NONI - INDIAŃSKA MORWA

˚YWIENIE I ZDROWIE
NUTRITION & HEALTH
ROCZNIK 8, NR 1 (30)
•
CALIVITA® INTERNATIONAL POLSKA
•
MARZEC 2005
Prof. dr nauk med. Valeria Sedlak -Vadoc
Przewodniczàca Zespo∏u Doradców Medycznych CaliVita® ternational
Specjalista biochemii klinicznej, medycyny nuklearnej i patofizjologii klinicznej
NONI – INDIA¡SKA MORWA
(¸ac. Morinda citrifolia)
cz´Êç I
Noni jest cudownà, tropikalnà roÊlinà z „Ogrodu
Edenu” – Polinezji. Sk∏adniki Noni wyzwalajà liczne
potencja∏y ludzkiego organizmu do samoleczenia,
poniewa˝ zwracajà si´ do istoty procesu leczniczego –
poziomu komórkowego. A zatem, noni jest korzystna
dla wszystkich ludzi, m∏odych i starszych, zarówno
zdrowych, jak i chorych.
WPROWADZENIE
Od poczàtku istnienia ludzkoÊci, roÊliny by∏y wa˝nym
êród∏em medycznych i farmaceutycznych produktów. Oko∏o
25% naszych leków, przepisywanych w codziennej praktyce
klinicznej, zawiera sk∏adniki pochodzenia roÊlinnego.
Ostatnio, poszukiwania nowych leków ze êróde∏ roÊlinnych
zwróci∏y uwag´ firm farmaceutycznych, ˝àdnych odkrycia
nowych sk∏adników, które mogà leczyç AIDS i inne choroby
wirusowe. Podobnie jak szamani, naukowcy zdajà sobie
spraw´, ˝e leki dla wielu ludzkich dolegliwoÊci sà ukryte
wÊród Êwiatowych pól i lasów.
Na Hawajach cz´sto u˝ywano roÊlin, zarówno w tradycyjnej, jak i wspó∏czesnej medycynie. Noni, nazywana inaczej
Morinda citrifolia, by∏a wa˝nà roÊlinà leczniczà, stosowanà
przez kahunas w dawnych Hawajach i nawet we wspó∏czesnych czasach wcià˝ pozostaje cennym, ludowym lekiem.
Dlaczego pewne medyczne prawdy, mimo ˝e sà udowodnione ponad wszelkà wàtpliwoÊç, tak d∏ugo muszà czekaç na
akceptacj´ zarówno przez Êwiat medycyny, jak i ogó∏
spo∏eczeƒstwa? Jeden z najgenialniejszych umys∏ów ubieg∏ego
wieku – Albert Einstein – uÊwiadomi∏ nam, ˝e nawet dawno
ugruntowane teorie mogà byç otwarte nie tylko po to, by je
udoskonalaç, ale równie˝ po to, by je radykalnie zmieniaç.
Otwarty krytycyzm jest si∏à nap´dowà post´pu, zarówno w
nauce, jak i kulturze. Dlatego publikacj´ t´ kierujemy do
czytelników o otwartym umyÊle.
Botanika
Noni, okreÊlana równie˝ Indiaƒskà morwà, „roÊlinà –
uÊmierzycielem bólu”, „wspania∏à Morindà”, „serowym
owocem”, „drzewem bólów g∏owy” i wieloma innymi
nazwami, nale˝y do rodziny Rubiaceae. Rodzina liczy oko∏o
450 rodzajów i 5500 gatunków, rosnàcych przewa˝nie
w tropikalnych miejscach, choç z pewnymi wyjàtkami,
si´gajàcymi do stref umiarkowanych. Niektórzy cz∏onkowie
rodziny Rubiaceae sà êród∏em tak wa˝nych substancji,
jak chinina z kory Cinchona officinalis, korzeƒ wymiotnicy z Cephaelis ipecacuanha i kawa z Coffea plant.
Na Hawajach, rodzina Rubiaceae jest reprezentowana przez
10 rodzajów, z których trzy – Bobea, Gouldia i Straussia
– sà endemiczne.
Podczas gdy do rodzaju Morinda nale˝y ponad 46
gatunków, tylko dwa – Morinda trimera i Morinda citrifolia wyst´pujà na Wyspach Hawajskich. Morinda citrifolia, pochodzàca z Azji, Australii i Wysp Pacyfiku, zosta∏a
przywieziona na Hawaje przez Polinezyjczyków. Chocia˝ noni
to najcz´Êciej ma∏y, wiecznie zielony krzew z kanciastymi
ga∏´ziami, czasami mo˝e wyst´powaç jako du˝e drzewo, osiàgajàce wysokoÊç wi´kszà ni˝ 3 metry. LiÊcie sà grube,
b∏yszczàce, ciemnozielone o d∏ugoÊci od 12 do 20 cm. Owalny
owoc, o Êrednicy ok. 7 cm i przeci´tnej d∏ugoÊci 7-15 cm,
przypomina owoc chlebowca. Podczas dojrzewania zielony
owoc przekszta∏ca si´ w ˝ó∏ty o charakterystycznym,
wstr´tnym zapachu, za który prawdopodobnie sà
odpowiedzialne kwasy kaprowy i kaprylowy.
Historia
W starodawnych Hawajach z kory i korzenia noni otrzymywano czerwony i ˝ó∏ty barwnik. Podczas okresu g∏odu, niedojrza∏y owoc noni by∏ dla Hawajczyków istotnym êród∏em
po˝ywienia. U˝ywano go równie˝ jako lekarstwo – w tym celu
niedojrza∏y owoc t∏uczono z solà, i tak przygotowanà
˚YWIENIE I ZDROWIE
mieszank´ aplikowano na g∏´bokie rany lub z∏amania koÊci.
Dojrza∏y owoc, w postaci goràcych ok∏adów, stosowano na
st∏uczenia, oparzenia i rany. Sok ekstrahowany z owocu
dzia∏a∏ jak insekcyd i u˝ywano go do oczyszczania w∏osów
g∏owy z wesz.
Oto g∏ówne sk∏adniki Noni:
Morinda citrifolia by∏a wa˝nà roÊlinà leczniczà nie tylko
dla Hawajczyków, ale równie powszechnie stosowano jà w
medycynie indyjskiej. LiÊcie roÊliny by∏y podawane
wewn´trznie jako Êrodek przeciwgoràczkowy oraz
zewn´trznie - na rany i wrzody. Sok z liÊci stosowano
zewn´trznie w przypadku podagry. Z kolei w Indochinach,
pieczonym owocem noni leczono astm´ i biegunki. Jeszcze do
niedawna na Hawajach, podawany doustnie autolizat niedojrza∏ego owocu, by∏ lekiem na takie choroby, jak: nadciÊnienie
t´tnicze, zapalenie stawów, bóle menstrualne, wrzody
˝o∏àdka, zaburzenia trawienia, cukrzyc´ i choroby serca.
Wykazano, ˝e ekstrakt z korzenia noni wykazuje w∏aÊciwoÊci
hipotensyjne (obni˝ajàce ciÊnienie krwi), jak i przeciwzastoinowe (zmniejszajàce zastój krwi). Moorthy i wsp.
stwierdzili, ˝e alkoholowy ekstrakt z owocu noni powodowa∏
sta∏y i powtarzalny spadek ciÊnienia t´tniczego krwi u
znieczulonych psów. Bushnell i wsp. odkryli, ˝e ekstrakt z
owocu noni wykazywa∏ umiarkowane w∏aÊciwoÊci antybiotyczne przeciw ró˝nym szczepom Salmonella i Shigella.
