Poród z udziałem ojca – wpływ na kształtowanie więzi w rodzinie

Kliniczna Perinatologia i Ginekologia, tom 43, zeszyt 3, 52-56, 2007
Poród z udziałem ojca – wpływ na kształtowanie więzi w rodzinie
IZABELA ULMAN-WŁODARZ, ANETA PORĘBA, EWA KWIATKOWSKA, ALINA SZAFARCZYK
Husband’s participation in the delivery-influence on family bond
The questionnaire included 70 married couples that experienced delivery in hospital. The main motivation for choosing family laubor
was the need to have psychical support. The analysis proved that the partner ensures the need of safety in 90%. Husband’s
participation in the delivery increased the family bond. It was stated that the partners were satisfied with the family labour.
Key words: family labour, father presence at labour
Poród zarówno dla dziecka, jak i przyszłych rodziców
jest momentem szczególnym, zbliżającym partnerów oraz
dającym im impuls do nowego spojrzenia na całą dotychczasową rzeczywistość ich egzystencji.
W ostatnich latach w położnictwie nastąpiła znacząca
zmiana poglądu na temat obecności ojca podczas narodzin dziecka. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) rozpowszechniła i uwzględniła prawo kobiet do wyboru odpowiedniej formy opieki okołoporodowej [3].
WHO zaleca wybór przez partnerów szpitala, który
zapewnia: 1) poczucie bezpieczeństwa i intymności; 2)
możliwość poruszania się lub wyboru dogodnej pozycji
dla siebie w trakcie porodu, 3) obecność partnera w czasie porodu; 4) wybór pozycji do urodzenia dziecka; 5)
kontakt z dzieckiem zaraz po porodzie oraz system
rooming-in, czyli przebywanie razem z noworodkiem
przez cały okres pobytu w szpitalu.
Sytuacja w oddziałach położniczych zmieniła się diametralnie, w coraz większym stopniu jest respektowane
prawo kobiety i jej partnera do aktywnego i świadomego
uczestnictwa w narodzinach dziecka [1-3, 6]. Wzrasta
wśród personelu medycznego poczucie, że poród powinien być pozytywnym, mile wspominanym, a nie traumatycznym wydarzeniem, symbolem sukcesu i wzajemnego
zaufania. Coraz więcej par wyraża naturalną potrzebę
bycia razem w tym kulminacyjnym momencie, jakim są
narodziny dziecka, gdyż budzą się przy tym uczucia, które pogłębiają wzajemną miłość i umacniają relacje między
nimi. Obecność ojca w czasie porodu zwiększa poczucie
bezpieczeństwa oraz zacieśnia kontakty partnerskie, co
potwierdzają poniższe badania. Poród jest niezapomnianym przeżyciem podczas którego bardzo istotne jest zapewnienie takich warunków, aby nastrój i atmosfera towarzysząca tej wielkiej chwili była pełna spokoju, pewności
oraz zaufania [1].
Cel pracy
Celem pracy było uzyskanie informacji na temat kryteriów wyboru porodu rodzinnego przez partnerów, form
przygotowania się do wspólnego porodu, wrażeń towarzyszących ojcom w akcie porodowym, korzyści wynikających z obecności partnera, źródeł informacji o możliwości
odbycia porodu rodzinnego, form pomocy partnera w czasie porodu oraz wpływu porodu rodzinnego na pogłębianie więzi między rodzicami.
Materiał i metoda
Badaniami ankietowymi zostało poddanych 70 par
odbywających poród rodzinny. Badania ankietowe zostały przeprowadzone w okresie od grudnia 2003 do lutego
2004 r. w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym w Tychach w Katedrze i Oddziale Klinicznym Położnictwa i Ginekologii oraz na Oddziale Położniczym Miejskiego Szpitala w Chorzowie.
W badaniach wykorzystano ankietę, która według Konarzewskiego polega na zbieraniu danych opierającym się
na planowym wypytywaniu badanego. Podstawą ankiety
jest kwestionariusz, czyli ustalona lista pytań, którym towarzyszy mniej lub bardziej zamknięty zbiór odpowiedzi.
W analizie badawczej wzięto pod uwagę wykształcenie matki i ojca (podstawowe, zawodowe, średnie lub wyższe).
