SYSTEM GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW W POLSCE

SYSTEM GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW W POLSCE
Masz to jak w banku.
Pewne jak w banku.
1. Wstęp
Bezpośrednim powodem tworzenia systemów gwarantowania depozytów jest ochrona
konsumentów usług bankowych zwanych deponentami. Przeciętnemu klientowi banku ocena
kondycji i wiarygodności finansowej podmiotu, któremu powierza swoje oszczędności może
sprawiać trudności.
Podstawą powstawania systemów gwarantowania depozytów bankowych było stwierdzenie
faktu, że przedsiębiorstwo bankowe – bank, w odróżnieniu od innych przedsiębiorstw
działających w różnych dziedzinach gospodarki, np.: w handlu, usługach, przemyśle oprócz
tego, że w swojej działalności nastawiony jest na osiągnięcie zysku, powinien spełniać
warunki instytucji zaufania publicznego.
Głównym powodem uznawania banków za instytucje zaufania publicznego jest fakt
prowadzenia przez nie działalności depozytowej, polegającej na przyjmowaniu od klientów
wkładów pieniężnych. Pozostawiając w banku jakąś część swojego majątku klient chce mieć
pewność, co do tego, że środki te są bezpieczne, że są „pewne jak w banku”, „ma je jak w
banku”, czyli na 100%. Źródłem zaufania do banków jako instytucji zaufania publicznego są
przede wszystkim szczególne uregulowania prawne odnośnie do tych podmiotów.
Ogromne znaczenie ma w tym względzie nadzór nad bankami sprawowany w Polsce przez
Komisję Nadzoru Finansowego, którego celem jest zapewnienie:
- prawidłowego funkcjonowania rynku finansowego, jego stabilności, bezpieczeństwa oraz
przejrzystości,
- zaufania do rynku finansowego oraz
- ochrony interesów uczestników tego rynku.
Komisja Nadzoru Finansowego – organ odpowiedzialny za bezpieczeństwo i rozwój rynku
finansowego w Polsce (bankowego, kapitałowego, ubezpieczeniowego, emerytalnego oraz
pieniądza elektronicznego).
2. Cele i zadania systemów gwarantowania depozytów
Główne cele systemów gwarantowania depozytów stanowią:
- ochrona konsumenta usług bankowych;
- dbałość o stabilność systemu bankowego.
Podstawowym zadaniem instytucji gwarancyjnych jest wypłata wkładów pieniężnych
zgromadzonych na rachunkach bankowych osób fizycznych oraz innych podmiotów, które
powierzają pieniądze bankom jako instytucjom zaufania publicznego, w przypadku ich
niewypłacalności.
1
3. Systemy gwarantowania w krajach UE i na świecie
Pierwszą w świecie instytucją gwarantującą depozyty zgromadzone w bankach była Federal
Deposit Insurance Corporation (FDIC) powołana do życia w Stanach Zjednoczonych w
1933 r. Amerykański system gwarancyjny powstał jako bezpośrednie następstwo Wielkiego
Kryzysu (w latach 20-tych i na początku lat 30-tych w USA upadało, czyli bankrutowało,
rocznie około 600 banków).
Historia europejskich systemów gwarantowania depozytów sięga 1966 roku. Pierwszy
europejski system gwarantowania powstał w Niemczech.
Pierwszym aktem ponadnarodowym odnoszącym się do problematyki gwarantowania
depozytów była Rekomendacja Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej nr 87/63 z 1986 r.
(w tym czasie działały instytucje gwarancyjne w Belgii, Niemczech, Hiszpanii, Francji,
Holandii i Wielkiej Brytanii). Rekomendacja była krótkim dokumentem opisującym jedynie
potrzebę utworzenia systemów gwarantowania depozytów (tam gdzie jeszcze takich nie było).
Rekomendacja ta wyznaczała daty, do których kraje członkowskie powinny takie systemy
powołać do życia. Dla państw, które już były w trakcie wprowadzania systemów wyznaczono
koniec 1988 r., a dla krajów, które jeszcze nic w tym kierunku nie zrobiły, wskazano koniec
1990 r. jako datę docelową.
