docFarmacja Praktyczna Nr 7
download 
Reklamacja Transkrypt
Farmacja Praktyczna Nr 7
PRAKTYCZNY MAGAZYN DLA FARMACEUTÓW POLPHARMA FARMACEUTOM Nr 7-8 (45) Lipiec/Sierpień 2011 Cena: 6,70 zł OPIEKA FARMACEUTYCZNA błonnik w terapii zaparć zbilansuj dietę i wybierz odpowiedni preparat WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL wielka sztuka przywództwa jak z kierownika przeistoczyć się w silnego lidera wakacje bez stresu zachowaj spokój i profesjonalny dystans ZUM u dzieci wakacyjne infekcje układu moczowego TEMAT NUMERU Podróżnik pod opieką apteki Nowość! Nowość! Poltram Combo Nowość! Nowość!Poltram Poltram PoltramCombo Combo Combo w w konkurencyjnej konkurencyjnej cenie cenie w wkonkurencyjnej konkurencyjnejcenie cenie 30 30 30 30 60 60 60 60 30 30 30 30 PLN PLN PLN PLN tabl. tabl. tabl. tabl. Poltram Poltram Combo Combo Poltram Poltram Combo Combo 22 22 22 22 30 30 tabl. tabl. Poltram Poltram Combo Combo 30 30 tabl. tabl. Poltram Poltram Combo Combo 70 70 70 70 PLN PLN PLN PLN 19 19 19 19 20 20 tabl. tabl. Poltram Poltram Combo Combo 20 20 tabl. tabl. Poltram Poltram Combo Combo 47 47 47 47 PLN PLN PLN PLN 10 10 10 10 10 10 tabl. tabl. Poltram Poltram Combo Combo 10 10 tabl. tabl. Poltram Poltram Combo Combo 98 98 98 98 PLN PLN PLN PLN P-COM/016/03-2011 P-COM/016/03-2011 Poltram Poltram Combo Combo (Tramadoli (Tramadoli hydrochloridum hydrochloridum + Paracetamolum). + Paracetamolum). SkładSkład i postać: i postać: 1 tabletka 1 tabletka powlekana powlekana zawiera zawiera 37,5 mg 37,5 mg chlorowodorku chlorowodorku tramadolu tramadolu i 325 mg i 325 mg paracetamolu. paracetamolu. Wskazania: Wskazania: Objawowe Objawowe leczenie leczenie bólu o umiarkowanym bólu o umiarkowanym i dużym i dużym nasileniu. nasileniu. Zastosowanie Zastosowanie leku należy leku należy ograniczyć ograniczyć do tych do pacjentów tych pacjentów z bólem z bólem o umiarkowanym o umiarkowanym i dużym i dużym nasileniu, nasileniu, którzyktórzy wymagają wymagają zastosowania zastosowania połączenia połączenia tramadolu tramadolu z paracetamolem. z paracetamolem. Dawkowanie Dawkowanie i sposób i sposób podawania: podawania: Dorośli Dorośli i młodzież i młodzież ( 12( lat). 12Dawkę lat). Dawkę ustalaustala się w zależności się w zależności od stopnia od stopnia nasilenia nasilenia bólu oraz bóluodpowiedzi oraz odpowiedzi pacjenta pacjenta na lek.naPoczątkowa lek. Początkowa zalecana zalecana dawkadawka to 2 tabletki to 2 tabletki preparatu preparatu Poltram Poltram Combo. Combo. W razie W razie potrzepotrzeby można by można przyjąć przyjąć kolejne kolejne dawki,dawki, nie przekraczając nie przekraczając 8 tabletek 8 tabletek (co odpowiada (co odpowiada 300 mg 300 mg tramadolu tramadolu i 2600 mg i 2600 mg paracetamolu) paracetamolu) na dobę. na dobę. Odstęp Odstęp pomiędzy pomiędzy dawkami dawkami nie powinien nie powinien być krótszy być krótszy niż 6 niż godzin. 6 godzin. W żadnych W żadnych okolicznościach okolicznościach Poltramu Poltramu Combo Combo nie należy nie należy stosować stosować dłużejdłużej niż jest niżtojest bezwzględnie to bezwzględnie konieczne. konieczne. Jeśli ze Jeśli względu ze względu na na Poltram Combo Combo (Tramadoli (Tramadoli hydrochloridum hydrochloridum + + Paracetamolum). Skład Skład i postać: i postać: 1 tabletka 1 tabletka powlekana powlekana zawiera zawiera 37,5 mg 37,5 mg chlorowodorku chlorowodorku tramadolu tramadolu i 325 mg i 325 mg paracetamolu. paracetamolu. Wskazania: Wskazania: Objawowe Objawowe leczenie leczenie bólu o umiarkowanym bólu o umiarkowanym i dużym i dużym nasileniu. nasileniu. Zastosowanie Zastosowanie leku należy leku należy ograniczyć ograniczyć dostosowania tych do pacjentów tych pacjentów z bólem z bólem o umiarkowanym o umiarkowanym rodzajPoltram rodzaj i ciężkość i ciężkość schorzenia schorzenia niezbędne niezbędne jest długotrwałe jestParacetamolum). długotrwałe stosowanie stosowanie preparatu, preparatu, należy należy uważnie uważnie i regularnie i regularnie obserwować obserwować pacjenta pacjenta (z przerwami (z przerwami w stosowaniu, w stosowaniu, jeśli to jeśli możliwe) to możliwe) w celu w celu wery wery kacji konieczności kacji konieczności dalszego dalszego stosowania. stosowania. Dzieci: Dzieci: Nie ustalono Nie ustalono skuteczności skuteczności i bezpieczeństwa i bezpieczeństwa stosowania Poltramu Poltramu Combo Combo u dzieci u dzieci w wieku w wieku < < i dużym nasileniu, nasileniu, wymagają wymagają zastosowania zastosowania połączenia tramadolu tramadolu z paracetamolem. z paracetamolem. Dawkowanie Dawkowanie i sposób i sposób podawania: podawania: Dorośli Dorośli i młodzież i młodzież (dawki, 12 ( lat). 12 Dawkę lat). pamiętać, Dawkę ustala siężew zależności się w zależności od> stopnia od stopnia nasilenia nasilenia bólu oraz bólu odpowiedzi oraz odpowiedzi pacjenta pacjenta na lek. naPoczątkowa lek. Początkowa zalecana zalecana dawka dawka to 2 tabletki to 2>tabletki preparatu preparatu Poltram Combo. Combo. W razie W razie potrzepotrze12 lat.i dużym 12Dlatego lat. Dlatego nie którzy zaleca nie którzy zaleca się stosowania się stosowania preparatu preparatu w tejpołączenia w tej grupie grupie wiekowej. wiekowej. Pacjenci Pacjenci w podeszłym w podeszłym wieku.wieku. Można Można podawać podawać zwykle zwykle stosowane stosowane dawki, jednak jednak pamiętać, że ustala u ochotników u ochotników > 75 lat 75 okres lat okres półtrwania półtrwania fazy wydalania fazy wydalania po podaniu po podaniu doustnym doustnym zwiększał zwiększał się o 17%. się o 17%. U pacjentów U pacjentów 75 > lat75 zalecany lat Poltram zalecany odstęp odstęp pomiędzy pomiędzy podaniem podaniem by można by można przyjąć przyjąć kolejne kolejne dawki, 8 na tabletek 8 na tabletek (co odpowiada (co odpowiada 300 mg 300 mg tramadolu i 2600 mg i 2600 mg paracetamolu) paracetamolu) dobę. na stosować dobę. Odstęp Odstęp pomiędzy pomiędzy dawkami dawkami nie powinien nie powinien być krótszy być krótszy niż 6 niż godzin. 6 godzin. W żadnych W żadnych okolicznościach okolicznościach Poltramu Poltramu Combo Combo nie należy nie należy stosować stosować dłużejdłużej niż nerek jest niżtonerek jest bezwzględnie to(klirens bezwzględnie konieczne. konieczne. Jeśli ze Jeśli względu ze względu na wyna dawek dawek powinien powinien być dłuższy być dłuższy niżdawki, 6nie godz., niżprzekraczając 6nie godz., zeprzekraczając względu ze względu zawartość zawartość tramadolu. tramadolu. Ze względu Zetramadolu względu na zawartość na zawartość tramadolu tramadolu nie należy nienanależy stosować Poltramu Poltramu Combo Combo u pacjentów u pacjentów z ciężką z ciężką niewydolnością niewydolnością nerek nerek (klirens (klirens kreatyniny kreatyniny <10 ml/min). <10 ml/min). U pacjentów U pacjentów z umiarkowaną z umiarkowaną niewydolnością niewydolnością (klirens kreatyniny kreatyniny 10-30 ml/min), 10-30 ml/min), należy należy wyrodzaj i ciężkość i ciężkość schorzenia schorzenia niezbędne niezbędne jest do długotrwałe jest długotrwałe stosowanie stosowanie preparatu, preparatu, należy należy uważnie uważnie i regularnie i regularnie obserwować (z przerwami (z przerwami w stosowaniu, w stosowaniu, jeśli jeśli możliwe) to w celu możliwe) w celu w celu wery wery kacji konieczności kacji konieczności dalszego dalszego stosowania. stosowania. Dzieci: Dzieci: Nieniewydolnością ustalono Nie ustalono skuteczności skuteczności i bezpieczeństwa i bezpieczeństwa stosowania stosowania Poltramu Poltramu Combo Combo u dzieci u dzieci w wieku w wieku < < dłużyćrodzaj dłużyć odstępy odstępy między między kolejnymi kolejnymi dawkami dawkami 12do godzin. 12 godzin. Ponieważ Ponieważ na drodze na drodze hemodializy hemodializy lub hemo lub hemo ltracjiobserwować ltracji tramadol tramadol jestpacjenta usuwany jestpacjenta usuwany bardzo bardzo powoli, powoli, podanie podanie po dializie potodializie w celu utrzymania utrzymania analgezji analgezji nie jest nie konieczne. jest konieczne. U pacjentów U pacjentów z ciężką z ciężką niewydolnością wątroby wątroby stosowanie stosowanie preparatu preparatu Poltram Poltram Combo Combo jest przeciwwskazane. jest przeciwwskazane. U pacjenU pacjen12 lat. 12Dlatego lat. Dlatego nie zaleca niezaburzeniami zaleca sięzaburzeniami stosowania się stosowania preparatu preparatu w tej w tej grupie grupie wiekowej. wiekowej. Pacjenci Pacjenci w podeszłym w podeszłym wieku. wieku. Można Można podawać podawać zwykle zwykle stosowane stosowane dawki, dawki, jednak jednak pamiętać, pamiętać, że u ochotników że u ochotników >podawania: 75> lat75 okres lat Doustnie. okres półtrwania półtrwania fazy wydalania fazy wydalania po podaniu po podaniu doustnym doustnym zwiększał zwiększał sięilością o 17%. sięilością o 17%. U pacjentów U pacjentów 75 > lat75 zalecany lat zalecany odstęp odstęp pomiędzy podaniem podaniem tów z umiarkowanymi tów z umiarkowanymi czynności czynności wątroby wątroby można można rozważyć rozważyć ostrożne ostrożne stosowanie, stosowanie, pod warunkiem pod warunkiem wydłużenia wydłużenia odstępów odstępów pomiędzy pomiędzy poszczególnymi poszczególnymi dawkami. dawkami. Sposób Sposób podawania: Doustnie. Tabletki Tabletki należy należy połykać połykać w całości, w całości, popijając popijając wystarczającą wystarczającą płynu. płynu. Nie należy Nie>należy tabletek tabletek łamać łamać ani żuć. ani Przeciwwskazania: żuć. pomiędzy Przeciwwskazania: dawekNadwrażliwość dawek powinien powinien być dłuższy być dłuższy niż 6 paracetamol godz., niż 6 godz., ze względu zawartość na substancję zawartość tramadolu. tramadolu. Ze względu ZeOstre względu na zawartość nazatrucie zawartość tramadolu tramadolu nielekami należy nie nasennymi, należy stosować stosować Poltramu Poltramu Combo Combo u pacjentów u pacjentów z ciężką z ciężką niewydolnością niewydolnością nerek nerek (klirens (klirens kreatyniny kreatyniny <10 ml/min). <10 ml/min). U pacjentów U pacjentów z umiarkowaną z umiarkowaną niewydolnością niewydolnością nerek nerek (klirens (klirens kreatyniny kreatyniny należynależy wy- wyNadwrażliwość na tramadol, na tramadol, paracetamol lubwzględu naze lub którąkolwiek nana którąkolwiek substancję pomocniczą. pomocniczą. Ostre zatrucie alkoholem, alkoholem, lekami nasennymi, ośrodkowo ośrodkowo działającymi działającymi lekami lekami przeciwbólowymi, przeciwbólowymi, opioidami opioidami lub lekami lub lekami psychotropowymi. psychotropowymi. Poltramu Poltramu Combo Combo nie wolno nie wolno stosować stosować u pacjentów, u pacjentów, którzy którzy zażywają zażywają lub w ciągu lub w ciągu 210-30 ml/min), tygodni 210-30 ml/min), tygodni poprzedzających poprzedzających dłużyćleczenie dłużyć odstępy odstępy między między kolejnymi kolejnymi dawkami dawkami do 12do godzin. 12 (MAO). godzin. Ponieważ Ponieważ naniewydolność drodze na drodze hemodializy hemodializy lubPadaczka hemo luboporna hemo ltracji ltracji tramadol jest usuwany jest usuwany bardzo bardzo powoli, powoli, podanie podanie po dializie poW celu dializie w celu w celu utrzymania utrzymania analgezji analgezji nie jest niekonieczne. jest konieczne. U pacjentów U pacjentów z ciężką z ciężką niewydolnością niewydolnością wątroby stosowanie preparatu preparatu Poltram Combo Combo jest jednocześnie przeciwwskazane. jest jednocześnie przeciwwskazane. U pacjenleczenie zażywali zażywali inhibitory inhibitory monoaminooksydazy monoaminooksydazy (MAO). Ciężka Ciężka niewydolność wątroby. wątroby. Padaczka oporna na leczenie. natramadol leczenie. Ostrzeżenia Ostrzeżenia i zalecane i zalecane środki środki ostrożności: ostrożności: W celu uniknięcia uniknięcia przypadkowego przypadkowego przedawkowania, przedawkowania, pacjenta pacjenta należy należy poinformować, poinformować, abywątroby nie aby przekraczał niestosowanie przekraczał zalecanej zalecanej dawki dawki orazPoltram nie oraz stosował nie stosował innychU pacjeninnych produkproduktów leczniczych z umiarkowanymi tów leczniczych z umiarkowanymi zaburzeniami zaburzeniami czynności czynności wątroby wątroby można można rozważyć rozważyć ostrożne ostrożne stosowanie, stosowanie, podzgody warunkiem podzgody warunkiem wydłużenia wydłużenia odstępów odstępów pomiędzy pomiędzy poszczególnymi poszczególnymi dawkami. dawkami. Sposób Sposób podawania: podawania: Doustnie. Doustnie. Tabletki Tabletki należy należy połykać połykać w całości, w całości, popijając popijając wystarczającą wystarczającą ilościąilością płynu. płynu. Nie należy NieU pacjentów należy tabletek tabletek łamać łamać ani żuć. aniPrzeciwwskazania: żuć. Przeciwwskazania: zawierających zawierających paracetamol paracetamol (w tym (w tym sprzedawanych sprzedawanych bez recepty) bez recepty) lub tramadol lub tramadol bez bez lekarza. lekarza. Nie należy Nie należy stosować stosować Poltramu Poltramu Combo: Combo: u pacjentów u pacjentów z ciężką z ciężką niewydolnością niewydolnością nerek nerek (klirens (klirens kreatyniny kreatyniny <10 ml/min) <10 ml/min) oraz w przypadku oraz w przypadku ciężkiej ciężkiej niewydolności niewydolności oddechowej. oddechowej. U pacjentów z ciężką z ciężką niewydolnością niewydolnością wątroby wątroby Nadwrażliwość Nadwrażliwość napreparatu tramadol, na tramadol, paracetamol paracetamol lub na lub którąkolwiek na którąkolwiek substancję substancję pomocniczą. pomocniczą. Ostre Ostre zatrucie zatrucie alkoholem, alkoholem, lekami lekami nasennymi, nasennymi, ośrodkowo ośrodkowo działającymi działającymi lekami lekami przeciwbólowymi, przeciwbólowymi, opioidami opioidami lubz umiarkowanymi lekami lub lekami psychotropowymi. psychotropowymi. Poltramu Poltramu Combo Combo nie wolno nie wolno stosować stosować u pacjentów, u pacjentów, którzyktórzy zażywają zażywają w ciągu lub w ciągu 2wydłużenia tygodni 2odstępów tygodni poprzedzających poprzedzających stosowanie stosowanie preparatu jest przeciwwskazane. jest przeciwwskazane. Ryzyko Ryzyko przedawkowania przedawkowania paracetamolu paracetamolu jest większe jest większe u pacjentów u pacjentów z chorobą z chorobą wątroby wątroby niespowodowaną niespowodowaną marskością marskością poalkoholową. poalkoholową. U pacjentów U pacjentów z umiarkowanymi zaburzeniami zaburzeniami czynności czynności wątroby wątroby można można rozważyć rozważyć ostrożne ostrożne stosowanie, stosowanie, pod warunkiem pod lub warunkiem wydłużenia odstępów pomiędzy pomiędzy leczenie leczenie zażywali zażywali inhibitory inhibitory monoaminooksydazy monoaminooksydazy (MAO). (MAO). Ciężka Ciężka niewydolność niewydolność wątroby. wątroby. Padaczka Padaczka oporna oporna leczenie. leczenie. Ostrzeżenia Ostrzeżenia i zalecane i zalecane środki środki ostrożności: ostrożności: W celu uniknięcia uniknięcia przypadkowego przypadkowego przedawkowania, przedawkowania, pacjenta pacjenta należy należy poinformować, poinformować, aby nie aby przekraczał nie zalecanej dawki dawki oraz nie oraz stosował nie stosował jednocześnie jednocześnie innych innych produkprodukposzczególnymi poszczególnymi dawkami. dawkami. Tramadolu Tramadolu nie należy nie należy stosować stosować w leczeniu w leczeniu uzależnienia uzależnienia od opioidów. od opioidów. Mimo Mimo żena tramadol żena tramadol jest agonistą jest agonistą receptorów receptorów opioidowych, opioidowych, nie znosi nie znosi onW celu objawów on objawów odstawiennych. odstawiennych. U pacjentów U pacjentów ze zwiększonym ze zwiększonym ryzykiem ryzykiem wystąpienia wystąpienia drgawek drgawek lubprzekraczał przyjmujących lubzalecanej przyjmujących równocześnie równocześnie inne leki inneobniżające leki obniżające próg drgawkowy, próg drgawkowy, tów leczniczych tów leczniczych zawierających zawierających paracetamol paracetamol (w tym (w tym sprzedawanych sprzedawanych bez recepty) bez recepty) lub tramadol lub tramadol bezleki zgody bez zgody lekarza. lekarza. Nie należy Nieneuroleptyki, należy stosować stosować Poltramu Poltramu Combo: Combo: u pacjentów u pacjentów z ciężką z ciężką niewydolnością nerekopisywano nerek (klirens (klirens kreatyniny kreatyniny <10 ml/min) <10 ml/min) oraz w przypadku oraz w przypadku ciężkiej ciężkiej niewydolności niewydolności oddechowej. oddechowej. U pacjentów U pacjentów z ciężką z ciężką niewydolnością niewydolnością wątroby szczególnie szczególnie z grupy z grupy selektywnych selektywnych inhibitorów inhibitorów wychwytu wychwytu zwrotnego zwrotnego serotoniny, serotoniny, trójpierścieniowe trójpierścieniowe przeciwdepresyjne, leki przeciwdepresyjne, neuroleptyki, ośrodkowo ośrodkowo i miejscowo i miejscowo działające działające leki przeciwbólowe leki niewydolnością przeciwbólowe opisywano występowanie występowanie drgawek. drgawek. Pacjenci Pacjenci z wyrównaną z wyrównaną padaczką padaczką oraz osoby oraz osoby podatne podatne na występowanie na występowanie drgawek drgawek mogą mogą być leczone byćwątroby leczone tratrastosowanie stosowanie preparatu preparatu jestjest przeciwwskazane. jest przeciwwskazane. Ryzyko Ryzyko przedawkowania przedawkowania paracetamolu paracetamolu jest większe jest większe u pacjentów u pacjentów z chorobą z chorobą wątroby wątroby niespowodowaną niespowodowaną marskością marskością poalkoholową. poalkoholową. U pacjentów U pacjentów z umiarkowanymi z umiarkowanymi zaburzeniami zaburzeniami czynności czynności wątroby wątroby można można rozważyć rozważyć ostrożne ostrożne stosowanie, stosowanie, pod warunkiem pod warunkiem wydłużenia wydłużenia odstępów odstępów pomiędzy pomiędzy madolem madolem wyłącznie, wyłącznie, gdy gdy tojest bezwzględnie to bezwzględnie konieczne. konieczne. Drgawki Drgawki występowały występowały u pacjentów u pacjentów otrzymujących otrzymujących tramadol tramadol w zalecanych w zalecanych dawkach. dawkach. Ryzyko Ryzyko może może się zwiększyć się zwiększyć w przypadku w przypadku przyjmowania przyjmowania dawekdawek tramadolu tramadolu większych większych niż zalecane. niż zalecane. Nie należy Nie należy stosować stosować z opioidami z opioidami o działaniu o działaniu agonistyczno-antagonistycznym agonistyczno-antagonistycznym (nalbu (nalbu na, na, poszczególnymi poszczególnymi dawkami. dawkami. Tramadolu Tramadolu nie należy nie należy stosować stosować w leczeniu w leczeniu uzależnienia uzależnienia odostrożnością opioidów. odostrożnością opioidów. Mimo Mimo że tramadol że uzależnionych tramadol jest agonistą jest agonistą receptorów receptorów nie znosi nie znosi onstanami objawów on objawów odstawiennych. odstawiennych. U pacjentów U pacjentów ze zwiększonym ze zwiększonym ryzykiem ryzykiem wystąpienia wystąpienia drgawek drgawek lub przyjmujących lub przyjmujących równocześnie równocześnie innez ośrodkowymi leki inneobniżające leki lub obniżające próg drgawkowy, próg drgawkowy, buprenor buprenor na, pentazocyna). na, pentazocyna). Poltram Poltram Combo Combo powinien powinien być stosowany być stosowany ze szczególną ze szczególną u pacjentów: u pacjentów: uzależnionych od opioidów, od opioidów, poopioidowych, urazach poopioidowych, urazach głowy, głowy, ze stanami ze drgawkowymi, drgawkowymi, z zaburzeniami z zaburzeniami dróg żółciowych, dróg żółciowych, we wstrząsie, we wstrząsie, z zaburzeniami z zaburzeniami świadomości świadomości o niewyjaśnionej o niewyjaśnionej etiologii, etiologii, z ośrodkowymi obwodowymi lub obwodowymi zabu-zabuszczególnie szczególnie z grupy z grupy selektywnych inhibitorów inhibitorów wychwytu