Ponadto, Levand odkry∏, ˝e Êwie˝y sok z owocu by∏ aktywny
przeciw Pseudomonas aeruginosa, Proteus morganii,
Staphylococcus aureus, Bacillus subtilis i
Escherichia coli oraz oÊwiadczy∏, ˝e asperulozyd – substancja czynna odnaleziona w noni – mo˝e byç aktywnym
sk∏adnikiem przeciwbakteryjnym. AktywnoÊç przeciwguzowà
ekstraktu z soku obserwowano u myszy z wszczepionym
wewnàtrzotrzewnowo rakiem p∏uc Lewisa.
•
System prokseronina – kseronina (alkaloid)
•
Skopoletyna
•
Damnacanthal
•
Asperulozyd
•
Ró˝ne antrachinony
Biologia komórki
Zrozumienie biologii komórki coraz cz´Êciej jest niezb´dne
do zrozumienia mechanizmów patogenetycznych chorób.
Nieprzeparta liczba informacji ujawni∏a, ˝e komórki naszego
organizmu zachowujà si´ jak wielokomórkowy, „spo∏eczny”
organizm. Podstawà jego istnienia jest komórkowa komunikacja – potocznie zwana „komórkowym gaworzeniem” – tj.
rozpoznanie, w jaki sposób komórki wytwarzajà, przekazujà,
otrzymujà, interpretujà pomi´dzy sobà mnóstwo sygna∏ów i
wiadomoÊci. Raporty z wykopalisk sugerujà, ˝e jednokomórkowe organizmy, przypominajàce bakterie, by∏y obecne na ziemi 3,5 miliarda lat temu. Zanim pojawi∏y si´ pierwsze wielokomórkowe organizmy, min´∏o jeszcze kolejne 2,5
miliarda lat. Najwyraêniej, wielokomórkowoÊç potrzebowa∏a
niezwykle skomplikowanych mechanizmów sygnalizacji, by
rozwinàç umiej´tnoÊç komórkowego porozumiewania si´.
Wymiana informacji pomi´dzy komórkami pozwala ka˝dej
komórce odnaleêç swojà pozycj´ oraz okreÊliç jej specyficznà
rol´ i funkcj´ jako cz∏onka dru˝yny. Wszystkie te procesy sà
niezwykle istotne, poniewa˝ chcàc zapewniç integralnoÊç
ca∏ego organizmu, komórki muszà ÊciÊle ze sobà wspó∏pracowaç oraz wykazywaç „zrozumienie i chemicznà sympati´”
jedna do drugiej. Kiedy zostanie zagubiona ta „sympatia”,
konwersacja komórkowa za∏amuje si´ i w tej sytuacji komórki majà do wyboru: albo zaadaptowaç si´ (czasami kosztem
zmienionej funkcji), albo staç si´ podatne na izolacj´,
zaburzenia, uszkodzenie czy nawet destrukcj´.
Sk∏ad chemiczny
Liczni badacze, m.in. Zenk i wsp., wyizolowali sk∏adniki z
owocu noni oraz stwierdzili, ˝e jest on bogatym êród∏em
antrachinonów. Leistner wyizolowa∏ alizaryn´, rubiadun,
nordamnacanthal, morindone i lucidin z hodowli zawiesin
komórkowych Morinda citrifolia. W hodowlach tych
najbardziej obfità antrachinowà pochodnà by∏a morindone.
Inoue i wsp., stosujàc podobnà metod´, wyizolowali oraz
okreÊlili 6 nowych antrachinonów z noni.
Wszystkie ˝yjàce komórki nale˝à do jednej z dwóch du˝ych
klas, mianowicie – Eukaryota (gr. eú = dobry; káryon = jàdro)
lub Prokaryota (gr.pró = zamiast; káryon = jàdro). Komórki
eukariotyczne sà wi´ksze i majà bardziej z∏o˝onà struktur´
ni˝ prokariotyczne.
Eukariontami sà zarówno organizmy jednokomórkowe
(takie, jak grzyby, protozoa i wi´kszoÊç alg), jak równie˝
wielokomórkowe, nale˝àce do królestwa zwierzàt i roÊlin. Z
kolei do prokariontów zalicza si´ sinice (niebiesko-zielone
algi), bakterie i riketsje. Komórki eukariotyczne majà charakterystyczny zestaw, otoczonych b∏onami wewnàtrzkomórkowych przedzia∏ów zwanych organellami, do których
zalicza si´ wyraênie wyodr´bnione i zorganizowane jàdro.
Komórki prokariotyczne nie zawierajà organelli, a ich materia∏ genetyczny nie jest otoczony b∏on´ jàdrowà (nie posiadajà wi´c wyodr´bnionego jàdra) oraz nie posiada histonów
(klasa bia∏ek, które w komórkach eukariotycznych wià˝à si´ z
kwasem deoksyrybonukleinowym - DNA). Informacja genetyczna jest zawarta w pojedynczym, kolistym chromosomie.
Ze sproszkowanych korzeni Morinda citrifolia, Rusia i
wsp. wyizolowali 7–hydroksy–8– metoksy–2–metyloantrachinon. ObfitoÊç antrachinonów w noni wyjaÊnia, w jaki sposób
owoce i korzenie dostarcza∏y Hawajczykom ˝ó∏tych i czerwonych farb, poniewa˝ sam antrachinon jest wa˝nym surowcem do wyrobu kadziowych barwników.
Oprócz antrachinonów, z liÊci Morinda citrifolia wyizolowano beta-sitosterol (roÊlinny sterol) i kwas ursolowy. Olej
z nasion owocu zawiera 6,8% kwasu rycynolowego
(C18H34O3). Levand wyizolowa∏ z owocu noni beta-D-glukopiranoz´ (pi´ciooctan), asperulozyd (czterooctan) i kwas kaprylowy (octanowy).
2
˚YWIENIE I ZDROWIE
Typowa komórka eukariotyczna sk∏ada si´ z trzech komponentów:
komórka jest zdolna ukryç si´ przed czynnikami uszkadzajàcymi poprzez zmian´ liczby i wzoru (schematu) receptorów
komórkowych. Kompleks receptor – ligand inicjuje seri´ interakcji bia∏kowych, katalizujàc enzymatycznie (dzia∏a przez cyklaz´ adenylowà) transformacj´ trójfosforanu adenozyny (ATP)
do czàsteczek noÊnikowych, które po kolei pobudzajà specyficznà odpowiedê wewnàtrz komórki. Czàsteczki ATP dzia∏ajà
jak uniwersalny przenoÊnik, zapewniajàcy przep∏yw energii.
Energia jest utylizowana przez komórki w postaci
w´glowodanowych, lipidowych i bia∏kowych czàsteczek, które,
kiedy zaistnieje taka potrzeba, sà metabolizowane, przekszta∏cajàc energi´ do ATP. Metabolizm komórkowy sk∏ada si´ z
po∏àczonych ze sobà cyklów zwanych odpowiednio anabolizmem i katabolizmem. Anabolizm jest procesem budujàcym,
wymagajàcym nak∏adu energii, podczas gdy katabolizm jest
procesem degradujàcym i uwalniajàcym energi´ (któremu
towarzyszy uwalnianie energii). Mitochondria (jako maleƒkie
piece) sà komórkowymi organellami, w których z
w´glowodanów, t∏uszczów i bia∏ek jest produkowana i przekszta∏cona do ATP energia metaboliczna w procesie znanym
jako fosforyzacja oksydacyjna. Enzymy ∏aƒcucha oddechowego
(∏aƒcuch transportu elektronów), zlokalizowane w
wewn´trznej b∏onie mitochondriów, wytwarzajà znacznà
wi´kszoÊç komórkowego ATP.