Europejska Wspólnota Gospodarcza (od 1 listopada 1992 r. Wspólnota Europejska) –
międzynarodowa organizacja gospodarcza powstała na podstawie Traktatów Rzymskich
podpisanych 25 marca 1957 przez europejskie państwa demokratyczne o gospodarce
rynkowej. Obecnie składowa pierwszego filaru Unii Europejskiej.
Najważniejszym dokumentem dla europejskich systemów gwarantowania stała się
Dyrektywa 94/19/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z 30 maja 1994 r.
w sprawie systemów gwarancji depozytów. Dokument ten:
- wprowadził obowiązek istnienia systemów gwarantowania depozytów we wszystkich
państwach członkowskich UE (to, co do tej pory było jedynie zaleceniem stało się
bezwzględnym wymogiem),
- zawarł zbiór rozwiązań szczegółowych, harmonizujących (co prawda na bardzo ogólnym
poziomie) model funkcjonowania systemów gwarantowania,
- rozszerzył zakres celów działania systemów gwarantowania o dbałość o stabilność systemu
bankowego.
Dyrektywa Rady określiła podstawowe wymagania, którym powinny odpowiadać krajowe
systemy gwarantowania depozytów. m.in.: obowiązek utworzenia w każdym państwie co
najmniej jednej instytucji gwarantującej depozyty, minimalny poziom limitu gwarancyjnego,
maksymalny termin wypłaty należnych deponentom środków gwarantowanych.
Przyjęcie Dyrektywy 94/19/WE sprawiło, że w Europie pojawił się kolejny impuls rozwoju
ilościowego i terytorialnego systemów gwarantowania depozytów. Rozwój ten na
kontynencie europejskim wpisał się w szersze zjawisko o skali globalnej. Dynamiczne
powstawanie systemów gwarantowania depozytów na całym świecie odbywało się głównie
w latach 80-tych i 90-tych ubiegłego wieku.
Dla przykładu w Ameryce Łacińskiej istnieje 18 systemów gwarantowania. Uczestnictwo
banków w systemach jest również obowiązkowe.
W Azji systemy gwarantowania powołano w 9 krajach. Udział banków w systemach
gwarantowania tych krajów również jest obowiązkowy. W Afryce i na Bliskim Wschodzie
zidentyfikowano łącznie 9 systemów gwarantowania, do których należy 14 państw.
2
Rozwój systemów gwarancyjnych oraz troska o deponentów doprowadziła do zmian
Dyrektywy 94/19/WE w zakresie:
1. limitu gwarancyjnego, który został podniesiony i ujednolicony na poziomie 100 000 euro,
2. maksymalnego terminu wypłaty należnych deponentom kwot gwarantowanych, który
został skrócony do 20 dni roboczych.
Zmiany te - zgodnie z Dyrektywą 2009/14/WE – powinny zostać wprowadzone do porządku
prawnego państw członkowskich do 31 grudnia 2010 r.
4. System gwarantowania w Polsce - Bankowy Fundusz Gwarancyjny
W Polsce instytucją gwarantującą depozyty jest Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG)
z siedzibą w Warszawie. Został on powołany do życia ustawą z dnia 14 grudnia 1994 r.
o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym. Ustawa ta weszła w życie 17 lutego 1995 r.
Nadzór nad działalnością Funduszu w zakresie przestrzegania prawa oraz zgodności
ze statutem sprawuje minister właściwy do spraw instytucji finansowych. Bankowy Fundusz
Gwarancyjny
każdego
roku
przedstawia
Radzie
Ministrów
sprawozdanie
z działalności Funduszu za rok poprzedni w tym sprawozdanie finansowe wraz
z wynikami badania przez audytora. Rada Ministrów przedstawia sprawozdanie
do rozpatrzenia Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej.
Powołując do życia Bankowy Fundusz Gwarancyjny, ustawodawca określił zasady
gwarantowania depozytów bankowych przez tę instytucję oraz wkomponował go w system
instytucji czuwających nad bezpieczeństwem sektora bankowego. Regulacje prawne przyjęte
w ustawie o BFG odpowiadają w pełni Dyrektywie 94/19/WE zmienionej Dyrektywą
2009/14/WE.
