” bawiło się ok. 800 gości (Fot.: Artur Jarzębowski) • Ryc. 12: Industrialne wnętrze Iglicy w połączeniu z grą świateł robiło niesamowite wrażenie (Fot.: Artur Jarzębowski) • Ryc. 13: Lodowy bar wcale nie był tak zimny, na jaki wyglądał (Fot.: Artur Jarzębowski) • Ryc. 14: Bankiet w Iglicy miał swój specyficzny klimat, połączenie tradycji z nowoczesnością znakomicie wpisało się w nowy etap, w jaki wkroczyła wystawa CEDE (Fot.: Artur Jarzębowski) • Ryc. 15: Występ Krzysztofa Kiljańskiego dla wielu gości był bardzo miłą niespodzianką (Fot.: Artur Jarzębowski). DTP1008_19-22_CEDE 20.10.2008 15:21 Uhr DENTAL TRIBUNE Seite 21 Special 21 Polish Edition CEDE 2008 – – nowe miejce, nowe możliwości 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Ryc. 1,2,3: Stoiska wielu firm były imponujące, a pomysłowość w prezentowaniu produktów zaskakująca (Fot.: Artur Jarzębowski) • Ryc. 4,5: CEDE 2008. Stoiska firm w pawilonie 8 (Fot.: Artur Jarzębowski) • Ryc. 6: Połączenie teorii z praktyką, czyli w tym przypadku wykładu z prezentacją nowoczesnego sprzętu dla gabinetu przyciągało wielu zwiedzających (Fot.: Artur Jarzębowski) • Ryc. 7,8,9: Wystawie towarzyszył Zjazd Zespołów Stomatologicznych, w którym wzięło udział 1.230 lekarzy i techników dentystycznych. Dużym zainteresowaniem cieszyła się sesje na temat znieczuleń (na zdjęciu z lewej: prof. Stanley F. Malamed), powodzenie miały też wykłady dotyczące endodoncji, rekonstrukcji twardych tkanek zębów oraz protetyki adhezyjnej. Równolegle trwały wykłady Poznańskiego Forum Stomatologii Praktycznej, zorganizowanego przez prof. dr hab. Honoratę Limanowską-Shaw wraz z zespołem. Zainteresowaniem cieszyła się również sesja dla asystentek stomatologicznych, zorganizowana przez Wydawnictwo Kwintesencja, w sobotę, 27. września (zdjęcie z prawej: sesja dla asystentek stomatologicznych) (Fot.: Artur Jarzębowski) • Ryc. 10, 11, 12: W piątkowy wieczór wielu gości zawitało do Brovarii, najbardziej prestiżowego browaru na poznańskim rynku (Fot.: Artur Jarzębowski) • Ryc. 13: Podstawą menu były 3 rodzaje piwa warzonego w Brovarii (Fot.: Artur Jarzębowski) • Ryc. 14: Piwo, znakomite przekąski i nieformalna atmosfera stanowiły urok wieczoru (Fot.: Artur Jarzębowski) • Ryc. 15: Doskonałą muzykę zapewnił zespół Soullallstars, zaproszony i sponsorowany przez firmę Astra Tech (Fot.: Artur Jarzębowski). DTP1008_19-22_CEDE 22 20.10.2008 15:21 Uhr Seite 22 DENTAL TRIBUNE Special Polish Edition CEDE 2008 – – nowe miejce, nowe możliwości c.d. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Ryc. 1: Prezentacja sprzętu na stoisku firmy Amadar, które w tym roku zachwycało nie tylko doskonałym sprzętem, ale również oryginalną aranżacją. • Ryc. 2: Wykłady są doskonałą formą prezentacji produktów. Na zdjęciu: wykład o sterylizacji na stoisku W&H Poland prowadzi Marek Rosołowski. • Ryc. 3: Na stoisku Nobel Biocare codziennie prowadzone były wykłady przedstawiające nowoczesne rozwiązania w implantologii. Na zdjęciu: dr n. med. Hubert Kubica podczas prezentacji. • Ryc. 4: Niektóre firmy prezentowały wręcz kosmiczne technologie. Na zdjęciu: fragment stoiska firmy Dental Depot Wasio. • Ryc. 5: Prezentacje najnowszych materiałów zawsze cieszą się dużym powodzeniem. Na zdjęciu: stoisko firmy Kerr. Szkoda, że nie widać przepięknego skutera, który był nagrodą w konkursie. • Ryc. 6: Na stoisku Marrodent odbyła się premiera nowego unitu stomatologicznego Teneo firmy Sirona. W tym samym czasie miała miejsce europejska premiera – podczas kongresu FDI w Sztokholmie. • Ryc. 