• zewn´trznej b∏ony, zwanej b∏onà komórkowà lub plazmalemmà;
• p∏ynu wewnàtrzkomórkowego zwanego cytoplazmà
• otoczonych b∏onà wewnàtrzkomórkowych organelli,
wÊród których znajduje si´ jàdro.
Podstawowà funkcjà jàdra jest podzia∏ komórki i kontrola
informacji genetycznej. Do innych, równie wa˝nych zadaƒ
nale˝y replikacja i naprawa kwasu deoksyrybonukleinowego
oraz transkrypcja zmagazynowanej w DNA informacji. Znaczy
to, ˝e DNA mo˝e stanowiç matryc´ do syntezy RNA, który
nast´pnie mo˝e zostaç powielony na informacyjny, transportujàcy i rybosomalny RNA oraz wprowadzony do cytoplazmy, gdzie kieruje aktywnoÊcià komórkowà.
B∏ona plazmatyczna, odgradzajàca komórk´, sk∏ada si´
z podwójnej warstwy lipidowej – fosfolipidów, glikolipidów
oraz cholesterolu (poszczególne proporcje 70:5:25) - która
nadaje jej strukturalnà integralnoÊç. St´˝enie cholesterolu w
b∏onie plazmatycznej decyduje o jej p∏ynnoÊci. Zwi´kszone
st´˝enie cholesterolu powoduje mniejszà p∏ynnoÊç na
zewn´trznej powierzchni b∏ony (warstwa hydrofilna”) oraz
wi´kszà p∏ynnoÊç w jej rdzeniu (cz´Êç hydrofobowa). Z tego
powodu hydrofobowy ogon ka˝dej moleku∏y lipidowej jest
chroniony przed wodà, a jej hydrofilna g∏owa jest skierowana
w kierunku Êrodowiska wodnego. Innymi s∏owy, b∏ona
plazmatyczna dzia∏a zgodnie ze Êcis∏ymi zasadami
pó∏przepuszczalnoÊci. Mianowicie, jest nieprzepuszczalna
dla czàsteczek hydrofilnych, poniewa˝ sà one nierozpuszczalne w oleistej, wewn´trznej warstwie komórki (rdzeniu), natomiast zezwala swobodnie przez nià dyfundowaç
czàsteczkom rozpuszczalnym w t∏uszczach, takim jak np. tlen
(O2) i dwutlenek w´gla (CO2). W ten sposób, b∏ona plazmatyczna dzia∏a jak bariera, która kontroluje ruchem ró˝nych substancji, wywierajàc silny wp∏yw na procesy metaboliczne.
Poniewa˝ podwójna warstwa jest p∏ynna w temperaturze
powy˝ej 0_C, sk∏adniki Êrodowiska komórkowego przez ca∏y
czas poruszajà si´ wolno i wybiórczo przez b∏on´. Model
p∏ynnej mozaiki b∏ony plazmatycznej wyjaÊnia p∏ynnoÊç podwójnej warstwy lipidowej, elastycznoÊç, samoszczelne
(pó∏przepuszczalne) w∏aÊciwoÊci i wybiórczà nieprzepuszczalnoÊç b∏ony plazmatycznej.
W z∏o˝onym procesie ró˝nicowania lub dojrzewania komórki stajà si´ wyspecjalizowane, tak wi´c ró˝ne komórki
wykonujà ca∏kiem odmienne zadania i funkcje. Wyró˝nia si´
siedem g∏ównych funkcji komórkowych: ruch, przewodnictwo,
absorpcja metaboliczna, sekrecja, wydzielanie, oddychanie i
reprodukcja.
Komórki komunikujà si´ pomi´dzy sobà na trzy sposoby:
1) tworzà kana∏y bia∏kowe (gap function)
2) prezentujà receptory, które oddzia∏ujà na procesy
wewnàtrzkomórkowe lub inne komórki w bezpoÊrednim
fizycznym kontakcie
3) wydzielajà substancje sygna∏owe do komunikacji na du˝e
odleg∏oÊci. Wyró˝nia si´ 4 typy wydzielania:
Funkcje b∏ony sà w wi´kszoÊci okreÊlone przez bia∏ka.
Receptory komórkowe (tj. jednostki rozpoznania) sà
czàsteczkami bia∏kowymi w b∏onie plazmatycznej, cytoplazmie
i jàdrze, zdolnymi do rozpoznania i wiàzania mniejszych
czàsteczek, zwanych ligandami. Za pomocà receptorów b∏on
powierzchniowych komórki wywierajà wp∏yw na inne komórki i substancje zewnàtrzkomórkowe, w rezultacie umo˝liwiajàc komunikowanie si´ komórki z komórkà oraz transport
substancji do i z komórki. Dynamiczna natura p∏ynnej b∏ony
plazmatycznej pozwala na zmian´, tzn. zwi´kszanie lub
zmniejszanie liczby receptorów na swojej powierzchni. Zatem
•
endokrynne (do krà˝àcej krwi)
•
parakrynne (do bliskiego sàsiedztwa wydzielajàcej komórki)
•
autokrynne (wewnàtrz tej samej komórki)
•
synaptyczne (do szczeliny synaptycznej)
SYSTEM PROKSERONINA – KSERONINA
Dr Ralph Heinicke a system kseroniny
Noni przyciàgn´∏a du˝à uwag´ ˝ywieniowców, lekarzy i
innych specjalistów zajmujàcych si´ zdrowiem z powodu niektórych jej kluczowych sk∏adników, a mianowicie prokseroniny i kseroniny. Historia odkrycia kseroniny,
prokseroniny i tzw. „systemu kseroniny” mo˝e byç podstawà
do silnych medycznych roszczeƒ wokó∏ noni.
3
˚YWIENIE I ZDROWIE
oraz powa˝ne zaburzenia menstrualne (dysmenorrhoea). Te
wyjàtkowe w∏aÊciwoÊci bromelainy wywo∏a∏y tak du˝e zainteresowanie, ˝e du˝e firmy farmaceutyczne zastanawia∏y si´
nad zbadaniem tych informacji. Faktycznie, dr Heinicke
donosi∏, ˝e dyrektor jednej z tych firm farmaceutycznych
wypowiada∏ si´, ˝e sk∏adniki bromelainy zajmowa∏y wysokà
pozycj´ na liÊcie g∏ównych medycznych wydarzeƒ ostatnich
pi´çdziesi´ciu lat.
BROMELAINA
Pomimo d∏ugotrwa∏ej popularnoÊci noni jako Êrodka
leczniczego w kulturach Pacyfiku, a˝ do ostatniej po∏owy XX
wieku ma∏o by∏o dost´pnych na ten temat informacji
naukowych czy jakichkolwiek innych. Na poczàtku lat
pi´çdziesiàtych, w Pineapple Research Institute na Hawajach,
dr Ralph Heinicke rozpoczà∏ badania nad ananasem i jego
sk∏adnikami. Wkrótce po rozpocz´ciu prac wyizolowa∏ substancj´, którà nazwa∏ bromelainà. Poczàtkowo wyniki jego
badaƒ przedstawia∏y niewielkà wartoÊç, jednak zaczà∏
otrzymywaç raporty od innych badaczy o specyficznych,
unikalnych i korzystnych w∏aÊciwoÊciach medycznych,
zwiàzanych z ekstraktami bromelainy. Tak wi´c, ponownie
zaczà∏ analizowaç swoje dane w Êwietle nowych informacji,
które otrzyma∏. Ostatecznie stwierdzi∏, ˝e ekstrakt bromelainy musi posiadaç dodatkowe nieznane sk∏adniki, które by∏y
odpowiedzialne za jej specyficzne dzia∏anie. W rezultacie dr
Heinicke i jego grupa badawcza bardziej gruntownie zaj´∏a si´
badaniem bromelainy i innych mo˝liwych sk∏adników w
ekstrakcie bromelainy, które mog∏yby byç odpowiedzialne za
jego potencjalne korzyÊci zdrowotne.