Podstawowe zadania BFG to:
- zapewnienie funkcjonowania systemu gwarantowania środków pieniężnych zgromadzonych
w bankach,
- udzielanie pomocy finansowej bankom, które zagrożone są utratą wypłacalności i podejmują
samodzielną sanację,
- udzielanie pomocy finansowej bankom znajdującym się w dobrej sytuacji finansowej, które
podejmują się sanacji banków zagrożonych, włączając je w swoje struktury organizacyjne
lub stając się ich inwestorami (właścicielami) strategicznymi,
- analiza sytuacji sektora bankowego w celu wczesnej identyfikacji potencjalnych zagrożeń
sytuacji ekonomiczno-finansowej poszczególnych banków.
Sanacja – uzdrowienie, naprawa.
4.1. Procedura zawieszenia działalności banku przez Komisję Nadzoru Finansowego
Okolicznością, która musi zaistnieć, aby powstała odpowiedzialność BFG wobec deponentów
z tytułu wypłaty środków gwarantowanych jest wydanie przez Komisję Nadzoru
Finansowego decyzji o zawieszeniu działalności banku i ustanowienie zarządu
komisarycznego, o ile nie został on ustanowiony wcześniej, oraz wystąpienie do właściwego
sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości.
3
Komisja Nadzoru Finansowego podejmuje decyzję o zawieszeniu działalności banku
przypadku, gdy:
▪ według bilansu sporządzonego na koniec okresu sprawozdawczego aktywa banku nie
wystarczają na zaspokojenie jego zobowiązań
lub
▪ z powodów związanych bezpośrednio z sytuacją finansową banku nie reguluje on swoich
zobowiązań wobec deponentów w zakresie środków objętych gwarancjami.
Wówczas Komisja Nadzoru Finansowego podejmuje decyzję o zawieszeniu działalności
banku i ustanowieniu zarządu komisarycznego, o ile nie został on ustanowiony wcześniej,
oraz jednocześnie podejmuje decyzję:
▪ o jego przejęciu przez inny bank, za zgodą banku przejmującego,
albo
▪ występuje do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości. W tym przypadku
następuje spełnienie warunku gwarancji.
4.2. Uczestnicy systemu gwarantowania
Uczestnictwo w polskim systemie gwarantowania jest dla banków obowiązkowe i dotyczy:
- banków krajowych w rozumieniu ustawy – Prawo bankowe (niezależnie od formy prawnej
ich działalności, tj. państwowych, w formie spółki akcyjnej oraz spółdzielczych),
- oddziałów banków z siedzibą poza obszarem UE (oddziałów banków zagranicznych), o ile
nie należą do żadnego systemu gwarantowania. lub poziom gwarancji systemu, do którego
należą, jest niższy od tego, który zapewnia polski system.
bank krajowy – bank mający swoją siedzibę (centralę) na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.
Szczegółowa lista banków objętych polskim systemem gwarantowania znajduje się na
stronach internetowych Bankowego Funduszu Gwarancyjnego www.bfg.pl.
4.3. Zasada gwarantowania kraju macierzystego
Od dnia przystąpienia Polski do UE, tj. 1 maja 2004 r. – zgodnie z ustawodawstwem unijnym
– banki (instytucje kredytowe) pochodzące z jednego z państw członkowskich Unii
Europejskiej mogą prowadzić na terytorium innych państw członków UE działalność
w formie oddziału, korzystając z licencji bankowej uzyskanej w swoim kraju macierzystym.
W konsekwencji depozyty zgromadzone w oddziale banku (instytucji kredytowej) w Polsce
są chronione przez system gwarantowania kraju macierzystego tego banku, np. depozyty
złożone w Polbanku EFG, który jest oddziałem EFG Eurobank-Ergassias S.A. z siedzibą
w Grecji objęte są gwarancjami greckiego systemu gwarantowania.
4.4. Zakres przedmiotowy
Przedmiotem gwarancji są:
- środki pieniężne zgromadzone na wszystkich rodzajach imiennych rachunków bankowych,
nominowanych zarówno w złotych polskich, jak i w walutach obcych,
- należności klientów wynikające z innych czynności bankowych, potwierdzone imiennymi
dokumentami (czynności bankowe zostały zdefiniowane w ustawie – Prawo bankowe i są
4
nimi np. przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych (tzw. polecenia przelewu),
udzielanie gwarancji bankowych, emitowanie bankowych papierów wartościowych),
- należności z tytułu dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz z tytułu kwot
wydatkowanych na koszty pogrzebu posiadacza rachunku, o ile należności te stały się
wymagalne przed dniem zawieszenia działalności banku.