7: Na stoisku W&H Poland Jacek Oksiński odebrał wyróżnienie dla Laboratorium Protetycznego Techdent za wprowadzanie innowacyjnych rozwiązań w stomatologii. Na zdjęciu od lewej: Adam Siodłowski (Prezes W&H Poland), Jacek Oksiński oraz wręczający nagrodę dr Bernd Ripper (General Manager W&H Dentalwerk Bürmoos GmbH). • Ryc. 8: Stoisko DentalHolding jak co roku imponowało wielkością i nowoczesnym sprzętem. • Ryc. 9: W tym roku na stoisku firmy Astra Tech nowością były indywidualnie projektowane łączniki protetyczne Atlantis™ oraz nowe implanty z linii OsseoSpeed™. • Ryc. 10: Grand Prix CEDE 2008 w kategorii Materiały pomocnicze, preparaty i urządzenia profilaktyczne otrzymała firma Pierre Fabre Medicament za szczoteczki Interdentalne Elgydium Clinic Trio Compact Mix. • Ryc. 11: Mikroskop Optilion Pico (Seliga Microscope) otrzymał nagrodę Grand Prix w kategorii sprzęt stomatologiczny. • Ryc. 12: Po raz pierwszy w Polsce fimra Ivoclar Vivadent przyznała Certyfikat BPS (Biofunctional Prosthetic System). Certyfikatem wyróżnione zostało Laboratorium Protetyczne Techdent. Na zdjęciu: uroczysty moment przyznania Certyfikatu na stoisku Ivoclar Vivadent Polska, Jacek Oksiński (Techdent) i Jacek Ofman (Prezes Zarządu Ivoclar Vivadent Polska). • Ryc. 13: Niecodzienne atrakcje kusiły na stoisku Kol-Dental, brazylijskie rytmy tworzyły egzotyczną atmosferę, a dodatkowo klienci firmy mogli zagrać w ruletkę o atrakcyjne nagrody (Fot.: Artur Jarzębowski) • Ryc. 14: Wiele firm stworzyło oryginalne aranżacje swoich stoisk, m. in. Olident. • Ryc. 15: System GC Equia (GC Europe N.V.) został nagrodzony Grand Prix CEDE 2008 w kategorii materiały. DTP1008_23-24_Wydarzenia 20.10.2008 15:10 Uhr DENTAL TRIBUNE Seite 23 Wydarzenia 23 Polish Edition Kolejna edycja kursów dentystycznych w klinice „Dentist” Z początkiem jesieni ruszyła kolejna edycja kursów „Dentist”. Dla lekarzy dentystów przygotowano szereg szkoleń z zakresu endodoncji, protetyki stomatologicznej i estetyki. • 14-15. listopada 2008 r. (piątek i sobota) „Korony pełnoceramiczne” – 2-dniowy zaawansowany kurs praktyczny z tłumaczem. Prowadzący: dr Marco Nicastro – Włochy (kurs z tłumaczem). Kierownictwo naukowe: prof. dr hab. Jerzy Krupiński, dr n. med. Maciej Żarow. • 16. listopada 2008r. (niedziela) „Planowanie zabiegów estetycznych w odcinku przednim” – kurs z tłumaczem. Prowadzący: dr Marco Nicastro – Włochy. Opieka naukowa: prof. dr hab. Jerzy Krupiński, dr n. med. Maciej Żarow. • 21. listopada 2008 r. (piątek) „Endodoncja I – opracowanie ręczne i wypełnianie kanałów korzeniowych metodą bocznej kondensacji gutaperki na jednej wizycie” – kurs praktyczny z pacjentami. Prowadzący: prof. dr hab. Jerzy Krupiński i dr n. med. Maciej Żarow. • 22. listopada 2008 r. (sobota) „Endodoncja II – opracowanie kanałów korzeniowych za pomocą instrumentów maszynowych i wypełnianie metodami termicznymi” – kurs praktyczny z pacjentami. Prowadzący: prof. dr hab. Jerzy Krupiński i dr n. med. Maciej Żarow. • 23. listopada 2008 r. (niedziela) „Endodoncja V – konsultacje i leczenie skomplikowanych przypadków z własnej praktyki” – zaawansowany kurs praktyczny Kurs praktyczny w Klinice „Dentist“ – prowadzący: dr Marco Nicastro, moderator: dr n. med. Maciej Żarow. z pacjentami (możliwość przyjazdu z własnym pacjentem). Prowadzący: prof. dr hab. Jerzy Krupiński i dr n. med. Maciej Żarow. • 28-29. listopada 2008 (piąteksobota) „Odbudowa zniszczonych zębów wypełnieniami typu inlay/onlay” – kurs praktyczny z pacjentami. Prowadzący: prof. dr hab. Jerzy Krupiński i