wychwytu zwrotnego zwrotnego serotoniny, serotoniny, trójpierścieniowe trójpierścieniowe lekimoże przeciwdepresyjne, lekimieć przeciwdepresyjne, neuroleptyki, neuroleptyki, ośrodkowo i miejscowo i miejscowo działające działające leki tramadol przeciwbólowe lekimoże przeciwbólowe opisywano opisywano występowanie występowanie drgawek. drgawek. Pacjenci Pacjenci z wyrównaną z wyrównaną padaczką padaczką oraz osoby oraz osoby podatne podatne występowanie na występowanie drgawek drgawek mogą mogą być leczone być leczone tratrarzeniami rzeniami oddechowymi, oddechowymi, zeselektywnych zwiększonym ze zwiększonym ciśnieniem ciśnieniem wewnątrzczaszkowym. wewnątrzczaszkowym. Przedawkowanie Przedawkowanie może mieć toksyczne toksyczne działanie działanie na wątrobę. na ośrodkowo wątrobę. W dawkach W dawkach terapeutycznych terapeutycznych tramadol może powodować powodować objawy objawy odstawienne. odstawienne. Rzadko Rzadko obserwowano obserwowano uzależnienie uzależnienie lub nadużywanie. lub nadużywanie. Po nagłym Ponanagłym odstawieniu odstawieniu mogą mogą wystąpić wystąpić objawy objawy podobne podobne madolem madolem wyłącznie, wyłącznie, gdyodstawieniu jest gdyodstawieniu tojest bezwzględnie toopioidów. bezwzględnie konieczne. konieczne. Drgawki Drgawki występowały występowały u pacjentów u pacjentów otrzymujących otrzymujących tramadol tramadol w zalecanych w zalecanych dawkach. dawkach. Ryzyko Ryzyko może może się zwiększyć się zwiększyć w przypadku w przypadku przyjmowania przyjmowania dawek dawek tramadolu tramadolu niż zalecane. niż zalecane. Nie należy NieW pojedynczej należy stosować stosować z opioidami z opioidami o działaniu o działaniu agonistyczno-antagonistycznym agonistyczno-antagonistycznym (nalbu (nalbu na, na, do obserwowanych do obserwowanych po po opioidów. Zgodnie Zgodnie z doświadczeniem z doświadczeniem klinicznym klinicznym uważa uważa się, żesię, objawów że objawów odstawienia odstawienia można można uniknąć uniknąć poprzez poprzez stopniowe stopniowe zmniejszenie zmniejszenie dawki dawki podczas podczas odstawiania odstawiania leku, szczególnie leku, szczególnie powiększych długotrwałym powiększych długotrwałym okresie okresie leczenia. leczenia. W pojedynczej pracy pracy opisano, opisano, że zastosowanie że zastosowanie tramadolu tramadolu podczas podczas znieczulenia znieczulenia buprenor buprenor na, uranem pentazocyna). na, uranem pentazocyna). Poltram Poltram Combo Combo powinien powinien być stosowany byćśródoperacyjne. stosowany ze szczególną ze szczególną ostrożnością ostrożnością u pacjentów: u pacjentów: uzależnionych uzależnionych od opioidów, od opioidów, po urazach po urazach głowy, głowy, ze podczas stanami ze podczas stanami drgawkowymi, drgawkowymi, z zaburzeniami z zaburzeniami dróg żółciowych, dróg Najczęstszymi żółciowych, we wstrząsie, wedziałaniami wstrząsie, z zaburzeniami z zaburzeniami świadomości świadomości o niewyjaśnionej o niewyjaśnionej etiologii, etiologii, z ośrodkowymi z ośrodkowymi lub obwodowymi lub obwodowymi zabuzabuogólnego ogólnego en en i podtlenkiem i podtlenkiem azotu azotu nasiliło nasiliło wspomnienia wspomnienia śródoperacyjne. Do czasu Do czasu wyjaśnienia wyjaśnienia powyższego powyższego działania działania należy należy unikać unikać stosowania stosowania tramadolu tramadolu płytkiej płytkiej narkozy. narkozy. Działania Działania niepożądane: niepożądane: Najczęstszymi działaniami niepożądanymi, niepożądanymi, zgłaszanymi zgłaszanymi u > 10% u > pacjentów 10% pacjentów podczas podczas badańbadań klinicznych klinicznych były: nudnobyły: nudnorzeniami rzeniami oddechowymi, oddechowymi, ze zwiększonym ze zwiększonym ciśnieniem ciśnieniem wewnątrzczaszkowym. wewnątrzczaszkowym. Przedawkowanie Przedawkowanie może może mieć mieć toksyczne toksyczne działanie działanie na wątrobę. nai klasy wątrobę. W dawkach W dawkach terapeutycznych terapeutycznych tramadol tramadol może może powodować powodować objawy objawy odstawienne. odstawienne. Rzadko Rzadko obserwowano obserwowano uzależnienie uzależnienie lubeuforia), nadużywanie. lub nadużywanie. Po nagłym Po nagłym odstawieniu odstawieniu mogą mogą wystąpić wystąpić objawy objawy podobne podobne ści, zawroty ści, zawroty głowy głowy i senność. i senność. Poniżej Poniżej wymienione wymienione działania działania niepożądane niepożądane zostały zostały przedstawione przedstawione zgodnie zgodnie z częstością z częstością występowania występowania i klasy kacją kacją układów układów i narządów. i narządów. Zaburzenia Zaburzenia psychiczne: psychiczne: często: często: splątanie, splątanie, zmienność zmienność nastrojów nastrojów (lęk, nerwowość, (lęk, nerwowość, euforia), zaburzenia zaburzenia snu; niezbyt snu; niezbyt często: często: depresja, depresja, omamy, omamy, koszmary koszmary senne, senne, do obserwowanych do obserwowanych po odstawieniu po odstawieniu opioidów. opioidów. Zgodnie Zgodnie z doświadczeniem z doświadczeniem klinicznym uważa się, produktu żesię, objawów że objawów odstawienia odstawienia uniknąć uniknąć poprzez poprzez stopniowe stopniowe zmniejszenie zmniejszenie dawkiczęsto: dawki podczas podczas odstawiania odstawiania leku, szczególnie leku, szczególnie pobóldługotrwałym podrżenie; długotrwałym okresie okresie leczenia. leczenia. W pojedynczej W pojedynczej pracy pracy opisano, opisano, że zastosowanie żeszum zastosowanie tramadolu tramadolu podczas podczas znieczulenia znieczulenia niepamięć; niepamięć; rzadko: rzadko: uzależnienie; uzależnienie; bardzo bardzo rzadko: rzadko: nadużywanie nadużywanie (w obserwacji (w obserwacji poklinicznym wprowadzeniu pouważa wprowadzeniu produktu leczniczego leczniczego do można obrotu). do można obrotu). Zaburzenia Zaburzenia układu układu nerwowego: nerwowego: bardzobardzo często: zawroty zawroty głowy, głowy, senność; senność; często: często: ból głowy, głowy, drżenie; niezbyt niezbyt często: często: mimowolne mimowolne skurcze skurcze mięśni, mięśni, parestezje, parestezje, szum w uszach; w uszach; rzadko: rzadko: ataksja, ataksja, drgawki. drgawki. ogólnego ogólnego en uranem en uranem i podtlenkiem i podtlenkiem azotu azotu nasiliło nasiliło wspomnienia wspomnienia śródoperacyjne. Do czasu Do czasu wyjaśnienia powyższego powyższego działania działania należy należy unikać unikać stosowania stosowania tramadolu tramadolu podczas podczas płytkiej płytkiej narkozy. narkozy. Działania Działania niepożądane: niepożądane: Najczęstszymi Najczęstszymi działaniami działaniami niepożądanymi, niepożądanymi, zgłaszanymi zgłaszanymi u > 10% u > pacjentów 10%duszność. pacjentów podczas podczas badań badań klinicznych klinicznych były: nudnobyły: często: nudnoZaburzenia Zaburzenia oka: rzadko: oka: rzadko: niewyraźne niewyraźne widzenie. widzenie. Zaburzenia Zaburzenia serca:śródoperacyjne. serca: niezbyt niezbyt często: często: kołatania kołatania serca,wyjaśnienia serca, tachykardia, tachykardia, zaburzenia zaburzenia rytmu rytmu serca. serca. Zaburzenia Zaburzenia naczyniowe: naczyniowe: niezbyt niezbyt często: często: nadciśnienie nadciśnienie tętnicze. tętnicze. Zaburzenia Zaburzenia układu układu oddechowego, oddechowego, klatki klatki piersiowej piersiowej i śródpiersia: i śródpiersia: niezbyt niezbyt często: często: duszność. Zaburzenia Zaburzenia żołądka żołądka i jelit: i jelit: Bardzo Bardzo często: ści, zawroty ści, zawroty głowy głowy i senność. i senność. Poniżej Poniżej wymienione wymienione działania działania niepożądane niepożądane zostały zostały przedstawione przedstawione zgodnie zgodnie z częstością z częstością występowania występowania i klasy i klasy kacją kacją układów układów i narządów. i narządów. Zaburzenia Zaburzenia psychiczne: psychiczne: często: często: splątanie, splątanie, zmienność zmienność nastrojów nastrojów (lęk, nerwowość, (lęk, nerwowość, euforia), euforia), zaburzenia zaburzenia snu; niezbyt snu; niezbyt często: często: depresja, depresja, omamy, omamy, koszmary koszmary senne, senne, nudności; nudności; często: często: wymioty, wymioty, zaparcie, zaparcie, suchość suchość w jamie w jamie ustnej,ustnej, biegunka, biegunka, ból brzucha, ból brzucha, niestrawność, niestrawność, wzdęcia; wzdęcia; niezbyt niezbyt często: często: dysfagia, dysfagia, czarneczarne stolce.stolce. Zaburzenia Zaburzenia wątroby wątroby i drógi dróg żółciowych: żółciowych: niezbyt niezbyt często: często: podwyższenie podwyższenie aktywności aktywności aminotransferaz. aminotransferaz. Zaburzenia Zaburzenia skóryskóry i tkanki i tkanki podskórnej: podskórnej: nadmierna nadmierna potliwość, potliwość, świąd;świąd; niezbyt niezbyt niepamięć; niepamięć; rzadko: rzadko: uzależnienie; uzależnienie; bardzo bardzo rzadko: rzadko: nadużywanie nadużywanie (w obserwacji (w obserwacji pomoczowych: wprowadzeniu po wprowadzeniu produktu produktu leczniczego leczniczego do obrotu). do obrotu). Zaburzenia Zaburzenia układu układu nerwowego: nerwowego: bardzo bardzo często: często: zawroty zawroty głowy, głowy, senność; senność; często: często: ból i stany głowy, ból głowy, drżenie; drżenie; niezbyt niezbyt często: często: mimowolne mimowolne skurcze skurcze mięśni, mięśni, parestezje, parestezje, szum szum w uszach; w uszach; rzadko: rzadko: drgawki. drgawki. często: często: reakcje reakcje skórne skórne (np. wysypka, (np. wysypka, pokrzywka). pokrzywka). Zaburzenia Zaburzenia nerek nerek i drógi dróg moczowych: niezbyt niezbyt często: często: albuminuria, albuminuria, zaburzenia zaburzenia mikcji mikcji (zaburzenia (zaburzenia w oddawaniu w oddawaniu moczu moczu i zatrzymanie i zatrzymanie moczu). moczu). Zaburzenia Zaburzenia ogólne ogólne i stany w miejscu w miejscu podania: podania: niezbyt często: dreszcze, dreszcze, uderzenia uderzenia gorąca, gorąca, ból w klatce ból w klatce piersiowej. piersiowej. Mimo, Mimo, iżataksja, w czasie iżataksja, w czasie badań badań Zaburzenia Zaburzenia oka: rzadko: oka: rzadko: niewyraźne niewyraźne widzenie. widzenie. Zaburzenia Zaburzenia serca: serca: niezbyt niezbyt często: często: kołatania kołatania serca, serca, tachykardia, tachykardia, zaburzenia zaburzenia rytmu rytmu serca.serca. Zaburzenia Zaburzenia naczyniowe: naczyniowe: niezbyt często: często: nadciśnienie nadciśnienie tętnicze. tętnicze. Zaburzenia Zaburzenia układu układu oddechowego, oddechowego, klatki klatki piersiowej piersiowej i śródpiersia: i śródpiersia: niezbyt niezbyt często: często: duszność. duszność. Zaburzenia Zaburzenia i jelit: opisuje i jelit: Bardzo Bardzo często: często: klinicznych klinicznych nie obserwowano nie obserwowano niżej wymienionych niżej wymienionych działań działań niepożądanych, niepożądanych, związanych związanych ze stosowaniem ze stosowaniem tramadolu tramadolu lub paracetamolu, lub paracetamolu, nie można nie można jednak jednak wykluczyć wykluczyć ichniezbyt wystąpienia. ich wystąpienia. Tramadol: Tramadol: Niedociśnienie Niedociśnienie ortostatyczne, ortostatyczne, bradykardia, bradykardia, zapaść. zapaść. Doświadczenie Doświadczenie po wprowadzeniu po wprowadzeniu produktu produktu leczniczego leczniczego dożołądka obrotu dożołądka obrotu opisuje rzadkie rzadkie przyprzynudności; często: często: wymioty, wymioty, zaparcie, zaparcie, suchość suchość w jamie w jamie ustnej, ustnej, biegunka, biegunka, ból brzucha, ból brzucha, niestrawność, niestrawność, wzdęcia; wzdęcia; niezbyt niezbyt często: dysfagia, dysfagia, czarneczarne stolce. stolce. Zaburzenia Zaburzenia wątroby wątroby i dróg i dróg żółciowych: żółciowych: niezbyt niezbyt często: często: podwyższenie podwyższenie aktywności aktywności aminotransferaz. aminotransferaz. Zaburzenia Zaburzenia skóry skóry i tkanki i tkanki podskórnej: podskórnej: często: często: nadmierna nadmierna potliwość, potliwość, świąd; świąd; niezbyt niezbyt padki nudności; padki zmian zmian działania działania warfaryny, warfaryny, w tym w tym wydłużenie wydłużenie czasu czasu protrombinowego. protrombinowego. Rzadko: Rzadko: reakcje reakcje nadwrażliwości nadwrażliwości ze strony zeczęsto: strony układu układu oddechowego oddechowego (na przykład (na przykład duszność, duszność, skurcz skurcz oskrzeli, oskrzeli, świszczący świszczący oddech, oddech, obrzęk obrzęk naczynioruchowy) naczynioruchowy) oraz ana oraz laksja. analaksja. Rzadko: Rzadko: zmiany zmiany apetytu, apetytu, osłabienia osłabienia narządu narządu ruchu ruchu oraz zahamowanie oraz zahamowanie oddychania. oddychania. często: często: reakcje reakcje skórne skórne (np. wysypka, (np. wysypka, pokrzywka). pokrzywka). Zaburzenia Zaburzenia nerek nerek i dróg i dróg moczowych: moczowych: niezbyt niezbyt często: często: albuminuria, albuminuria, zaburzenia zaburzenia mikcji mikcji (zaburzenia (zaburzenia w oddawaniu w oddawaniu moczu moczu i zatrzymanie i zatrzymanie moczu). moczu). Zaburzenia Zaburzenia ogólne ogólne i stany i stany w miejscu w miejscu podania: podania: niezbyt niezbyt często: często: dreszcze, dreszcze, uderzenia uderzenia gorąca, gorąca, ból w klatce ból w klatce piersiowej. piersiowej. Mimo, Mimo, iż w czasie iż w czasie badań MogąMogą wystąpić wystąpić zaburzenia zaburzenia psychiczne psychiczne różniące różniące się międzyosobniczo, się międzyosobniczo, co doco nasilenia do nasilenia i rodzaju. i rodzaju. MogąMogą to byćtozmiany być zmiany nastroju nastroju (zwykle (zwykle euforia, euforia, sporadycznie sporadycznie dysforia), dysforia), zmiany zmiany aktywności aktywności (zwykle (zwykle zmniejszenie, zmniejszenie, sporadycznie sporadycznie zwiększenie) zwiększenie) oraz zmiany oraz zmiany zdolności zdolności do percepcji do percepcji poznawczej poznawczej i zmysłowej i zmysłowej (np. zachowania (np. zachowania decyzyjne, decyzyjne, zabu-badań zabuklinicznych nie obserwowano nie obserwowano niżej wymienionych niżej wymienionych działań działań niepożądanych, niepożądanych, związanych związanych zezwiązku stosowaniem ze stosowaniem tramadolu tramadolu lub paracetamolu, lub paracetamolu, nie można nie można jednak jednak wykluczyć wykluczyć ich wystąpienia. ichobserwowanych wystąpienia. Tramadol: Tramadol: ortostatyczne, ortostatyczne, bradykardia, bradykardia, zapaść. zapaść. Doświadczenie Doświadczenie po wprowadzeniu po wprowadzeniu produktu produktu leczniczego leczniczego do obrotu do obrotu opisuje rzadkie rzadkie przyprzyrzeniaklinicznych rzenia postrzegania). postrzegania). Zgłaszano Zgłaszano przypadki przypadki pogorszenia pogorszenia astmy, astmy, jednak jednak nie ustalono nie ustalono związku przyczynowego. przyczynowego. Po nagłym Po nagłym odstawieniu odstawieniu mogą mogą wystąpić wystąpić objawy objawy podobne podobne do do obserwowanych poNiedociśnienie odstawieniu poNiedociśnienie odstawieniu opioidów: opioidów: pobudzenie, pobudzenie, niepokój, niepokój, nerwowość, nerwowość, bezsenność, bezsenność, hiperkineza, hiperkineza, drżenia drżenia oraz zaburzenia oraz zaburzenia żołądka żołądka i jelit.opisuje i jelit. Inne działania Inne działania padki niepożądane, padki zmianzmian działania warfaryny, warfaryny, w tym w tym wydłużenie wydłużenie czasuczasu protrombinowego. protrombinowego. Rzadko: Rzadko: reakcje reakcje ze strony ze strony układu układu oddechowego oddechowego (nadzwonienie przykład (nadzwonienie przykład duszność, duszność, skurcz oskrzeli, oskrzeli, oddech, oddech, obrzęk obrzęk naczynioruchowy) naczynioruchowy) oraz ana orazDziałania laksja. anaDziałania laksja. Rzadko: Rzadko: zmiany zmiany apetytu, apetytu, osłabienia osłabienia ruchu ruchu oraz zahamowanie oraz zahamowanie oddychania. oddychania. niepożądane, któredziałania które w rzadkich w rzadkich przypadkach przypadkach występowały występowały po nagłym po nagłym odstawieniu odstawieniu tramadolu, tramadolu, to:nadwrażliwości napady to:nadwrażliwości napady paniki,paniki, silny niepokój, silny niepokój, omamy, omamy, parestezje, parestezje, w uszach w uszach i inneskurcz i inne objawy objawy zeświszczący strony zeświszczący strony ośrodkowego ośrodkowego układu układu nerwowego. nerwowego. Paracetamol: Paracetamol: niepożądane niepożądane występują występują rzadko, rzadko, alenarządu mogą alenarządu mogą wystąpić wystąpić reakcje reakcje nadwrażliwości, nadwrażliwości, w tymw tym Mogąwysypka Mogą wystąpić wystąpić zaburzenia zaburzenia psychiczne psychiczne różniące różniące się międzyosobniczo, się międzyosobniczo, co dokrwi, co nasilenia dokrwi, nasilenia i rodzaju. i rodzaju. MogąMogą to być tozmiany być zmiany nastroju nastroju (zwykle (zwykle euforia, euforia, sporadycznie sporadycznie dysforia), dysforia), aktywności aktywności (zwykle (zwykle zmniejszenie, zmniejszenie, sporadycznie sporadycznie zwiększenie) zwiększenie) oraz zmiany oraz zmiany zdolności zdolności do percepcji do percepcji poznawczej poznawczej i zmysłowej i zmysłowej (np. zachowania (np. zachowania decyzyjne, decyzyjne, zabuzabuwysypka skórna. skórna. Istnieją Istnieją doniesienia doniesienia o występowaniu o występowaniu zaburzeń zaburzeń morfologii morfologii w tym w tym trombocytopenii trombocytopenii i agranulocytozy, i agranulocytozy, które które niekoniecznie niekoniecznie mogły mogły mieć mieć związek związek zezmiany stosowaniem zezmiany stosowaniem paracetamolu. paracetamolu. W kilku W kilku doniesieniach doniesieniach sugerowano sugerowano możliwość możliwość wystąpienia wystąpienia hipoprotrombinemii hipoprotrombinemii podczas podczas jednoczesnego jednoczesnego stosowania stosowania z lekami z lekami z grupy z grupy rzenia rzenia postrzegania). postrzegania). Zgłaszano Zgłaszano przypadki przypadki pogorszenia pogorszenia astmy, astmy, jednak jednak nie ustalono nie ustalono związku związku przyczynowego. przyczynowego. Po nagłym Po nagłym odstawieniu odstawieniu mogą mogą wystąpić wystąpić objawy objawy podobne podobne do obserwowanych do obserwowanych po odstawieniu po odstawieniu opioidów: opioidów: pobudzenie, pobudzenie, niepokój, niepokój, nerwowość, nerwowość, bezsenność, bezsenność, hiperkineza, hiperkineza, drżenia drżenia oraz zaburzenia oraz zaburzenia żołądka żołądka i jelit. i jelit. Inne działania Inne działania warfaryny. warfaryny. W innych W innych badaniach badaniach nie wykazano nie wykazano zmianzmian czasuczasu protrombinowego. protrombinowego. Podmiot Podmiot odpowiedzialny: odpowiedzialny: ZF Polpharma ZF Polpharma S. A. S. Pozwolenie A. Pozwolenie na dopuszczenie na dopuszczenie do obrotu do obrotu nr 17791 nr 17791 wydane wydane przez przez MZ. Dodatkowych MZ. Dodatkowych informacji informacji o lekuo leku udziela: udziela: Polpharma Polpharma Biuro Biuro Handlowe Handlowe Sp. z o.o., Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka ul. Bobrowiecka 6, 00-728 6, 00-728 Warszawa, Warszawa, tel. +48 tel. +48 22 364 22 364 niepożądane, niepożądane, które w rzadkich przypadkach występowały występowały po po nagłym odstawieniu odstawieniu tramadolu, tramadolu, to: napady to: napady paniki,paniki, silny niepokój, silny niepokój, omamy, omamy, parestezje, parestezje, dzwonienie dzwonienie w uszach w uszach i inne i inne objawy objawy ze strony ze strony ośrodkowego ośrodkowego układuukładu nerwowego. nerwowego. Paracetamol: Paracetamol: Działania Działania niepożądane niepożądane występują występują rzadko, rzadko, ale mogą ale mogą wystąpić wystąpić reakcje reakcje nadwrażliwości, nadwrażliwości, w tymw tym 61 00;61 fax. 00;+48 fax. +48 22które 364 22w rzadkich 61 364 02.61 www.polpharma.pl. 02.przypadkach www.polpharma.pl. Lek wydawany Leknagłym wydawany na podstawie na podstawie recepty. recepty. wysypka wysypka skórna. skórna. Istnieją Istnieją doniesienia doniesienia o występowaniu o występowaniu zaburzeń zaburzeń morfologii morfologii krwi, krwi, w tymw tym trombocytopenii trombocytopenii i agranulocytozy, i agranulocytozy, które które niekoniecznie niekoniecznie mogłymogły mieć mieć związek związek ze stosowaniem ze stosowaniem paracetamolu. paracetamolu. W kilku W kilku doniesieniach doniesieniach sugerowano sugerowano możliwość możliwość wystąpienia wystąpienia hipoprotrombinemii hipoprotrombinemii podczas podczas jednoczesnego jednoczesnego stosowania stosowania z lekami z lekami z grupy z grupy warfaryny. warfaryny. W innych W innych badaniach badaniach nie wykazano nie wykazano zmianzmian czasuczasu protrombinowego. protrombinowego. Podmiot Podmiot odpowiedzialny: odpowiedzialny: ZF Polpharma ZF Polpharma S. A. S. Pozwolenie A. Pozwolenie na dopuszczenie na dopuszczenie do obrotu do obrotu nr 17791 nr 17791 wydane wydane przez przez MZ. Dodatkowych MZ. Dodatkowych informacji informacji o lekuo leku udziela: udziela: Polpharma Polpharma Biuro Biuro Handlowe Handlowe Sp. z o.o., Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka ul. Bobrowiecka 6, 00-728 6, 00-728 Warszawa, Warszawa, tel. +48 tel. +48 22 364 22 364 61 00;61fax. 00;+48 fax. +48 22 364 2261 364 02.61www.polpharma.pl. 02. www.polpharma.pl. Lek wydawany Lek wydawany na podstawie na podstawie recepty. recepty. P-COM/016/03-2011 P-COM/016/03-2011 zapytaj zapytajPrzedstawiciela PrzedstawicielaAptecznego Aptecznegoooofertę ofertęna naPoltram PoltramCombo Combo zapytaj zapytajPrzedstawiciela PrzedstawicielaAptecznego Aptecznegoooofertę ofertęna naPoltram PoltramCombo Combo REKLAMA Nr 7-8(45) lipiec/sierpień 2011 12 23 Aktualności 5 Informacje 10 Ciekawostki/Gadżety apteki P olacy wybierający się w egzotyczną podróż nie stosują profilaktyki zdrowotnej – tylko 25,3 proc. korzysta z porad lekarza medycyny podróży. 