Gwarantowane są także należne deponentowi odsetki, które zostają naliczone do dnia
spełnienia warunku gwarancji, czyli dnia wskazanego przez Komisję Nadzoru Finansowego
jako dzień zawieszenia działalności banku i ustanowienia zarządu komisarycznego, o ile nie
został on ustanowiony wcześniej, oraz wystąpienie do właściwego sądu z wnioskiem o
ogłoszenie upadłości.
Należy pamiętać, że w przypadku niektórych produktów dostępnych klientom, bank jedynie
pośredniczy w ich sprzedaży (dotyczy to np. jednostek funduszy inwestycyjnych, obligacji
skarbowych, polis ubezpieczeniowych). Produkty te nie są objęte gwarancjami BFG.
4.5. Podmioty objęte systemem gwarantowania
Podmioty, których środki na rachunkach oraz należności z innych czynności bankowych są
objęte gwarancjami, to:
- osoby fizyczne,
- osoby prawne (czyli różnego rodzaju przedsiębiorstwa np. spółki kapitałowe, spółdzielnie,
przedsiębiorstwa państwowe, ale także jednostki samorządu terytorialnego, fundacje,
stowarzyszenia, partie polityczne, związki zawodowe i inne; osobowość prawną podmiotom
nadają przepisy prawne),
- jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, o ile posiadają zdolność prawną
(przykładowo takimi podmiotami są: wspólnota mieszkaniowa lub niepubliczny zakład
opieki zdrowotnej),
- szkolne kasy oszczędnościowe i pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe.
Prawo przewiduje także wyłączenie niektórych podmiotów spod gwarancji. Są to tzw.
świadomi uczestnicy rynku finansowego, czyli podmioty, które ze względu na charakter
swojej działalności powinny być w stanie dokonać oceny banku z punku widzenia jego
kondycji i wiarygodności. Polski system gwarantowania nie obejmuje środków
zdeponowanych w bankach przez:
- - Skarb Państwa
- banki krajowe, banki zagraniczne oraz instytucje kredytowe – w rozumieniu ustawy –
Prawo bankowe,
- spółki prowadzące giełdę, rynek pozagiełdowy lub alternatywny system obrotu, firmy
inwestycyjne, zagraniczne firmy inwestycyjne, zagraniczne osoby prawne prowadzące
działalność maklerską oraz Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A.,
- krajowe i zagraniczne zakłady ubezpieczeń, krajowe i zagraniczne zakłady reasekuracji,
oraz Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny,
- fundusze inwestycyjne, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, fundusze zagraniczne,
spółki zarządzające, oddziały towarzystw inwestycyjnych,
- otwarte fundusze emerytalne, pracownicze fundusze emerytalne, powszechne towarzystwa
emerytalne, pracownicze towarzystwa emerytalne,
- spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, Krajową Spółdzielczą Kasę OszczędnościowoKredytową,
- osoby posiadające w dniu spełnienia warunku gwarancji pakiet co najmniej 5% ogólnej
liczby głosów na walnym zgromadzeniu lub udziału w kapitale zakładowym, a także osoby,
które w stosunku do nich są podmiotami dominującymi lub zależnymi, w przypadku gdy
5
osoby te pełniły swoje funkcje w dniu spełnienia warunku gwarancji, bądź w okresie
bieżącego roku obrotowego (obrachunkowego) lub poprzedzającego dzień spełnienia
warunku gwarancji,
- członków zarządu i rady nadzorczej banku krajowego oraz osoby pełniące w tym banku
funkcje dyrektorów i zastępców dyrektorów w centrali banku, jak również dyrektorów
i zastępców dyrektorów oddziałów tego banku, w przypadku gdy osoby te pełniły swoje
funkcje w dniu spełnienia warunku gwarancji, bądź w okresie bieżącego roku obrotowego
(obrachunkowego) lub poprzedzającego dzień spełnienia warunku gwarancji,
- dyrektorów oraz zastępców dyrektora oddziału banku zagranicznego lub oddziału instytucji
kredytowej, w przypadku którego nastąpiło spełnienie warunku gwarancji, jeżeli osoby te
pełniły swoje funkcje w dniu spełnienia warunku gwarancji, bądź w okresie bieżącego roku
obrotowego (obrachunkowego) lub poprzedzającego zawieszenie działalności banku lub
dzień spełnienia warunku gwarancji
4.6. Wysokość gwarancji
Regułą podstawową polskiego systemu jest to, że ubezpiecza on deponenta, a nie depozyt,
co oznacza, że wysokość środków gwarantowanych należna deponentowi wyliczana jest
od sumy środków pieniężnych zgromadzonych na wszystkich jego rachunkach (wraz
z innymi wcześniej wymienionymi wierzytelnościami wobec banku. Jest jeden limit środków
gwarantowanych dla deponenta bez względu na liczbę umów zawartych przez niego
z bankiem.