W kwestionariuszu ankiet umieszczono pytania zamknięte z dobrowolną liczbą odpowiedzi oraz półotwarte
pozostawiające swobodę wypowiedzi. Ankieta była anonimowa i dobrowolna.
Wyniki
Wiek ankietowanych osób wahał się w granicy od 18
do 42 lat. Największą grupę badanych stanowiły matki
z wykształceniem średnim – 55%, wykształcenie wyższe
miało 35% badanych. Najmniejszą grupę stanowiły kobiety
z wykształceniem zawodowym. Natomiast w grupie ojców
wykształcenie wyższe miało 50%, średnie 35%, zawodowe
15% (tabela 1).
Najwięcej ankietowanych 85 % posiadało średni status
materialny. 75% kobiet stanowiły pierwiastki, 25% to wieloródki, z których 20% rodziło po raz drugi, a 5% po raz trzeci.
Katedra i Oddział Kliniczny Ginekologii i Położnictwa, Śląska Akademia Medyczna
Poród z udziałem ojca – wpływ na kształtowanie więzi w rodzinie
KWESTIONARIUSZ ANKIETY
1. Wiek
2. Wykształcenie matki
a) podstawowe
b) zawodowe
c) średnie
d) wyższe
3. Wykształcenie ojca
a) podstawowe
b) zawodowe
c) średnie
d) wyższe
4. Status materialny
a) wysoki
b) średni
c) niski
5. Co było źródłem informacji o możliwości
porodu rodzinnego?
a) telewizja
b) gazeta
c) szpital
d) rodzina
e) znajoma
g) szkoła rodzenia
6. Ilość porodów
a) jeden
b) dwa
c) kilka (ile........)
7. Czy to był pierwszy poród z obecnością ojca dziecka?
a) Tak
b) Nie
8. Jeżeli nie, to który z kolei?
a) drugi
b) trzeci
c) kolejny
9. Czy Państwo przygotowywali się wcześniej
do porodu?
a) Tak
b) Nie
10. Jeżeli Tak, to jaka to była forma przygotowania?
a) wspólne uczestnictwo w Szkole Rodzenia
b) uczestnictwo samej rodzącej w Szkole Rodzenia
c) samokształcenie się z książek, prasy, telewizji
d) inne formy
11. Co skłoniło Państwa do podjęcia decyzji
o wspólnym porodzie?
a) potrzeba wsparcia psychicznego
b) poczucie bezpieczeństwa
c) strach przed samotnością
d) chęć bycia w tym momencie z kimś bliskim
e) chęć przeżycia niezapomnianych chwil
f) inne powody
12. Czy ta decyzja była podjęta wspólnie?
a) Tak
b) Nie
13. Czy partner pomagał Pani w czasie porodu?
a) Tak
b) Nie
14. Jeżeli tak, to w jaki sposób?
a) wspierał mnie psychicznie
b) przypominał mi o oddychaniu, masował
c) pomagał mi w zmianie pozycji
d) trzymał mnie za rękę
e) mobilizował i dopingował w chwili załamania
f) inne formy
15. Czy poród z udziałem ojca dziecka zapewnia
poczucie bezpieczeństwa?
a) Tak
b) Nie
16. Jakie wrażenie wywarł poród na ojcu dziecka?
a) był niezapomnianym przeżyciem
b) był nowym doświadczeniem
c) wyzwolił większy szacunek i poważanie kobiet
d) nie wywarł na nim większego znaczenia
e) inne odczucia
17. Czy wspólny poród wpływa na pogłębienie więzi
między partnerami?
a) Tak
b) Nie
18. Czy jest Pani zadowolona z obecności
i udziału partnera?
a) Tak
b) Nie do końca
c) Nie
19. Jakie Pani zdaniem korzyści wniósł
poród rodzinny?
a) poczucie bezpieczeństwa
b) wsparcie psychiczne
c) wzmocnienie relacji międzypartnerskich
d) komfort rodzenia
e) łatwiejszy i szybszy przebieg porodu
f) inne
20. Czy zdecydowalibyście się Państwo jeszcze raz
na poród rodzinny?
a) Tak
b) Nie
53
54
I. Ulman-Włodarz, A. Poręba, E. Kwiatkowska, A. Szafarczyk
Głównym źródłem informacji o porodach rodzinnych
była prasa (60%). Innymi źródłami wybieranymi przez
ankietowanych był szpital, osoby prywatne, szkoła rodzenia (tabela 2).