14 Sonda: Kobry, skorpiony i larwy w łydce Na czym polega opieka farmaceutyczna ukierunkowana na turystów i podróżników. Dawka błonnika zalecana przez Światową Organizację Zdrowia wynosi 25-40 g na dobę. W Polsce jego spożycie wynosi zaledwie 15 g na dobę. 23 Jak latem dbać o oczy W wakacje w większym stopniu jesteśmy narażeni na działanie szkodliwego promieniowania słonecznego. 26 Wakacje bez stresu Co robić, gdy letnią sielankę zakłócają irytujące wydarzenia dnia codziennego? Prawo 16Recepta z zagranicy Oznaczenia, na które szczególną uwagę podczas kontroli zwracają kontrolerzy NFZ. 28 Stres okiełznany Zła pogoda, awaria terminala, nerwowy pacjent – jak zachować spokój i profesjonalny dystans, gdy wszystko wokół zdaje się być przeciwko nam? 18Ustawa refundacyjna – zmiany dla aptek W czerwcu br. w Dzienniku Ustaw opublikowana została Ustawa o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych. pieka O farmaceutyczna 20 Błonnik w profilaktyce zaparć 12 Raport: Turysta pod opieką apteki Spis treści Prowadzenie apteki 30 S ztuka przywództwa Jak z kierownika przeistoczyć się w silnego lidera. Farmacja Praktyczna® Redaktor merytoryczna: Barbara Misiewicz-Jagielak Redaguje zespół: Dominika Bandurska, Lilianna Bartowska-Lewicka, Michał Borysiuk, Anna Cielemęcka, Justyna Grudniak, Monika Jasłowska, Magdalena Kochańska, Marcin Lewandowski, Barbara Misiewicz-Jagielak, Joanna Ordańska, Robert Pawlikowski, Bożenna Płatos, Anna Robak, Marzena Sacharczuk, Patryk Starak, Wiktor Zajchowski, Dagmara Ziółkowska. 33 Nauka 33Ocena biorównoważności odtwórczego preparatu torasemidu – Toramide firmy Polpharma 35Infekcje układu moczowego u dzieci latem Życie jest piękne 38 Konkurs: Metamorfozy z Pirolam Szampon 40 Zielnik apteczny: Rumianek Olejek rumiankowy stosuje się w lecznictwie już od 500 lat! 42 Smakowity błonnik Wypróbuj przepisy na pyszne potrawy bogate w błonnik. 44 Słońce na zdrowie Poznaj zasady bezpiecznego opalania. 46 Europejski biwak Nieplanowany urlop? Wiemy, jak go spędzić! 48 Recenzje książek, filmów i płyt 50 Krzyżówka Na zlecenie: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa Wydawca: Valkea Media S.A., ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa Redaktor naczelny: Łukasz Kuźmiński Dyrektor projektu: Tomasz Opiela Projekt graficzny: Wojciech Jastrzębski zdjęcia: shutterstock www.farmacjapraktyczna.pl 3 Edytorial Szanowni Państwo! mgr farm. Barbara Misiewicz-Jagielak Redaktor Merytoryczna „Farmacji Praktycznej” Coraz więcej podróżujemy. Jak wynika z szacunków Światowej Organizacji Turystycznej, w ciągu ostatniej dekady podwoiła się liczba wyjazdów międzynarodowych. Niestety, nasza ciekawość świata nie idzie w parze z troską o własne zdrowie. Zdecydowana większość Polaków planujących wyprawę w tropiki nie stosuje profilaktyki zdrowotnej, a zaledwie 25 proc. korzysta przed wyjazdem z porad lekarza medycyny podróży! Nie dziwi więc fakt, że spora część turystów, obok cudownych wspomnień i pięknych zdjęć, przywozi z urlopów niechciane „pamiątki”, w postaci przykrych i niekiedy poważnych problemów zdrowotnych. Roztropny turysta wie jednak, że przed wyjazdem, szczególnie w egzotyczne zakątki świata, warto odwiedzić aptekę, gdzie można liczyć na profesjonalną poradę i zabezpieczyć się przed ewentualnymi dolegliwościami, na które jesteśmy narażeni w podróży. Na czym polega specyfika opieki farmaceutycznej świadczonej w szczycie sezonu turystycznego, dowiedzą się Państwo z lektury naszego wakacyjnego RAPORTU i SONDY. W lipcowo-sierpniowym wydaniu „Farmacji Praktycznej” sporo miejsca poświęcamy również zagadnieniu stresu. Zdawałoby się, że wakacje, które naturalnie kojarzą się nam z beztroską i samymi przyjemnościami, są wolne od nerwowych sytuacji. W rzeczywistości jednak nie każdy może pozwolić sobie na urlop, jeszcze mniej na urlop bezstresowy. Latem pogoda, jaka by nie była, jest najczęstszym powodem do narzekań. W pracy z kolei sezon urlopowy oznacza często dodatkowe obowiązki, co może być kolejnym źródłem frustracji. Nie wolno jednak zapominać, że mimo wszystko lato sprzyja walce ze stresem. Jak mu podołać, dowiedzą się Państwo z publikacji w dziale OPIEKA FARMACEUTYCZNA i z kolejnej odsłony cyklu PSYCHOLOGIA. Z kolei szefów aptek z pewnością zainteresuje rozprawka o sztuce przywództwa, z której dowiedzą się, jak z kierownika przeistoczyć się w sprawnego i silnego lidera zespołu. Zachęcamy również do odwiedzania naszej strony internetowej www.farmacjapraktyczna.pl. Znajdą tam Państwo wiele ciekawych publikacji na temat wypoczynku, kultury, stylu życia oraz szereg konkursów z nagrodami! Serdecznie zapraszamy do lektury! 4 Farmacja Praktyczna 7-8 / 2011 Informacje II Ogólnopolska Konferencja „Prowadzenie Opieki Farmaceutycznej” W dniach 26-27 maja br. Ogólnopolska Sekcja Opieki Farmaceutycznej zorganizowała drugą już Ogólnopolską Konferencję „Prowadzenie opieki farmaceutycznej”. Jej ideą było przygotowanie farmaceutów do praktycznej realizacji opieki farmaceutycznej, której wdrożenie może w przyszłości przyczynić się do poprawy zdrowia społeczeństwa, lepszego wykorzystania zasobów finansowych systemu zdrowotnego oraz podniesienia prestiżu zawodu farmaceuty w Polsce. W tym roku po raz pierwszy, obok sesji plenarnej oraz warsztatów szkoleniowych, uczestników zaproszono do przedstawienia wyników swoich prac w formie plakatów lub wystąpień ustnych. Ogółem zgłoszono 12 prac. Wkrótce, zarówno abstrakty, jak i pełne prace, będą dostępne na stronie internetowej konferencji: www.opiekafarmaceutyczna.com.pl. Po raz pierwszy do udziału w Konferencji zaproszono również przedstawiciela lekarzy – prof. Przemysława Kardasa, kierownika Zakładu Medycyny Rodzinnej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, który przedstawił informacje dotyczące zjawiska niestosowania się do zaleceń terapeutycznych oraz zaprosił farmaceutów do udziału w międzynarodowym projekcie badającym ten problem (szczegóły: www.zmr.lodz.pl). Uczestnicy konferencji mieli możliwość udziału w jednym z trzech warsztatów szkoleniowych:„Opieka farmaceutyczna dla pacjentów z cukrzycą”, „Opieka farmaceutyczna w astmie i POChP” oraz „Bezpieczeństwo stosowania leków oraz informacja o lekach OTC”. Każdy z warsztatów prowadzony był przez zespół z innego ośrodka akademickiego w Polsce, wykładowcami byli pracownicy wydziałów farmaceutycznych: Akademii Medycznej we Wrocławiu, Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego oraz Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Konferencja odbyła się w przepięknych plenerach jury krakowsko-częstochowskiej, a jej uczestnicy mieli okazję nie tylko posłuchać, co dzieje się w obszarach związanych z opieką farmaceutyczną, ale również odpocząć i pobawić się podczas wieczornego spotkania przy grillu. Kolejna Konferencja planowana jest w 2013 r., w międzyczasie farmaceuci z aptek ogólnodostępnych mogą włączyć się w prace Ogólnopolskiej Sekcji Opieki Farmaceutycznej i uczestniczyć w posiedzeniach naukowo-szkoleniowych odbywających się w różnych miastach w Polsce. Informacje o działalności sekcji na stronach www.ptfarm.pl, w zakładce sekcje ogólnopolskie. źródło: Ptfarm.pl 40 proc. recept na leki refundowane w Portugalii fałszywych? W Portugalii aż 40 proc. recept na refundowane z budżetu leki mogło zostać w 2010 r. sfałszowanych – informują tamtejsze media, które przytacza serwis Rynekaptek.pl. Według ustaleń telewizji RTP, ubiegłoroczne wyłudzenia na podstawie recept oznaczają dla budżetu straty co najmniej 1,2 mln euro. W opinii portugalskich mediów, wykryte fałszerstwa to wierzchołek góry lodowej, a straty dla budżetu w związku z ubiegłoroczną refundacją leków i „niejasnymi wydatkami w służbie zdrowia” mogą być zdecydowanie wyższe niż wspomniana kwota. Co lekarz miał na myśli? ko n ku r s! Zapraszamy wszystkich farmaceutów do wzięcia udziału w nowym konkursie „Co lekarz miał na myśli?”. Na stronie internetowej naszego magazynu umieściliśmy autentyczną, nieczytelnie wypełnioną receptę. Jeśli uda się Państwu rozszyfrować znajdujące się na niej nazwy leków, prosimy przesłać je mailem (najpóźniej do końca sierpnia 2011 r.) na adres naszej redakcji, za pośrednictwem naszej strony internetowej. Osoby, które prześlą do nas maila z prawidłowymi nazwami leków, mają szansę otrzymać nagrody ufundowane przez Polpharmę. Szczegóły zabawy na stronie: www.farmacjapraktyczna.pl źródło: Rynekaptek.pl www.farmacjapraktyczna.pl 5 Informacje Dekada pełna sukcesów Naukowa Fundacja Polpharmy już od 10 lat pomaga ludziom nauki. Swoje programy kieruje do naukowców na różnym szczeblu kariery zawodowej. Co udało się zrobić w ciągu ostatniej dekady? Przytaczając słowa przewodniczącego Rady Naukowej Fundacji prof. Piotra Kuny, przede wszystkim dać szansę młodym, zdolnym ludziom, by byli następcami Marii Skłodowskiej-Curie i kiedyś dostali nagrodę Nobla. autor: Anna Cielemęcka Polpharma W We wtorek 19 kwietnia br. w Teatrze Stanisławowskim w Łazienkach Królewskich w Warszawie odbyła się uroczystość jubileuszu 10-lecia istnienia Naukowej Fundacji Polpharmy, wręczenia grantów laureatom IX edycji konkursu na finansowanie projektów badawczych i III edycji konkursu na stypendium naukowe dla doktorantów. Na uroczystość przybyli znakomici goście – wybitni lekarze, przedstawiciele władz uczelni medycznych, administracji państwowej oraz mediów. Część oficjalna rozpoczęła się od wystąpienia Jerzego Staraka, założyciela Fundacji i przewodniczącego Rady Nadzorczej Polpharmy. – Trudno uwierzyć, że to już 10 lat! Mam wrażenie, że zaledwie wczoraj spotkaliśmy się, aby dyskutować o wyborze najlepszej strategii działania dla realizacji celu, Misją założonej w 2001 r. Fundacji jest wspieranie nauk farmaceutycznych i medycznych poprzez finansowanie badań naukowych. Dzięki wsparciu finansowemu już ponad 50 zespołów naukowych prowadziło lub prowadzi innowacyjne badania 6 W uznaniu zasług dla rozwoju nauk farmaceutycznych, Fundacja otrzymała nagrodę specjalną Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego jaki sobie postawiliśmy. Tym celem było i jest wspieranie rozwoju polskiej medycyny i farmacji – powiedział Jerzy Starak, podsumowując działalność Naukowej Fundacji Polpharmy. Co dokładnie udało się osiągnąć w ciągu ostatnich 10 lat? Długo by wymieniać. Misją założonej w 2001 r. Fundacji jest wspieranie nauk farmaceutycznych i medycznych, poprzez finansowanie badań naukowych. Naukowa Fundacja Polpharmy jest jedyną tego typu polską organizacją wspierającą ludzi nauki na tak szeroką skalę. Od początku istnienia Fundacja przeznaczyła blisko 15 mln zł na granty i stypendia naukowe. Dzięki wsparciu finansowemu powstało kilkadziesiąt prac doktoranckich, a ponad 50 zespołów naukowych prowadziło lub prowadzi innowacyjne badania. Naukowa Fundacja Polpharmy nie tylko wspiera naukowców, ale także przyczynia się do upowszechniania prowadzonych przez nich badań. W 2011 r. została wydawcą czasopisma naukowego pt.: „Postępy Polskiej Medycyny i Farmacji”, w którym publikowane są prace przeglądowe i poglądowe powstałe w oparciu o projekty badawcze finansowane z jej środków. Materiały te dokumentują osiągnięcia nagrodzonych badaczy, poszerzają stan wiedzy w danej dziedzinie i co najważniejsze – są dostępne dla szerokiego grona czytelników. Nad wysokim poziomem merytorycznym prac czuwają m.in. recenzenci oraz Rada Naukowa Fundacji. Do zadań składającej się z ekspertów z różnych dziedzin medycyny i farmacji Rady należy ponadto wybór tematu konkursu, wstępna kwalifikacja nadesłanych prac, wybór recenzentów i ułożenie listy rankingowej nadesłanych projektów. Z okazji dziesięciolecia został wydany okolicznościowy album pt: „Najważniejsze odkrycia są ciągle przed nami”, który jest podziękowaniem Farmacja Praktyczna 7-8 / 2011 Informacje Moment wręczenia grantów laureatom IX edycji konkursu. Od lewej stoją: prof. Piotr Kuna, przewodniczący Rady Naukowej Fundacji, prof. Wojciech Młynarski, dr Bożenna A. Skalińska, wiceprezes zarządu Fundacji, Jerzy Starak, przewodniczący Rady Nadzorczej Polpharma SA, prof. Katarzyna Koziak, prof. Anna Jurewicz oraz prof. Piotr Rieske dla wszystkich, którzy przyczynili się do sukcesu Fundacji. Naukowa Fundacja Polpharmy prowadzi kilka programów skierowanych do naukowców w różnym wieku i na różnym szczeblu rozwoju kariery naukowej – od konkursu na najlepsze prace magisterskie, poprzez program stypendialny i na grantach kończąc. Najważniejszym programem realizowanym przez Fundację jest konkurs na finansowanie projektów badawczych. W IX edycjach konkursu wpłynęło ponad 350 projektów, z czego 55 otrzymało granty finansowe a ich wyniki zostały opublikowane w wiodących krajowych i międzynarodowych pismach medycznych. Obecnie trwa X edycja konkursu, którego tematem jest „Biotechnologia – nowatorskie metody otrzymywania i podawania leków oraz oceny ich skuteczności”. Lista laureatów zostanie ogłoszona w grudniu br. Przyglądając się projektom prowadzonym przez Naukową Fundację Polpharmy nie należy zapomnieć W 2011 r. Fundacja opublikowała zeszyty naukowe, zatytułowane „Postępy Polskiej Medycyny i Farmacji” o działaniach promujących przestrzeganie zaleceń terapeutycznych przez pacjentów (compliance). Fundacja, jako pierwsza instytucja w Polsce zainteresowała się programem compliance. W 2007 r. ogłosiła konkurs na projekt badawczy pt.: „Problem współpracy z pacjentem w leczeniu i profilaktyce chorób przewlekłych: występowanie, ocena, propozycje poprawy”, w którym wyłoniono dwoje laureatów. W 2010 r. wydała raport pt.: „Polskiego Pacjenta Portret Własny”, w którym przedstawiono postawy Polaków wobec zaleceń terapeutycznych lekarzy w terapii chorób przewlekłych. Potwierdzeniem sukcesów i wagi Naukowej Fundacji Polpharmy są zdobywane przez nią nagrody. Praktycznie od początku istnienia otrzymuje liczne wyróżnienia za działania na rzecz polskiej nauki. Jednym z najważniejszych jest nagroda specjalna Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego z 2010 r. za zasługi dla rozwoju nauk farmaceutycznych oraz tytuł Mecenasa Samorządu Aptekarskiego od Naczelnej Izby Aptekarskiej. W 2011 r. Fundacja została uhonorowana tytułem Niezawodnego Przyjaciela Ludzi Nauki: Medycyny i Farmacji, przyznanym przez Izbę Gospodarczą „Farmacja Polska” i „Gazetę Farmaceutyczną”. Wszystkie informacje i aktualności dotyczące Fundacji oraz organizowanych przez nią konkursów są dostępne na stronie www.polpharma.pl, w zakładce Fundacja. ■ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl 7 REKLAMA Informacje Niefrasobliwy jak Europejczyk Mieszkańcy Starego Kontynentu uwielbiają się leczyć. Gorzej, jeżeli chodzi o przestrzeganie zaleceń lekarzy. Połowa pacjentów w ogóle się z nimi nie liczy. W efekcie generuje to koszty: konieczność wykonywania dodatkowych badań, kolejne pobyty w szpitalach i przepisywanie nowych leków – informuje „Dziennik Gazeta Prawna”. Światowa Organizacja Zdrowia alarmuje: w krajach UE wydatki na same leki to trzeci największy składnik kosztów w systemie lecznictwa. Pod przewodnictwem Polaków rozpoczęły się właśnie prace nad stworzeniem europejskiej polityki na rzecz przestrzegania zaleceń lekarskich. Udział w nich bierze 16 krajów. Pomysłodawcą jest prof. Przemysław Kardas, kierownik Pierwszego Zakładu Medycyny Rodzinnej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. źródło: Dziennik Gazeta Prawna Leki na katar będą reglamentowane Rząd chce ograniczyć sprzedaż popularnych leków na katar – informują radio Tok.FM i portal Gazeta. pl. Projekt zmienionej ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii trafił do sejmowej komisji zdrowia. Chodzi o preparaty, które zawierają pseudoefedrynę. W Polsce można je kupić bez recepty i bez ograniczeń. Wykorzystują to Czesi, u których masowo produkuje się z niej narkotyk – metaamfetaminę. Odkąd w Czechach ograniczono sprzedaż pseudoefedryny, kurierzy masowo wykupują leki z polskich przygranicznych aptek. W niektórych miejscach sprzedano aż trzysta tysięcy opakowań leków na katar. Teraz polskie Ministerstwo Zdrowia nowelizuje ustawę. Proponuje 720 miligramów pseudoefedryny, przy jednorazowym zakupie, albo grzywna i do roku więzienia. źródło: Tok.FM / Gazeta.pl 8 Lubelszczyzna: dlaczego brakowało leków przeciwzakrzepowych? W prawie 300 aptekach w całym kraju dochodziło do poważnych nieprawidłowości w sprzedaży leków. Teraz Główny Inspektorat Farmaceutyczny prowadzi postępowania kontrolne. Również na Lubelszczyźnie, gdzie w pewnym momencie nie można było kupić leków przeciwzakrzepowych – informuje „Kurier Lubelski”. Chodzi o to, że hurtownie – zdaniem GIF – nielegalnie skupowały od aptek leki przeciwzakrzepowe i zapobiegające odrzuceniu przeszczepów. Preparaty te miały być sprzedawane za granicą po wyższych cenach. Przez takie działania polscy pacjenci mogli być pozbawieni dostępu do terapii. źródło: Kurier Lubelski Marek Twardowski chce wrócić do resortu Były wiceminister zdrowia Marek Twardowski, odpowiedzialny za politykę lekową, który 20 grudnia 2010 r. podał się do dymisji, na 4 miesiące przed wyborami parlamentarnymi najprawdopodobniej wróci do pracy w resorcie zdrowia – donosi serwis Rynekaptek.pl. W rozmowie z portalem Twardowski nie zaprzeczył, że jest zainteresowany funkcją w resorcie. Nieoficjalnie wiadomo, że były wiceminister mógłby zostać szefem Komisji Ekonomicznej, negocjującej