W przypadku spełnienia warunku gwarancji, Bankowy Fundusz Gwarancyjny wypłaca
deponentom kwoty gwarantowane do określonej ustawowo wysokości.
Obecnie gwarantowane są w 100% depozyty do równowartości 100 000 euro.
Środki gwarantowane wypłacane są w złotych polskich bez względu na to, w jakiej walucie
nominowane były depozyty zgromadzone w banku. Do obliczania wartości euro oraz innych
walut obcych przyjmowany jest kurs średni Narodowego Banku Polskiego z dnia spełnienia
warunku gwarancji.
Tabela 1. Sposób wyliczenia środków gwarantowanych (przykłady)*; kurs 1 EUR = 3,90 PLN
Suma depozytów w EUR
10 000
100 000
130 000
Wysokość gwarancji w EUR
10 000
100 000
100 000
Wysokość gwarancji w PLN
10 000 x 3,90 = 39 000
100 000 x 3,90 = 390 000
100 000 x 3,90 = 390 000
* Na stronach internetowych Bankowego Funduszu Gwarancyjnego www.bfg.pl znajduje się kalkulator do
obliczania kwot gwarantowanych.
W przypadku rachunku wspólnego, tj. rachunku prowadzonego dla kilku osób, należność
klienta liczona jest w następujący sposób: środki na rachunku dzielone są między
współposiadaczy, zgodnie z postanowieniami zawartymi w umowie rachunku, a jeżeli takich
postanowień nie ma – ustala się dla wszystkich równe części i oblicza wartość gwarancji dla
każdego współposiadacza. Ustanowienie zaś pełnomocnictwa do dysponowania rachunkiem
nie ma żadnego wpływu na wysokość świadczenia gwarancyjnego.
Środki na rachunkach, których wielkość przekracza limity gwarancyjne BFG, deponent ma
prawo dochodzić z masy upadłości banku w ramach wspomnianej wyżej procedury
upadłościowej prowadzonej przez zarządcę lub syndyka.
6
4.7. Zasady i tryb realizacji gwarancji
Zarząd komisaryczny banku lub podmiot uprawniony do reprezentacji (w przypadku oddziału
banku zagranicznego) sporządza listę osób uprawnionych do otrzymania środków
gwarantowanych przez BFG wraz z wyliczeniem należnych im kwot. Następnie Zarząd
komisaryczny banku lub podmiot uprawniony do reprezentacji lub podmiot, z którym Zarząd
Funduszu zawrze umowę o dokonanie wypłat środków gwarantowanych dokonuje ich wypłat.
Wypłata środków gwarantowanych następuje po przekazaniu zarządowi komisarycznemu
banku lub podmiotowi uprawnionemu do reprezentacji lub podmiotowi, z którym Zarząd
Funduszu zawrze umowę o dokonanie wypłat środków gwarantowanych stosownych kwot
przez BFG.
Wypłata środków gwarantowanych dla deponentów powinna być dokonana nie później niż w
ciągu 20 dni roboczych od dnia spełnienia warunku gwarancji, tj. od dnia zawieszenia
działalności banku przez Komisję Nadzoru Finansowego. Za zgodą KNF okres ten może być
przedłużony nie dłużej jednak niż o 10 dni roboczych. Powyższy wymóg odnośnie
zakończenia procedury w tym terminie jest także w pełni zgodny z postanowieniami
Dyrektywy 94/19/WE zmienionej Dyrektywą 2009/14/WE.
