Polityka gospodarcza i walutowa
Transkrypt
Polityka gospodarcza i walutowa
Polityka monetarna Unii Europejskiej dr Joanna Wolszczak-Derlacz Wykład 9 i 10 Historia UGiW http://www.zie.pg.gda.pl/~jwo/ email: [email protected] Historia (UGiW) ETAPY: 1) Bretton Woods (1944), 2) Plan Barre’a (1970) i Raport Wernera (1970), 3) 1971 - zawieszenie wymienialności dolara na złoto, 4) 1972 - „wąż walutowy”, 5) 1978 - Europejski System Walutowy (ESW), ECU, 6) Traktat z Maastricht – droga do euro 1.System walutowy z Bretton Woods Poprzednio (1870-1914) funkcjonował tzw. Gold standard (parytety wymiany walut na złoto) 1944 r. – spotkanie przedstawicieli 44 krajów w Bretton Woods w celu uregulowania porządku monetarnego i finansowego po II wojnie światowej Postanowienia: 1) Utworzenie Międzynarodowego Funduszu Walutowego (IMF) 2) Utworzenie GATT (General Agreement on Tariffs and Trade) 3) Utworzenie IBRD (International Bank for Reconstruction and Development) – obecnie część World Bank 4) Ustanowienie tzw. systemu walutowego Bretton Woods na zasadzie umowy międzynarodowej Założenia systemu z Bretton Woods wymienność walut, równowaga bilansów płatniczych, utrzymywanie względnie stałych kursów walutowych (z możliwością dewaluacji/rewaluacji) banki centralne poszczególnych krajów odpowiedzialne za ‘obronę’ parytetu swojej waluty system dewizowo-złoty (1 uncja złota = 35 USD) Złoto Dolar Funt Lir Marka inne 2. Plan Barre’a (1970) i Raport Wernera (.1970) proponowały stopniowe tworzenie unii gospodarczowalutowej wewnątrz WE (zakładano do 1980 r.), 3. „powiew” unii walutowej; 1971 decyzja o zawieszeniu wymienialności dolara na złoto i zgoda na jego wahania, 4. Instrumenty wprowadzone w 1972 r. - „wąż walutowy”, co oznacza wąskie widełki wahań uczestniczących walut. 5. Europejski System Walutowy 1. 2. 3. ESW (European Monetary System)od 1979 r. Stałość kursu walutowego Podział kosztów interwencji kursowych Rozwój współpracy między krajami członkowskimi Mechanizm kursów walutowych (ERM) ECU Mechanizm interwencyjno kredytowy Mechanizm kursów walutowych (Exchange Rate Mechanism ERM) • Waluta ma określony kurs wobec ECU oraz kurs bilateralny określony w walutach narodowych • Dopuszczalny margines wahań między walutami +/- 2,25%. Dla krajów słabszych ekonomicznie granice +/- 6%. • Banki centralne krajów członkowskich zobowiązały się do podejmowania interwencji niezbędnych dla utrzymywania kursów rynkowych w tych przedziałach, • W celu ułatwienia operacji interwencyjnych ustanowiono system wzajemnej pomocy kredytowej, • Jeżeli utrzymanie kursu było niemożliwe, zmianie mógł ulec bilateralny kurs centralny, • Zmiany takie jak dewaluacje (rewaluacje) mogły być dokonywane tylko na mocy wspólnej decyzji, Między 1979-1987 dokonano 11 zmian kursów podstawowych, 1987-1992 względna stabilizacja, 1992 i 1993 kryzys. 1993 – rozszerzenie marginesu wahań do +/- 15%. System widełek kursowych Kurs nominalny +2,25% M - 2,25% ECU Europejska jednostka walutowa - ECU (European Currency Unit) istniała prawie 20 lat: od 13.05.1979 do końca 1998 r. ECU została zastąpiona przez euro w relacji 1:1, Nadano jej kształt koszyka, złożonego z określonej liczby krajów członkowskich, W momencie zamknięcia składała się z 12 walut, Z początkiem 1994 skład ECU został zamrożony, Liczba jednostek poszczególnych walut wchodzących w skład ECU była ustalana proporcjonalnie do potencjału