W rezultacie, dr Heinicke zosta∏ zaproszony do kierowania
badaniem, przeprowadzonym metodà podwójnie Êlepej próby,
który by∏ wymagany przez FDA do komercjalizacji bromelainy. Po trzech miesiàcach intensywnych testów okaza∏o si´,
˝e oczyszczona bromelaina i jej enzym - proteaza (którà firma
farmaceutyczna b∏´dnie uwa˝a∏a za kluczowy sk∏adnik w
bromelainowych puzzlach) wykazywa∏y ma∏e lub ˝adne farmakologiczne w∏aÊciwoÊci lecznicze. W rzeczywistoÊci, proces
u˝ywany do wyizolowania i oczyszczania bromelainy, nieznany dr Heinicke i firmie farmaceutycznej, usunà∏ substancj´,
która jest kluczem do jej aktywnych w∏aÊciwoÊci leczniczych.
OczywiÊcie, obecnie wiemy, ˝e brana pod uwag´ substancja
nie by∏a proteazà, lecz prokseroninà. Naturalnym dzia∏aniem
firmy farmaceutycznej powinno byç wyjaÊnienie, dlaczego
bromelaina by∏a nieskuteczna po procesie oczyszczania.
Niestety, nie wydarzy∏o si´ to. Widocznie, g∏ównie z powodu
finansowego ryzyka, firma zosta∏a odwiedziona od dalszych
badaƒ, które mog∏yby doprowadziç do pe∏nego zrozumienia, w
jaki sposób i dlaczego bromelaina dzia∏a jak czynnik leczniczy.
Po kilku latach drobiazgowych i starannych badaƒ, dr
Heinicke by∏ w stanie zidentyfikowaç, co by∏o odpowiedzialne
za konkretne medyczne w∏aÊciwoÊci ekstraktu bromelainy.
Odkrytà substancj´ nazwa∏ prokseroninà, która, w po∏àczeniu
z innymi substancjami w obecnoÊci enzymu prokseroninazy,
tworzy∏a alkaloid kseronin´.
Dr Heinicke by∏ niezwykle podekscytowany odkryciem tej
potencjalnie cennej substancji. Jednak nie wiedzia∏ jeszcze,
jak dzia∏a prokseronina i jaki to ma zwiàzek z bromelainà.
Dopiero dalsze prace z ekstraktem z noni dostarczy∏y informacji, które pozwoli∏y doktorowi Heinicke i innym naukowcom stworzyç lepszy obraz tego, jak dzia∏a prokseronina. Po
prostu, prokseronina jest jednà z kluczowych substancji,
potrzebnà organizmowi do produkcji kseroniny - g∏ównego
czynnika odpowiedzialnego za imponujàcy wachlarz terapeutycznych zdolnoÊci noni. Kseronina, poprzez szereg biochemicznych procesów, pomaga nieprawid∏owo funkcjonujàcym komórkom w podj´ciu normalnych funkcji oraz wspiera
zdrowe komórki w zarzàdzaniu ich prawid∏owym
zachowaniem! Jej aktywnoÊç na poziomie komórkowym
pozwala organizmowi odnieÊç korzyÊci w tak ró˝ny sposób.
KSERONINA
Kseronina dzia∏a w komórce na poziomie molekularnym.
Istniejà pewne hipotezy, które mogà s∏u˝yç za przewodnik w
planowaniu dalszych doÊwiadczeƒ. Te hipotezy, oparte sà
zarówno na wynikach klinicznych badaƒ z u˝yciem pigu∏ek
bromelainy, jak i na okreÊlonej liczbie doÊwiadczeƒ laboratoryjnych i zwierz´cych, wykonywanych z czysta kseroninà.
Implikacjà (propozycjà) jest, ˝e g∏ównym zadaniem
kseroniny jest regulowanie sztywnoÊci i kszta∏tu specyficznych bia∏ek. Poniewa˝ bia∏ka te majà ró˝ne funkcje, mamy
do czynienia z u˝ytecznà klinicznie sytuacjà, w której
podawanie jednego prostego leku wywo∏uje niewiarygodnie
szeroki zakres fizjologicznych odpowiedzi.
Wp∏yw, jaki kseronina wywiera na danà osob´, zale˝y od
tego, które tkanki tej osoby majà suboptymalny
poziom kseroniny. W ten sposób kseronina mo˝e ∏agodziç
pewne podzespo∏y prawie ka˝dej znanej choroby. Jednak, dla
˝adnej rzeczywistej choroby kseronina nie b´dzie panaceum.
Np. staroÊç mo˝e byç wywo∏ana niedoborem lub zaburzonà
iloÊcià ró˝nych substancji biochemicznych, jak równie˝
nieprawid∏owà funkcjà naczyƒ krwionoÊnych, uk∏adu hormonalnego czy mechanizmów homeostatycznych/immunologicznych. Tylko w przypadku, kiedy choroba jest wywo∏ana
niedoborem kseroniny, kseronina ∏agodzi objawy danego
problemu.
Dodatkowà informacjà, wartà zainteresowania, jest to, ˝e dr
Heinicke odkry∏ coÊ wa˝niejszego: chocia˝ hawajski ananas
naprawd´ zawiera prokseronin´, najbogatszym, znanym
êród∏em tej substancji jest noni. W rzeczywistoÊci noni zawiera do czterdzieÊci razy wi´cej prokseroniny, ni˝ jego
najbli˝szy „konkurent” – dojrza∏y ananas.
Droga do kseroniny
Podczas poczàtkowych stadiów badaƒ doktora Heinicke
odkryto, ˝e bromelaina pomaga zwalczaç ró˝ne choroby i
zaburzenia, m.in. przewlek∏y ból, raka, zapalenie stawów
4
˚YWIENIE I ZDROWIE
Niektórzy badacze twierdzà, ˝e ka˝da tkanka posiada
komórki, zawierajàce bia∏ka, które majà miejsca receptorowe
do adsorpcji i/lub wiàzania kseroniny. Niektóre z tych bia∏ek
sà biernà formà enzymów, które do aktywacji wymagajà
adsorpcji kseroniny. W ten sposób kseronina, poprzez zamian´ systemu ludzkich prokolagenaz do specyficznych proteaz,
szybko i bezpiecznie usuwa martwà tkank´ z oparzeƒ. To z tej
przyczyny, wyciàg z aloesu, bromelaina i sok z noni sà tak
skutecznym lekiem na oparzenia. Inne bia∏ka, po reakcji z
kseroninà, stajà si´ potencjalnymi miejscami receptorowymi
dla hormonów. W ten sposób mo˝na wyjaÊniç korzystny
wp∏yw ˝eƒ-szenia, bromelainy i noni na ogólne samopoczucie,
poniewa˝ prawdopodobnie jest to zwiàzane z zamianà przez
kseronin´ pewnych bia∏ek receptorów mózgowych w aktywne miejsca dla adsorpcji endorfin – „hormonów
dobrego samopoczucia”.
niewiadomych na temat noni i jej mechanizmów dzia∏ania. Nic
dziwnego, ˝e pojawi∏a si´ „hipoteza”, okreÊlana „teorià
Heinicke –Solomon”. Dobrze, czego ta teoria wymaga?