Wypłata środków gwarantowanych jest przeprowadzana najczęściej w placówkach
zawieszonego banku lub podmiotu, z którym Bankowy Fundusz Gwarancyjny zawarł umowę
o dokonanie wypłat środków gwarantowanych. Informacja dla deponentów o czasie i miejscu
wypłat jest ogłaszana w prasie o zasięgu ogólnopolskim oraz w (w przypadku dokonywania
wypłat przez inny podmiot, także w placówkach, w których będą dokonywane wypłaty).
Środki gwarantowane wypłacane są osobom uprawnionym do ich odbioru, tj. deponentom,
ich pełnomocnikom, przedstawicielom ustawowym lub następcom prawnym. W przypadku,
gdy środki zdeponowane na rachunku zostały zablokowane na podstawie przepisów o
przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, zawiesza się
wypłatę deponentowi środków gwarantowanych, na czas trwania blokady.
Pranie brudnych pieniędzy – proceder obejmujący wszelkiego rodzaju operacje finansowe
mające na celu wprowadzenie do legalnego obrotu wartości majątkowych, które pochodzą
z nielegalnych źródeł.
Środki gwarantowane, po które deponenci nie zgłoszą się w trakcie wypłat prowadzonych
przez podmiot dokonujący wypłaty, mogą być odebrane w terminie późniejszym (w tym
przypadku wypłaty prowadzi bezpośrednio BFG). Roszczenia z tytułu gwarancji
przedawniają się po upływie 5 lat od dnia spełnienia warunku gwarancji, co oznacza, że
deponenci mogą zwracać się do BFG po odbiór środków gwarantowanych w terminie do 5 lat
od dnia zawieszenia działalności banku.
4.8. Źródła finansowania
Gwarancyjnego
działalności
gwarancyjnej
Bankowego
Funduszu
W celu prowadzenia działalności gwarancyjnej BFG dysponuje środkami finansowymi, które
gromadzone są w bankach w ramach specjalnego, wydzielonego funduszu. W razie
zaistnienia potrzeby wypłaty przez BFG kwot gwarantowanych dla deponentów
zawieszonego banku, pozostałe banki uczestniczące w systemie gwarantowania dokonują
stosownych wpłat na rachunek BFG.
7
Środki gromadzone w bankach nie są jedynym źródłem finansowania działalności
gwarancyjnej BFG. W przypadku, gdyby okazały się one niewystarczające, BFG może m.in.
wykorzystać fundusze własne, pozyskać środki w postaci dotacji lub pożyczki z budżetu
państwa lub zaciągnąć krótkoterminowy kredyt w Narodowym Banku Polskim.
5. Działalność pomocowa jako alternatywa dla wypłat środków gwarantowanych
Oprócz działalności gwarancyjnej, czyli wypłaty środków gwarantowanych deponentom w
przypadku zawieszenia działalności banku, ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym
wprowadziła dodatkowe rozwiązane, mające ścisły związek z szeroko rozumianym systemem
ochrony depozytów, a mianowicie działalność pomocową.
BFG ma możliwość udzielania bankom - uczestnikom systemu gwarantowania pomocy
finansowej na ich samodzielną sanację, na przejęcie banku zagrożonego przez bank będący
w dobrej kondycji finansowej lub na zakup akcji lub udziałów banku będącego
w niebezpieczeństwie niewypłacalności przez nowych udziałowców. Pomoc ta może być
udzielana w formie pożyczek, gwarancji lub poręczeń.
Na ten cel ustawa o BFG zobowiązuje banki do wnoszenia do BFG opłat rocznych.
Środki przekazywane bankom w celu uzdrowienia ich sytuacji finansowej lub bankom na
przejęcie banku zagrożonego pozwalają ograniczyć sytuacje, w których konieczna byłaby
wypłata środków gwarantowanych. Niebagatelne znaczenie ma też fakt, że dzięki pomocy
finansowej zagrożonym bankom „uratowane” są także środki nie objęte gwarancjami BFG
oraz te środki, których wartość przewyższa kwoty objęte gwarancjami.
6. Statystyka upadłości banków
Po roku 1989 ogłoszono upadłość ogółem 6 banków komercyjnych i 132 banków
spółdzielczych. Pierwsza upadłość banku w tym okresie miała miejsce w 1992 r.