gospodarczego danego kraju, mierzonego jego udziałem PKB Wspólnoty jako całości oraz handlu wewnątrzwspólnotowego, W efekcie największy udział w ECU miały marka niemiecka, frank francuski, funt brytyjski i lir włoski. Ecu – stosowany w sferze publicznej i prywatnej . Spadek udziału w koszyku walut, które ulegały deprecjacji Waga = ilość waluty w koszyku/ECU 6. Traktat z Maastricht Tytuł VI – Polityka gospodarcza i walutowa: Rozdział 1 Polityka gospodarcza Rozdział 2 Polityka pieniężna Rozdział 3 Postanowienia dotyczące instytucji Rozdział 4 Postanowienia przejściowe Najważniejszy krok w integracji walutowej w Europie Główne zasady: • Gradualizm (stopniowe przejście do unii walutowej, 3 etapy) • Kryteria konwergencji Etapy wprowadzenia euro Etap I 1990-1993 1990 - prawdziwie swobodny przepływ kapitału w krajach członkowskich, 1993 - dokończenie budowy JRE, 1993 - zamrożenie koszyka ECU. Etap II 1994-1998 1994 - ustanowienie Międzynarodowego Instytutu Monetarnego we Frankfurcie, 1995 - szczyt w Madrycie: 1) Przyjęcie nazwy „euro” dla wspólnej waluty, 2) Przyjęcie technicznego scenariusza wprowadzania euro; rozkładu wymiany walut narodowych na euro. Najpóźniej do 1997 EIM ma przygotować ramy logistyczne dla (EBC) i (ESBC), KE, Rada UE, EIM mają przygotować ramy prawne dla EBC i ESBC i dla wprowadzenia euro, Najwcześniej, jak to możliwe w 1998 r. - szefowie państw i rządów krajów członkowskich mają zdecydować, które kraje jako pierwsze zastąpią swoje waluty euro, na bazie kryteriów konwergencji, w świetle danych z 1997 r. Etap III: 1999-2002 nieodwracalne usztywnienie kursów między walutami krajów zakwalifikowanych do euro, Euro w sferze bezgotówkowej działalność rozpoczyna EBC, przekazanie przez nie kompetencji w sferze emisji pieniądza do EBC, 2002: euro staje się prawnym środkiem płatniczym, kraje członkowskie rozpoczynają wycofywanie swoich walut Oficjalny znak euro (€) opart jest na Greckiej literze epsilon,która symbolizuje kredo europejskiej cywilizacji. Dwie proste linie oznaczać mają stabilność waluty. Kryteria konwergencji (zbieżności) z Maastricht 1. Wskaźnik inflacji – wskaźnik inflacji nie może przewyższać średni wskaźnik trzech krajów o najniższej inflacji + 1,5 punkty procentowego 2. Długookresowe stopy procentowe - wskaźnik nie może przewyższać średni wskaźnik trzech krajów o najniższej inflacji + 2 punkty procentowego 3. Deficyt budżetowy nie może przekraczać 3% PKB 4. Dług publiczny nie może przekraczać 60% PKB 5. Kurs walutowy – wahania kursu muszą utrzymywać się w normalnym przedziale wahań przewidzianym przez tzw. ERM, Dlaczego kryteria konwergencji? Teoria optymalnego obszaru walutowego (OCA) podkreśla warunki mikroekonomiczne skutecznej unii walutowej kwestia symetryczności szoków elastyczność płac i cen mobilność czynników wytwórczych Kryteria z Maastricht odzwierciedlają konwergencję makroekonomiczną inflacja długookresowe stopy procentowe polityka budżetowa Kryterium inflacyjne Integracja krajów o różnych preferencjach inflacyjnych inflacja Włochy EI Niemcy •Po stworzeniu Unii walutowej ( wspólna instytucja Europejskiego Banku Centralnego) inflacja ukształtuje się pomiędzy Eg i Ei EG U* Un bezrobocie 17 Długookresowe stopy procentowe Duże różnice w stopach procentowych przed wejściem do UGiW spowodowałyby przepływy kapitałowe i możliwość strat/zysków Przykład: w UK stopa procentowa długookresowych