dr n. med. Maciej Żarow. (certyfikat, punkty edukacyjne) • 30. listopada 2008r. (niedziela) „Koferdam, ergonomia i praca w powiększeniu”. Prowadzący: prof. dr hab. Jerzy Krupiński i dr n. med. Maciej Żarow. (certyfikat, punkty edukacyjne) • 5. grudnia 2008 r. (piątek) „Endodoncja I – opracowanie ręczne i wypełnianie kanałów korzeniowych metodą bocznej kondensacji gutaperki na jednej wizycie” – kurs praktyczny z pacjentami. Prowadzący: prof. dr hab. Jerzy Krupiński i dr n. med. Maciej Żarow. • 6. grudnia 2008 r. (sobota) „Endodoncja II – opracowanie kanałów korzeniowych za pomocą instrumentów maszynowych i wypełnianie metodami termicznymi” – kurs praktyczny z pacjentami. Prowadzący: prof. dr hab. Jerzy Krupiński i dr n. med. Maciej Żarow. Wszystkie kursy odbywać się będą w Klinice „Dentist” w Krakowie przy Pl. Inwalidów 7/5. DT Kontakt: Anna Wiatr Tel. kom.: 0 502 145 391 [email protected] www.dentist.com.pl AD Implantologia – kursy dla lekarzy i techników dentystycznych Firma Nobel Biocare zaprasza na serię kursów dla lekarzy i techników dentystycznych. Kursy obejmują tematykę chirurgiczną i protetyczną dla mniej i bardziej zaawansowanych praktyków. Kursy chirurgiczne: • Praktyczny kurs chirurgiczny Praktyczne postępowanie chirurgiczne i protetyczne z udziałem pacjentów. Asysta przy zabiegu, możliwość samodzielnego wszczepienia implantu Nobel Replace oraz NobelActive. Prowadzący: dr Dominik Łoś Data: 15.11.2008 i 13.12.2008 Miejsce: Gdańsk • Podstawowy kurs implantologiczny Praktyczny kurs chirurgiczny z możliwością asysty przy zabiegu. Prowadzący: prof. dr hab. n. med. Andrzej Wojtowicz Data: 21.10.2008 Miejsce: Warszawa • Podstawowy kurs implantologiczny NobelActive Praktyczny kurs chirurgiczny z zastosowaniem implantów NobelActive z możliwością asysty przy zabiegu. Prowadzący: dr n. med. Hubert Kubica i tech. dent. Jacek Oksiński Data: 29.11.2008 Miejsce: Bielsko-Biała Kursy protetyczne: • Podstawowy kurs protetyczny dla lekarzy i techników dentystycznych. Kurs autorski. Krok po kroku postępowanie protetyczne odbudowy na implantach. Prowadzący: tech. dent. Jacek Oksiński Data: 06.12.2008 Miejsce: Warszawa • Kurs dla techników dentystycznych Napalanie porcelany NobelRondo. Prowadzący: tech. dent. Jolanta Woźniak Data: 15-16.11.2008 Miejsce: Kraków Szczegółowych informacji na temat warunków uczestnictwa w kursach udziela organizator. DT Kontakt: Dział Szkoleń Nobel Biocare Polska Katarzyna Krejer Tel.: 0 (22) 874 59 44 (45) Katarzyna.Krejer@ nobelbiocare.com www.nobelbiocare.pl DTP1008_23-24_Wydarzenia 20.10.2008 15:11 Uhr Seite 24 DENTAL TRIBUNE 24 Wydarzenia Protetyka praktyczna – kursy Od niedawna w Laboratorium Protetycznym Techdent w Warszawie prowadzone są kursy teoretyczno-praktyczne dla lekarzy dentystów pt.: „Opracowanie zębów pod stałe uzupełnienia protetyczne – korony metalowo-porcelanowe i korony pełnoceramiczne”. Tematyka wykładu obejmuje następujące zagadnienia: – instrumentarium – zasady biomechaniczne opracowania zębów – granica szlifowania a przyzębie – zastosowanie klucza silikonowego – metody szlifowania pod różne typy koron protetycznych – szczegółowe zasady opracowywania zębów siecznych, kłów, zębów przedtrzonowych i trzonowych – czy jest możliwe osiągnięcie kompromisu między sprzecznymi wymogami – oszczędnego szlifowaniem zębów oraz uzyskaAD – technika pobierania wycisków (żyłki indywidualne i standardowe) – zabezpieczenie oszlifowanych filarów koron tymczasowych (metoda bezpośrednia i pośrednia, wykorzystanie koron standardowych). Ćwiczenia