Ekonomia – wykład 26.03 PKB, Dochód narodowy Różnicę

Ekonomia – wykład 26.03
PKB, Dochód narodowy
Różnicę pomiędzy poszczególnymi krajami stały się tak duże, że nie można już wyjaśnić przyczyn
na kanwie znanych mechanizmów ekonomicznych, czyli prostego wyposażenia kraju w czynniki
produkcji czy poziomu technicznego.
Rozwój to proces przechodzenia do stanów lub form bardziej złożonych pod pewnym względem
gospodarczym.
W ekonomii rozwój ma różne znaczenia: wzrost gospodarczy, rozwój gospodarczy, rozwój
społeczno-gospodarczy, rozwój zrównoważony.
Dobrobyt społeczny
postawy życiowe: wiedzieć, mieć, być, przeżyć → wpływają na dobrobyt społeczny
Mieć – dotyczy statusu materialnego, najbardziej preferowana dzisiaj postawa człowieka – mieć
więcej i więcej.
Być – arystokraci ducha. Dioneges: „panie, odsłoń mi słońce, bo rzucasz cień”
Przeżyć – mistycy, jogiści, pustelnicy, alpiniści, podróżnicy. Dotarcie do jaźni, Boga, osiągnąć
szczęście, przeżyć niezwykłą miłość.
Wiedzieć – filozofowie, encyklopedyści, Typowym był Leibniz, którego cechował głód wiedzy.
Ideę dobrobytu społecznego wyraża funkcja (A. Bergson), będąca złożeniem trzech funkcji
elementarnych:
U=f3={f2[f1(q1+...+qn)]}
gdzie: f3 – funkcja socjologiczna, f2 – funkcja dynamiczna, f1 – funkcja statyczna, q – n-te dobra
lub usługi.
Dobrobyt społeczeństwa zależy od dobrobytu jednostek wchodzących w jego skład. Jeżeli
przynajmniej jedna jednostka zwiększa swój dobrobyt, to ogólny dobrobyt również wzrasta.
Akumulacja – proces gromadzenia kapitału. Występuje w postaci wzrostu środków produkcji oraz
zwiększania ilości zatrudnionych.
Reprodukcja – proces odwracania produkcji i stosunków społecznych. Rozróżnia się reprodukcję:
prostą (stan początkowy/zbliżony do początkowego), rozszerzoną (nadwyżka), zawężoną
(odtworzenie niekompletne, częściowe – najgorsze rozwiązanie).
- Reprodukcja rozszerzona ma swoje źródła w akumulacji.
- Reprodukcja nie jest tożsama z akumulacją.
- Akumulacja nie ma związków z amortyzacją
Wartość globalna – suma wartości ogółu dóbr i usług materialnych oraz niematerialnych
wytworzonych w gospodarce narodowej. Jest podawana w jednostkach pieniężnych.
→ Produkt globalny – suma wartości wszystkich dóbr i usług materialnych oraz niematerialnych
wytworzonych w gospodarce narodowej w ciągu jednego roku.
Ekonomia – wykład 26.03
PKB, Dochód narodowy
Pomiar dobrobytu
Miary naturalne
1. Koncepcja J. Kornai'a
Jest to sposób działania danego systemu (lub jego elementów) wywierający wpływ na postawy
żyjących w nim ludzi i określający ich subiektywny stosunek do tego systemu.
Każdy system gospodarczy można opisać za pomocą pewnego wektora zwanego wektorem
sprawności, którego składowe odzwierciedlają poziom realizacji odpowiedniego dezyderatu w
danym okresie.
Efektywniejszym jest system, w którym składowa wektora opisująca system jest większa od
korespondencyjnej składowej.
2. Metoda genewska
Społeczne aspekty poziomu życia opisują zmienne endogeniczne i egzogeniczne.
Do pierwszych zaliczono potrzeby konsumpcyjne, potrzeby ochrony oraz potrzeby środowiska
Zmienne egzogeniczne (losowe lub nielosowe) uwzględniają przyczyny zmienności zaspokajania
potrzeb.