bonów skarbowych = 5%, a w strefie euro = 4%. W momencie przystąpienie do strefy euro (gdyby UK chciała przystąpić) – usztywniony zostanie kurs euro/funt Właściciele bonów zaczną proces abitrażu – kupno w UK i sprzedaż w strefie euro Doprowadzi to do spadku ceny bonów w strefie euro i wzrostu w UK Kryteria budżetowe (1) Kraje z wysokim długiem publicznym mają skłonność do wysokiej inflacji Kryteria 3% deficyt i 60% dług publiczny określone na podstawie formuły determinującej deficyt potrzebny do stabilizacji długu d = gb b = dług publiczny (jako %PKB) g =stopa wzrostu gospodarczego d =deficyt (jako % PKB) Stabilizacja długu osiągnięta tylko wtedy, gdy stopa wzrostu gospodarczego = 5%(0.03 = 0.05 x 0.6). Kryteria budżetowe (2) Dlaczego dług publiczny 60%PKB? Reguła arbitralna w czasie Traktatu z Maastricht to była średnia relacja długu publ./PKB w UE d = gb, przy założeniu że g=5% czyli jeśli stopa wzrostu PKB spadnie poniżej 5%, to deficyt budżetowy, który stabilizuje dług na poziomie 60% PKB spada poniżej 3% jeśli stopa wzrostu PKB wzrośnie poniżej 5%.... Implikacje dla polityki fiskalnej państwa Kryteria płynne Source: European Economy 65/1998 Strefa euro Maj 1998 : 11 państw (Belgia, Niemcy, Irlandia, Hiszpania Francja, Włochy, Luksemburg, Holandia, Austria, Portugalia i Finlandia) które spełniło kryteria konwergencji 1 styczeń 2001 Grecja 1 styczeń 2002 – wprowadzenie wspólnych banknotów i bilonu. 2007 – Słowenia 2008 – Cypr i Malta, 2009 - Słowacja 2011 – Estonia 2014 – Łotwa Strefa euro Eurozone 1.01. 2011 +Estonia 1.01. 2014 +Łotwa 1.01. 2009 +Słowacja 1.01. 2007 +Słowenia 1.01. 2001 +Grecja 1.01. 2008 +Cypr +Malta Łotwa – przyjęcie euro Kampania nt. przyjęcia euro: https://www.ecb.europa.eu/euro/changeover/latvia/html/index.en.html Kraje strefy euro Źródło: http://www.ecb.int/ecb/educational/facts/html/index.en.html 25 With the support of the LPP programme of the European Union Pozostałe kraje członkowskie UE Wszystkie państwa UE zobowiązane są do przyjęcia wspólnej waluty. Wyjątek stanowią Wielka Brytania i Dania, które wynegocjowały klauzuę "opt-out", zwalniającą je z obowiązku wprowadzenia euro. Szwecja objęta jest jedynie derogacją tzn. czasowym zwolnieniem z obowiązku wypełnienia części wymogów prawa wspólnotowego. Kraje posługujące się euro z formalnym porozumieniem z UE: Monako, San Marino, Watykan Kraje posługujące się euro bez formalnych porozumieniem z UE: Andora, Czarnogóra, Kosowo Obszary, gdzie też można płacić w euro: Departamenty zagraniczne, terytoria i wyspy należące do państw członkowskich lub stowarzyszone z nimi: Gwadelupa, Gujana Francuska, Martynika, Majotta, Réunion, Saint-Pierre i Miquelon oraz Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne. ERM II Mechanizm Stabilizowania Kursów II (Exchange Rate Mechnism II) ERM II jest następcą ESW ERM II służy stabilizowaniu kursów między euro a walutami krajów UE nienależących do UGiW oraz zapobiega ‘manipulacjom’ krajów przy kursach ich walut ERM II: kurs rynkowy między euro a inną walutą uczestniczącą w tym systemie musi się mieścić w granicach +-15% od bilateralnego kursu centralnego; obowiązkowe interwencje walutowe muszą być podjęte, gdy kurs zbliży się do dopuszczalnej granicy. Pytania: -Scharakteryzuj system z Bretton Woods -Podaj główne elementy Mechanizmu Kursów Walutowych -Wymień kryteria konwergencji oraz wytłumacz ich pochodzenie