Tabela 1. Wykształcenie rodziców
Wykształcenie rodziców
Matka
Ojciec
Podstawowe
0%
0%
Zawodowe
10%
14%
Średnie
55%
35%
Wyższe
35%
50%
Tabela 2. Źródła informacji o porodzie rodzinnym
Źródła informacji o porodzie rodzinnym
Odsetek
Prasa
60%
Szpital (personel)
45%
Znajoma
35%
Szkoła rodzenia
25%
Telewizja
14%
Jak wynika z badań, 90% ankietowanych wcześniej
przygotowywało się do porodu, a główną formą tego przygotowania było samodzielne zdobywanie wiedzy z książek, prasy, telewizji, na drugim miejscu znalazło się uczestnictwo w zajęciach szkoły rodzenia wraz z partnerem
35%, 5% kobiet uczestniczyło samotnie w zajęciach szkoły
rodzenia. 10% badanych nie przygotowywało się do wspólnego porodu (tabela 3).
Tabela 3. Formy przygotowania
Poród rodzinny
Formy przygotowania
n = 70
%
Wspólne uczestnictwo w zajęciach szkoly
25
35%
rodzenia
Samo uczestnictwo rodzącej w zajęciach
4
5%
szkoły rodzenia
Samodzielne zdobywanie wiedzy (prasa,
35
50%
telewizja, książki)
Brak przygotowania
6
10%
Decyzja o wspólnym porodzie była najczęściej podejmowana przez oboje partnerów. Jak wynika z tabeli,
w podjęciu decyzji o wspólnym porodzie przeważyła potrzeba wsparcia psychicznego. Tak zdeklarowały 52 osoby. Duża ilość badanych, bo aż 60% stwierdziła, że w tym
momencie pragną być z kimś bliskim. 55% ankietowanych
uznało za jeden z ważniejszych motywów również poczucie bezpieczeństwa podczas porodu. Najmniejsze zainteresowanie stanowiła chęć przeżycia niezapomnianych
chwil (tabela 4).
W pytaniu na temat pomocy udzielonej w czasie
porodu, 90% ankietowanych udzieliło odpowiedzi twierdzącej. Ponad połowa kobiet określiła pomoc partnera
jako pomoc głównie pod względem wsparcia psychicznego, która mobilizowała w chwili kryzysowej, dodawała
otuchy (tabela 5).
Tabela 4. Motywy wyboru porodu rodzinnego
Motywy wyboru porodu rodzinnego
Odsetek
Wsparcie psychiczne
75%
Poczucie bezpieczeństwa
55%
Lęk przed samotnością
40%
Chęć bycia z kimś bliskim
60%
Chęć przeżycia niezapomnianych chwil
19%
Podkreślenie wspólnoty partnerskiej
30%
Tabela 5. Przygotowanie do porodu
Przygotowanie do porodu
n = 70
Tak
63
Nie
7
Odsetek
90%
10%
90% badanych udzieliło odpowiedzi twierdzącej na pytanie, czy taka forma porodu zapewnia poczucie bezpieczeństwa (tabela 6).
Tabela 6. Formy pomocy w czasie porodu
Formy pomocy w czasie porodu
Odsetek
Wsparcie psychiczne
85%
Przypominanie o oddychaniu, masaż
15%
Pomoc w zmianie pozycji
10%
Mobilizowanie i dopingowanie w chwili załamania
75%
Trzymanie za rękę
45%
Inne
10%
Kolejnej analizie poddane zostały odczucia i wrażenia
wywarte na partnerze podczas porodu. 80% badanych uznało, że było to niezapomniane przeżycie, niewiele mniej,
bo 60% zaznaczyło, że poród był nowym doświadczeniem.
U 35% ankietowanych poród wyzwolił większy szacunek
i poważanie dla kobiet. Kolejne pytanie potwierdziło, że
95% badanych podjęłoby tą samą decyzję w przypadku
kolejnej ciąży.