Po pierwsze, trzeba wiedzieç, co to jest aparat Golgiego
(GA). Aparat Golgiego, odkryty w 1898 r., znajduje si´ w
wi´kszoÊci komórek organizmu w postaci nieregularnej siatki
warstwowych rurek, umieszczonych w pobli˝u jàdra
komórkowego. Od czasu odkrycia aparatu Golgiego, coraz
wi´cej wiadomo na temat jego roli w organizmie, choç wcià˝
tak wiele pozostaje jeszcze do wyjaÊnienia. G∏ównym
zadaniem aparatu Golgiego, podobnie jak sortowacza, jest
pakowanie i wysy∏anie ró˝nych sk∏adników, takich jak bia∏ka,
do innych komórek, które je potrzebujà. Jest to fascynujàcy
proces, który przypomina bardzo skuteczne centrum sortujàce poczty – ka˝da paczka jest „etykietowana” i „dostarczana” pod wskazany adres komórkowy. Nast´pnie zawartoÊç
paczki jest wcielana do komórki i wykorzystywana wed∏ug
potrzeb.
Kseronina – najlepszy przyjaciel komórek
Znajàc ju˝ histori´ odkrycia prokseroniny, skupmy teraz
naszà uwag´ na kseroninie, koƒcowej substancji w tym
niesamowitym procesie, która przyczynia si´ do radykalnej
zmiany ró˝nych problemów zdrowotnych i poprawia ogólny
stan zdrowia.
W∏àczmy noni do tej teorii. Po spo˝yciu noni, jej
poszczególne sk∏adniki sà przyswajane przez organizm. Jeden
z nich – prokseronina, podró˝uje do cytoplazmy okreÊlonej
komórki, by zgromadziç si´ w aparacie Golgiego. Wewnàtrz
GA, prokseronina, ∏àczàc si´ z innymi substancjami biochemicznymi, tworzy bloki (zestawy), które potrzebne sà organizmowi do utrzymania w∏aÊciwej i skutecznej funkcji
komórek. Do tych biochemicznych sk∏adników mo˝na zaliczyç
hormony, bia∏ka, enzymy, witaminy, sk∏adniki mineralne,
antyoksydanty, przekaêniki, takie jak serotonina i wiele
innych. Kombinacje prokseroniny z tymi sk∏adnikami sà
specyficzne i zró˝nicowane, w zale˝noÊci od potrzeb komórki,
do której majà byç wys∏ane. Nast´pnie, aparat Golgiego gromadzi niezb´dne sk∏adniki w „paczce”, umieszcza na niej
„adres” swojej w∏asnej lub innej komórki i drogà krwi dostarcza jà do „chorej” komórki. Gdy paczka zostanie otworzona,
prokseronina, ∏àczàc si´ ze specyficznym enzymem –
prokseroninazà, jest przekszta∏cana do kseroniny. Wtedy
kseronina wraz innymi niezb´dnymi substancjami biochemicznymi pracuje nad stworzeniem takiego sk∏adnika
adaptogennego, który jest potrzebny tej szczególnej komórce
do naprawy i regeneracji. Podczas tego procesu, komórki
odzyskujà swój w∏asny stan homeostazy (równowag´), który
ostatecznie doprowadza organizm do stanu ca∏kowitej
równowagi.
Jak ju˝ wczeÊniej wspomniano, podstawowe sk∏adniki,
bioràce udzia∏ w biosyntezie ustrojowej kseroniny, to
prokseronina i prokseroninaza (enzym wymagany do katalizowania tego procesu przemiany) oraz prawdopodobnie ró˝ne
inne substancje, takie jak witaminy, sk∏adniki mineralne,
antyoksydanty bia∏kowe i serotonina.
W jaki sposób produkowana jest w organizmie kseronina?
Wed∏ug doktora Heinicke, mniej wi´cej co dwie godziny
wàtroba (która magazynuje prokseronin´) otrzymuje z mózgu
sygna∏ do uwalniania „zastrzyku” prokseroniny do strumienia
krwi. Wtedy poszczególne narzàdy i tkanki organizmu mogà
pobieraç z krwi takà iloÊç prokseroniny, jaka jest im potrzebna do produkcji kseroniny w celach naprawczych. W warunkach prawid∏owych, komórki zawierajà dostatecznà iloÊç innej
substancji biochemicznej, wymaganej do syntezy kseroniny,
tzn. prokseroninazy; tylko prokseronina jest ograniczona w
swoich zasobach. Zazwyczaj ma∏e iloÊci prokseroniny, które
znajdujà si´ w organizmie, sà wystarczajàce do prowadzenia
„napraw”, niezb´dnych przeci´tnemu cz∏owiekowi. Jednak,
jeÊli w okreÊlonym narzàdzie organizm b´dzie potrzebowa∏
wi´kszych iloÊci kseroniny, np. gdy sà obecne komórki przedrakowe, podczas infekcji wirusowej lub w sytuacjach
zwi´kszonego poziomu stresu – wtedy zwykle iloÊç
prokseroniny jest niewystarczajàca do zaspokojenia tych
potrzeb. W rezultacie mo˝na zobaczyç, jak noni, zawierajàca
wysokie poziomy kseroniny, mog∏aby korzystnie zaspokoiç t´
pilnà potrzeb´.
OczywiÊcie, w tym procesie czynnikiem ograniczajàcym
jest prokseronina, która na szcz´Êcie mo˝e byç uzupe∏niana
poprzez spo˝ycie odpowiednich iloÊci noni. Im bardziej
„chora” czy uszkodzona jest komórka, tym wi´ksze iloÊci noni
b´dà wymagane do jej naprawy. Jest równie˝ oczywiste, ˝e
ró˝ne komórki z ró˝nych narzàdów i tkanek b´dà mia∏y
okreÊlone i zró˝nicowane potrzeby, zarówno po to, by utrzymaç swojà prawid∏owà funkcj´, jak równie˝ po to, by podjàç
si´ ka˝dej naprawy, jakiej mogà potrzebowaç.
Aparat Golgiego a teoria Heinicke –Solomon
Pomimo prac doktora Heinicke i wsp., wcià˝ jest wiele
W 1998 roku nagroda Nobla w dziedzinie medycyny zosta∏a
5
˚YWIENIE I ZDROWIE
przyznana trzem lekarzom za ich prac´ nad tlenkiem azotu.
Ich badanie pomo˝e nam teraz zrozumieç zale˝noÊci pomi´dzy
Morinda citrifolia a tlenkiem azotu oraz wyjaÊniç, w jaki
sposób noni pomaga organizmowi w samoleczeniu. Jak ju˝
wspomniano, plik niezb´dnych komórce sk∏adników
od˝ywczych (tzn. prokseroniny zwiàzanej z okreÊlonymi substancjami) jest pakowany przez aparat Golgiego, który adresuje go i wysy∏a pod okreÊlony adres. Ta „paczka” mo˝e byç
u˝yta wewnàtrz tej samej komórki razem ze specyficznymi
wewnàtrzkomórkowymi bia∏kami lub wys∏ana drogà krwi
dalej, by pomóc w naprawie specyficznych „chorych
komórek”. W 1999 roku, nagroda Nobla w dziedzinie medycyny zosta∏a przyznana biologowi z Rockefeller University doktorowi Guenther Blobel. Dr Blobel odkry∏ „system pocztowy”, za pomocà którego bia∏ka, u˝ywajàc specjalnego „kodu
pocztowego”, sà wysy∏ane do komórek - czyli w podobny
sposób do tego, jak postulowaliÊmy w przypadku
prokseroniny, która po∏àczona z ró˝nymi sk∏adnikami
od˝ywczymi, jest dostarczana do uszkodzonych komórek.
z badaƒ, szczególnie nad nowotworami, wskazuje równie˝, ˝e
noni wzmacnia system immunologiczny, regulujàc prac´
komórki i regeneracj´ ju˝ uszkodzonych komórek. To oczywiste dzia∏anie noni na bardzo podstawowym i wa˝nym
poziomie komórkowym czyni z niej nadzwyczaj obiecujàce
medyczne narz´dzie i kandydata do zwalczania szerokiej
gamy problemów zdrowotnych. By zrozumieç, jak noni pracuje tym sposobem, musimy skupiç naszà dyskusj´ na
kseroninie, tlenku azotu (NO), skopoletynie i wielu innych
sk∏adnikach, które zapewniajà noni jej silne w∏aÊciwoÊci
lecznicze.