ceny leków w ramach zapisów ustawy refundacyjnej. Z innych źródeł, że miałby wrócić na „równorzędne stanowisko podsekretarza stanu w ministerstwie”. Jak zdradził, wziął udział w konkursie. Jedynym stanowiskiem równorzędnym, o którym wspomina Twardowski i takim, na które ogłoszono konkurs jest stanowisko prezesa Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. źródło: Rynekzdrowia.pl Farmacja Praktyczna 7-8 / 2011 ƒ o r h C k e z s brzu ! m e t la Ka˝dego roku miliony dzieci na całym Êwiecie podró˝ujà ze swoimi rodzicami, w tym cz´sto do krajów rozwijajàcych si´.1 Nierzadko niesie to za sobà ryzyko zachorowania. U dzieci powszechnym problemem wyst´pujàcym w trakcie lub po powrocie z podró˝y sà zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, najcz´Êciej jest to biegunka o podło˝u bakteryjnym.1 Biegunka podró˝nych mo˝e wystàpiç nawet u 50% osób przebywajàcych przez 1-2 tygodnie w krajach o goràcym klimacie.2 Co roku dotyczy to 12 milionów osób.3 Biegunka podró˝nych zwiàzana jest ze zmianà warunków klimatycznych lub kontaktem organizmu z nieznanymi dotàd bakteriami.2 PRODUKT BEZMLECZNY* PRODUKT BEZMLECZNY* Tylko jedna saszetka dziennie • Smaczny i łatwy do podania 1. Tolle MA. Evaluating a sick child after travel to developing countries. J Am Board Fam Med 2010; 23: 704-713 2. Czerwionka-Szaflarska M, Romańczuk B. Probiotyki - jakie, komu, kiedy? Przew Lek 2008; 1: 214-221 3. McFarland LV. Meta-analysis of probiotics for the prevention of traveler's diarrhea. Travel Med Infect Dis. 2007; 5 (2): 97-105. Probiotyki wchodzàce w skład preparatów Acidolac przywracajà i pomagajà w utrzymaniu prawidłowego składu flory bakteryjnej przewodu pokarmowego, która stanowi naturalnà barier´ dla rozwoju niekorzystnej mikroflory. Acidolac i Acidolac baby to preparaty w postaci opracowanej specjalnie dla dzieci. Połàczenie probiotyków z prebiotykiem wydłu˝a czas prze˝ycia bakterii probiotycznych i ułatwia kolonizacj´ jelita. Sposób podania: 1-2 saszetki dziennie, bezpoÊrednio lub po rozpuszczeniu w wodzie, mleku, jogurcie. Skład: jedna saszetka zawiera 4 miliardy liofilizowanych szczepów bakterii Lactobacillus acidophilus, Bifidobacterium oraz fruktooligosacharydy. Opakowanie zawiera 10 saszetek. * mo˝e byç podawany dzieciom z nadwra˝liwoÊcià na białka mleka krowiego Sposób podania: od 4 miesiàca ˝ycia: 1-2 saszetki dziennie. Dla niemowlàt zawartoÊç saszetki nale˝y wymieszaç z wodà lub mlekiem; dla dzieci od 2 roku ˝ycia i dorosłych – z wodà, mlekiem, jogurtem lub spo˝yç bezpoÊrednio. Skład: jedna saszetka zawiera 4 mld liofilizowanego szczepu bakterii Bifidobacterium BB-12® oraz fruktooligosacharydy. Opakowanie zawiera 10 saszetek. Od 4 miesiàca ˝ycia Ciekawostki Czy sól na pewno jest szkodliwa? Od lat lekarze zalecają ograniczenie spożycia soli, bez względu na stan zdrowia. Jednak ostatnie badania, w których brali udział także polscy naukowcy, nie potwierdzają słuszności takich zaleceń – informuje portal Interia.pl. Publikacja wyników tych badań ukazała się w maju br. na łamach „Journal of American Medical Association” (JAMA) i wskrzesiła w środowisku medycznym odwieczną dyskusję na temat szkodliwości nadmiaru soli w diecie. „Wyniki naszej pracy nie popierają zaleceń, by wszyscy – zarówno osoby chore, jak i zdrowe – ograniczyli spożycie soli. Może to bowiem przynieść nieoczekiwane efekty i paradoksalnie prowadzić do wzrostu ryzyka chorób sercowo-naczyniowych oraz śmiertelności z ich powodu” – przyznała główna autorka pracy dr hab. Katarzyna Stolarz-Skrzypek z I Kliniki Kardiologii i Nadciśnienia Tętniczego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. źródło: Interia.pl Kora brzozy na zdrowie! Uczeni dowiedli, że proszek sporządzony z kory brzozy – zawierający betulinę – pomaga w walce z chorobami cywilizacyjnymi, w tym cukrzycą i miażdżycą – donosi serwis „EurekAlert!”. Badania na myszach wykazały, że uwzględnienie tego składnika w diecie zmniejsza podaż cholesterolu oraz ogranicza tworzenie się blaszki miażdżycowej. Zwierzęta zostały podzielone na 3 grupy i przez 6 tygodni otrzymywały dietę bogatą w tłuszcze. Pierwszej grupie dodatkowo podawano betulinę, drugiej lowastatynę – lek obniżający poziom cholesterolu, a trzeciej sól fizjologiczną. Okazało się, że dwie pierwsze grupy charakteryzowały się mniejszym przyrostem masy ciała. Ponadto gryzonie przyjmujące betulinę miały niższy poziom trójglicerydów we krwi oraz były bardziej wrażliwe na insulinę. źródło: EurekAlert! 10 Zagłodzić cukrzycę Ekstremalnie uboga dieta może w niektórych przypadkach cofnąć cukrzycę – twierdzą naukowcy z brytyjskiego Uniwersytetu Newcastle, o czym informuje portal Interia.pl. Drastyczną redukcję kalorii trzeba jednak wprowadzić niedługo po diagnozie. Angielscy lekarze poddali nowatorskim testom 11 osób. U wszystkich wykryto cukrzycę w ciągu ostatnich czterech lat. Wszystkim ograniczono porcje żywnościowe. Badani spożywali tylko dietetyczne napoje i warzywa, które nie zawierają skrobi. Otrzymywali zaledwie 600 kilokalorii dziennie. To jedna czwarta tego, ile potrzebuje dorosły mężczyzna. Po trzech miesiącach u siedmiu badanych cukrzyca zupełnie się cofnęła, bo w wątrobach i trzustkach spadł poziom tłuszczu, co pozwoliło na produkcję normalnych ilości insuliny. źródło: Interia.pl Te choroby są najgroźniejsze dla człowieka Żadna z najgroźniejszych dla ludzi chorób nie jest chorobą zakaźną – wynika z badań przeprowadzonych przez ONZ. Eksperci uważają, że najwięcej zgonów powodują bowiem tzw. choroby cywilizacyjne. Jest to rak, cukrzyca, choroby serca i płuc – czytamy w serwisie eGospodarka.pl. Te cztery choroby są przyczyną prawie dwóch trzecich zgonów na całym świecie. W 2008 r. na choroby niezakaźne zmarło 36 mln ludzi, co stanowiło 63 proc. wszystkich zgonów. Zdaniem sekretarza generalnego ONZ Ban Ki Muna, świat skoncentrował się na chorobach zakaźnych, takich jak HIV/AIDS, malaria czy gruźlica, ale to właśnie choroby cywilizacyjne jak się wyraził - stają się globalną epidemią. Jako przyczyny naukowcy ONZ wskazują palenie tytoniu, niezdrową dietę, brak ćwiczeń fizycznych, otyłość i nadużywanie alkoholu. źródło: eGospodarka.pl Farmacja Praktyczna 7-8 / 2011 Gadżety apteki Znajdujące się w naszych komputerach osobistych porty USB przestały już służyć wyłącznie jako wejścia do akcesoriów komputerowych. Dziś można do nich podłączać np. wagę czy termometr do pomiarów temperatury naszego ciała. Firma ION wprowadziła na rynek serię gadżetów, których zadaniem jest pomoc w dbaniu o zdrowie. Urządzenia te można podłączyć do komputera właśnie za pośrednictwem portu USB i zgrać w ten sposób zbierane dane. W nowej linii urządzeń znajduje się m.in. ciśnieniomierz, cyfrowy termometr, waga mierząca masę ciała, jak również poziom tłuszczu oraz krokomierz. Wszystkie są proste w obsłudze, a dzięki portowi USB, można zebrane dane w łatwy sposób przenieść do naszego komputera, aby potem poddać je analizie przy pomocy oprogramowania ION Health Suite. szczegóły: Ionhealthonline.com REKLAMA Dbaj o zdrowie przy użyciu portu USB Raport Turysta pod opieką apteki Według Światowej Organizacji Turystycznej w ciągu ostatniej dekady podwoiła się liczba wyjazdów międzynarodowych. Niestety, z opublikowanego w kwietniu br. raportu „Podróżnicy online” GemiusPharma wynika, że Polacy wybierający się w egzotyczną podróż nie stosują profilaktyki zdrowotnej i tylko 25,3 proc. odwiedzających dalekie kraje korzysta z porad lekarza medycyny podróży. P autor: mgr farm. Agnieszka Maj Planowanie podróży powinno rozpocząć się na długo przed oczekiwaną datą wyjazdu, szczególnie jeżeli wyprawa będzie wiązała się ze zmianą kontynentu. Oprócz wspaniałych wspomnień i pięknych zdjęć z takiej wyprawy można niestety przywieźć również „pamiątki” w postaci przykrych i niekiedy poważnych problemów zdrowotnych. Wynika to często z dużo gorszych warunków sanitarnych panujących w krajach ubogich i rozwijających się. Dodatkowo w tropikach obecne są choroby, z którymi w Polsce nie mamy kontaktu i nasz organizm nie jest w stanie wytworzyć przeciwko nim odporności. Warto więc uzbroić naszych pacjentów planujących daleką wyprawę w niezbędną wiedzę, która pozwoli im odpowiednio przygotować się do wyjazdu i zminimalizować ryzyko wystąpienia ewentualnych dolegliwości. Wywiad, przestrogi i źródła informacji W trakcie wizyty w aptece pacjenta kompletującego swoją wakacyjną apteczkę powinniśmy w miarę możliwości po- Zdradliwe jest uśpienie czujności natychmiast po powrocie z dalekich wojaży i bagatelizowanie ewentualnych dolegliwości, które mogą pojawić się nawet po kilku tygodniach od zakażenia, co w efekcie utrudnia postawienie właściwej diagnozy 12 rozmawiać z nim o miejscu, w które się udaje i wybadać, czy ma świadomość ewentualnych zagrożeń natury zdrowotnej, jakie może napotkać. W przypadku wypraw do krajów Afryki, Ameryki Południowej i Azji pacjenci z reguły wiedzą o konieczności wizyty u lekarza medycyny tropikalnej, w celu dokonania konsultacji dotyczącej ewentualnych szczepień lub wdrożenia profilaktyki antymalarycznej. Mimo to warto ich dodatkowo przestrzec przed konsekwencjami zbagatelizowania problemu (częstą przyczyną bywa np. koszt szczepień). Farmaceuta może także przekazać informację, gdzie szukać wiedzy na temat bezpiecznego podróżowania i aktualnych zagrożeń, które mogą pojawić się nagle i to niekoniecznie w odległych i egzotycznych miejscach. Przykładem mogą być ostatnie zakażenia E. coli O104 (STEC) w Niemczech. Źródłem wiedzy o bieżących zagrożeniach są strony internetowe Światowej Organizacji Zdrowia (www.who.un.org.pl) i Państwowej Inspekcji Sanitarnej (www.gis.gov.pl). Ministerstwo Spraw Zagranicznych (www.msz.gov.pl) również co roku aktualizuje poradnik dla podróżujących „Polak za granicą”, który stanowi cenną bazę informacji. Ważne jest odpowiednio wczesne podjęcie działań, szczególnie w przypadku szczepień ochronnych. Odporność pojawia się zazwyczaj dopiero po kilkunastu dniach, a w niektórych przypadkach w celu osiągnięcia pełnej ochrony konieczne jest podanie kilku dawek w odpowiednich odstępach czasu. Minimalizowanie ryzyka W niektórych krajach szczepienia są formalnym warunkiem do przekroczenia granicy i konieczne jest okazanie certyfikatu szczepienia, czyli Międzynarodowego Świadectwa Szczepienia tzw. „żółtej książeczki” (International Certificate of Vaccination). Do obowiązkowych zalicza się szczepienie p/żółtej gorączce (żółtej febrze) przy wjeździe do krajów, w których występuje (endemiczne kraje Afryki i Ameryki Południowej). Ryzyko zapadnięcia na tę chorobę i w konsekwencji zgon Farmacja Praktyczna 7-8 / 2011 Raport W przypadku szczepień ochronnych ważne jest odpowiednio wczesne podjęcie działań – odporność pojawia się zazwyczaj dopiero po kilkunastu dniach, a w niektórych przypadkach konieczne jest podanie kilku dawek w odpowiednich odstępach czasu niezaszczepionych turystów podczas pobytu 2-tygodniowego wynosi w zależności od miejsca od 1:100000 do 1:2000. Zarówno przy zagrożeniu żółtą febrą jak i malarią ważne jest przestrzeganie podstawowych zasad pozwalających zminimalizować ryzyko ukąszenia przez komary, czyli stosowanie repelentów, unikanie wychodzenia na zewnątrz we wczesnych godzinach rannych i o zmierzchu, noszenie odzieży z długimi rękawami i nogawkami. W zależności od sytuacji epidemiologicznej danego kraju, czasu trwania i celu podróży, miejsca pobytu, odporności i wieku osoby zalecane są szczepienia m.in. przeciwko: WZW A i B, błonicy i tężcowi, durowi brzusznemu, meningokowemu zapaleniu opon mózgowych, wściekliźnie, cholerze. Oprócz szczepień ważne jest minimalizowanie zachowań ryzykownych. W przypadku zwiększonego ryzyka zakażenia wścieklizną (wg czerwcowych doniesień np. na Bali) należy unikać wszelkiego kontaktu ze zwierzętami, także domowymi, nawet gdy nie wykazują objawów zarażenia. Szczególną opieką należy otoczyć dzieci, które są bardziej narażone na podrapania czy pogryzienia. Jeżeli jednak dojdzie do takiego incydentu, należy jak najszybciej przemyć ranę i zgłosić się do lekarza. Ostatnie miesiące wskazują też na wzrost przypadków zachorowań na cholerę np. na Haiti, Dominikanie, ale także na Ukrainie. Choroba szerzy się poprzez wypicie wody i / lub spożycie pokarmów zanieczyszczonych bakteriami w wyniku bezpośredniego lub pośredniego skażenia kałem lub wymiocinami osób chorych, zakażonych lub będących nosicielami. Higiena przede wszystkim W przypadku większości zakażeń można byłoby uniknąć przestrzegając podstawowych zasad higieny. Postępowanie zgodnie z zasadą: „zaparz, ugotuj, obierz albo zapomnij” pomaga uniknąć również mniej poważnych, acz kłopotliwych dolegliwości żołądkowo-jelitowych. Nie wolno zapominać o częstym myciu rąk, bezwzględnie przed przygotowywaniem posiłków, po wyjściu z toalety, po przewijaniu dziecka. Posiłki powinny być przygotowywane na zdezynfekowanych powierzchniach, a żywność poddawana właściwej obróbce termicznej (szczególnie mięso, jaja i owoce morza). Waż- www.farmacjapraktyczna.pl ne jest również późniejsze jej przechowywanie w lodówce (w temperaturze pokojowej nie dłużej niż 2 godziny). Powinno unikać się spożywania surowych owoców i warzyw, jeśli nie mamy pewności, że były dokładnie umyte. Dodatkowym zabezpieczeniem przed zakażeniem może być ich obranie. Najbezpieczniej jest pić napoje gazowane, butelkowane, fabrycznie zamknięte. W przypadku wody należy upewnić się czy nadaje się do spożycia i nawet do mycia zębów używać przegotowanej lub uzdatnionej za pomocą tabletek. Unikać należy lodu w napojach, który najczęściej przygotowywany jest z nieprzegotowanej wody. Jedzenie potraw zakupionych na przydrożnych straganach również może zakończyć się zatruciem. Wzmożona czujność po powrocie Jednocześnie powinniśmy uczulić pacjenta i sami zwiększyć czujność w przypadku objawów pojawiających się u powracających z wakacji. Nawet pozornie błahe bóle głowy czy brzucha mogą oznaczać poważne zakażenie. Zdradliwe jest uśpienie czujności natychmiast po powrocie i bagatelizowanie ewentualnych dolegliwości, które mogą pojawić się nawet po kilku tygodniach od zakażenia, co utrudnia właściwą diagnozę. Szczególnie niepokojące mogą być przedłużające się stany gorączkowe, wysypka, nagłe pojawienie się wysokiej temperatury, krwawe wybroczyny, ogólne osłabienie i zmęczenie, skurcze mięśni, biegunki. Wówczas bezwzględnie należy skierować pacjenta do lekarza medycyny tropikalnej. ■ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl 13 Sonda Kobry, skorpiony i larwy w łydce... Roztropny turysta przed wyjazdem w egzotyczne zakątki świata zawsze znajdzie czas, by wstąpić do apteki, gdzie może liczyć na profesjonalną poradę i zabezpieczyć się przed ewentualnymi dolegliwościami, na które będzie narażony w podróży. O tym, jak wygląda opieka farmaceutyczna świadczona pacjentom-podróżnikom, opowiadają doświadczeni pracownicy aptek. wysłuchała: Izabela Domasławska mgr farm. Marek Malinowski farmaceuta z Warszawy Gdy słyszę, że ktoś cierpi na jakieś bóle czy swędzenie, a wcześniej był w tropikach, to natychmiast zalecam mu wizytę u lekarza specjalisty. Robię tak, bo miałem nauczkę. Kiedyś zgłosił się do mnie pacjent, który wrócił z Ameryki Południowej. Skarżył się na swędzenie w łydce. Wyglądało to jak odczyn po ugryzieniu owada. Dlatego dałem mu maść na ukąszenia. Po kilku dniach nie przechodziło, więc do mnie wrócił. Zasugerowałem, by poszedł do lekarza. Tam okazało się, że wewnątrz nogi ma larwę jakiegoś owada. Po tym doświadczeniu jestem bardzo ostrożny w tego typu przypadkach. Rutyna i doświadczenie zebrane w trakcie kilkunastoletniej pracy Kiedyś zgłosił się do mnie mężczyzna, który wykupił wycieczkę do Egiptu i chciał zaopatrzyć się w surowicę przeciwko ukąszeniu kobry i skorpiona – kilkadziesiąt minut tłumaczyłam mu, że tylko szpitale mogą posiadać tego typu medykamenty, jednak on nie ustępował 14 nie wystarczy, by pomóc choremu z egzotyczną dolegliwością. Zdarzają się też przypadki, kiedy przychodzą do mnie pacjenci, którzy jadą do Azji i proszą, abym sprzedał im leki, które ewentualnie mogą im się przydać w podróży. Wtedy najczęściej pomocą służy mi Internet i strona Ministerstwa Spraw Zagranicznych, resortu zdrowia i Instytutu Medycyny Morskiej i Tropikalnej. Jednak mimo to zawsze radzę pacjentom konsultować się z lekarzem i przebadać się przed wyjazdem. Czasem z pozoru niegroźna infekcja może okazać się równie niebezpieczna, co malaria i wirus Ebola, gdy organizm jest osłabiony. mgr farm. Tadeusz Morawski farmaceuta z Gryfina Niezwykle rzadko mam pacjentów, którzy wyjeżdżają na wakacje w naprawdę egzotyczne miejsca. Najczęściej jest to Afryka Północna – Tunezja, Egipt, czasami Maroko. Tym pacjentom polecam preparaty na problemy żołądkowe i kremy do opalania z bardzo dużym filtrem. Wiele kobiet, które jadą pierwszy raz na zagraniczne wakacje w tamte rejony, nie zdaje sobie sprawy, jak bardzo jest niebezpieczne tamtejsze słońce. Czasem muszę po kilkanaście minut przekonywać pacjenta, że wybrany przez niego krem o filtrze 6 jest zdecydowanie za mały i powinien użyć przynajmniej tego z filtrem 30. Oczywiście wtedy padają argumenty, że z takim filtrem w ogóle nie da się opalić. Zawsze wtedy powtarzam, że nie tylko da się opalić, ale istnieje też duże ryzyko oparzeń słonecznych nawet przy tak wysokim filtrze. Dlatego dodatkowo polecam jeszcze kremy na oparzenia. Niekiedy bardzo przewrażliwieni pacjenci pytają mnie czy przed wyjazdem do Tunezji nie muszą się zaszczepić przeciwko jakimś chorobom. Uspokajam ich wtedy, że panuje tam klimat śródziemnomorski i nie ma takiej potrzeby, ale dla pewności niech się skontaktują Farmacja Praktyczna 7-8 / 2011 Sonda z biurem podróży, gdzie otrzymają pełną informację. Zalecam też żeby przed wyjazdem odwiedzić dentystę i lekarza rodzinnego, aby urlopu nie zepsuła nam jakaś nagła dolegliwość. mgr farm. Marta Kozłowska farmaceutka z Gdańska Z moich obserwacji wynika, że osoby, które podróżują w odległe rejony świata, jak Azja czy Ameryka Południowa, doskonale wiedzą, jak do takiej wyprawy się przygotować i gdy przychodzą do mojej apteki mają już gotową listę leków, w jakie muszą się zaopatrzyć przed wylotem. O wiele trudniejsza sytuacja jest z osobami, które lecą na wakacje do Turcji czy Afryki Północnej. Bardzo często są to ich pierwsze wojaże zagraniczne i obawiają się, że gdy coś im się tam przytrafi, to będą zdani tylko na siebie. Dlatego profilaktycznie chcą zabrać ze sobą niemal pół apteki – od środków na perturbacje żołądkowe, po antybiotyki. Często muszę im tłumaczyć, że tam również są lekarze i apteki, a więc można kupić odpowiednie leki na miejscu. Należy tylko uważać w Egipcie, bo tam apteki mają identyczny status jak sklepy i często prowadzą je osoby niewykwalifikowane. Dlatego dobrze jest przed zakupem leku skontaktować się z miejscowym lekarzem. mgr farm. Agnieszka Zaręba farmaceutka z Lublina W swojej 20-letniej praktyce zawodowej nie miałam jak do tej pory przypadku osoby, która zgłosiłaby się do mnie z jakąś tropikalną dolegliwością. Oczywiście wiem, że kiedyś może się to zdarzyć, dlatego pilnie śledzę komunikaty na stronach Ministerstwa Zdrowia o nowych epidemiach. Gdy zgłasza się do mnie pacjent z podobnymi do tych opisanych tam objawami, to pytam go, czy nie wrócił przypadkiem z obszarów, gdzie dane choroby panują. Tak było w przypadku świńskiej i ptasiej grypy, a także