Potencjały zdrowia i szczęścia człowieka_skr1_2015
Transkrypt
Potencjały zdrowia i szczęścia człowieka_skr1_2015
Potencjały zdrowia i szczęś szczęścia cia cz człłowieka cz.I Ryszard Poprawa Instytut Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego Literatura, która pomaga zrozumieć co warunkuje zdrowie i szczęśliwe życie oraz jak skutecznie sobie w życiu radzić Obowiązkowa Baumeister, R.F., Tierney, J. (2013). Siła woli. Odkrywanie na nowo to, co w człowieku najpotężniejsze. Poznań: Media Rodzina Sp. z o.o. Carr, A. (2009). Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu i ludzkich siłach. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo. Diener, E., Biswas-Diener, R. (2010). Szczęście: Odkrywanie bogactwa psychicznego. Sopot: Smak Słowa. Heszen, I., Sęk, H. (2008). Zdrowie i stres. [W:] J.Strelau, D.Doliński (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, t.2 (roz.19.2.1: Współczesne ujęcia, koncepcje i modele zdrowia, s.683-689; roz.19.3: Stres psychologiczny i jego przezwyciężanie, roz.19.4: Stres a zdrowie, s.701-733). Gdańsk: GWP. Ogińska-Bulik, N., Juczyński, Z. (2008). Osobowość, stres a zdrowie. Warszawa: Difin (roz.2: Stres i radzenie sobie a zdrowie, s.45-93; roz.3: Właściwości osobowości sprzyjające chorobie, s.94-133; roz.4: Właściwości osobowości sprzyjające zdrowiu, s134-172). Poprawa, R. (2001). Zasoby osobiste w radzeniu sobie ze stresem. [W:] G.Dolińska-Zygmunt. Podstawy psychologii zdrowia (s.103-141). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. Trzebińska, E. (2008). Psychologia pozytywna. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne. Literatura, która pomaga zrozumieć co warunkuje zdrowie i szczęśliwe życie oraz jak skutecznie sobie w życiu radzić Uzupełniająca Antonovsky, A. (1997). Poczucie koherencji jako determinanta zdrowia. [W:] I.Heszen-Niejodek, H.Sęk (red.), Psychologia zdrowia (s.206-231). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Csikszentmihalyi, M. (1996). Przepływ. Psychologia optymalnego doświadczenia. Warszawa: Studio EMKA. Czapiński, J. (2004) (red.), Psychologia pozytywna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Heszen, I., Sęk, H. (2008). Zdrowie i stres. [W:] J.Strelau, D.Doliński (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, t.2 (roz.19.2.1: Współczesne ujęcia, koncepcje i modele zdrowia, s.683-689; roz.19.3: Stres psychologiczny i jego przezwyciężanie, roz.19.4: Stres a zdrowie, s.701-733). Gdańsk: GWP. Hobfoll, S.E. (2006). Stres, kultura i społeczność. Psychologia i filozofia stresu. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne (roz.3: Teoria zachowania zasobów. Reguły i implikacje, s.67-103). Linley, P.A., Joseph, S. (red.) (2007). Psychologia pozytywna w praktyce. Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN Lyubomirsky, S. (2008). Wybieram szczęście. Naukowe metody budowania życia, jakiego pragniesz. Warszawa – Białystok: Laurum, MT Biznes Ltd. Literatura, która pomaga zrozumieć co warunkuje zdrowie i szczęśliwe życie oraz jak skutecznie sobie w życiu radzić Uzupełniająca Makowska, H., Poprawa, R. (2001). Radzenie sobie ze stresem w procesie budowania zdrowia. [W:] G.Dolińska-Zygmunt. Podstawy psychologii zdrowia (s.71-102). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. Poprawa, R. (2008). Samoocena jako miara podmiotowych zasobów radzenia sobie i szczęścia człowieka. [W:] I.Heszen, J.