TLENEK AZOTU (NO)
Jak wczeÊniej wspomniano, innà substancjà, zwiàzanà z
korzyÊciami zdrowotnymi noni, jest tlenek azotu (NO), który
najcz´Êciej jest kojarzony jako jeden ze sk∏adników smogu.
Jednak mo˝na o nim powiedzieç wszystko, tylko nie to, ˝e jest
substancjà zanieczyszczajàcà. W ciàgu kilku ostatnich lat,
badacze odkryli liczne rewolucyjne nowe dane dotyczàcych
NO i faktu, jak jest on niezb´dny do prawid∏owej funkcji
niezwyk∏ej liczby uk∏adów organizmu. Chocia˝ noni nie zawiera tlenku azotu, wykazano w badaniach laboratoryjnych, ˝e
stymuluje organizm do jego produkcji. Od czasu, gdy w latach
osiemdziesiàtych odkryto biologicznà rol´ tlenku azotu, zgromadzono dos∏ownie tysiàce artyku∏ów badawczych w czasopismach medycznych. Wszystkie z nich przekonujà, ˝e
prawie wszystko, czego organizm potrzebuje do prawid∏owego
funkcjonowania, zale˝y od obecnoÊci NO. Obecnie badacze
wykazali, ˝e noni –cudowna tropikalna roÊlina – mo˝e
pobudzaç organizm do produkcji wi´kszych iloÊci NO, tym
samym chroniàc i pomagajàc kontrolowaç rozmaite choroby.
Jonatan S. Stamler, profesor nauk medycznych w Duke
University, wyrazi∏ to zupe∏nie dobrze, gdy powiedzia∏: „NO
jest wsz´dzie. Nie mo˝esz wymieniç g∏ównej komórkowej
odpowiedzi czy fizjologicznego efektu, w którym nie jest on
dzisiaj zamieszany. Jest zaanga˝owany w z∏o˝one zmiany
zachowania w mózgu, relaksacj´ dróg oddechowych,
uderzenia serca, rozkurcz naczyƒ krwionoÊnych, regulacj´
ruchów jelit, funkcj´ komórek krwi, uk∏adu immunologicznego, nawet w sposób, w jaki poruszajà si´ palce i
ramiona”.
Wydaje si´, ˝e noni posiada ogromne w∏aÊciwoÊci ∏agodzàce
objawy ró˝nego rodzaju dolegliwoÊci, takich jak przewlek∏y
ból, cukrzyca, nadciÊnienie t´tnicze, itd. Osobie pragmatycznej trudno b´dzie uwierzyç, ˝e roÊlina lub owoc mogà byç
rzeczywiÊcie tak skuteczne w wielu problemach ze zdrowiem
i pomagaç tak wielu ludziom. Jednak zrozumienie, w jaki
sposób pracuje aparat Golgiego, czyni ten poglàd nie tylko
mo˝liwym, ale wr´cz bardzo ekscytujàcym.
Tak wi´c, po raz kolejny mo˝emy powtórzyç pytanie:
dlaczego pewne medyczne prawdy, nawet jeÊli sà udowodnione ponad wszelkà wàtpliwoÊç, tak d∏ugo muszà czekaç na
akceptacj´, zarówno przez Êwiat medycyny, jak i ogó∏
spo∏eczeƒstwa? Jedno mo˝na powiedzieç, ˝e tà czasowà
opraw´ mo˝na zastosowaç do tego, co mog∏oby zostaç
okreÊlone „systemem kseroniny”, w który noni jest zawile
zaanga˝owana. Kolejnà substancjà jest tlenek azotu (NO), po
latach anonimowoÊci wychodzàcy w koƒcu na widok publiczny, a trzecià – skopoletyna - substancja d∏ugo podejrzewana o du˝y wp∏yw na zdrowie, lecz dla której czas jupiterów
musi dopiero nadejÊç. OczywiÊcie, to nie sà wszystkie sk∏adniki noni, odpowiedzialne za jej zdolnoÊci poprawiajàce ogólny
stan zdrowia. Jest jeszcze wiele innych, które prawdopodobnie przyczyniajà si´ poprawy stanu zdrowia.
Przyjrzyjmy si´ ró˝nym zadaniom, które, jak wykazano,
wykonuje NO wewnàtrz ludzkiego organizmu:
Chocia˝ nie do koƒca sà znane dok∏adne mechanizmy i procesy, w których bierze udzia∏ noni, nie ma wàtpliwoÊci, ˝e
roÊlina ta zawiera liczne substancje – enzymy, witaminy,
sk∏adniki mineralne, bia∏ka oraz niewielkie iloÊci alkaloidu
kseroniny – które najwyraêniej odgrywajà kluczowà rol´ w
utrzymaniu dobrego stanu zdrowia. Ponadto badacze sugerujà, ˝e po˝àdane efekty sà wynikiem synergistycznego
dzia∏ania wielu ró˝nych czynników w noni. Du˝e zainteresowanie wzbudza mechanizm adaptogennego dzia∏ania
noni. Noni po to jest transportowana do nieprawid∏owo
funkcjonujàcych miejsc w organizmie, by towarzyszyç
komórkom w podj´ciu na nowo normalnej funkcji. Wi´kszoÊç
6
•
rozszerza t´tnice, tym samym odpowiada za prawid∏owy
poziom ciÊnienia krwi;
•
powodujàc rozkurcz Êciany naczyƒ, zapewnia równie˝
odpowiedni dop∏yw krwi do serca. Zapobiega w ten
sposób bólom wieƒcowym, które sà efektem niewystarczajàcych dostaw utlenowanej krwi do serca;
•
jest silnym wy∏apywaczem wolnych rodników, który
chroni przed utlenieniem cholesterol w lipoproteinach o
niskiej g´stoÊci;
•
zmniejsza zdolnoÊç p∏ytek do agregacji, obni˝ajàc w ten
sposób ryzyko zawa∏u serca lub mózgu;
˚YWIENIE I ZDROWIE
•
zwi´ksza nap∏yw krwi do penisa, nasilajàc erekcj´, tym
samym przyczyniajàc si´ do bardziej przyjemnego ˝ycia
seksualnego;
•
jest u˝ywany przez ró˝ne komórki uk∏adu immunologicznego, jako pewien rodzaj „broni”, s∏u˝àcy do zabijania
obcych bakterii, wirusów i komórek nowotworowych.