obecnie, w przypadku bakterii EHEC. Zdarzają się jednak sytuacje związane z wyjazdami zagranicznymi, które można określić mianem niecodziennych. Kiedyś zgłosił się do mnie mężczyzna, który wykupił wycieczkę do Egiptu i w związku z tym chciał się zaopatrzyć w surowicę przeciwko ukąszeniu kobry i skorpiona. Kilkadziesiąt minut tłumaczyłam mu, że to nie możliwe, że tylko szpitale mogą posiadać tego typu medykamenty, jednak on nie ustępował. Uspokoił go dopiero telefon do polskiej ambasady w Kairze i wyjaśnienie pracującego tam człowieka, że kobry i skorpiony nie są tam tak powszechne, jak u nas komary. mgr farm. Agata Walczak farmaceutka z Katowic Kilkakrotnie zdarzyło mi się sprzedawać szczepionki dla osób podróżujących do Afryki Środkowej. Sprowadzałam też dla nich tabletki do uzdatniania wody. Są to jednak sytuacje sporadyczne, zdarzające się raz na kilka lat. Na www.farmacjapraktyczna.pl ogół moi pacjenci, jeśli już wyjeżdżają na dalsze wojaże, kierują się raczej w okolice basenu Morza Śródziemnego. Ze względu na nieco odmienną florę bakteryjną, jaka występuje w Turcji, Tunezji czy Egipcie, radzę im, aby zaopatrywali się w środki przeciwko dolegliwościom żołądkowym i nie pili surowej, nieprzegotowanej wody. W innych przypadkach zawsze polecam wizytę u lekarza, który specjalizuje się w chorobach tropikalnych, tak aby on polecił im preparaty, które warto zabrać ze sobą i jakie szczepienia powinni wykonać. Polecam też stronę www.szczepieniadlapodrozujacych.pl. Sama też czerpię stamtąd wiedzę. Ponadto zawsze powtarzam moim pacjentom, że jeżeli poczują się źle po powrocie z dalekich wakacji, to nie powinni bagatelizować żadnych niepokojących objawów i leczyć się na własną rękę, ale udać się jak najszybciej do lekarza i od razu na wstępie powiedzieć mu, skąd wrócili. ■ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl 15 REKLAMA Prawo Recepta z zagranicy Wzmożony w wakacje ruch turystyczny sprawia, że latem częściej niż zwykle w aptekach pojawiają się pacjenci z zagranicznymi receptami. Warto zawczasu dobrze przyjrzeć się tym dokumentom – zawierają bowiem oznaczenia, na które szczególną uwagę podczas kontroli zwracać będą kontrolerzy NFZ. Recepta 1200000000000000007 6 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Zdrowie” PRZYCHODNIA POZ 42-000 Zabrze ul. Towarowa 5 tel. 55 55555 Świadczeniodawca 270000000-001 Pacjent Martin Schmith Berlin Liebestrasse 2 Nr formularza z serii E Nr paszportu DE Oddział NFZ Uprawnienia Ch. przewlekłe Rp. Ranigast 150 mg tbl. 2 op. á (30 tbl.) Sig. 2x1 tbl. 0000000000000000000 Data Dane id. i podpis lekarza opracowanie: Lilianna Bartowska-Lewicka redaktor „Farmacji Praktycznej” W W przypadku cudzoziemców lub Polaków zatrudnionych za granicą i tam opłacających składkę zdrowotną, należy zwrócić uwagę na wpis z numerem paszportu oraz na numer Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego z danego kraju. Adres na blankiecie można wpisać taki, pod którym można znaleźć pacjenta w Polsce, co może być niezbędne w przypadku błędu w ordynacji lekarskiej. Nie jest natomiast wymagany adres z konkretnego kraju obcego. Jeżeli recepta nie posiada tych danych, farmaceuta ma prawo jej nie zrealizować (w przypadku leków refundowanych) bądź też zrealizować receptę ze 100-procentową odpłatnością. ■ Podstawa prawna: Dz. U. nr 97/2007 poz. 646 z późniejszymi zmianami Dane niezbędne do wystawienia recepty refundowanej w przypadku pacjentów, którzy uzyskali świadczenie na podstawie przepisów o koordynacji: Symbol państwa instytucji właściwej dla osoby korzystającej ze świadczeń. l Poniżej adresu pacjenta umieszcza się nr poświadczenia o prawie do świadczeń zdrowotnych (Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego lub druki z serii E), a w przypadku jego braku nr identyfikacyjny, znajdujący się na dokumencie uprawniającym do korzystania ze świadczeń oraz nr paszportu zamiast PESEL. l Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl 16 Farmacja Praktyczna 7-8 / 2011 Prawo Ustawa refundacyjna – zmiany dla aptek 13 czerwca br. w Dzienniku Ustaw nr 122 opublikowana została Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych. U Ustawa dotyka wszystkich uczestników rynku farmaceutycznego i wprowadza zasadnicze zmiany w jego funkcjonowaniu, dlatego bardzo ważne jest, aby doskonale znać jej zapisy i odpowiednio przygotować się do nadchodzącego roku. Najważniejszy z punktu widzenia aptekarzy jest obowiązek stosowania sztywnych cen i marż, nowy sposób ich naliczania oraz umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia. Resort Zdrowia i NFZ uspokajają, że umowy zawierane będą na czas nieokreślony, z wszystkimi aptekami. Dodatkowo wyjaśniają, że z umów wynikają także korzyści dla aptekarzy, ponieważ obowiązki aptek się nie zmieniają, a dzięki umowom zaistnieje możliwość odwołania się od wyników kontroli, do czego dotychczas farmaceuci nie mieli prawa. Najważniejsze zmiany dotyczące aptek (lek, środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrób medyczny nazywajmy dalej w skrócie lekami): 1. Apteka zobowiązana jest stosować odpłatność wynikającą z ustawy. 2. Ustalono urzędową marżę detaliczną naliczaną od ceny hurtowej leku stanowiącego podstawę limitu w danej grupie limitowej (x), w wysokości: [PATRZ TABELA] 3. Apteki, są obowiązane stosować ww. marże. 4. Dla leków wydawanych dla Inwalidów Wojennych, dla których nie ustalono limitu finansowania, będzie stosowana taka sama urzędowa marża detaliczna jak w przypadku leków z ceną urzędową, liczoną od ceny hurtowej dodatkowo nie może być ona wyższa niż 20 zł. 5. Dla leków sprowadzanych z zagranicy w trybie importu docelowego ustalono marżę hurtową w wysokości 10 %. Marża detaliczna liczona będzie analogicznie jak dla leku z ceną urzędową i nie może być wyższa niż 20 zł. 6. Dla leków recepturowych, ustalono marżę detaliczną w wysokości 25 % liczoną od kosztu jego sporządzenia. 7. Urzędowe ceny zbytu, a także urzędowe marże hurtowe i detaliczne będą miały charakter cen i marż sztywnych. 8. Minister Zdrowia ogłosi wykazy leków w drodze obwieszczenia. od do zasada marży – 5,00 zł 40% 5,01 zł 10,00 zł 2 zł + 30% x (x – 5,00 zł) 10,01 zł 20,00 zł 3,50 zł + 20% x (x – 10,00 zł) 20,01 zł 40,00 zł 5,50 zł + 15% x (x – 20,00 zł) 40,01 zł 80,00 zł 8,50 zł + 10% x (x – 40,00 zł) 80,01 zł 160,00 zł 12,50 zł + 5% x (x – 80,00 zł) 160,01 zł 320,00zł 16,50 zł + 2,5% x (x – 160,00 zł) 320,01 zł 640,00 zł 20,50 zł + 2,5% x (x – 320,00 zł) 640,01 zł 1280,00 zł 28,50 zł + 2,5% x (x – 640,00 zł) 1280,01 zł 44,50 zł + 1,25% x (x – 1280,00 zł) – gdzie x oznacza cenę hurtową leku, stanowiącego podstawę limitu, uwzględniającą liczbę DDD leku 18 Farmacja Praktyczna 7-8 / 2011 Prawo Obwieszczenie będzie zawierało: l dane identyfikujące lek medyczny, l kategorię dostępności refundacyjnej, l poziom odpłatności, l urzędową cenę zbytu, l cenę detaliczną, l wysokość limitu finansowania dla leku, l wysokość dopłaty pacjenta, l grupę limitową. Obwieszczenia będą ogłaszane raz na 2 miesiące w dzienniku urzędowym Ministra Zdrowia. 9. Podmiot prowadzący aptekę będzie mógł zawrzeć umowę z Funduszem na wydawanie refundowanych leków na receptę. Umowa na realizację recept będzie zawierana odrębnie dla każdej apteki na czas nieokreślony. Umowa podpisywana będzie również przez kierownika apteki. W celu zawarcia umowy na realizację recept podmiot prowadzący aptekę będzie zobowiązany przedstawić następujące dokumenty: l kopię zezwolenia na prowadzenie apteki; l kopie dokumentów uprawniających kierownika apteki do pełnienia tej funkcji; l aktualną ewidencję osób zatrudnionych w aptece wraz z numerami dokumentów uprawniających do wykonywania zawodu; l numer rachunku bankowego podmiotu prowadzącego aptekę. Fundusz nie może odmówić zawarcia umowy na realizację recept. Fundusz rozwiąże umowę na realizację recept ze skutkiem natychmiastowym w przypadku: l uniemożliwiania lub utrudniania czynności kontrolnych; l niewykonania w terminie zaleceń pokontrolnych. Minister Zdrowia określi, w drodze rozporządzenia, ogólne warunki umów na realizację recept oraz ramowy wzór umowy na realizację recept. 10. Osoba wydająca leki objęte refundacją ma obowiązek poinformować pacjenta o możliwości nabycia leku objętego refundacją, innego niż lek przepisany na recepcie, o tej samej nazwie międzynarodowej, dawce, postaci farmaceutycznej, która nie powoduje powstania różnic terapeutycznych i o tym samym wskazaniu terapeutycznym, którego cena detaliczna nie przekracza limitu oraz ceny detalicznej leku przepisanego na recepcie. Apteka będzie miała obowiązek zapewnić dostępność tego leku. 11. Osoba wydająca leki, objęte refundacją będzie miała obowiązek, na żądanie pacjenta wydać lek, którego cena detaliczna jest niższa niż cena leku przepisanego na recepcie. Nie dotyczy to sytuacji, w której osoba uprawniona dokonała odpowiedniej adnotacji na druku recepty, wskazując na niemożność dokonania zamiany przepisanego leku. www.farmacjapraktyczna.pl 12. Przedsiębiorca zajmujący się wytwarzaniem lub obrotem lekami podlegającymi refundacji ze środków publicznych nie będzie mógł uzależniać zawarcia lub kształtować warunków umowy od przyjęcia lub spełnienia przez przedsiębiorcę zajmującego się wytwarzaniem lub obrotem tymi produktami albo świadczeniodawcę innego świadczenia oraz stosować niejednolitych warunków tych umów. Umowy zawarte z naruszeniem tego przepisu będą w całości albo w części nieważne. 13. Zakazane będzie stosowanie jakichkolwiek form zachęty odnoszących się do leków, podlegających refundacji ze środków publicznych, w szczególności kierowanych do pacjentów, przedsiębiorców oraz ich pracowników lub osób uprawnionych, w tym sprzedaży uwarunkowanej, upustów, rabatów, bonifikat, pakietów i uczestnictwa w programach lojalnościowych, darowizn, nagród, prezentów, upominków, wycieczek, loterii, losowań, wszelkich form użyczeń, transakcji wiązanych ułatwień, zakupów lub usług sponsorowanych, wszelkiego rodzaju talonów, bonów oraz innych niewymienionych z nazwy korzyści. ■ Źródło: Redakcja „Farmacji Praktycznej”; www.rcl.gov.pl Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl 19 REKLAMA Opieka farmaceutyczna Błonnik w profilaktyce zaparć Zaparcia potrafią uprzykrzyć nawet najlepszy wyjazd. Zdarzają się nawet u osób, dla których w normalnych, domowych warunkach ten problem w ogóle nie istnieje. Dlatego też często przed planowanymi podróżami pacjenci pytają farmaceutów o bezpieczny środek zapobiegający powstawaniu zaparć. W takich przypadkach warto w pierwszej kolejności zalecić pacjentom wygodne w stosowaniu preparaty błonnika. autor: dr n. med. Maria Wiśniewska-Jarosińska Klinika Gastroenterologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, Centralny Szpital Weteranów im. WAM Z Ze względu na coraz powszechniejsze występowanie, zaparcia zaliczane są do chorób cywilizacyjnych. Przyczyny tego zjawiska są bardzo różne. U ich podłoża leży najczęściej nieprawidłowa dieta ubogoresztkowa, bogata w tłuszcze i węglowodany proste, zbyt mała aktywność fizyczna oraz stres, a także nieprawidłowe nawyki związane z aktem defekacji, mające niejednokrotnie swój początek w dzieciństwie. Szczególnie popularne latem – wielogodzinne podróże, często w przymusowej pozycji, zmiana otoczenia, wody i diety, nieregularne pory posiłków, niskie spożycie warzyw i owoców czy upały oraz konieczność korzystania z toalet publicznych sprawiają, że dolegliwości te dodatkowo nasilają się. Niedobory błonnika wśród Polaków a zaparcia Najczęściej stosowaną metodą w leczeniu zaparć jest przyjmowanie leków przeczyszczających dostępnych bez re- Ze względu na przewlekłe stosowanie preparatów błonnikowych ważny dla pacjentów jest ich smak – te o smaku owoców, np. jabłka, można dodawać do ulubionych potraw, jogurtów, mleka lub zjeść prosto z łyżeczki 20 cepty. W profilaktyce zaparć pomóc może jednak dobrze zbilansowana dieta zawierająca odpowiednią ilość włókien pokarmowych, czyli cennego błonnika. Nie powinno w niej zabraknąć owoców, warzyw oraz produktów zbożowych. Dawka błonnika zalecana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) wynosi 25-40 g na dobę, podczas gdy w Polsce spożycie błonnika jest znacznie niższe od wartości zalecanych i wynosi 15 g na dobę. Aby dostarczyć 25 g błonnika każdy powinien spożyć dziennie pół kg owoców i warzyw lub 3 łyżki otrąb pszennych i 250 g owoców. Często jednak na wyjeździe nie zawsze możemy zapewnić sobie odpowiednią ilość warzyw i owoców, o regularnych porach posiłków nie mówiąc. Warto wtedy zabrać ze sobą sprawdzone środki, które nie tylko pomogą w sytuacjach awaryjnych, ale też zapobiegną pojawieniu się zaparć w czasie podróży. Suplementacja błonnikiem zapobiega powstawaniu zaparć Preparaty błonnikowe są w pełni bezpieczne w każdej grupie wiekowej, również u kobiet w ciąży. W przeciwieństwie do leków pochodzenia roślinnego zawierających związki antrachinowe, preparaty błonnika nie powodują uzależnienia i nie rozleniwiają jelit. Mogą być stosowane przez długi okres czasu, dlatego też znajdują zwolenników wśród coraz większej grupy pacjentów, jak również lekarzy. Dieta bogata we włókna roślinne przyspiesza pasaż jelitowy, pozwala na zwiększenie liczby wypróżnień i uzyskanie pełnego wypróżnienia (lignina, celuloza), zmienia także konsystencję stolca poprzez zwiększoną zawartość wody (pektyny). Błonnik prowadzi też do wzrostu wydalania z kałem kwasów żółciowych (gumy i ligniny) oraz obniża poziom cholesterolu we krwi. Włókna pokarmowe regulują ponadto florę bakteryjną jelita, obniżają poziom glukozy we krwi (gumy, pektyny), działają jako wymiennik jonowy (absorbent) ograniczający wchłanianie toksycznych substancji np. metali ciężkich (Hg, Pb) z pożywieniem. Farmacja Praktyczna 7-8 / 2011 Opieka farmaceutyczna Wygoda stosowania, cena i smak wyborem pacjenta Ze względu na przewlekłe stosowanie preparatów błonnikowych ważny dla pacjentów jest ich smak. Te o smaku owoców, np. jabłka, można dodawać do ulubionych potraw, jogurtów, mleka lub zjeść prosto z łyżeczki. Wielu pacjentów pyta również o dawkowanie polecanego preparatu. Część z producentów zaleca spożywanie nawet 12 łyżeczek produktu dziennie, co z czasem staje się dość uciążliwe, zdarzają się jednak znacznie wygodniejsze np. 1-2 łyżeczki dziennie. Opakowanie 100 g wystarczy wtedy nie na kilka dni stosowania, a nawet na 2-3 tygodnie. Należy pamiętać, aby każdą porcję błonnika popić szklanką płynu, w celu zwiększenia skuteczności leczenia. Istotna dla pacjentów jest także cena preparatu. Obecnie na rynku produkty kosztują około 20-30 zł, ostatnio jednak pojawiło się kilka nowości, nieprzekraczających ceny kilkunastu złotych za opakowanie. Zawartość błonnika w błonniku? Ważnym aspektem odpowiedniego doboru preparatu dla pacjenta jest jego skład oraz zawartość błonnika. Można wybierać spośród tych oferujących kilka gram błonnika w całym opakowaniu lub jednej łyżeczce. Najczęściej występujące na rynku to preparaty jednoskładnikowe. Zdarzają się też bardziej kompleksowe – wieloskładnikowe, zawierające nawet 22 kilka rodzajów rozpuszczalnego błonnika wykazujące różnokierunkowe korzystne działanie. Dobry skład Na uwagę zasługują produkty zawierające np. łuski babki jajowatej, zwiększające swoją objętość w jelitach i pobudzające perystaltykę jelit, nutriozę, która oprócz regulacji rytmu wypróżnień, poprawia przemianę materii i ułatwia proces odchudzania i inulinę mającą właściwości prebiotyczne, co korzystnie wpływa na florę bakteryjną przewodu pokarmowego oraz przyczynia się do zachowania naturalnej odporności organizmu. Inulina zmniejsza tym samym ryzyko zakażeń wirusowych, bakteryjnych, grzybiczych i pasożytniczych przewodu pokarmowego oraz rozwoju chorób wynikających z zaburzeń immunoregulacji, do których należą m.in. nieswoiste zapalenia jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna). Ciekawym rozwiązaniem są preparaty, które w swoim składzie mają len (wpływający korzystnie na metabolizm tłuszczów w organizmie) oraz sprzyjające prawidłowej przemianie materii. Len zawiera substancje śluzowe, które powlekają błonę śluzową przewodu pokarmowego i wykazują działanie osłaniające. Ma to szczególne znaczenie u osób starszych, u których często dochodzi z wiekiem do zmian zanikowych błon śluzowych, a tym samym do zmniejszenia wydzielania śluzu. Optymalnym wyborem dla pacjentów cierpiących na przewlekłe zaparcie jest preparat o wysokiej zawartości błonnika, pozwalający na wielokierunkowe działanie, nie tylko zapobiegające powstawaniu zaparć, ale też osłaniający przewód pokarmowy, o łatwym dawkowaniu, dobrej cenie i o przyjemnym smaku. Dokładając do tego, co najmniej 2 litry wody dziennie i dłuższy spacer, np. po plaży, możesz liczyć na udany urlop. ■ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl Farmacja Praktyczna 7-8 / 2011 REKLAMA Dawka błonnika zalecana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) wynosi 25-40 g na dobę, podczas gdy w Polsce spożycie błonnika jest znacznie niższe od wartości zalecanych i wynosi 15 g na dobę Opieka farmaceutyczna Jak latem dbać o oczy Latem w większym stopniu jesteśmy narażeni na działanie szkodliwego promieniowania słonecznego. Przebywamy nad wodą, jeździmy nad morze, jeziora i w góry, gdzie słońce operuje wyjątkowo intensywnie. autor: dr Katarzyna Kaszuba-Bartkowiak S Słońce emituje zarówno promieniowanie UVA (długość fali 400-315 nm) jak i UVB (315-280 nm). Ekspozycja na promieniowanie UV odbywa się nie tylko na drodze bezpośredniej, ale również na drodze pośredniej – za pomocą promieniowania odbitego od różnych powierzchni, np. piasku, wody, śniegu, jak również ze źródeł rozproszonych takich jak chmury. Woda odbija aż 95 proc. promieniowania słonecznego. W słoneczny dzień do oczu dociera nawet dziesięciokrotnie więcej światła, niż jest potrzebne do prawidłowego widzenia. Podrażnia to oczy i uaktywnia procesy starzenia się oka poprzez namnażanie wolnych rodników. Nawet całkowicie zachmurzone niebo nie chroni nas w pełni przed promieniowaniem słonecznym. Ochrona przed promieniowaniem UV Świadomość wpływu promieniowania UV na oczy ma szczególne znaczenie w przypadku osób wykonujących pracę lub spędzających wolny czas na świeżym powietrzu. Narząd wzroku jest narażony na poważne uszkodzenia zarówno z powodu ostrej jak i przewlekłej ekspozycji na promieniowanie UV. Promieniowanie słoneczne może prowadzić do uszkodzeń rogówki (photokeratitis), rozwoju skrzydlika lub tłuszczyka – zmian zwyrodnieniowych spojówki, powstania zaćmy czy zmian zwyrodnieniowych w plamce. Wpływ promieniowania słonecznego kumuluje się w ciągu całego okresu życia. W grupie największego ryzyka znajdują się dzieci, ponieważ niewiele z nich nosi okulary przeciwsłoneczne przebywając na świeżym powietrzu, a ich szersze źrenice i bardziej przejrzyste soczewki umożliwiają swobodny dostęp szkodliwego promieniowania do siatkówki. Dlatego dziecko do 18. r.