Życińska (red.), Psychologia zdrowia w poszukiwaniu pozytywnych inspiracji (s.103-121). Warszawa: Wydawnictwo SWPS „Academica”. Poprawa, R. (2009). Proaktywność jako zasób trzeźwego życia. Polskie Forum Psychologiczne, 14(1), 4662. Poprawa, R. (2010). Zasoby szczęścia a motywacja picia i ryzyko problemów alkoholowych wśród studentów. Alkoholizm i Narkomania, 23(1), 27-49. Poprawa, R. (2012). Oksfordzki Kwestionariusz Szczęścia. Polska adaptacja The Oxford Happiness Questionnaire (OHQ). Psychologia Jakości Życia, 11(1), 37-56. Poprawa, R. (2013). Pić czy nie pić na drodze do szczęścia? [W:] M.M.Straś-Romanowska (red.), Drogi rozwoju psychologii w Uniwersytecie Wrocławskim. Tom jubileuszowy z okazji 45-lecia studiów psychologicznych w Uniwersytecie Wrocławskim (s. ). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. Literatura, która pomaga zrozumieć co warunkuje zdrowie i szczęśliwe życie oraz jak skutecznie sobie w życiu radzić Uzupełniająca Seligman, M.E.P. (1993). Optymizmu można się nauczyć. Poznań: Media Rodzina. Seligman, M.E.P. (2005). Prawdziwe szczęście. Psychologia pozytywna a urzeczywistnianie naszych możliwości trwałego spełnienia. Poznań: Media Rodzina. Seligman, M.E.P. (2011). Pełnia życia. Nowe spojrzenie na kwestię szczęścia i dobrego życia. Poznań: Media Rodzina. Sęk, H., Cieślak, R. (2004) Wsparcie społeczne – sposoby definiowania, rodzaje i źródła wsparcia, wybrane koncepcje teoretyczne (s.11-28). [W:] H.Sęk, R. Cieślak, (red.). Wsparcie społeczne, stres i zdrowie. Warszawa: PWN. Strelau, J. (2006). Temperament jako regulator zachowania, z perspektywy półwiecza badań. Gdańsk: Wydawnictwo Psychologiczne (roz.6.Temperament jako moderator zjawisk związanych ze stresem, s.150186). Czy psychologowie powinni zajmować się zdrowiem i szczęściem człowieka? Do lat 80-tych psychologia koncentrowała się głównie na wyjaśnieniu ludzkich nieszczęść, problemów, zaburzeń i chorób. Niestety nie przyniosło to spodziewanego poprawienia losu człowieka i wyeliminowania patologii. Stąd narodziła się w latach 80-tych potrzeba zajęcia się uwarunkowaniami zdrowia człowieka, a wraz z przyjściem XXI wieku powstał nowy nurt psychologii (pozytywnej) zajmującej się poszukiwaniem uwarunkowań szczęścia i dobrego życia (wysokiej jakości życia) Dwa spojrzenia na zdrowie - w ujęciu patogenetycznym (negatywnym): brak dysfunkcji psychicznych i somatycznych lub objawów choroby - w ujęciu salutogenetycznym / holistyczno – funkcjonalnym (pozytywnym): proces dynamicznej równowagi pomiędzy systemami konstytuującymi funkcjonowanie jednostki, na przykład pomiędzy jej potrzebami a wymaganiami otoczenia. Ten stan dynamicznej równowagi jest spostrzegany przez człowieka i oceniany jako dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny zdolność człowieka do osiągnięcia pełni własnych możliwości (fizycznych, psychicznych i społecznych) i reagowania na wyzwania otoczenia. Zdolność ta warunkowana jest potencjałami (zasobami) zdrowia Od czego zależy nasze zdrowie? - próbuje wyjaśnić teoria salutogenezy A.Antonovsky`ego (1979) Dwa spojrzenia na szczęście - w ujęciu hedonistycznym: Dobre samopoczucie i dobrostan psychiczny – jest wynikiem subiektywnej oceny własnego życia, jego przebiegu i doświadczanych emocji (pozytywny bilans