Od dnia wejścia w życie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (17 lutego 1995 r.)
BFG dokonał wypłat środków gwarantowanych dla deponentów 94 banków postawionych
w stan upadłości (5 banków komercyjnych i 89 banków spółdzielczych). Ogółem wypłatami
środków gwarantowanych objętych zostało ponad 319 tys. osób, a łączna wypłacona kwota
środków gwarantowanych przekroczyła 814 mln złotych.
Tabela 2. Liczba banków postawionych w stan upadłości po 1989 r.
Rok
1992
1993
1994
1995 przed wejściem
w życie ustawy o BFG
1995 po wejściu w
życie ustawy o BFG
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002-2012
Razem:
Liczba banków postawionych w stan
upadłości
komercyjnych
spółdzielczych
0
1
0
10
0
23
1
9
2
48
1
0
0
1
1
0
0
6
30
6
4
0
0
1
0
132
Okres działania
BFG
8
7. Informacje o systemie gwarantowania
Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarantowania nakłada na banki – w związku z ich
uczestnictwem w systemie gwarantowania – następujące obowiązki informacyjne wobec ich
klientów.
Banki powinny informować osoby korzystające oraz zainteresowane korzystaniem z ich usług
o:
 swojej sytuacji ekonomiczno-finansowej,
 uczestnictwie w ustawowym systemie gwarantowania i zasadach jego funkcjonowania, w
szczególności wskazując kwotę określającą maksymalną wysokość gwarancji oraz rodzaje
podmiotów, które mogą być uznane za deponenta uprawnionego do odbioru świadczeń.,
 braku ochrony gwarancyjnej niektórych wierzytelności, jeśli nie wynikają one z czynności
bankowych,
 braku ochrony gwarancyjnej niektórych wierzycieli,
 braku ochrony gwarancyjnej w związku z usługami świadczonymi przez bank, w których
jest on tylko pośrednikiem a nie stroną umowy.
Informacje te powinny być zawarte w umowach pomiędzy bankami a klientami.
Informacje o uczestnictwie w systemie gwarantowania nie mogą być wykorzystywane w
celach reklamowych.
BFG wyposaża banki uczestniczące w polskim systemie gwarantowania w tablice - do
wywieszenia w placówkach - informujące, że depozyty złożone w danej instytucji gwarantuje
Bankowy Fundusz Gwarancyjny oraz w ulotki na temat zasad gwarantowania depozytów
przez BFG, skierowane do osób korzystających z usług bankowych.
8. Inne systemy ochrony nieprofesjonalnych uczestników rynku finansowego w Polsce
W Polsce działają również inne instytucje, których celem jest ochrona nieprofesjonalnych
uczestników rynku finansowego, czyli klientów instytucji finansowych. Należą do nich
przede wszystkim:
Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (UFG), który jest instytucją zabezpieczającą
interesy osób ubezpieczonych. Jej zadaniem jest wypłacanie odszkodowań i świadczeń
z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz
obowiązkowego ubezpieczenia OC rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego
w przypadku, gdy nie jest ustalona tożsamość osoby, która wyrządziła szkodę lub gdy osoba
taka nie była ubezpieczona. Dodatkowo UFG zaspokaja roszczenia osób uprawnionych
w przypadku ogłoszenia upadłości zakładu ubezpieczeń, którego byli klientami. UFG działa
na podstawie ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych,
Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli
Komunikacyjnych.
Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych SA (KDPW SA) zarządza systemem
rekompensat dla inwestorów. System rekompensat został utworzony w celu gwarantowania
środków pieniężnych i maklerskich instrumentów finansowych znajdujących się na
rachunkach inwestycyjnych w przypadku upadłości domu maklerskiego. Stanowi on jeden
z mechanizmów ochrony interesów inwestorów, zabezpieczając ograniczoną kwotę środków
powierzonych przez inwestora domowi maklerskiemu.
System rekompensat działa w oparciu o przepisy ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie
instrumentami finansowymi.
9
Bankowy Fundusz Gwarancyjny
ul. ks. Ignacego Jana Skorupki 4
00-546 Warszawa
tel. 0 22 583 07 00
infolinia: 0 800 569 341
www.bfg.pl
10