ż. może być narażone na osiągnięcie 80 proc. całej kumulacyjnej dawki promieniowania w stosunku do całego okresu swojego życia [1]. Przewidzenie kiedy oczy są najbardziej narażone na największą ekspozycję promieniowania UV jest niezwykle trudne, dlatego pacjent powinien korzystać z odpowiedniej ochrony przez cały rok, nie tylko latem. Oko jest najbardziej narażone www.farmacjapraktyczna.pl W słoneczny dzień do oczu dociera nawet dziesięciokrotnie więcej światła, niż jest potrzebne do prawidłowego widzenia – podrażnia to oczy i uaktywnia procesy starzenia się oka poprzez namnażanie wolnych rodników 23 REKLAMA Opieka farmaceutyczna na działanie szkodliwego promieniowania wtedy gdy słońce znajduje się na niebie pod kątem około 40 st. Ochrona oczu przed promieniowaniem UV obejmuje stosowanie odpowiednich filtrów we wszystkich rodzajach okularów (korekcyjne, przeciwsłoneczne bez korekcji, gogle ochronne) oraz w soczewkach kontaktowych (filtr UV klasy I lub II). Najwyższą ochronę dają szkła brązowe, bursztynowe, zielone lub szare. Przed zakupem okularów zwróćmy uwagę na to, czy posiadają oznaczenie CE, potwierdzające zgodność z europejskimi standardami bezpieczeństwa. Kapelusz z dużym rondem lub czapka z daszkiem stanowią dodatkową ochronę oczu. Ochrona w kąpieli Latem, oprócz ochrony oczu przed promieniowaniem UV, powinniśmy zadbać również o ich ochronę podczas kąpieli zakładając okulary do pływania. Zarówno słona woda morska, jak i chlorowana basenowa powodują podrażnienie oczu, swędzenie i zaczerwienienie. Kąpiel w zanieczyszczonych zbiornikach wodnych może być przyczyną infekcji, np. bakteryjnego zapalenia spojówek i rogówki czy akanthamoebowego zapalenia spojówek – wywołanego przez pierwotniaki, które obecne są w glebie, kurzu, słodkiej wodzie, wodzie z kranu, gorących źródłach i basenach. Powinny o tym pamiętać zwłaszcza osoby noszące soczewki kontaktowe – w czasie wakacji łatwiej zaniedbać prawidłowe metody dezynfekcji i przechowywania soczewek. W przypadku silnego bólu oka czy pojawienia się w oku ropnej wydzieliny powinniśmy natychmiast udać się do okulisty. Alergie Lato to trudny okres zwłaszcza dla alergików. Objawy oczne współistnieją często z alergicznym nieżytem nosa (katar sienny). Osoby uczulone na pyłki traw, cierpiące na sezonowe alergiczne zapalenie spojówek, zaostrzenie objawów mają właśnie latem (od połowy maja do końca lipca). Ostre alergiczne zapalenie spojówek, w postaci świądu, zaczerwienienia oczu, pieczenia i łzawienia jest chorobą bardzo dokuczliwą. Powoduje znaczny spadek jakości życia związany z ostrymi objawami choroby w okresie dnia i nocy. Objawom nieżytu błony śluzowej nosa i oczu, towarzyszą objawy ogólne, jak: uczucie zmęczenia, rozbicie, zmniejszone łaknienie, bóle głowy, zaburzenia snu. Na pyłkowicę cierpi w różnych krajach 5-25 proc. populacji, a liczba chorych stale wzrasta. Przyczynia się do tego zanieczyszczenie środowiska, a także „efekt cieplarniany”, który między innymi wpływa na zwiększony rozwój roślin zielnych. Oprócz stosowania leków przeciwalergicznych, zarówno miejscowo jak i ogólnie (leki antyhistaminowe, stabilizatory komórek tucznych), postępowanie w przypadku alergii obejmuje unikanie czynników drażniących, np. przez zmianę klimatu, co często jest niemożliwe; usuwanie/wypłukiwanie alergenów z worka spojówkowego przez częste zakraplanie preparatów sztucznych łez (najlepiej bez konserwantów); stosowanie środków zmniejszających narażenie na czyn- 24 25% o tyle można zmniejszyć ryzyko zachorowania na zaawansowaną postać AMD, wprowadzając do diety pokarmy bogate w antyoksydanty i kwasy omega-3 niki drażniące (filtry przeciwpyłowe, maski, okulary, odzież ochronna) czy zmianę odzieży po powrocie do domu. Nasilenie objawów pyłkowicy ma ścisły związek z aktualnym stężeniem uczulającego pyłku w powietrzu. Dlatego tak ważne są codzienne komunikaty informujące o stężeniu pyłków. Umożliwia to odpowiednią profilaktykę – planowanie wyjazdów i urlopów [2, 3]. Dieta Latem powinniśmy zadbać również o naszą dietę. Jest to o tyle prostsze, iż latem wybór świeżych warzyw i owoców jest bardzo szeroki. W przypadku oczu najszerzej udokumentowana jest rola prawidłowej diety w profilaktyce zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem – AMD. Utrzymanie prawidłowej funkcji narządu wzroku ma ścisły związek ze zrównoważoną dietą bogatą w antyoksydanty (witaminy A, C i E, karotenoidy – luteina, selen, cynk, glutation) i kwasy omega-3. Spożywanie warzyw i owoców, bogatych w wymienione substancje odżywcze może zmniejszyć ryzyko zachorowania na zaawansowaną postać AMD o 25 proc. Spożywane posiłki powinny zawierać m.in. zielone warzywa liściaste (szpinak, sałata), brokuły, brukselkę, fasolę szparagową, cukinię, oleje roślinne, czarne jagody, owoce cytrusowe, orzechy i ryby. Im więcej wymienionych składników dostarczymy w diecie przez całe życie, tym mniejsze prawdopodobieństwo pojawienia się wspomnianego schorzenia w wieku starszym. Suplementacja powinna być zalecana w przypadku braku możliwości utrzymania prawidłowej diety (zespoły złego wchłaniania, choroby układu sercowo-naczyniowego), małej aktywności fizycznej, nadużywania alkoholu, palenia papierosów, stresu i zmęczenia. ■ Piśmiennictwo: 1. Walsh K.: UV radiation and the eye. Optician 2009; 26-33. 2. Groblewska A., Czajkowski J.: Narząd wzroku w alergii pyłkowej. Okulistyka 2000; 4: 16-17. 3. Czajkowski J.: Alergiczne choroby oczu. Górnicki – Wydawnictwo Medyczne; Wrocław 2003. Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl Farmacja Praktyczna 7-8 / 2011 REKLAMA Opieka farmaceutyczna Wakacje bez stresu Wakacje naturalnie kojarzą nam się z piękną pogodą i beztroską. Tymczasem niewiele osób może ten okres spędzić na urlopie, jeszcze mniej na urlopie bezstresowym. Rzeczywistość zwykle odbiega od naszych wyobrażeń, a letnią sielankę zakłócają irytujące wydarzenia dnia codziennego. L autor: mgr farm. Agnieszka Maj Latem pogoda, jaka by nie była, jest najczęstszym powodem do narzekań, bo albo jesteśmy rozczarowani, że ulewne deszcze nadciągnęły gdy właśnie jesteśmy nad morzem, albo że słońce nie daje nam chwili wytchnienia. W pracy z kolei sezon urlopowy oznacza często dodatkowe obowiązki, co może być dodatkowym źródłem frustracji. Nie warto jednak zapominać, że mimo wszystko lato sprzyja walce ze stresem. Mamy przecież więcej szans na robienie rzeczy przyjemnych, ucieczkę od rutyny i spędzanie wolnego czasu w sposób aktywny. Euforia biegacza Poziom endorfin odpowiedzialnych za nasze lepsze samopoczucie wzrasta szczególnie po wysiłku fizycznym. Nagromadzone emocje najłatwiej rozładować dzięki umiarkowanym ćwiczeniom, jak jazda na rowerze, pływanie, spacery, wspinaczka górska. Już sama aktywność fizyczna wpływa na nas pozytywnie, bo pomaga odwrócić uwagę od źródła napięcia. Dalsza redukcja objawów lękowych i niepokoju następuje przez wpływ na tryb przekaźnictwa impulsów nerwowych w obrębie OUN. To właśnie przemiany chemiczne zachodzące podczas wysiłku warunkują poprawę nastroju i zmniejszają tendencję do zachowań agresywnych. Już w latach 70. ub.w. mówiono o tzw. teorii euforii biegacza. Stan ten pojawia się po umiarkowanym lub intensywnym wysiłku, kiedy podczas niedotlenienia organizmu dochodzi do wzrostu syntezy endorfin w mózgu. Mają one powinowactwo do receptorów opioidowych, największe do receptora μ (wrażliwego na działanie morfiny) i wywołują emocjonalną reakcję na stres w postaci poprawienia nastroju, niekiedy graniczącego z ekstazą. Najlepiej poznanym reprezentantem tej grupy jest beta endorfina. Kozłek lekarski to jedyna substancja roślinna o udowodnionym działaniu uspokajającym, którą mogą posiadać w swym składzie wyłącznie leki 26 Znakomitą bronią w walce z napięciem jest też medytacja, joga czy po prostu żywiołowy, naturalny śmiech, który oprócz wprowadzania w optymistyczny nastrój rozluźnia mięśnie. Kojący kozłek roślinny Letnie upały niekiedy sprzyjają przemęczeniu, nadmiernej drażliwości, których często sami nie potrafimy kontrolować. To właśnie nieumiejętność radzenia sobie ze stresem jest najbardziej szkodliwa. Jeżeli dopada nas niepokój, zdenerwowanie, które nie dają się ujarzmić za pomocą prostych zabiegów, warto sięgnąć po sprawdzone środki roślinne, które pomogą nam opanować nadchodzącą kaskadę negatywnych emocji. Warto działać szybko, aby nie dopuścić do osiągnięcia „punktu wrzenia”. Wśród sprawdzonych ziół o działaniu sedatywnym znajdą się kozłek lekarski, melisa. Kłącze i korzeń kozłka od lat z powodzeniem stosowane są w leczeniu zaburzeń neurowegetatywnych, jako łagodny środek uspokajający oraz ułatwiający zasypianie. Kozłek lekarski to jedyna substancja roślinna o udowodnionym działaniu uspokajającym, którą mogą posiadać w swym składzie wyłącznie leki. Dlatego przy wyborze preparatów warto zwracać uwagę na ich skład i wybierać te, które ją zawierają. Do mieszanek dodawane są także wyciągi z owoców głogu, używane jako łagodny środek nasercowy, tonizujący. Głóg poprawia pracę mięśnia sercowego, a przez działanie rozkurczające naczynia krwionośne nieznacznie obniża ciśnienie krwi. Środki te stosujemy kilka razy dziennie w razie konieczności, w stanach niepokoju i lęku. Na zdrowy, spokojny sen Poza tym po spokojnym dniu łatwiej o spokojną noc, bowiem to właśnie poddenerwowanie powoduje u wielu osób kłopoty ze snem. Przy trudnościach z zasypianiem można wybrać produkty zawierające dodatkowo szyszki chmielu i ziele męczennicy, których działanie jest silniejsze. Preparaty ziołowe o tym składzie w postaci syropów, tabletek, kropli często wybierane są jako środki pierwszego rzutu właśnie w zaburzeniach snu. Przyjmuje się je wówczas do godziny przed planowanym spoczynkiem. Zaletą środków ziołowych jest łagodne, ale skuteczne działanie, z jednoczesnym brakiem wyraźnych działań niepożądanych. ■ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl Farmacja Praktyczna 7-8 / 2011 Psychologia Stres okiełznany Jak radzić sobie ze stresem? Jak zachować profesjonalny dystans i spokój, gdy wszystko zdaje się być przeciw nam – od pogody, przez awarię terminala i zniecierpliwionego pacjenta, na niesprawiedliwym szefie kończąc? W tej kwestii współczesna psychologia stoi w zgodzie z dawnymi mędrcami: siły i wsparcia można i trzeba szukać przede wszystkim w sobie! autor: dr Tomasz Skalski socjolog, wykładowca Uniwersytetu Śląskiego, Wyższej Szkoły Biznesu w Dąbrowie Górniczej i Wyższej Szkoły Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach, trener zarządzania i technik menedżerskich L Ludziom, którzy nigdy nie mieli okazji znaleźć się po drugiej stronie pierwszego stołu, praca farmaceuty może wydawać się lekka i przyjemna. Może im się wydawać, że w aptece panuje spokój i porządek, wszystko jest w zasięgu ręki. Myślą, że pacjenci albo przychodzą z receptami, albo przynajmniej wiedzą, czego im trzeba. Że leki nie są ciężkie więc i podnosić dużych ciężarów też nie trzeba. Słowem – w porównaniu z innymi gałęziami handlu – po prostu sielanka! Weźmy jednak pod uwagę obciążenia nie fizyczne, a „gatunkowe”, a sprawa natychmiast ukaże się w innym świetle. Kryteria zwiększonego ryzyka Apteka to wprawdzie placówka handlowa, ale o szczególnym charakterze. Tutaj pomyłka może narazić na szwank czyjeś zdrowie, a nawet życie! Nie są to częste przypadki, jednak na forach internetowych dla farmaceutów znajdziemy opisy sytuacji, w których „tylko szybka wymiana Bycie optymistą to fundamentalna zasada w walce ze stresem – może ona wzbudzić wątpliwości, zwłaszcza u tych pesymistów, którzy sami siebie nazywają realistami i traktują swoją życiową postawę jako zabezpieczenie przed ewentualną klęską 28 leku uratowała sytuację, a może i życie pacjenta”. Bywa, że trzeba w tym celu odszukać pacjenta w wiosce oddalonej o 40 km od apteki. Nawet jeśli codzienność wygląda bardziej rutynowo, świadomość odpowiedzialności pozostaje. Zmęczenie, niewyspanie, złe samopoczucie mogą zdarzyć się wszędzie. Ale w aptece będą one znacznie bardziej psychologicznie dokuczliwe. Nie dziwi więc, że badania nad tzw. wypaleniem zawodowym i stresem w pracy koncentrują się na zawodach związanych z udzielaniem pomocy. Praca za pierwszym stołem także spełnia kryteria zwiększonego ryzyka na negatywny stres. Potencjalnych źródeł napięć nie brakuje. Niektóre, jak praca w zespole czy kontakt z klientem, występują w wielu zawodach. Ale ponieważ w aptece na szali jest ludzkie zdrowie, zakupom towarzyszą nieraz silne opory i emocje. Zdarzają się też (jakże stresujące!) sytuacje, w których w konflikcie stają porównywalne wartości i równie niezbywalne obowiązki – np. bycie w zgodzie z prawem i udzielenie pomocy cierpiącej osobie. To już źródła napięć swoiste i trudniejsze do zbagatelizowania. Jak zatem radzić sobie z trudnymi sytuacjami? Otóż siły i wsparcia można i należy szukać przede wszystkim w sobie! Stres zły i dobry Oczywiście potrzeba tu bardziej szczegółowych rad, a pierwszą niech będzie zdanie powtórzone za Sokratesem: „Poznaj samego siebie!”. Choć jesteśmy w sensie biologicznym podobni, to jednak nasze reakcje na stres – a stresem jest każde wyzwanie, przed jakim w życiu stajemy – bywają różne, tak jak różne są ludzkie osobowości. W walce z negatywnym stresem dobrze zatem znać nie tylko własną biologię, jak i charakter oraz kierujące nami przekonania. Określenie „negatywny stres” sugeruje, że nie każda stresująca sytuacja powinna być uznawana za coś złego. Istnieje stres pozytywny, niezbędny dla normalnego funkcjonowania naszego organizmu. Dostarcza energii do działania, mobilizuje do podejmowania wyzwań, do zmiany i rozwoju. Musimy jednak na bieżąco rozpoznawać, kiedy poziom stymulacji przekracza granice zdrowia, kiedy zamiast mobilizować paraliżuje i wypala. Farmacja Praktyczna 7-8 / 2011 Psychologia A to jest kwestia indywidualna. Dlatego tak ważna jest codzienna samoobserwacja. Jak czuję się pod koniec dnia? Co i dlaczego wyprowadziło mnie z równowagi a które wyzwania wyzwoliły motywację i dały mi satysfakcję? Jak w trudnych momentach reaguje moje ciało (sygnały ostrzegawcze!)? Czy i w jaki sposób chroniłem swoje psychologiczne terytorium i dbałem o siebie w podbramkowej sytuacji? Czy potrafiłem wyrazić swoje emocje? Czego mi zabrakło: spokoju, determinacji, odwagi, samoświadomości? Często brak takiej refleksji, tymczasem postawa samoobserwacji może stać się bezcennym nawykiem. Jeśli towarzyszy nam na bieżąco, zmniejsza ona prawdopodobieństwo tzw. „porwania emocjonalnego” oraz pochłonięcia przez stres. Wymaga ona jednak dystansu do świata i do samego siebie. Szklanka do połowy pełna Dystans z kolei powiązany jest z życiowym optymizmem. Bycie optymistą to druga fundamentalna zasada w walce z negatywnym stresem. Może ona wzbudzić wątpliwości, zwłaszcza tych pesymistów, którzy sami siebie nazywają realistami i traktują to podejście jako najlepsze zabezpieczenie przed ewentualną klęską. To jednak niedobry sposób; by wyjaśnić dlaczego, skorzystajmy ze spotykanego w literaturze słowa coping, oznaczającego sposoby radzenia sobie z problemami. Następnie przyjrzyjmy się strategiom copingowym podsuwanym przez oba światopoglądy. Otóż optymizm będzie zachęcał m.in. do dokładniejszego określenia problemu (poprzez organizowanie i wymyślanie planów na przyszłość). Pozwoli też „dać sobie spokój” ze wszystkim, co nas rozprasza (dopóki nie rozwiążemy problemu), będzie wreszcie skłaniał do poszukania wsparcia u innych. A pesymizm? Pesymiści mają skłonność do zaprzeczania problemom lub negowania ich wagi, do rezygnowania z osiągnięcia celów, które wywołują stres, a także do wyładowywania napięć na otoczeniu, zamiast poszukiwania wsparcia. „Szklanka do połowy pełna” jest więc lepszą interpretacją! „Ten pacjent to prawdziwe wyzwanie!” (zamiast: „Mam go dość!”), „Mój szef wymaga cierpliwości!” (zamiast: „Co to za straszny człowiek!”), etc., etc. Każda sytuacja staje się lżej strawna, jeśli nadamy jej „optymistyczną” interpretację. Nawyk pozytywnego myślenia Doświadczenie pokazuje, że zdolność do zachowania optymizmu powiązana jest z kolei z higieną psychiczną (zasada trzecia), ta zaś zależy od sposobu, w jaki traktujemy nasze ciało. Brak miejsca nie pozwala na szczegółowy opis tych spraw, warto jednak zwrócić uwagę przynajmniej na jeden element: początek dnia. Z jaką myślą się budzimy? Dobrze wyobrazić sobie myśli jako software naszej osobowości – warto więc dokonywać korzystnych upgrade’ów. Pozytywne myśli wyzwolą nasze siły witalne, myśli negatywne będą je blokować! Ale nie tylko myśli są ważne: czy oprócz kawy dajemy organizmowi dostęp do innych źródeł energii? Nawet www.farmacjapraktyczna.pl Istnieje stres pozytywny, niezbędny dla normalnego funkcjonowania naszego organizmu, który dostarcza energii do działania – trzeba jednak na bieżąco rozpoznawać, kiedy poziom stymulacji zamiast mobilizować paraliżuje i wypala 10-minutowa poranna gimnastyka (może joga?), a po niej kilka minut relaksacji lub medytacji – o ile tylko staną się codziennym nawykiem – sprawią, że ciało będzie inaczej reagować na stres, a my wraz z nim! Warunek jak zwykle jest jeden: aby świadomość opisanych tu spraw nie pozostała wyłącznie świadomością, ale jak najszybciej zamieniła się w działanie! ■ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl 29 Prowadzenie apteki Sztuka przywództwa Na kursach zarządzania często pojawia się kwestia: czy bycie kierownikiem i liderem (przywódcą) oznacza to samo? Odpowiedź brzmi: nie! Nie każdy lider jest kierownikiem, tak jak nie każdy kierownik jest liderem. Czym jednak różnią się między sobą te dwie role na poziomie apteki? Czy chodzi tylko o aspekt formalny, czy też o zajmowane stanowisko? autor: dr Tomasz Skalski socjolog, wykładowca Uniwersytetu Śląskiego, Wyższej Szkoły Biznesu w Dąbrowie Górniczej i Wyższej Szkoły Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach, trener zarządzania i technik menedżerskich W W nowoczesnym podejściu do tych spraw przywództwo i zarządzanie definiowane są jako dwa różne systemy działania – odrębne i uzupełniające się zarazem. Aby firma odniosła sukces potrzebne jest jedno i drugie. A nade wszystko potrzebne jest utrzymanie między nimi właściwej proporcji. Obserwacja faktycznie funkcjonujących firm, także (a może zwłaszcza!) niewielkich, takich jak większość aptek, ujawnia tymczasem charakterystyczną dysproporcję: za dużo zarządzania, za mało widocznego i porywającego przywództwa. Z pewnością warto więc, by i szef apteki wzbogacił umiejętności kierownicze o elementy postawy prawdziwego lidera. Dla wielu szefów może to oznaczać zmianę podejścia – z fachowca i organizatora trzeba przedzierzgnąć się choć trochę w artystę! Są bowiem co najmniej trzy sprawy, które upodobniają przywództwo do sztuki. Po pierwsze: wizja albo świadomość celu Lider nie tylko planuje, tj. rozdziela pracę i zasoby niezbędne do jej wykonania, ale przede wszystkim daje ludziom wizję. Wspólna wizja i poczucie sensu wyznacza Lider nie tylko planuje, tj. rozdziela pracę i zasoby niezbędne do jej wykonania, ale przede wszystkim daje ludziom wizję – wspólna wizja i poczucie sensu wyznacza kierunek działania podwładnych i skłania do zaangażowania 30 kierunek działania podwładnych i skłania do zaangażowania. Choć na pierwszy rzut oka to patetyczne słowa – wizja, misja, poczucie sensu – to elementy, które mogą być pielęgnowane niezależnie od branży i rodzaju zadań. Dla niedowiarków warto przytoczyć historię opisaną przez Jana Carlzona. Dotyczy ona pracowników kamieniołomu. Rąbanie kamieni to zajęcie raczej beznadziejne, dlatego i widok był nieciekawy – grupa skazańców beznamiętnie tłukących kamienie. I tylko jeden człowiek w tej grupie zachowywał się inaczej, uderzał dynamicznie i z ochotą. Gdy padło pytanie: „Co robisz?”, ten odparł bez namysłu: „Pomagam budować katedrę!”