afektywny); poznawcza i emocjonalna ocena własnego życia; stopień w jakim człowiek jest zadowolony z przebiegu własnego życia, na ile podoba mu się jego własne życie oraz jaki jest bilans doświadczanych emocji - w ujęciu eudajmonistycznym: Dobre, wartościowe życie - istota szczęścia tkwi w osiąganiu tego, co warte jest naszych starań, warte starań natomiast jest to, co pozwala spożytkować tkwiący w nas potencjał, co zgodne jest z naszą naturą, tak zwanym dajmonem rozwojowym, twórczym, pozytywnym aspektem ludzkiej natury. Miarą szczęścia jest życie autentyczne, czyli takie, które podkreśla podstawowe cnoty człowieka, zapewnia jego rozwój i spełnienie Szczęście w ujęciu hedonistycznym to subiektywna satysfakcja z własnego życia i dobrostan Wg Eda Deiner`a i współ. szczęście to stopień w jakim człowiek lubi swoje życie. Odczuwanie szczęścia jest wyrazem globalnej oceny własnego życia, wynikającej z dwóch przesłanek: • satysfakcji z własnego życia, czyli poznawczego osądu stopnia zgodności między rzeczywistym stanem własnych spraw, a posiadanymi w odniesieniu do nich standardami (poznawcze sądy na temat zadowolenia i spełnienia), • bilansu afektywnego, tj. rodzaju emocjonalnych reakcji na zdarzenia – przewagi emocji, nastrojów pozytywnych nad negatywnymi. Pomiar szczęścia SKALA ODPOWIEDZI: Jaki jest poziom twojej satysfakcji z własnego życia? Jaki jest poziom twojej satysfakcji z własnego życia? Wyniki badań Juczyńskiego (2001) niskie przeciętne wysokie Czy żeby być szczęśliwym wystarczy żyć bezstresowo? Uwarunkowania dobrego życia wg Carol D. Ryff Ph.D., Pennsylvania State University Professor, Department of Psychology Director, Institute on Aging O dobrym życiu nie świadczy brak negatywnych doświadczeń i emocji, ale to jak i czy skutecznie radzimy sobie w jego wymaganiami (wyzwaniami i trudnościami) Dobrego życia nie osiąga się poprzez uniki czy ucieczkę od tego, co negatywne, lecz na drodze skutecznego radzenia sobie z przeciwnościami, tzn. takiego, które pogłębia samowiedzę i sens, wzbogaca więzi społeczne i rozwija osobistą skuteczność Poczucie szczęścia bierze się z czynnego stawiania czoła wyzwaniom, komplikacjom i trudnościom, a nie z błogiego, wolnego od konfliktów żeglowania przez życie Uwarunkowania dobrego życia wg. Carol Ryff głęboki szacunek dla samego siebie oparty o świadomość własnych pozytywnych i negatywnych stron zdolność odnajdywania sensu i kierunku w życiu, a także formułowania i realizowania zadań życiowych umiejętność radzenia sobie z otaczającym światem zdolność do ciągłego wykorzystywania własnego talentu i potencjału, a także do rozwijania nowych zdolności i możliwości, często wiąże się ze stawianiem czoła przeciwnościom losu, które wymagają sięgania do głęboko ukrytych sił wewnętrznych zdolność działania pod własne dyktando, kierowania się własnymi przekonaniami, nawet jeśli są niezgodne z obowiązującym dogmatem czy konwencjonalną mądrością siła, przyjemność i radość jakie dają kontakty z innymi, głęboka zażyłość i prawdziwa miłość 16 Kilka cytatów i mądrości na temat tego czym jest szczęście Quiz: kto to powiedział? „Kariera to piękna rzecz, ale nie możesz się do niej przytulić w zimną noc.” „Cóż z tego, że człowiek ma cały świat, kiedy straci duszę?” „Pieniądze szczęścia nie dają - dopiero zakupy.” Od czego zależy poczucie szczęścia? wg Sonji Lyubomirsky