W celu obliczenia stopnia zaspokajania tych potrzeb przyjmuje się mierniki reprezentatywne dla
tych potrzeb (kaloryczność, spożycie itp.), następnie agreguje się je we wskaźniki cząstkowe.,
przypisuje się im wagi, oblicza średnią ważoną.
3. Koncepcja ONZ miernika HDI (Human Development Index)
Wskaźnik jest kombinacją (złożeniem) trzech szczegółowych:
- PKB (produkt krajowy brutto)
- długość życia przewidywana w chwili urodzin
- poziom wykształcenia obywateli
4. Koncepcja ekologicznych bogactw naturalnych ISEW
Uwzględnia średnie spożycie dóbr i usług oraz podział tych dóbr uwzględniając degradację
środowiska (bez czynnika inflacji).
Co wpływa na jakość życia:
- PKB na mieszkańca
- stabilność ekonomiczna
- zatrudnienie
- równość dochodów
- społeczeństwo obywatelskie
- instytucje rządowe
- edukacja
- opieka zdrowotna
- ochrona środowiska
- infrastruktura
Ekonomia – wykład 26.03
PKB, Dochód narodowy
Miary wartościowe
Opracowano 2 systemy miar wartościowych (rachunkowości narodowej). W krajach o gospodarce
centralnie sterowanej stosowano MPS (material product system, Polska do 1989). Dzisiaj
powszechnie stosuje się zalecany przez ONZ system SNA.
1. MPS
W jego skład wliczają się wyprodukowane dobra, pomija się większość usług.
2. SNA
Każda praca społecznie użyteczna jest pracą produkcyjną i tym samym wytwarzającą bogactwo
narodowej. Dlatego przyjmuje się, iż np. poprzednie nie akceptowane zawody (lekarz, nauczyciel,
pisarz itp.), dzierżawa i inne dochody z własności, ziemia, kapitał itp. mają także charakter
wartościotwórczy.
System SNA opisują 4 grupy mierników
a) mierniki mierzące poziom produkcji w kraju – PNB (narodowy brutto), PNN (narodowy
netto=DN), PKB (krajowy brutto), PKN (krajowy netto)
b) mierniki obrazujące poziom dochodów i konsumpcji – DN (dochód narodowy), DO (dochody
osobiste), DOD (dochody osobiste do dyspozycji)
c) mierniki bezrobocia
d) mierniki inflacji
PNB – pieniężny wskaźnik bieżącej wartości rynkowej wszystkich dóbr i usług finalnych
wytworzonych w gospodarce w danym okresie.
PNB = PKB + dochody netto z tytułu własności za granicą
PNN – produkt narodowy netto – dochód narodowy
PNN = PNB – amortyzacja
PKB – produkt krajowy brutto – suma wartości dóbr i uslug finalnych wytworzonych przez
podmioty krajowe i zagraniczne na terytorium danego kraju w okreslonym czasie
lub:
PKB = PNB – dochody z tytułu własności lub pracy za granicą
PKB = Suma popytów (konsumpcyjnego, inwestycyjnego i zagranicznego)
PKN – produkt krajowy netto
PKB
PKB - wartość rynkowa wszystkich dóbr finalnych i usług wytworzonych w danym kraju w
określonym czasie
Wartość rynkowa – produkcja jest mierzona na podstawie cen. Tym samym produkty droższe w
większym stopniu przyczyniają się do wzrostu PKB
Nominalny PKB – liczony w cenach bieżących
Realny PKB – ceny bazowe (stale), określone w wybranym okresie
W celu uniknięcia błędnych ocen wynikających z ruchu cen stosuje się ceny stałe, stosując
współczynnik zwany deflatorem.