… Po drugie: podejście do ludzi Tradycyjny menedżer kompletuje personel. Lider natomiast przyciąga osobowości – skupia ludzi wokół siebie, tak dzięki wizji i poczuciu sensu, ale też poprzez stwarzanie odpowiedniej atmosfery, dającej pracownikom poczucie samorealizacji i możliwość rozwoju. Prezentuje przy tym ambicję i energię, wzmaganą szczerą wiarą w siebie i swój zespół – elementy, bez których trudno byłoby podążyć za przywódcą. Po trzecie: inspiracja i motywacja O ile tradycyjne zarządzanie kojarzy się w pierwszym rzędzie z wydawaniem poleceń, a następnie kontrolą wykonania i reagowaniem na nieprawidłowości, o tyle przywódca (nie rezygnując z kontroli) kładzie zdecydowanie większy nacisk na inspirowanie i pozytywne motywowanie ludzi. Lider nie zakłada z góry, że dla wszystkich liczy się to samo (np. pieniądz czy bezpieczeństwo). Nie ogranicza się do realizacji wyznaczonego standardu czy przepisów. Bada, co dla ludzi jest naprawdę ważne i buduje firmę odwołując się do podzielanych wspólnie wartości. Podejście to zakłada otwartą komunikację, postawę szacunku oraz coachingowe podejście do nauki i rozwoju personelu, o którym za chwilę. Typologia przywództwa Przejście od kierowania do przywództwa zdaje się być jednym z współczesnych trendów w zarządzaniu orga- Farmacja Praktyczna 7-8 / 2011 Prowadzenie apteki nizacjami. Oczywiście jest wiele rodzajów przywództwa. Nie każdy w równym stopniu spełnia wymienione warunki. Przywódcy charyzmatyczni np. spełniają wybitnie warunek pierwszy, ale niekoniecznie trzeci. Zapatrzeni w swoją wizję, absolutnie pewni swych sądów i własnych zdolności, bywają autorytarni. Nie dostosowują się, ale raczej kształtują otoczenie. Dlatego w literaturze ten typ nazywa się przywództwem transformacyjnym. Rzut oka na politykę wystarczy, aby zobaczyć, że nie zawsze szanuje on bliźnich, i to nie tylko wyborców, ale często nawet współpracowników… Jednak dzięki zdolnościom, odwadze i nietypowym zachowaniom, potrafi wzbudzać podziw i zdobywać zwolenników. Choć charyzma może się przydać liderowi, nie jest konieczna do skutecznego przewodzenia. W dzisiejszych organizacjach przeważa przywództwo transakcyjne – oparte na budowaniu pozytywnych relacji, a w jego ramach tzw. przywództwo w zespołach, w których szef sam jest częścią działającego zespołu. W takim przypadku najbardziej pożądane jest zrównoważenie trzech podanych wyżej elementów, co w praktyce wymaga rozwinięcia szeregu kompetencji, które nie są powszechne. Tutaj możemy zwrócić uwagę na kilka z nich. Miara lidera Przywódca zespołu jest łącznikiem ze światem zewnętrznym – tak z dostawcami, jak i pacjentami; w przypadku dużej firmy czy sieci aptek także z nadrzędnym kierownictwem i innymi placówkami. Jako łącznik działa dwukierunkowo. Zbiera informacje z zewnątrz i przekazuje je zespołowi, który dzięki temu ma pełny obraz sytuacji. Z drugiej strony reprezentuje zespół na zewnątrz i zdobywa niezbędne zasoby. Lider rozwiązuje problemy – gdy dzieje się coś niedobrego nie zostawia zespołu samemu sobie. Nie oznacza to wtrącania się w rutynowe działania (przywódca powinien bowiem mieć zaufanie do wiedzy współpracowników) czy pouczania. Strategia prawdziwego lidera polega raczej na zadawaniu wnikliwych pytań, inicjowaniu i wspomaganiu dyskusji i pozyskiwaniu niezbędnych środków działania (np. pieniędzy czy dodatkowych ludzi). Lider kieruje konfliktami. Gdy pojawiają się nieporozumienia, lider nie waha się wkroczyć, a interwencja zawsze nastawiona jest na rozwiązanie problemu, nie na udowadnianie racji. Wobec niemożności uniknięcia nieporozumień — umiejętność kontroli emocji i mediacji to niezbędne narzędzia w rękach przywódcy. Lider zachowuje się jak trener. Stosuje coaching, co oznacza, że porzuca on styl uczenia i instruowania, który wszyscy pamiętamy ze szkoły, a niektórzy także z wojska. Lider wyjaśnia oczekiwania i role, oferuje wsparcie i dopinguje. Istotą podejścia coachingowego jest uruchamianie wewnętrznych zasobów ludzi, przy założeniu, że dzięki wsparciu sami potrafią oni rozwiązać wszystkie problemy. Nade wszystko zaś przywódca wsłuchuje się w potrzeby i nastroje zespołu. Gdy ten oczekuje wsparcia, otrzy- www.farmacjapraktyczna.pl Gdy pojawiają się nieporozumienia, lider nie waha się wkroczyć, a interwencja zawsze nastawiona jest na rozwiązanie problemu, nie na udowadnianie racji – umiejętność kontroli emocji i mediacji to niezbędne narzędzia w rękach przywódcy muje wsparcie, gdy potrzebne są instrukcje – lider mu ich dostarcza. Dlatego umiejętność słuchania wydaje się być warunkiem realizacji wszystkich wymienionych funkcji przywódcy. Być może zatem, zamiast podsumowania, warto przypomnieć na koniec powiedzenie: lider jest tym, który lepiej niż inni rozumie, dlaczego mamy dwoje uszu i tylko jedne usta. ■ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl 31 REKLAMA Nauka Ocena biorównoważności odtwórczego preparatu torasemidu – Toramide firmy Polpharma Leki moczopędne są jedną z grup terapeutycznych najdłużej stosowanych we współczesnej farmakoterapii chorób układu sercowo-naczyniowego. W obrębie tej grupy preparaty różnią się mechanizmem oraz siłą działania moczopędnego. autor: dr hab. med. Marlena Broncel Klinika Chorób Wewnętrznych i Farmakologii Klinicznej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi N Najsilniejszymi lekami moczopędnymi są diuretyki pętlowe, których działanie polega na hamowaniu wchłaniania zwrotnego sodu, chlorków i wody w ramieniu wstępującym pętli Henlego. Doprowadza to do zmniejszenia ciśnienia tętniczego krwi, cofania się obrzęków i poprawy funkcji serca. Jeszcze do niedawna jedynym reprezentantem tej grupy był furosemid, stosowany przede wszystkim w objawowym leczeniu niewydolności serca. Obecnie mamy do dyspozycji torasemid, diuretyk pętlowy o znacznie korzystniejszym profilu farmakokinetycznym. Z badań klinicznych wynika, że torasemid lepiej wchłania się z przewodu pokarmowego (80-100%) niż furosemid (50%), a jego reakcja moczopędna przy stałych dawkach jest łatwiejsza do przewidzenia. Ponadto torasemid w niewielkim stopniu rozszerza naczynia krwionośne, co dodatkowo przyczynia się do spadku ciśnienia. Dlatego też w wielu przypadkach może być diuretykiem z wyboru, szczególnie u chorych opornych na doustny furosemid i stanowić alternatywę do dożylnego podawania w takich przypadkach furosemidu. W 2005 roku Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne (European Society of Cardiology) uwzględniło torasemid w zaleceniach, w stanach oporności na doustny furosemid u pacjentów z niewydolnością serca. Należy jednak podkreślić, że terapia preparatem oryginalnym była bardzo kosztowna i dopiero wprowadzenie leków odtwórczych zwiększyło powszechność stosowa- www.farmacjapraktyczna.pl nia torasemidu w Polsce. Warto pamiętać, że ze względu na właściwości farmakokinetyczne substancji czynnej, siłę działania oraz stosowanie w ciężkich stanach klinicznych, potrzebna jest wnikliwa analiza wyników badań biorównoważności, aby zdecydować się na najwłaściwszy i najbliższy oryginałowi preparat odtwórczy. W celu określenia biorównoważności Toramide firmy Polpharma (10 mg) z odpowiednim lekiem innowacyjnym (Torem 10 mg, firmy Roche) wykonano w MDS Pharma Services Germany GmbH (Niemcy) wymagane badania farmakokinetyczne. 33 Nauka Tabela 1. Porównanie parametrów biodostępności Toramide i preparatu referencyjnego (Torem) Badany parametr Iloraz wartości T/R (%) (90% CI) AUC0-t 96,7% (92,6%–101,0%) AUCinf 96,4% (92,4%–100,6%) Cmax 105,4% (95,5%–116,3%) T/R iloraz wartości dla produktu testowanego i referencyjnego; CI – przedział ufności Badanie przeprowadzono w sposób typowy, zgodnie z zasadami GCP (good clinical practice), za pomocą randomizowanej otwartej próby krzyżowej, z postacią doustną torasemidu w dawce 10 mg (preparatu oryginalnego – Torem firmy Roche i generycznego – Toramide firmy Polpharma) z 6-dniowym okresem wypłukiwania metabolitów. W badaniu wzięło udział 25 zdrowych ochotników płci męskiej (13) i żeńskiej (12). Podawano doustnie jednorazowo 1 tabletkę 10 mg produktu testowanego lub referencyjnego. W ciągu 24h wykonywano pomiary stężeń torasemidu w surowicy. Wyniki poddano stosownej obróbce statystycznej. W tabeli umieszczono wartości liczbowe przedstawiające iloraz wartości dla produktu badanego (T) i referencyjnego (R) odpowiednio dla takich parametrów jak Cmax, AUC0-t, AUCinf. 34 Wartość AUC0-t leku badanego w porównaniu z referencyjnym wyniosła 96,7%, Cmax – 105,4%, przy zachowanym przedziale ufności 90%. Linie zależności stężenia od czasu dla dwóch badanych preparatów pokrywały się z niewielkimi, nieistotnymi statystycznie odstępstwami. W trakcie badania nie odnotowano żadnych istotnych działań niepożądanych, a podawane preparaty cechowały się bardzo dobrą tolerancją. W oparciu o przedstawione wyniki należy stwierdzić, że Toramide firmy Polpharma jest lekiem biorównoważnym z preparatem oryginalnym (Torem firmy Roche) i może być stosowany zamiennie. ■ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl Farmacja Praktyczna 7-8 / 2011 Nauka Infekcje układu moczowego u dzieci latem Wakacje to okres, w którym częściej niż zwykle występują u dzieci zakażenia układu moczowego (ZUM). Kąpiele w zimnej wodzie, nawet w upalne dni, przesiadywanie na chłodnym piasku, niekorzystne warunki higieniczne – wszystko to sprzyja infekcjom dróg moczowych. Co zrobić, by uchronić naszych małych pacjentów od przykrych dolegliwości? autor: mgr farm. Małgorzata Derwińska Z ZUM to jedna z najczęściej występujących u dzieci infekcji (obok infekcji dróg oddechowych). Objawia się parciem na pęcherz, ostrym bólem w podbrzuszu, pieczeniem cewki moczowej i niemożnością oddania moczu. Objawy są nieprzyjemne i dość wstydliwe, zwłaszcza dla dzieci. Dziecko źle się czuje, ale nie chce przyznać, co mu dolega. Pojawienie się pierwszych niepokojących objawów wymaga jak najszybszej interwencji. Nie wolno dopuścić do powstania stanu przewlekłego. Przy odpowiedniej terapii objawy ZUM mijają po kilku dniach i dziecko dalej może cieszyć się wakacjami. Warto wspomnieć, że najważniejsza jest profilaktyka i uświadamianie dziecku, by o wszelkich dolegliwościach informowało osobę dorosłą. Jest to bardzo istotne, gdy wysyłamy dziecko na obóz, czy kolonie. Najczęstsze patogeny Głównym patogenem zakażenia układu moczowego jest występująca w układzie pokarmowym, pałeczka okrężnicy (Escherichia coli). Do zakażenia dochodzi drogą wstępującą, czyli przez cewkę moczową. Bardziej narażone są dziewczynki, co wynika z ich budowy anatomicznej. Cewka moczowa jest krótsza niż u chłopców, a jej ujście znajduje się blisko ujścia pochwy i odbytu. Do zakażenia dochodzi poprzez wtargnięcie bakterii do układu moczowego, który z wyjątkiem końcowego odcinka cewki moczowej jest jałowy. Następnie bakterie namnażają się i powodują stan zapalny. W wirulencji szczególną rolę odgrywa obecność fimbrii, czyli włosowatych struktur komórkowych. To dzięki nim bakteria przylega do ścian www.farmacjapraktyczna.pl nabłonka układu moczowego, tworzy w tym miejscu kolonie i powoduje jego uszkodzenie. Obok Escherichia coli, inną bakterią powodującą infekcje dróg moczowych, tym razem u chłopców, jest Proteus vulgaris, który stanowi fizjologiczną florę bakteryjną występującą pod napletkiem, ale w warunkach obniżonej odporności organizmu może przyczyniać się do powstania zakażenia. U dojrzewających dziewcząt czynnikiem etiologicznym jest czasami Staphylococcus epidermidis, zasiedlający przedsionek pochwy. Poza tym zakażenia dróg moczowych mogą być spowodowane przez bakterie z rodzaju Klebsiella, Enterobacter oraz Pseudomonas (głównie w przypadku osób hospitalizowanych). Rzadko bakterie dostają się do układu moczowego drogą zstępującą, czyli z krwi, ale zdarza się to np. u niemowląt (częściej u chłopców niż u dziewczynek). Owoce żurawiny amerykańskiej (Vaccinium macrocarpon z rodziny Ericaceae) wykazują działanie przeciwbakteryjne wobec bakterii Gram-ujemnych, a zwłaszcza przeciwko głównemu patogenowi zakażenia dróg moczowych, Escherichia coli 35 REKLAMA Nauka lek z wyboru. Ostre stany zapalne wymagają natychmiastowego podania antybiotyku lub sulfonamidu. U dzieci, w każdym przypadku ZUM powinno wykonać się badanie USG, w celu sprawdzenia czy nie zalega mocz. Dodatkowym badaniem jest cystografia mikcyjna, którą wykonuje się po wyleczeniu zakażenia. Wykonuje się ją u małych dzieci oraz w przypadku nawracających infekcji dróg moczowych u dzieci starszych (powyżej 3. r.ż.). Skuteczna terapia Pojawienie się pierwszych niepokojących objawów wymaga szybkiej interwencji, nie wolno dopuścić do powstania stanu przewlekłego – przy odpowiedniej terapii objawy ZUM mijają po kilku dniach i dziecko dalej może cieszyć się wakacjami Objawy infekcji W normalnych warunkach układ moczowy broni się sam przed wtargnięciem bakterii. Najważniejszym czynnikiem jest prawidłowe oddawanie moczu, dzięki czemu następuje wypłukiwanie drobnoustrojów i nie mają one możliwości adhezji do błon komórkowych. W przypadku zwężenia cewki, zarówno wrodzonego, jak i nabytego, a także przy zmianach czynnościowych cewki, dochodzi do zatrzymywania moczu, a to może prowadzić do infekcji. Pierwsze objawy nie zawsze są charakterystyczne dla zakażenia układu moczowego. Czasami jest to wysoka gorączka, ból w podbrzuszu, nudności. Bardzo ważna jest konsultacja z lekarzem i wykonanie odpowiednich badań. Podstawowymi badaniami są ogólne badanie moczu oraz wykonanie posiewu, a następnie leczenie zgodnie z jego wynikiem. Zanim jednak otrzymamy wynik, lekarz stosuje 36 Leczenie zakażeń układu moczowego to nie tylko antybiotykoterapia. Skuteczność leczenia wymaga, obok podawania odpowiedniego leku, usunięcia wszelkich przyczyn mogących powodować infekcje oraz odpowiedniej profilaktyki. Należy podawać duże ilości płynów, przy czym kontrolować dziecko, by nie wstrzymywało oddawania moczu. Dobre rezultaty przynosi podawanie soku żurawinowego bądź preparatów zawierających wyciąg z tego surowca. Owoce żurawiny amerykańskiej (Vaccinium macrocarpon z rodziny Ericaceae) nie tylko zapobiegają infekcji, ale też skracają czas trwania choroby i zapobiegają jej nawrotom. Wykazują działanie przeciwbakteryjne wobec bakterii Gram-ujemnych, a zwłaszcza przeciwko głównemu patogenowi zakażenia dróg moczowych, Escherichia coli. Za to działanie odpowiedzialne są procyjanidyny – katechina, epikatechina oraz ich pochodne. Poza tym surowiec zawiera duże ilości kwasów organicznych takich jak kwas benzoesowy, cytrynowy czy chinowy, dzięki czemu zakwasza mocz. Początkowo działanie surowca przypisywano właśnie obecności związków, które obniżają pH. Późniejsze badania dowiodły, że najistotniejsze dla działania surowca są procyjanidyny, które zmniejszają przyczepność bakterii do błon śluzowych pęcherza i cewki moczowej. Jest to działanie antyadherencyjne i to dzięki niemu podawanie surowca w zakażeniach dróg moczowych przynosi dobre rezultaty. Poza tym związki żurawiny amerykańskiej zapobiegają namnażaniu się bakterii. Surowiec nie wykazuje działania toksycznego, dlatego może być stosowany przez dłuższy czas, nie powodując działań niepożądanych. Obok preparatów zawierających wyciąg z żurawiny, na rynku dostępne są polecane w infekcjach dróg moczowych preparaty zawierające wyciąg z liści borówki brusznicy i/lub wyciąg z liści mącznicy lekarskiej. Należy pamiętać, że tego typu preparaty, mimo że ziołowe, nie mogą być stosowane u dzieci. Podsumowanie Wakacje sprzyjają infekcjom, dlatego u dzieci z tendencjami do zakażeń układu moczowego należy zastosować odpowiednią profilaktykę. Lepiej podawać przez pewien czas preparaty zawierające ekstrakt z żurawiny, która pomaga skutecznie eliminować bakterię E.coli niż narażać nasze dziecko na przyjmowanie antybiotyków. ■ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl Farmacja Praktyczna 7-8 / 2011 To wyjątkowe doznanie... Już wiadomo – wystarczyło odpowiedzieć na pytania i wysłać kartkę, czyli wziąć w konkursie Metamorfoza z Pirolam Szampon, aby przejść metamorfozę pod okiem mistrzów. Metamorfoza połączona była z wypoczynkiem w pięknym otoczeniu i zabiegami SPA. Cały majowy weekend poświęcony pielęgnacji i relaksowi. W tym wydaniu naszego magazynu prezentujemy kolejną ze zwyciężczyń, Panią Elżbietę Kilańską. Pani Elżbieta przed metamorfozą Sergiusz Osmański – wizażysta, nadzorując pracę swojej ekipy specjalistek od makijażu, udzielał porad: „Makijaż, który zaproponowaliśmy, stawiał na rozświetlenie twarzy. Ten typ urody dobrze prezentuje się w chłodniejszych odcieniach. Odradzamy też perłowe szminki – matowa będzie o wiele bardziej elegancka.” Tomasz Burkacki – fryzjer „Pani Ela miała dobrze obcięte włosy, ale kolor wymagał korekty na bardziej odpowiedni, chłodny odcień. Zaproponowałem też bardziej swobodne ułożenie włosów, które wydobyło z nich całą ich urodę.” KONKURS! KONKURS! Metamorfozy Modny makija¿ Metamorfozy z Modny makija¿ z Jak Sesja zdjêciowa Nowa fryzura (pod okiem fryzjera gwiazd swoje wrażenia opisuje – Tomasza Burkackiego) Nowa fryzura okiem fryzjera gwiazd Pani Elżbieta? (pod Sesja zdjêciowa – Tomasza Burkackiego) PIR/086/02-2011 PIR/086/02-2011 Zdarzało mi się oglądać prezentacje sztuki makijażu czy stylizacji, ale Relaksuj¹ce w niej samej, i to zabiegi w SPA Wygraj pobytuczestniczenie w SPA! Relaksuj¹ce w blasku fleszy, to wyjątkowe doznazabiegi w SPA Wygraj pobyt w SPA! Spośród nades³anych zg³oszeñ wy³onimy 5 pañ, nie. Stopniowa przemiana dokonująca które wezm¹ udzia³ w niezapomnianej Spośród nades³anych wy³onimy 5 pañ, sięzg³oszeñ za sprawą fryzjerów, wizażystów metamorfozie w SPA, w hotelu Ossa. które wezm¹ udzia³ w niezapomnianej i stylistów, była prawdziwą metamorfometamorfozie w SPA, w hotelu Ossa. zą kobiecej urody i stylu. 11PH010_kupon_konkursowy_148x105_v4.indd 1 11-02-24 14:01 11PH010_kupon_konkursowy_148x105_v4.indd 1 11-02-24 14:01 Ekipa Metamorfoz: Tomasz Burkacki fryzjer www.hairmaster.pl Sergiusz Osmański wizażysta Piotr Furman zdjęcia www.piotrfurman.com Zielnik apteczny Rumianek zioło miesiąca Rumianek Chamomilla recutita jest znany i popularny w całej Europie. Uprawa tego zioła dominuje na polskich plantacjach. Dlaczego? Ponieważ towarzyszył ludzkości od dawna. Pisali już o nim ojcowie medycyny – Hipokrates i Galen. Olejek rumiankowy stosuje się w lecznictwie już od 500 lat! autor: prof. Iwona Wawer Wydział Farmaceutyczny Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego R Ciekawostki: Rumianek pospolity rośnie na łąkach i kwitnie w miesiącach maj-czerwiec. Jego przyjemnie pachnące żółtobiałe kwiatki wyglądają pogodnie i optymistycznie. Żółte, wypukłe dno kwiatowe jest okolone białymi płatkami, które reagują na porę dnia. Przed południem podnoszą się razem ze słońcem, ale potem obniżają się i wieczorem układają się blisko łodygi. Koszyczków rumianku lepiej nie zbierać samemu, aby nie pomylić go z bardzo podobnymi rumianami psimi, które mogą wywoływać reakcje alergiczne. Podziwiajmy więc kwitnący rumianek na łące, ale do przygotowania naparu ziołowego kupujmy go w aptece lub sklepie zielarskim. Lecznicze działanie rumianku Głównym składnikiem leczniczym rumianku jest lotny olejek. Pierwszy raz wyizolowano go w XV w.! Ciemnoniebieski kolor olejku zaskakuje, bo większość jest żółtawa. Dziś wiemy, że błękitny olejek zawiera składniki o działaniu przeciwzapalnym tj. chamazulen i bisabolol. W surowcu są też flawonoidy, kumaryny, związki śluzowe i polisacharydy. Europejska Farmakopea podaje, że powinno się otrzymać co najmniej 4 ml olejku z 1 kg surowca. Polska Farmakopea wymaga co najmniej 0,42 proc. olejku, ale w koszyczkach rumianku może go być od 0,2 do 2 proc. Kiedy sięgamy po rumianek? Zastosowanie rumianku w lecznictwie jest bardzo szerokie. Najczęściej stosujemy go w postaci ciepłego naparu. Picie herbatki rumiankowej pomaga w stanach zapalnych przewodu pokarmowego, chorobie wrzodowej, biegunkach, wzdęciach, kolkach, czy też braku apetytu. Ale doceniamy również jego działanie uspokajające, wiatropędne i przeciwskurczowe. 