Co jest kluczowe dla dobrostanu? Czy dobre warunki życia czy mocne podmiotowe właściwości? Pozytywne właściwości psychiczne czyli takie cechy, umiejętności czy nastawienia, które: z jednej strony, czynią jednostkę samodzielną i odpowiedzialną za jakość swojego życia, z drugiej – w znacznym stopniu decydują o tym jaki użytek zrobi ona ze swoich biologicznych i społecznych możliwości na rzecz dobrostanu własnego i innych ludzi (Trzebińska, 2008, s.67) Siły charakteru, cnoty - czyli podmiotowe zasoby, potencjały zdrowia i szczęścia cechy-mechanizmy psychiczne predysponujące do takiego funkcjonowania, które warunkuje dobrostan i dobre życie oraz zdrowie człowieka Dobre życie - główny przedmiot zainteresowania psychologii pozytywnej życie przyjemne życie sensowne Pomiar podmiotowych potencjałów i poczucia szczęścia Szczęście według M. Argyle’a Próba integracji hedonistycznego i eudajmonistycznego rozumienia szczęścia istotą szczęścia jest zadowolenie z życia, docenianie jego jakości jako całości; człowiek szczęśliwy to człowiek, który ma poczucie ogólnej satysfakcji z tego kim jest i z własnego życia; szczęście zależy nie tylko od tego co nas w życiu spotyka, ale od tego jak na to reagujemy; szczęście jest wynikiem efektywnego radzenia sobie w życiu; poczucie szczęścia opiera się na jego potencjałach, czyli podmiotowych właściwościach warunkujących szczęśliwe życie. Krytyka pomiaru szczęścia za pomocą Oksfordzkiego Kwestionariusza Szczęścia (OKS) OKS mierzy zarówno subiektywne poczucie szczęścia, dobrostanu i ogólne zadowolenie z własnego życia, ale również to co warunkuje ich osiągnięcie. Połączenie w pomiarze szczęścia wskaźników subiektywnego dobrostanu i satysfakcji z własnego życia z ich podmiotowymi uwarunkowaniami przez niektórych badaczy uważane jest za błąd koncepcyjny (Kashdan, 2004). Jeśli jasno zdefiniujemy co mierzy OKS, to można uznać, że jest on wartościową próbę uchwycenia tego co określa się mianem prawdziwego szczęścia (układu podmiotowych warunków dobrego, wartościowego życia) lub tzw. bogactwa psychicznego (wyrażającego się w dobrostanie i wysokiej jakości własnego życia)(por. Ryff, 2004; Trzebińska, 2008; Seligman, 2005; Diener, Biswas-Diener, 2010). Potencjały szczęścia mierzone OHQ • poczucie własnej wartości i samoakceptacja, atrakcyjność interpersonalna, • poczucie kontroli nad zdarzeniami i poczucie samoskuteczności w radzeniu sobie z wymaganiami życia, • optymizm i poczucie humoru, • otwartość na dobre kontakty z innymi ludźmi i poczucie satysfakcji czerpanej z bliskich związków, • poczucie sensu życia, • dobry stan zdrowia, • świadomość wartości estetycznych, • pozytywna afektywność, stabilność emocjonalna, ekstrawersja i aktywność. Wyniki analizy korelacji OKS (OHQ) z miarami różnych zasobów, cech i symptomów (w próbie N=152). Wszystkie korelacje istotne z p<0,05, z wyjątkiem skali kłamstwa. zmienna OKS zmienna OKS satysfakcja z życia 0,69 ekstrawersja 0,50 optymizm dyspozycyjny 0,67 neurotyczność -0,47 poczucie własnej wartości 0,74 psychotyczność -0,23 samoocena zasobów 0,73 kłamstwo pozytywne nastawienie 0,73 poczucie kompetencji 0,66 spostrzegany stres -0,57 psychologiczny dystres -0,60 -0,45 samoskuteczność 0,60 ocena stresu - zagrożenie poczucie koherencji 0,68 ocena stresu - wyzwanie zrozumiałość 0,58 0,02 0,18 ocena stresu - strata -0,31 zaradność 0,61 ryzyko problemów alkohol. -0,18 sensowność 0,67 nałogowa motywacja picia -0,34 Bogactwo psychiczne wg. Eda Diener’a i Roberta Biswas-Diener’a jest doświadczeniem dobrostanu i wysokiej jakości życia Składają się na nie: (zasoby wewnętrzne) zadowolenie z życia i poczucie szczęścia (dobrostan psychiczny) poczucie sensu życia zaangażowanie w wartościowe i interesujące aktywności oraz posiadanie autotelicznych celów życiowych duchowość (poczucie łączności z wartościami większymi od nas samych) posiadanie pozytywnych postaw życiowych i doznawanie pozytywnych emocji (zasoby uniwersalne) serdeczne relacje społeczne interesująca praca oraz inne formy aktywności zdrowie somatyczne i psychiczne posiadanie zasobów materialnych wystarczających do zaspokojenia indywidualnych potrzeb. Bogactwo psychiczne wg. Eda Diener’a i Roberta Biswas-Diener’a Zasady i uwarunkowania osiągnięcia bogactwa psychicznego i pełnego szczęścia zachowanie równowagi miedzy wszystkimi składowymi (w tym wewnętrznymi postawami i warunkami zewnętrznymi); prawdziwe bogactwo składa się z zasobów materialnych, duchowych, społecznych i psychicznych szczęście to ciągły proces jego budowania a nie określony punkt docelowy czy warunki i miejsce dobrostan psychiczny, poczucie szczęścia, emocje pozytywne są zasobami człowieka, są dla niego korzystne, gdyż pozwalają mu lepiej funkcjonować i rozwijać własne bogactwo psychiczne subiektywna interpretacja ma kluczowe znaczenie dla poczucia szczęścia istnieje górny pułap szczęścia, optymalny poziom szczęścia (zasada rozsądnych granic i mądrego wykorzystywania) Bogactwo psychiczne wg. Eda Diener’a i Roberta Biswas-Diener’a Zasady i uwarunkowania osiągnięcia bogactwa psychicznego i pełnego szczęścia Model Uwaga-Interpretcja-Pamieć (UIP) – selektywne zwracanie uwagi (dostrzeganie tego co dobre i korzystne a niedostrzeganie tego czego lepiej nie widzieć) – interpretowanie zdarzeń niejednoznacznych w sposób pozytywny, a nie negatywny – przywoływanie dobrych, a nie złych wspomnień z przeszłości Złożoność szczęścia wg teorii „cebulowej” Janusza Czapińskiego (1994; 2004) satysfakcje cząstkowe - sądy oraz odczucia odnoszące się do poszczególnych dziedzin życia, a także bieżące doświadczenia afektywne. Są najbardziej zmienne i narażone na wpływ warunków i wydarzeń życia. ogólny dobrostan psychiczny - subiektywnie doświadczana wartość własnego życia, będąca świadomą, emocjonalną bądź racjonalną oceną własnego życia. Ma dwa wymiary: hedonistyczny (zwany poczuciem szczęścia, zadowoleniem z życia, bilansem doświadczeń emocjonalnych), który jest kompromisem pomiędzy satysfakcjami cząstkowymi, zależnymi od czynników zewnętrznych i poczuciem woli życia, stabilizowanym przez „szczęśliwy” atraktor, oraz eudajmonistyczny, który stanowi poczucie sensu i znaczenia życia wola życia - nadrzędny imperatyw życia, czyli pozytywna postawa wobec istotnych celów życia, z którymi człowiek się utożsamia, i które nadają sens jego życiu. Naturalny, uwarunkowany genetycznie stan psychiczny, zasadniczo odporny na zewnętrzne przypadłości losu, samopodtrzymujący się i samoodnawialny. Jest niezbędnym warunkiem przetrwania, obiektywnym, niezależnym od świadomości standardem dobrostanu psychicznego jednostki. Jest miarą siły atraktora szczęścia. Atraktor szczęścia można utożsamiać z obiektywnie rozumianą