praktyczne dotyczą: – preparacji wybranych zębów (ćwiczenia na unicie), – technik refrakcji dziąsła, – pobierania wycisków. Polish Edition Stomatologicznego I Wydziału Lekarskiego AM Warszawie (1984). Uzyskał specjalizację I stopnia ze stomatologii ogólnej i medycyny społecznej (1988). Od 1991 roku prowadzi indywidualną specjalistyczną praktykę lekarsko-dentystyczną ukierunkowaną na działalność protetyczną. Szczegółowych informacji na temat szkoleń udziela organizator. DT Każdy uczestnik kursu otrzymuje certyfikat i 7 punktów edukacyjnych. Kontakt: Wykładowca – Bogdan Dmochowski otrzymał dyplom lekarza dentysty po ukończeniu Oddziału Tel.: 0 (22) 654 64 12 [email protected] www.techdent.pl Laboratorium Protetyczne Techdent Świąteczny wieczór implantologiczny nia estetycznego wyglądu stałego uzupełnienia protetycznego? – przygotowanie pola protetycz- nego do wycisków – nitki i inne możliwości otwierania przestrzeni dziąsłowej Wdniu 6. grudnia 2008, już po raz trzeci w warszawskim Hotelu Marriott odbędzie się Świąteczny Wieczór Implantologiczny. Swoimi doświadczeniami podzielą się z Państwem znakomici lekarze praktycy. Tematyka spotkania: – Uzyskanie doskonałej stabilizacji pierwotnej w wyniku zastosowania implantów Neoss (rozwiązania jednoczasowe) – dr Norbert Hassfurther (Niemcy); – Nowa koncepcja leczenia implantoprotetycznego żuchwy bezzębnej – dr med. dent. Krzysztof Śliwowski (Niemcy); – Rehabilitacja estetyczna w skomplikowanych przypadkach implantologicznych – dr Jesko Schuppan, dr Knut Schuppan (Niemcy); – Szafir, węgiel, biały tytan – najbliższa przyszłość w implantologii? – prof. nadzw. WUM Andrzej Wojtowicz (Polska); – Gdzie ortodoncja spotyka się z implantologią? – dr Katarzyna Łoza-Sołtyk, dr Krzysztof Sołtyk – Klinika Prywatna Soldent (Polska). Liczba miejsc ograniczona. Szczegółwoych informacji na temat spotkania udziela organizator. DT Kontakt: Top Implant Technologies Tel.: 0 (22) 711 11 10 Tel. kom.: 0 501 145 204 [email protected] Kursy i szkolenia Olident Nauka na własnych błędach jest najbardziej kosztownym sposobem zdobywania wiedzy praktycznej, dlatego zapraszamy na szkolenia na temat planowania prac protetycznych oraz odbudowy estetycznej z wykorzystaniem włókna szklanego, które umożliwią Państwu skorzystanie z doświadczenia innych lekarzy. Kierownikiem naukowym kursów jest dr med. dent. Raimund Kuspiel, a wykładowcą – specjalista protetyk lek. stom. Jerzy Pytko. Szkolenia odbędą się w Warszawie w dniach 21-22. listopada br. Przewidywany czas zajęć – godz. 9-15. • Włókna szklane (21. listopada br.) W programie – przedstawienie metodą krok po kroku odbudowy estetycznej po leczeniu endodontycznym z wykorzystaniem włókna szklanego z uwzględnieniem następujących zagadnień: – możliwości zastosowań, – właściwości fizyczne, – wskazania i przeciwwskazania, – procedury adhezyjne, – przygotowanie odbudowy, – cementowanie włókna szklanego. Koszt szkolenia – 250 zł (3 punkty edukacyjne) • Planowanie prac protetycznych w wybranych sytuacjach klinicznych (22. listopada br.) Tematyka szkolenia: – podział braków w uzębieniu wg Kennedyego, – omówienie poszczególnych braków zębowych, – szczegółowa prezentacja wybranych uzupełnień protetycznych, – współpraca lekarzy różnych specjalności, – dyskusja. Koszt – 350 zł (5 punktów edukacyjnych) Uwaga: koszt obu szkoleń razem wynosi 500 zł, a ich uczestnikom przyznajemy 8 punktów edukacyjnych. Organizatorem szkoleń jest firma Bisico Polska. DT Kontakt: Monika Buczek Tel.: 0 (12) 29 00 504 [email protected] www.olident.com