Analizie poddano również pytanie dotyczące wpływu
na pogłębienie relacji międzypartnerskich, na które uzyskano korzystną odpowiedź w 90%, co potwierdza, że
wspólne przeżywanie porodu umacnia więź pomiędzy kobietą a mężczyzną (tabela 7).
Tabela 7. Wpływ na pogłębianie więzi między partnerami
Wpływ na pogłębianie więzi
n = 70 Odsetek
między partnerami
Tak
63
90%
Nie
7
10%
Jeżeli chodzi o zalety i korzyści wynikające z porodu
rodzinnego, 80% kobiet podaje przede wszystkim wspar-
Poród z udziałem ojca – wpływ na kształtowanie więzi w rodzinie
cie psychiczne jako główną korzyść wynikającą z tej formy
porodu. 65% ankietowanych uznało, że poród rodzinny
wpływa na umocnienie uczucia między partnerami, 70%
mówi o znacznym komforcie rodzenia dzięki obecności
męża, zaś tylko 25% udzieliło odpowiedzi, iż forma ta
zapewnia łatwiejszy i sprawniejszy przebieg porodu.
Dyskusja
Zagadnienie porodu rodzinnego jest tematem coraz
częściej poruszanym w literaturze. W ostatnich czterech
dziesięcioleciach rola ojcostwa została ponownie odkryta
przez położników, dzięki czemu zaangażowanie się partnera w sprawy związane z ciążą, porodem i opieką nad
dzieckiem stały się sprawą coraz bardziej naturalną i
praktykowaną. Punktem zwrotnym w zagadnieniu obecności przyszłego ojca w trakcie porodu był Międzynarodowy Kongres pod hasłem „Jakość narodzin – Jakość
życia”, który odbył się w Polsce [4]. To wydarzenie stało
się momentem kulminacyjnym, od którego zaczęto wychodzić naprzeciw oczekiwaniom i potrzebom rodziny.
System opieki położniczej przybrał zupełnie nową formę,
która poza medycznym aspektem uwzględniła aspekty
psychiczne i społeczne. Niewątpliwie pozytywny wpływ
miała również intensywna akcja „Rodzić po ludzku” [1]
uzmysławiająca społeczeństwu niewłaściwe postawy wobec porodu i ukazująca dotychczasowe warunki w jakich
rodziły kobiety. Separacja od bliskiej osoby i oddzielenie
matki od dziecka po porodzie były częstym zjawiskiem na
oddziałach położniczych.
Obecnie kobieta, która dzięki takiej akcji wywalczyła
prawa do właściwej opieki, ma możliwość przeżycia tego
wydarzenia wraz z partnerem aktywnie i świadomie
w specjalnie wyposażonych do tego celu salach porodów
rodzinnych. Poród przestał być traktowany jako przeżycie
tylko i wyłącznie rodzącej, a przybrał formę wydarzenia
rodzinnego.
Udział męża w porodzie rodzinnym przynosi korzyści
zarówno samej rodzącej, jak i kształtuje więzi międzypartnerskie.
Teza ta zyskała potwierdzenie także w naszych badaniach. Znacząca liczba kobiet wymieniła jako główną korzyść z obecności partnera przy porodzie – zapewnienie
wsparcia psychicznego i pogłębianie więzi partnerskich.
Powody zadowolenia rodzących z uczestnictwa partnera były związane z otrzymaniem wsparcia i poczuciem
bezpieczeństwa. Ta tendencja jest zgodna z opisywaną
przez Guzikowskiego [4]. W jego badaniach 90% rodzących odpowiedziało twierdząco na pytanie dotyczące
zapewnienia bezpieczeństwa przez partnera. W piśmiennictwie światowym znaleziono potwierdzenie poczucia
bezpieczeństwa i wspierania rodzącej w chwili załamania
w czasie porodu. Wrażenia wywarte na ojcu oceniono
pozytywnie, przede wszystkim jako niezapomniane i nowe doświadczenie. Podobne wyniki (75%) otrzymał Kraj-
55
czy podkreślając, iż poród jest wspaniałym i niezapomnianym przeżyciem dla partnera.