(Wykazano nawet, ˝e niszczy pewne typy guzów);
•
zwi´ksza dop∏yw krwi do mózgu oraz jest u˝ywany przez
mózg do zapisu d∏ugoterminowej pami´ci;
•
pe∏ni rol´ neuroprzekaênika, który pozwala na skutecznà
komunikacje pomi´dzy komórkami nerwowymi w organizmie a mózgiem;
•
regulujàc systemowe ciÊnienie krwi, mo˝e równie˝ kontrolowaç podwy˝szone ciÊnienie krwi w okresie cià˝y,
stan, który zagra˝a zarówno matce, jak i dziecku;
•
bierze udzia∏ w regulacji sekrecji insuliny przez trzustk´,
w efekcie zmniejsza ryzyko powstawania cukrzycyi/lub
mo˝e kontrolowaç jej przebieg;
•
stymuluje organizm do uwalniania niezwykle wa˝nego
ludzkiego hormonu wzrostu (HGH), który zwi´ksza
bezt∏uszczowà mas´ cia∏a i g´stoÊç koÊci oraz jest kluczem
do d∏ugowiecznoÊci.
biegu, liczne obszary organizmu, zw∏aszcza du˝e mi´Ênie w
koƒczynach, potrzebujà do skurczu zwi´kszonego dop∏ywu
tlenu. Z drugiej strony, jeÊli przebywasz przez d∏u˝szy okres
czasu nara˝ony na zimno, narzàdy wewn´trzne potrzebujà
zwi´kszonego przep∏ywu krwi, by utrzymaç prawid∏owà temperatur´ cia∏a. Mo˝na to osiàgnàç za pomocà dwóch czynnoÊci: rozszerzenia naczyƒ (otwarcie naczynia krwionoÊnego,
zwykle t´tniczki – tak, aby wi´cej krwi mog∏o przez nie
przep∏ynàç) i ich zw´˝enie (zamkni´cie Êwiat∏a naczynia, by
zmniejszyç przep∏yw krwi). Te dwie czynnoÊci wykonuje
mi´sieƒ g∏adki, który otacza dooko∏a naczynie krwionoÊne.
Wyobraê sobie, ˝e naczynie krwionoÊne to elastyczny wà˝
ogrodowy, owini´ty mocnà opaskà. ZaciÊni´cie opaski pozwala
na przep∏yw mniejszej iloÊci wody lub krwi, natomiast przy
poluzowanej opasce - swobodnie mo˝e przep∏ynàç przez nià
wi´cej cieczy. Rozmaite substancje chemiczne mogà
powiedzieç Twojej „opasce z mi´Ênia g∏adkiego”, ˝e ma si´
rozluêniç lub skurczyç. Np. alkohol mo˝e czasowo rozluêniç
mi´Ênie g∏adkie, otwierajàc naczynia krwionoÊne w ca∏ym
organizmie. Z tego powodu, porcja whisky w zimny dzieƒ
mo˝e sprawiç, ˝e Twoje r´ce i stopy „poczujà” ciep∏o (chocia˝
zwi´ksza to równie˝ ryzyko hipotermii, wywo∏anej
trudnoÊciami w utrzymaniu odpowiedniej temperatury
Twoich narzàdów wewn´trznych). Z drugiej strony, chocia˝
prawid∏owa czynnoÊç mi´Êni g∏adkich w Twoim uk∏adzie
naczyniowym jest niezwykle istotna, to g∏ównym instrumentem w tej cudownej orkiestrze jest tlenek azotu. Oznacza
to, ˝e tlenek azotu wytwarzany przez komórki Êródb∏onka,
wyÊcielajàce nasze naczynia (pobudzane przez suplementacj´
noni), jest obecnie g∏ównym, znanym regulatorem ciÊnienia
t´tniczego krwi. Tak wi´c, chocia˝ nie wiemy dok∏adnie, w
jaki sposób noni obni˝a ciÊnienie krwi, przyspiesza rekonwalescencj´ po udarze mózgu lub ∏agodzi objawy chorób
serca, to jednak dzi´ki doÊwiadczeniom ogromnej liczby osób,
przez setki lat stosowania noni oraz wzrastajàcej liczbie
badaƒ nad noni, zdajemy sobie spraw´, ˝e jej ró˝ne sk∏adniki, jak np. tlenek azotu, mogà odgrywaç niezwykle aktywnà
rol´ w cofaniu si´ chorób sercowo-naczyniowych i we wspomaganiu doskona∏ego stanu uk∏adu krà˝enia.
Tlenek azotu a prawid∏owe funkcjonowanie
uk∏adu krà˝enia
Jak wskazujà powy˝sze punkty, tlenek azotu bierze udzia∏
w licznych funkcjach organizmu, ale najbardziej
zaanga˝owany jest w prac´ uk∏adu krà˝enia i systemu
immunologicznego. Jednak dopiero niedawno zaakceptowa∏ to
Êwiat medycyny klasycznej. Poprzednie wahanie by∏o zrozumia∏e. Dotychczas tlenek azotu umyka∏ uwadze wielu
fizjologów, poniewa˝ jego okres pó∏trwania w organizmie
wynosi zaledwie pi´ç sekund, a ponadto nie przypomina on
˝adnego biologicznego regulatora. Wreszcie ruszy∏a lawina
informacji dotyczàca NO. W ciàgu kilku lat, wspó∏czesna
medycyna zacz´∏a traktowaç NO jako nowy potencjalny czynnik poprawiajàcy zdrowie w szerokim spektrum tego fizjologicznego znaczenia. W 1992 r. tlenek azotu (NO) zosta∏
og∏oszony „czàsteczkà roku” przez Science – presti˝owy magazyn naukowy, a wydawnictwa popularnonaukowe rozpocz´∏y
publikacj´ artyku∏ów z takimi tytu∏ami, jak: „Wielkie
zamieszanie wokó∏ NO” i „Powiedz NIE impotencji!”. Mo˝esz
zapytaç, w jaki sposób tlenek azotu pomaga walczyç z
nadciÊnieniem i innymi chorobami sercowo-naczyniowymi?
Opisz´ to bardziej szczegó∏owo w dalszej cz´Êci tego artyku∏u,
a teraz w bardzo przyst´pny sposób omówi´ zasady rzàdzàce
dystrybucjà krwi do ca∏ego organizmu. Powszechnie wiadomo, ˝e w centrum uk∏adu krà˝enia znajduje si´ serce, z
którego odchodzi aorta, rozprowadzajàca krew do wi´kszych
t´tnic, nast´pnie - do mniejszych t´tniczek i ostatecznie - do
cienkich kapilar. Organizm, w zale˝noÊci od swoich potrzeb,
reguluje przep∏yw krwi przez dany narzàd, zw´˝ajàc lub
rozszerzajàc odpowiednie naczynia krwionoÊne. Np. podczas
Tlenek azotu a komórki nowotworowe
Ró˝ne systemy obronne organizmu, cz´sto wrzucane do
tego samego worka pod wspólnà nazwà „uk∏ad immunologiczny”, sà z∏o˝onà grupà procesów i czynników o wielu
obliczach. W si∏ach obronnych organizmu najbardziej cenni sà
wyspecjalizowani „˝o∏nierze”, tacy jak komórki NK (natural
killers), którzy wy∏apujà oraz niszczà wrogich najeêdêców w
postaci bakterii, wirusów i komórek nowotworowych. Mamy
równie˝ szereg fagocytów, które dos∏ownie oznaczajà
„zjadaczy – komórek”, np. sà to makrofagi, które po˝erajà,
rozpuszczajà i wypluwajà pozosta∏oÊci atakujàcych patogenów. Sà równie˝ takie komórki, które mo˝na okreÊliç
mianem „inteligentnych”, poniewa˝ zapami´tujà bia∏kowe
„uniformy” noszone przez wrogie komórki - dzi´ki temu, podczas kolejnej inwazji tych samych najeêdêców system obron-
7
˚YWIENIE I ZDROWIE
ny organizmu posiada gotowy wzór unieszkodliwiajàcych ich
przeciwcia∏.
tralijskich lekarzy, próbujàcych udowodniç, ˝e wrzody by∏y
najcz´Êciej efektem infekcji bakteryjnej; Chlamydia trachomatis - szeroko rozpowszechniony, przenoszony drogà
p∏ciowà mikroorganizm, który wywo∏uje wiele chorób uk∏adu
moczowo-p∏ciowego: od zapalenia cewki moczowej do
bezp∏odnoÊci; i ostatnia - Candida albicans - która jest
najcz´stszà przyczynà infekcji grzybiczych.