Deflator PKB = nominalny PKB/realny PKB
Deflator jest miarą poziomu cen w danym roku w stosunku do cen roku bazowego
Ekonomia – wykład 26.03
PKB, Dochód narodowy
Dany kraj, określony czas – PKB jest mierzony najczęściej w skali rocznej lub kwartalnej. Nie
uwzględnia się zatem dóbr wytworzonych w poprzednim czasie
Wady deflatora:
- zanika pomiar jakościowy, stałą struktura cen zakłada stały poziom jakości
- nie uwzględnia cyklu życia produktów
- koszyk dóbr i usług stanowiących podstawę badań i ustalenia cen bazowych przyjmuje się do
porównań jako stały
Co nam mówi PKB?
- Jest miernikiem poziomu życia społeczeństwa
Wysoki PKB per capita oznacza wyższa konsumpcję na osobę, lepsze systemy ochrony zdrowia,
nauki, lepsze warunki mieszkaniowe, wyżywienia, lepsza infrastrukturę technicznąm lepiej
wykształconych członków społeczeństwa i życie godniejsze po okresie aktywności zawodowej
- prosta budowa wskaźnika, wyraźnie różnicująca poszczególne państwa w zakresie np.
wzrostu/regresu gospodarczego
- Zasada 70
Jeśli zmienna wzrasta X% rocznie to jej wartość podwoi się po 70/X latach (jeśli PKB rośnie
rocznie o 1%, to PKB podwoi się po 70/1 = 70 latach).
Co nam nie mówi PKB?
- ma liczne wady:
ujmuje wszystkie produkty i usługi nie czyniąc między nimi żadnej różnicy
nie informuje o wartości czasu wolnego
nie określa jakości środowiska naturalnego
nie uwzględnia rozkładu dochodu wewnątrz społeczeństwa
nie obejmuje szarej strefy
nie odnosi się do poczucia bezpieczeństwa osobistego
- do wad można również zaliczyć:
silny wzrost PKB w trakcie odbudowy kraju po wojnie, klęskach żywiołowych itp.
nieuwzględnienie funkcji pieniądza
obejmuje produkcję dóbr uznawanych za szkodliwe za człowieka np. tytoniu, alkoholu.
→ Polskie PKB per capita stanowi 65% średniej unijnej.
→ Wskaźnik HDI eliminuje kraje eksportujące ropę naftową.
→ Od 2006r. Podaje się wskaźnik HPI. Jest to PKB powiększone o zadowolenie z życia mierzone
ankietami w poszczególnych krajach, poziom ingerencji w środowisko naturalne obliczone na
podstawie zużycia naturalnych zasobów na mieszkańca. Mamy tutaj dominację krajów Ameryki
Łacińskiej, gdzie, być może poziom szczęśliwości jest wysoki, lecz jakość życia już nie.
Podział dochodu narodowego
Proces, w trakcie którego pomiędzy podmiotami ekonomicznymi przemieszczają się zarówno
produkty oraz usługi, jak i środki pieniężne.
W każdego gospodarce ma miejsce wytwarzanie, dzielenie i konsumpcja dochodu narodowego.
- pierwotny podział dochodu narodowego – w miejscu jego wytwarzania. Wytworzona wartość jest
dzielona pomiędzy pracowników (płace) i na akumulację przedsiębiorstwa
- wtórny podział dochodu narodowego – poprzez system cen i podatków powstają dochody
właścicieli przedsiębiorstw, pracowników, sfery nieprodukcyjnej oraz dochody państwa
Ekonomia – wykład 26.03
PKB, Dochód narodowy
- ostateczny podział dochodu narodowego – polega na konkretnym jego ostateczny zużytkowaniu,
na część konsumpcyjną oraz na część skumulowaną (inwestycję) zwiększające zdolność wytwórzą
gospodarki.
Kryteria przyjęcia EURO
- roczna średnia stopa inflacji nie wyższa niż 1,5% powyżej średniej z trzech krajów o najniższej
inflacji
- deficyt budżetowy nie przekraczający 3% PKB
- dług publiczny poniżej 60% PKB
- dochód z obligacji długoterminowych (na bazie 10-letnich obligacji skarbowych) nie więcej niż
2% powyżej średniej z trzech krajów o najwyższej stabilności centralnie
- zgodność z powyższym zakresem od co najmniej 2 lat