W badaniach innych autorów, jak również naszych,
stwierdzono kluczową i znaczącą rolę porodów rodzinnych. Przedstawiona wyżej analiza sugeruje prosty i jednoznaczny wniosek, że partner spełnia rolę niezmiernie
ważną oraz że poród rodzinny wywiera korzystny wpływ
na rodzącą, a dla mężczyzny jest niezapomnianym
przeżyciem. Z tego powodu obecność partnera jest szczególnie ważna oraz jak najbardziej naturalna i oczywista.
Zapewnienie odpowiednich warunków w czasie porodu,
bliskość i aktywny udział partnera, postawa jedności
umożliwiają odbycie porodu w atmosferze bezpieczeństwa, spokoju, pewności i zaufania. Wiadomo, że poród
nie jest tylko fizjologicznym procesem somatycznym, lecz
również procesem o charakterze psychicznym [5]. Jak
wynika z badań, partner spełnia najważniejszą rolę poprzez wsparcie psychiczne i zapewnienie poczucia bezpieczeństwa. Zdajemy sobie sprawę, iż poród może trwać
nawet kilkanaście godzin, dlatego bliska osoba jest w tym
momencie niezbędna, gdyż to ona pomoże przetrwać
rodzącej godziny oczekiwania, dodaje otuchy, uspokaja,
pociesza, mobilizuje w sytuacji kryzysowej. Większość
kobiet widzi po raz pierwszy salę porodową, aparaturę
medyczną, łóżko porodowe, wszystko jest dla niej obce
i nowe, dlatego obecność bliskiej osoby zwiększa poczucie bezpieczeństwa, chroni przed uczuciem samotności
i strachu. W tym momencie partner jest dla rodzącej najważniejszą osobą i ona potrzebuje go bardziej niż kiedykolwiek.
Szczególne znaczenie odgrywa obecność partnera
w porodzie wielopłodowym. Ze względu na znacznie
zwiększoną ilość powikłań okresu porodowego i poporodowego występujących w ciąży wielopłodowej niezbędne
jest szczególne przygotowanie obojga rodziców do porodu. Rolę edukacyjną mogą tu pełnić specjalnie przygotowane dla rodziców programy Szkół Rodzenia.
W programach tych poza poruszeniem medycznych
problemów związanych z porodem wielopłodowym omówione powinny być również problemy natury psychologicznej, emocjonalnej, socjalnej i organizacyjnej, jak też
problemy wynikające z karmienia więcej niż jednego
dziecka. Specjalnie przygotowane Szkoły Rodzenia mogłyby opracowywać również materiały informacyjne dla
przyszłych rodziców wieloraczków, jak też służyć pomocą
po porodzie [7].
Wnioski
1) Główną przyczyną wyboru przez rodzące porodu
rodzinnego jest potrzeba wsparcia psychicznego
i wspólnego przeżywania narodzin dziecka.
2) Poród rodzinny wpływa na kształtowanie się postaw
macierzyńskich i ojcowskich oraz pogłębianie się
więzi między partnerami.
56
I. Ulman-Włodarz, A. Poręba, E. Kwiatkowska, A. Szafarczyk
Piśmiennictwo
[1] Krupa M. (1997) Jesteś całym moim światem, o ciąży, porodzie i małym dziecku. Ress Publica Press, Warszawa.
[2] Bullinger H. (1997) Mężczyzna czy ojciec. Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
[3] Szczawinska M. (2000) Razem czy osobno, poród rodzinny.
Wydawnictwo AZ, Kraków.
[4] Guzikowski W. (2002) Porody rodzinne we współczesnym
położnictwie. Akademia Medyczna, Wrocław.
[5] Fijałkowski W. (1989) Poród naturalny po przygotowaniu
w szkole rodzenia. PZWL, Warszawa.
[6] Fijałkowski W. (1987) Rodzi się człowiek. PZWL, Warszawa.
[7] Malinowski W., Poręba A. (2004) Przygotowanie rodziców
do porodu wielopłodowego Klinicz Pienatologia i Ginekologia supl.: 167-170.
J Izabela Ulman-Włodarz
Katedra i Oddział Kliniczny Ginekologii i Położnictwa
Śląska Akademia Medyczna
43-100 Tychy, ul. Edukacji 102