wolą życia Ogólny zarys poczucia szczęścia na świecie Dobrostan dzieci w najbogatszych krajach na świecie wg UNICEF Innocenti Research Centre (raport z 2007 roku) Czy pieniądze dają szczęście? Dochód i szczęście w USA w przekroju 35 lat Dlaczego chociaż bogacze są średnio bardziej szczęśliwi niż biedacy, to jednak mieszkańcy zamożnych krajów w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat nie stali się dużo szczęśliwsi pomimo ogromnego wzrostu średnich dochodów? Wzrost aspiracji materialnych i materializm – to może zabijać w nas poczucie szczęścia Ludzie którzy chcą mieć „wszystko”, mają zbyt wysokie oczekiwania i łatwiej ulegają frustracji „Mieć więcej” oznacza więcej zabiegania o dobra materialne, więcej pracy, większe ryzyko straty i upadku z wysokiego pułapu, itp., a mniej czasu wolnego, mniej czasu dla rodziny – więcej konfliktów i problemów rodzinnych, więcej zmartwień i większa utrata osobistej wolności Czy bogactwo materialne dają szczęście? Warunkiem prawdziwego szczęścia nie jest bogactwo finansowe, materiale, ale bogactwo psychiczne. Jednakże bez dostatku materialnego nie można zaspokoić wielu podstawowych potrzeb i ma się bardzo ograniczone życiowe możliwości. Bieda materialna to źródło silnej frustracji, stresu, konfliktów i braku dobrostanu psychicznego. Czy praca uszczęśliwia? Praca jest jednym w większych źródeł stresu w życiu człowieka Poczucie szczęścia w zależności od płci i statusu zatrudnienia Za: PewResearchCenter Czynniki warunkujące zadowolenie z pracy Dobre dopasowanie pracy do naszej osobowości (preferencji i możliwości) Praca jest sensowna i stanowi dla nas wyzwanie Będziemy szczęśliwi w pracy jeśli: Możliwość sprawowania osobistej kontroli Rozmaitość zadań Wspierający przełożeni Poważanie i wysoki status społeczny Dobra płaca i dodatkowe świadczenia Jasne wymagania oraz informacje dotyczące tego, jak je spełniać Czy wiara uszczęśliwia? Franciszek z Asyżu, właśc. Giovanni Bernardone, nazywany Biedaczyną z Asyżu (ur. 1181, zm. 1226) O Panie, uczyń z nas narzędzia Twego pokoju, abyśmy siali miłość tam, gdzie panuje nienawiść; wybaczenie, tam gdzie panuje krzywda; jedność, tam gdzie panuje zwątpienie; nadzieję, tam gdzie panuje rozpacz; światło, tam gdzie panuje mrok; radość, tam gdzie panuje smutek. Spraw abyśmy mogli nie tyle szukać pociechy, co pociechę dawać; nie tyle szukać zrozumienia, co rozumieć; nie tyle szukać miłości, co kochać; albowiem dając - otrzymujemy; wybaczając - zyskujemy przebaczenie; a umierając, rodzimy się do wiecznego życia. Czy wiara uszczęśliwia? Zarówno wśród wierzących, jak i niewierzących są szczęśliwi i nieszczęśliwi. Praktykujący i przynależący do organizacji kościelnych są szczęśliwsi, niż ci którzy nie są zaangażowani w swoją religię. Ci którzy wierzą w piekło i szatana są zwykle nieco mniej szczęśliwi niż ci, którzy wierzą tylko w niebo. Religijni są nieco zdrowsi, bardziej wielkoduszni, żyją dłużej, zdobywają lepsze wykształcenie, rzadziej popełniają przestępstwa niż niereligijni. Co pozwala wierzącym i praktykującym czuć się bardziej szczęśliwymi? Pocieszające przekonania i życiowe drogowskazy Wsparcie społeczne Łączność z czymś trwałym i ważnym (większym od nas samych), co nadaje sens nawet najmarniejszej egzystencji Wychowanie religijne Doświadczanie rytuału religijnego – okazja do wzmacniania