W po∏owie lat osiemdziesiàtych badacze byli w stanie
wykazaç, ˝e makrofagi lub komórki prezentujàce antygen
(APC) – jeden z rodzajów „komórek - zjadaczy” systemu
immunologicznego – posiada∏y swój w∏asny rodzaj enzymu,
który umo˝liwia∏ im produkcj´ tlenku azotu. W nast´pnych
latach pojawia∏o si´ coraz wi´cej dowodów na to, ˝e tlenek
azotu mo˝e s∏u˝yç komórkom immunologicznym jako szczególny rodzaj „amunicji”, która jest w stanie tak samo niszczyç
najeêdêców mikrobiologicznych, jak i komórki rakowe.
Dobrym tego przyk∏adem by∏y opublikowane w czasopiÊmie
„The Lancet” w 1991 r. wyniki badania, które wykaza∏o, ˝e
podawanie pacjentom chorym na nowotwory przez ponad trzy
dni doustnie 30 g argininy (substancji u˝ywanej przez organizm do produkcji NO), stymulowa∏o 91% -owy wzrost aktywnoÊci komórek NK do zneutralizowania komórek nowotworowych.
Drugi sposób, poprzez który tlenek azotu neutralizuje
atakujàce czynniki, polega na ingerencji w enzymy, niezb´dne
do replikacji kwasu deoksyrybonukleinowego (DNA).
Zasadniczo przez rzucenie „klucza nastawnego” w dzia∏anie
tych niezb´dnych enzymów, tlenek azotu mo˝e powstrzymaç
czynniki infekcyjne przed reprodukcjà, która wyraênie
ogranicza ich zdolnoÊç do uszkadzania ludzkiego organizmu.
Liczne badania wskazujà, ˝e tlenek azotu mo˝e wr´cz
zach´caç makrofagi do unieszkodliwiania komórek nowotworowych i atakujàcych patogenów. Badanie, z u˝yciem
znanego karcinogenu wykaza∏o, ˝e tylko u 28% szczurów
otrzymujàcych arginin´ (substancja, którà organizm u˝ywa do
syntezy tlenku azotu), rozwinà∏ si´ nowotwór, podczas gdy w
grupie kontrolnej nieotrzymujàcej argininy, zachorowa∏o
blisko 90% szczurów. Ponadto, wzrost nowotworowy w grupie
z argininà by∏ cz´Êciej ∏agodnym rozrostem, podczas gdy w
kontrolnej grupie powstawa∏y wysoko z∏oÊliwe typy nowotworów. Wyniki innych badaƒ potwierdzi∏y zdolnoÊç tlenku
azotu do ca∏kowitego zniszczenia ró˝nych bakterii, wirusów i
innych niebezpiecznych mikrobów.
Noni a tlenek azotu: partnerzy r´ka w r´k´
To, co jest ekscytujàcego i obiecujàcego dotyczàcego
stosowania noni w celu wzmocnienia systemu immunologicznego to fakt, ˝e wyniki ostatnich badaƒ naukowych
udowodni∏y, ˝e noni pobudza biosyntez´ tlenku azotu w organizmie. Badanie, przeprowadzone w 1997 r. przez naukowców z University of Hawai, ujawni∏o, ˝e suplementacja noni
powoduje znaczne zwi´kszenie aktywnoÊci makrofagów
(ponad trzykrotny wzrost w stosunku do wartoÊci
prawid∏owych). Ponadto, kiedy stosowano jà ∏àcznie z interferonem gamma (INF-gamma) - innà substancjà immunologicznà organizmu, efekt by∏ znacznie wi´kszy. Badacze poszli
dalej i wykazali, ˝e „oznaczanie NO i testy szeregu cytokin
wykaza∏y, ˝e noni mo˝e stymulowaç aktywacj´ makrofagów
oraz skutecznie zwi´kszaç produkcj´ NO…” Wiele emocji
budzi poglàd, ˝e tlenek azotu, którego biosynteza jest
zwi´kszona w organizmie, mo˝e byç toksyczny dla komórek
nowotworowych. Aktywacja przez noni tlenku azotu mo˝e nie
ograniczaç si´ tylko do zwalczania raka. Jest wiele doniesieƒ,
które wskazujà, ˝e noni jest pot´˝nym przeciwbakteryjnym
czynnikiem, zdolnym skutecznie niszczyç wirusy i bakterie.
Najbardziej intrygujàcy jest poglàd, ˝e tlenek azotu mo˝e
dzia∏aç jak Êmiertelna forma broni przeciw atakujàcym
patogenom. W niektórych sytuacjach, gazowy tlenek azotu
niszczy najeêdêc´, poniewa˝ zaburza jego procesy metaboliczne, tzn. ingeruje w zawierajàce ˝elazo czàsteczki, które
odgrywajà kluczowà rol´ w oddychaniu komórkowym.
Wiadomo, ˝e w ten sposób tlenek azotu mo˝e leczyç doÊç
powszechne infekcje, wywo∏ane przez takie bakterie, jak:
Salmonella - cz´sta przyczyna zatruç pokarmowych;
Escherichia coli, nies∏awna bakteria, najcz´Êciej widziana w
˝ywnoÊci; Helicobacter pylori - bakteria odkryta przez aus-
W∏aÊciwoÊci noni, zwalczajàce czynniki infekcyjne, by∏y
znane od 1963 roku. Oskar Levand, naukowiec z University
of Hawai, wykaza∏ skutecznoÊç noni w unieszkodliwianiu
wielu niebezpiecznych patogenów. W swoich ostro˝nie skonstruowanych tezach oÊwiadczy∏, ˝e „medyczna wartoÊç owocu
noni by∏a naukowo potwierdzona in vitro przez Bushnell’a i
wsp., którzy przetestowali 101 roÊlin hawajskich pod kàtem
ich antybakteryjnej aktywnoÊci. Odkryto, ˝e sok z owocu noni
by∏ aktywny przeciw trzem szczepom bakterii:
Staphylococcus aureus, Escherichia coli i Pseudomonas
aeruginosa. Obserwowano równie˝ przeciwbakteryjnà aktywnoÊç przeciw pi´ciu ró˝nym szczepom patogenów jelitowych:
Salmonella typhosa, Salmonella montevideo, Salmonella
schottmuelleri, Shigella paradysenteriae BH i Shigella
paradysenteriae III-z”. Nale˝y równie˝ wspomnieç o tym, ˝e
noni mo˝e byç podwójnie toksyczna dla atakujàcych patogenów. Niektóre badania wykaza∏y, ˝e mo˝e bezpoÊrednio
wp∏ywaç na ró˝ne bakterie; z kolei inne, dodatkowe badania
sugerujà, ˝e noni stymuluje ró˝ne procesy w uk∏adzie
immunologicznym organizmu, które jeszcze bardziej hamujà
patogennà aktywnoÊç.
PiÊmiennictwo dost´pne w redakcji
T∏umaczenie: lek. med. Ma∏gorzata Miktus
8