pozytywnych doznań emocjonalnych Duchowość – droga do rozwoju i pielęgnacji uczuć pozytywnych Modlitwa o pogodę ducha Boże, użycz mi pogody ducha, abym godził się z tym, czego nie mogę zmienić, daj mi odwagę, abym zmieniał to, co mogę zmienić, i mądrości, abym odróżniał jedno od drugiego. Czy szczęście daje posiadanie partnera życiowego? (Szczęście a stan cywilny) Czy małżeństwo daje szczęście? Poczucie szczęścia a prawdopodobieństwo rozwodu na podstawie Diagnozy Społecznej 2013 Hedonistyczny kierat (hedonic treadmill) lub hedonistyczna adaptacja ludzka tendencja do szybkiego powrotu do relatywnie stałego poziomu poczucia szczęścia (happiness “set point” ) pomimo doświadczania znaczących pozytywnych i negatywnych wydarzeń i zmian życiowych Nie można w nieskończoność stawiać się coraz bardziej szczęśliwym oraz nie jest się skazanym raz na zawsze na permanentny deficyt szczęścia, gdy spotykają nas różne „nieszczęścia”. Wciąż przystosowujemy się (bledną radości i „oswajamy” nieszczęścia) i wracamy do pewnego indywidualnego poziomu poczucia szczęścia. Satysfakcja z życia a wdowieństwo, rozwód, bezrobocie i małżeństwo Poczucie szczęścia a wiek życia kobiet i mężczyzn Satysfakcja z życia Polaków w latach 1991-2009 wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2009) życie wspaniałe 7 Satysfakcja z życia Polaków 6 5 życie okropne - 4,65 4,62 4,57 4,7 4,77 4,73 4,76 4,91 4,95 5,01 5,12 5,14 4 3 2 1 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 2000 2003 2005 2007 2009 Opracowanie własne na podstawie danych z Czapiński, 2009, s.151. Zmiany w satysfakcjach z poszczególnych aspektów życia Polaków w latach 1991-2013 wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2013) Zmiany w satysfakcjach z poszczególnych aspektów życia Polaków w latach 1991-2013 wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2013) Zmiany w satysfakcjach z poszczególnych aspektów życia Polaków w latach 1991-2013 wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2013) Zmiany w satysfakcjach z poszczególnych aspektów życia Polaków w latach 1991-2013 wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2013) Zmiany w satysfakcjach z poszczególnych aspektów życia Polaków w latach 1991-2013 wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2013) Dwie orientacje życiowe a szczęście wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2013) W podejściu hedonistycznym nie istotne są wartościowe cele życia i sposób ich realizacji. Istotne jest tylko to, czy człowiek jest zadowolony ze swego życia i czy daje mu ono więcej radości niż bólu. Miarą dobrego życia jest bilans przyjemności i przykrości. Dla hedonistów wyznacznikiem szczęścia jest maksymalizowanie przyjemnych doświadczeń. W podejściu eudajmonistycznym szczęście nie wiąże się z bilansem przyjemności i przykrości. Jego miarą nie są pozytywne doznania emocjonalne, lecz osiąganie tego, co warte jest starań, co daje poczucie sensu życia, niezależnie od doznanych cierpień i zawodów. Dla eudajmonistów najważniejsze jest dążenie do celów nadających sens ich życiu. Kim są eudajmoniści i hedoniści? wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2013) Kim są eudajmoniści i hedoniści? wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2013) Szczęście eudajmonistów vs hedonistów wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2013) Szczęście eudajmonistów vs hedonistów wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2013) Szczęście eudajmonistów vs hedonistów wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2013) Szczęście eudajmonistów vs hedonistów wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2013) Charakterystyka osób SZCZĘŚLIWYCH są mniej wrażliwe na niekorzystne porównania społeczne częściej wykorzystują informacje płynące z porównań społecznych w sposób selektywny odbierają, oceniają i myślą o wydarzeniach w bardziej pozytywny sposób jako sposób radzenia sobie ze stresem wybierają humor oraz reinterpretację negatywnych wydarzeń ludzie zadowoleni z pracy są lepiej oceniani przez przełożonych (kompetencje, ogólne funkcjonowanie) podnoszą morale innych pracowników, chętniej udzielają pomocy innym częściej są wolontariuszami oraz częściej angażują się aktywnie w akcje charytatywne, spotkania religijne, polityczne, itp. maja spełnione małżeństwa i są bardziej zadowolone ze swojego związku aktywniej spędzają wolny czas i mają więcej społecznych interakcji „Ci są najszczęśliwsi i najbliżsi bogów, którzy nie potrzebują niczego” Sokrates 64 12 działań budujących szczęście wg S.Lyubomirsky 1. Wyrażanie wdzięczności: dziękowanie za to, co masz, lub wyrażanie wdzięczności i uznania wobec innych, którym nie podziękowałeś w należyty sposób. 2. Ćwiczenie optymizmu: wyobrażanie sobie swojej najlepszej możliwej przyszłości i optymistyczne myśli – dostrzeganie zalet w każdej sytuacji. 3. Zwalczanie tendencji do zamartwiania się nad sobą i do porównywania się z innymi: odcinanie się od dręczących myśli, ruminacji oraz posiadanie wewnętrznych standardów, wyznaczników własnej wartości i satysfakcji. 4. Ćwiczenie aktów życzliwości: czynienie dobra innym, czy to przyjaciołom czy obcym, jawnie lub anonimowo, spontanicznie lub w sposób zamierzony. 5. Zacieśnianie relacji międzyludzkich: wybieranie osób, z którymi chcesz zacieśniać relacje; inwestowanie czasu i energii w naprawianie i podtrzymywanie więzów z innymi; czerpanie radości z przyjaźni. 6. Ćwiczenie zaradności: uczenie się, jak znosić i przezwyciężać stres, kryzysy i bolesne przeżycia. 12 działań budujących szczęście wg S.Lyubomirsky 7. Wybaczanie: podejmowanie działań, których celem jest uwolnienie się od gniewu i uprzedzenia w stosunku do innych ludzi, którzy cię zranili lub wyrządzili ci krzywd w jakikolwiek sposób (np. pisanie pamiętnika, listów, itp.). 8. Robienie tego, co naprawdę cię wciąga: wykonywanie i doświadczanie coraz to nowych rzeczy w domu oraz w pracy, w których się zatracasz, które są dla ciebie ambitnymi wyzwaniami i które cię absorbują (przepływ, ferwor). 9. Czerpanie radości z życia: poświęcanie czasu i uwagi miłym chwilom po to, by pełniej czerpać z nich radość; odtwarzanie takich chwil w pamięci, rozmyślanie o nich, opisywanie ich i opowiadanie o nich innym (delektowanie się). 10. Realizowanie celów z zaangażowaniem: wybieranie jednego, dwóch lub trzech najważniejszych celów, które są dla ciebie najbardziej znaczące – inwestowanie w nie odpowiednio dużo czasu i wysiłku. 11. Praktykowanie religii i kształtowanie duchowej strony życia: poświęcanie więcej czasu i uwagi kościołowi; studiowanie książek o tematyce duchowej. 12. Dbanie o ciało: uprawianie ćwiczeń fizycznych, medytowanie, bycie pogodnym, śmianie się.