40 Ekstrakt z rumianku działa przeciwbakteryjnie (przeciwko bakteriom Gram-dodatnim), przeciwgrzybiczo (Candida albicans) oraz przeciwwirusowo (m.in. na wirusa opryszczki – herpes). Hamuje wzrost kolonii bakterii przyczyniających się do powstawania wrzodów żołądka i jelit (Helicobacter pylori). Racjonalne jest również podawanie naparów i wyciągów z rumianku doustnie w przypadku chorób przewodu pokarmowego, ponieważ olejek z rumianku hamuje również wzrost różnych szczepów Escherichia coli, wywołujących biegunki. Farmacja Praktyczna 7-8 / 2011 Zielnik apteczny Koszyczek rumianku powinien być w każdej domowej apteczce! Jak go stosować? Do przygotowania naparu trzeba 1-2 łyżki suszonego surowca zalać 1 szklanką wrzącej wody i trzymać pod przykryciem przez 15 minut. Do kąpieli trzeba przygotować większą ilość: na 10 l wody napar z 50 g. Do picia jako herbatka o działaniu przeciwzapalnym i przeciwskurczowym: napar z 3 g. Dawkowanie ułatwiają saszetki z odmierzoną porcją surowca. Czy wiesz, że... l przez stulecia rumianek był w zestawie ziół akuszerki, bo pomagał kobietom w okresie okołoporodowym; zastosowania „kobiece” są aktualne do dzisiaj (do obmywania, okładów, kąpieli przy zapaleniach itd.), l preparaty z rumiankiem (np. żele) są skuteczne przy stanach zapalnych dziąseł, częstych u seniorów korzystających z protez, l płukanie gardła oraz inhalacje z wykorzystaniem naparu z rumianku pomagają przy infekcjach górnych dróg oddechowych. Badania kliniczne z udziałem 104 pacjentów z dolegliwościami w obrębie układu pokarmowego pokazały, że przyjmowanie ekstraktu z rumianku przez 6 tygodni łagodziło objawy u wszystkich chorych, a u 44 proc. kolki, wzdęcia i skurcze całkowicie ustąpiły. Ekstrakt z rumianku ma zastosowanie także w wielu produktach stosowanych na skórę (maści, kosmetyki) o działaniu przeciwbakteryjnym i przeciwzapalnym. Dr Jerzy Jambor, wielki znawca ziół, przyznaje: „Nie ma lepszego surowca zielarskiego, który wykazywałby tak korzystne działanie na skórę i błony śluzowe.” Wiedzą o tym rzesze entuzjastów rumianku, o czym świadczy popularność takich produktów, jak szampony z rumiankiem, mleczka do zmywania makijażu, rumiankowe mydła czy żele pod prysznic. Rumianek również dla dzieci Rumianek to „ziele dla maluszków”. Dodawany do codziennej kąpieli niemowląt zapobiega odparzeniom. Napar z rumianku może służyć do przemywania oczu i uszu noworodków oraz pomaga przy dolegliwościach dziąseł w czasie ząbkowania. Rumiankowa herbatka to jeden z pierwszych napojów, skuteczny środek przeciwko kolce niemowlęcej, a także ochrona przed infekcjami bakteryjnymi. Dzieciom w wieku od 6 miesięcy do 5 lat z biegunką podawano przez 3 dni ekstrakt z rumianku oraz pektynę z jabłek. 85 proc. małych pacjentów od razu poczuło się lepiej. ■ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl RUMIANEK FIX z Zielnika Aptecznego Sprawdza się w dolegliwościach pokarmowych tj. zaburzeniach trawienia, w umiarkowanych kurczach w obrębie jamy brzusznej, w uczuciu pełności lub wzdęciach, w nadmiernym gromadzeniu się gazów. Można również stosować zewnętrznie w umiarkowanych stanach zapalnych oraz podrażnieniach skóry i błon śluzowych, w tym jamy ustnej i dziąseł, okolic odbytu oraz narządów płciowych. Produkt leczniczy wydawany bez recepty. Dostępny tylko w aptekach. Skład: 1 saszetka zawiera 1,5 g koszyczka rumianku 2 saszetki rumianku zalać ¾ szklanki wrzącej wody, naparzać pod przykryciem przez ok. 5 minut. Dorośli: pić 3-4 razy dziennie po ¾ szklanki naparu. Dzieci: pić 3-4 razy dziennie następujące ilości naparu: niemowlęta od 1 do 12 miesiąca życia: po 50 ml , małe dzieci od 1 do 5 lat: po 75 ml , dzieci od 6 do 12 lat: po 100 ml. Pić zawsze świeżo przygotowany napar. Do okładów lub płukania stosować napar przygotowany jak dla podania doustnego. Do nasiadówek stosować napar przygotowany z 3 saszetek rumianku na 1 litr wody. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na koszyczek rumianku lub inne rośliny z rodziny Astrowatych (Asteraceae = Compositae). Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania: W przypadku nieustąpienia objawów w ciągu kilku dni od momentu rozpoczęcia stosowania produktu leczniczego lub ich nasilenia się należy skonsultować się z lekarzem. Działania niepożądane: W bardzo rzadkich przypadkach może wystąpić reakcja nadwrażliwości na rumianek (np. alergia kontaktowa). Reakcja krzyżowa może zdarzyć się u osób uczulonych na rośliny z rodziny Astrowatych (Asteraceae = Compositae) np. bylica, piołun. Bardzo rzadko notowano przypadki ostrej reakcji alergicznej (szok anafilaktyczny, astma, obrzęk twarzy, pokrzywka). Numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu: IL-2745/LN Podmiot odpowiedzialny: Herbapol-Lublin S.A. ul. Diamentowa 25 20-471 Lublin Tradycyjny produkt leczniczy roślinny z określonymi wskazaniami wynikającymi wyłącznie z długotrwałego stosowania. www.farmacjapraktyczna.pl 41 Kuchnia farmaceutyczna Smakowity błonnik Mojemu 8-letniemu synkowi lekko zaokrąglił się brzuszek. Jest słodki, ale mój mały mężczyzna bardzo się tym faktem zmartwił. Udaliśmy się po poradę do dietetyka, który oczywiście poradził ograniczenie tłuszczu i węglowodanów. Proste prawda? Ale jak karmić ukochane dziecko dietetycznymi, z reguły niesmacznymi potrawami? Na dodatek on tak lubi naleśniki i pierożki... autor: Barbara Misiewicz-Jagielak Kocham gotowanie, kocham moje dzieci – damy radę! – pomyślałam. Zabrałam się z zapałem za wertowanie przepisów. Zaczęłam od potraw z mąką pełnoziarnistą, bogatą w błonnik. Większość niestety nie nadawała się do jedzenia. Oszczędzę Państwu tych prób – wybrałam kilka nieskomplikowanych, wypróbowanych przepisów. Mój synek mnie docenił. Zaproponował niedawno, że powinnam napisać książkę kucharską dla dzieci na diecie, a on będzie recenzentem. Dodatkowa korzyść dla mnie – dzięki diecie bogatej w błonnik, mam elegancko odkurzone jelita. Przyjemne uczucie i sama też chyba trochę schudłam... 42 Farmacja Praktyczna 7-8 / 2011 Kuchnia farmaceutyczna Naleśniki razowe z różnymi nadzieniami Składniki: ciasto naleśnikowe – 1 szklanka mąki pszennej pełnoziarnistej, 2 jajka, 0,5 szklanki chudego mleka, 0,5 szklanki wody gazowanej, sól; farsz twarogowy (smakuje jak nadzienie do ruskich pierogów) – 0,5 małej cebuli lub 2 łyżki suszonej smażonej cebulki, kostka półtłustego twarogu, opakowanie dietetycznej fety, sól, dużo świeżo zmielonego czarnego pieprzu. Przygotowanie: Ciasto naleśnikowe powinno mieć nieco luźniejszą konsystencję niż zwykłe ciasto naleśnikowe. Smażymy je na patelni teflonowej, tylko przy smażeniu pierwszego smarujemy patelnię olejem. Składniki farszu ugniatamy dokładnie widelcem, kładziemy na naleśnikach, zawijamy. Naleśniki układamy w naczyniu wysmarowanym cieniutko masłem i zapiekam 15 minut w nagrzanym piekarniku. Naleśniki przygotowane według tego przepisu doskonale smakują z nadzieniem na bazie owoców dosłodzonych słodzikiem, z dodatkiem jogurtu naturalnego. Wszystko ugniatamy widelcem i zawijamy w naleśniki. Można też zrobić pyszne naleśniki pełnoziarniste z uprażonymi jabłkami. Szarlotka Spaghetti bolognese Składniki: opakowanie razowego spaghetti, 400 g mielonej piersi z kurczaka, 2 puszki pomidorów, pół cebuli lub 2 łyżki suszonej smażonej cebulki, oliwa, świeże oregano, sól i pieprz. Przygotowanie: Usmażyć na małej ilości oliwy zmieloną lub zmiksowaną pierś z kurczaka. Dodać podsmażoną cebulę, zmiksowane pomidory z puszki i przyprawy. Dusić 20 minut. Do wrzątku wrzucić makaron i ugotować zgodnie z przepisem na opakowaniu. Wymieszać w garnku makaron z sosem. Posypać płatkami parmezanu. Składniki: ciasto – cukier waniliowy, 125 g cukru, 250 g mąki pszennej razowej, 125 g jogurtu naturalnego, 1 jajko; owoce – 1 kg kwaśnych, twardych jabłek, 125 g cukru lub słodzik nadający się do pieczenia, 1 łyżeczka cynamonu lub cukier waniliowy i rodzynki. Przygotowanie: Ciasto – wszystkie składniki szybko zagnieść do utworzenia jednolitej gładkiej kuli. W zależności od rodzaju mąki dodajemy trochę więcej lub mniej jogurtu. Ciasto powinno mieć zwartą konsystencję – jeśli jest zbyt luźne (wtedy jest najsmaczniejsze), przed rozwałkowaniem trzeba je trochę zamrozić. Nie można zbyt długo wyrabiać ciasta, bo zrobi się twarde. Kulę zawinąć w folię i włożyć na godzinę do lodówki. Jabłka – obrać, pokroić na nieduże kawałki, uprażyć z cukrem, dodać cynamon lub dla odmiany cukier waniliowy i rodzynki. Z lodówki wyjąć ciasto, podzielić je na dwie nierówne części. Większą część cieniutko rozwałkować i ułożyć na wysmarowanej masłem i posypanej tartą bułką (grahamką) blasze, zrobić rant na bokach blachy, aby jabłka nie stykały się z metalem. Ciasto ponakłuwać widelcem, wyłożyć na nie jabłka. Mniejszą część ciasta również cienko rozwałkować i wyciąć paski, które układamy na jabłkach. Wstawiamy do piekarnika nagrzanego do temperatury 180 st. C i pieczemy ok. 50-60 minut do zrumienienia ciasta. Podajemy na ciepło z dużą łyżką gęstego jogurtu. REKLAMA Życie jest piękne Słońce na zdrowie Poprawia samopoczucie, wpływa na zdrowie i dodaje uroku. Zbawiennego działania słońca doświadczymy jednak tylko wtedy, jeśli będziemy przestrzegać zasad bezpiecznego opalania. W przeciwnym razie słońce – wielki sprzymierzeniec naszego organizmu, może stać się naszym wrogiem. autor: Katarzyna Mitras T Tezy o dobroczynnym działaniu słońca na nasz organizm nie sposób podważyć. To właśnie na skutek promieniowania ultrafioletowego powstaje w organizmie witamina D, która jest podstawowym budulcem kości. Przebywanie na słońcu działa niezwykle korzystnie na układ nerwowy. Do tego poprawia przemianę materii, leczy trądzik i odpręża. Eksponując latem nasze ciało na działanie promieni słonecznych trzeba jednak pamiętać, by odpowiednio je zabezpieczyć. Określ swój fototyp Zanim wybierzemy środek do opalania z odpowiednim dla nas filtrem, powinniśmy określić nasz fototyp. W tym celu pod uwagę bierzemy barwę naszej skóry, kolor oczu oraz włosów. Zasada jest prosta – faktor ma być tym wyższy, im jaśniejszą mamy karnację. Na naszej szerokości geograficznej wśród najbardziej powszechnych fototypów rozróżniamy: l I – celtycki: bardzo jasna skóra, piegi, rude włosy, niebieskie lub zielone oczy, nawet krótkie opalanie wywołuje oparzenie, lepiej unikać przebywania bezpośrednio na słońcu, należy stosować faktor o indeksie 50+ l II – północnoeuropejski: jasna skóra, jasne włosy, jasne oczy (błękitne, zielone, jasnoszare), po opalaniu skóra jest zaczerwieniona, a bywa, że oparzona, należy stosować faktor od 30 do 50+ l III – środkowoeuropejski: kolor skóry ani szczególnie jasny, ani ciemny, włosy brązowe, oczy piwne, brązowe lub niebieskie, skóra opala się łatwo, co nie powinno zwalniać z odpowiedniej ochrony, warto stosować kosmetyki z filtrem od 15 do 50+ l IV – południowoeuropejski: ciemna, oliwkowa karnacja, ciemne włosy i oczy, skóra dobrze chroni się przed poparzeniem, mimo to warto pomóc jej dodatkowo kosmetykami z filtrem 12-30 Bezpieczne opalanie Dobór właściwego preparatu z odpowiednim filtrem to dopiero połowa sukcesu, jeśli chcemy cieszyć się piękną i zdrową opalenizną. Warto też wziąć sobie do serca kilka zasad bezpiecznego przebywania na słońcu, by nie musieć na własnej skórze przekonać się o jego negatywnym działaniu. 44 A zatem: l Nie eksponujmy ciała na działanie słońca w godz. 10-13 (wówczas promieniowanie jest najsilniejsze). W przeciwnym razie skóra może ulec poparzeniu, w dodatku możemy nabawić się udaru. l Pierwsze opalanie nie powinno trwać dłużej niż kwadrans. Przed wyjściem na plażę nie róbmy makijażu, odstawmy kosmetyki zawierające alkohol, który może wywołać podrażnienia. l Pamiętajmy, że aż 80 proc. promieni słonecznych odbija się od piasku i wody. Nawet siedząc w ukryciu, pod parasolem czy zadaszeniem, jesteśmy narażeni na jego działanie. l Nie zapominajmy o nakryciu głowy i okularach słonecznych z filtrem UV. l Na czas opalania wyeliminujmy z naszego menu seler, pietruszkę, napary z melisy i dziurawca. To produkty, które zwiększają wrażliwość skóry na promieniowanie słoneczne, a tym samym ryzyko podrażnień. l Osoby przyjmujące leki powinny dokładnie przestudiować ulotkę, czy nie widnieją jakieś przeciwwskazania do opalania. Niektóre leki (m.in: preparaty uspokajające, leki antydepresyjne, antybiotyki, tabletki antykoncepcyjne, leki przeciwcukrzycowe) w sytuacji kontaktu ze słońcem mogą powodować poważne reakcje alergiczne. ■ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl Farmacja Praktyczna 7-8 / 2011 Życie jest piękne Europejski biwak Długi, starannie zaplanowany, w dogodnym terminie... Marzenie, które najczęściej brutalnie weryfikuje rzeczywistość. Bo albo nie dostajemy urlopu w ogóle, albo niespodziewanie szef oznajmia nam, że plany się zmieniły i od jutra mamy wolne. Co wtedy robić? Przede wszystkim nie marnować czasu – pakujmy do samochodu namiot, śpiwory, menażki i ruszajmy na biwak. W Europę! Byle tylko nie za daleko... autor: Aneta Kalicka N No więc macie Państwo urlop już od jutra. I co dalej? „Last minute” odpada – żaden termin nie pasuje. Chyba że... Barbados za równowartość półrocznej pensji. Jedyne wyjście – zorganizować wyjazd na własną rękę. Spakować rzeczy, wsadzić do samochodu wszystkich członków rodziny i wyruszyć. Transport własny, noclegi na kempingach we własnym namiocie lub wynajętym domku. Kierunek – gdzie serce dyktuje, a droga zaprowadzi. Poniżej kilka naszych propozycji. Kurs na północ To kierunek rzadko obierany przez polskich turystów, tęskniących za słońcem południa i kąpielami w ciepłym morzu. A może niesłusznie, bo kraje skandynawskie, a szczególnie Szwecja i Dania, usiane są wręcz kempingami usytuowanymi w atrakcyjnych turystycznie i urlopowo miejscach. W dodatku urządzone są tak luksusowo, jak nigdzie indziej w Europie. Czyste, zadbane, zapewniają wszystko, co potrzebne współczesnemu turyście: bezprzewodowy internet, pralki, baseny, saunę, udogodnienia dla osób niepełnosprawnych oraz matek z małymi dziećmi. Większość organizuje także zajęcia dla dzieci. Dla przykładu, położony na brzegu morza kemping na szwedzkiej wyspie Oland dysponuje dwoma dużymi basenami – dla dorosłych i dzieci. Proponuje naukę pływania dla maluchów, a dla dorosłych wodny aerobic odchudzający i wieczorne pool party. Dodatkowe atrakcje to plac zabaw, pole golfowe i jazda konna. Rodziny z dziećmi doskonale będą się również czuły na kempingu Dafto w szwedzkiej Gotlandii. Statek piracki, bajkowy zamek, tor przeszkód, upiorne piwnice, trampoliny czy teatr dla dzieci – to tylko niektóre z tutejszych atrakcji. Oczywiście jest basen, morze oraz wyjątkowa atrakcja: rejsy na skaliste wysepki, na których można zobaczyć bałtyckie foki. Najmłodsi zachwyceni będą także pobytem na duńskim kempingu w Bosore. Kilka placów zabaw dla mniejszych i większych dzieci, zamek i pokoje zabaw urządzone w stylu 46 Informacje praktyczne: Adresy stron poszczególnych kempingów – znajdziesz tu mapy dojazdu, cenniki, opisy atrakcji itp.: l Szwecja: Oland (www.kcsaxnas.se); Dafto (www.uk.dafto.se) l Dania: Bosore (www.bosore.dk) l Norwegia: Egenes (www.egenes.no) l Węgry: Berekfurdo (www.berekfurdo.hu); Hajduszoboszlo (http://pl.hungarospa.hu) l Bułgaria: Gradina (www.bulgariansearesorts.com/ campsites/camping_gradina); Aheloy (www.bulgariansearesorts.com/campsites/ camping_aheloy) l Litwa: Druskienniki (www.ultram.pl/druskiennikiaquapark-hotele/camping_drsuskienn); Pajuryje (http://pl.camping.info/litwa); Kurtuvenai (www.kurtuva.lt) l Estonia: Tehumardi (www.tehumardi.ee/ puhkekeskus_eng.html) l Łotwa: Mikelbaka (www.mikelbaka.lv) Farmacja Praktyczna 7-8 / 2011 Życie jest piękne baśni Andersena oraz tropikalny park wodny czynią go wymarzonym miejscem na wakacje. Starszym pociechom rozrywki z pewnością dostarczą PlayStation, nintendo i MTV. Z kolei jeden z najstarszych w Norwegii kemping Egenes położony nad pięknym jeziorem i jedynie 5 km od morza to propozycja dla miłośników bliskiego kontaktu z przyrodą. Nie dysponuje co prawda dostępem do internetu czy basenem, oferuje za to wypożyczanie łodzi i kajaków, boisko do piłki nożnej i siatkówki, kort tenisowy, ściankę wspinaczkową i trampoliny. Do tego w okolicy wytyczono wiele szlaków turystycznych. Wystarczy spakować rzeczy, wsadzić do samochodu wszystkich członków rodziny i wyruszyć w drogę! W poszukiwaniu ciepłych wód By do nich dotrzeć, niekoniecznie trzeba pędzić aż nad Morze Czarne czy Śródziemne. Można znaleźć je znacznie bliżej, na Węgrzech. Wokół licznych źródeł termalnych powstały tam mniej lub bardziej luksusowe ośrodki wypoczynkowe i SPA. Większość, oprócz miejsc w hotelach, oferuje noclegi na przyzwoicie urządzonych campingach. Wykupienie miejsca na kempingu daje wstęp wolny na termalne baseny i dostęp do wielu innych atrakcji. Ponieważ główną atrakcją tych miejsc są kąpiele termalne, kempingi te nie oferują żadnych dodatkowych rozrywek ani zorganizowanych zajęć. Często nie mają też swoich stron internetowych – informacje o nich można znaleźć na stronach ośrodków termalnych. Na forach internetowych polscy wczasowicze szczególnie polecają kemping w Berekfurdo, Hajduszoboszlo i Harkany (baseny siarkowe). Słoneczne południe Ten kierunek stwarza niemal nieograniczone możliwości. Ale jeśli czasu mamy niezbyt wiele i nie lubimy spotykać na urlopie połowy swoich sąsiadów (a więc Chorwacja odpada...), możemy spróbować Bułgarii. Kraj zmienia się i modernizuje tak szybko, że informacje dezaktualizują się błyskawicznie, a kemping istniejący rok temu i polecany przez rodaków dziś może być już placem budowy, na którym powstaje luksusowy hotel. Standard większości kempingów jest dużo niższy niż w Europie Północnej, chyba że wybierzemy obiekt w jednym z najbardziej znanych kurortów (np. kemping w Aheloy). Jeżeli jednak szukamy ciszy, spokoju i niezatłoczonej plaży, zapewne będziemy musieli pogodzić się z innymi niedogodnościami. Nie ma też co liczyć na dodatkowe atrakcje, zorganizowane zajęcia dla dzieci itp. Jeśli więc komuś wystarczy do szczęścia czysta plaża i malowniczy widok na zatokę, polecamy kemping Gradina koło Czarnomorca. Położony tuż przy szerokiej i niezbyt zaludnionej plaży (specjalny ciągnik wyciąga na nią przyczepy kempingowe), oferuje ciepłą wodę i przyzwoite prysznice oraz sanitariaty. Kraje nadbałtyckie Jeśli wybierzemy ten kierunek, możemy wręcz przebierać w atrakcjach. Morze, lasy, jeziora, zabytkowe miasta i miasteczka... Co kto lubi. Kempingi liczne, o zróżnicowanym standardzie – od w pełni już „europejskich”, po smętne pa- www.farmacjapraktyczna.pl Oprócz wysokiego standardu, wiele europejskich pól namiotowych oferuje wspaniały kontakt z dziką naturą. Skandynawskie kempingi słyną z licznych atrakcji dla małych biwakowiczów. miątki czasów minionych. Im bliżej leżą morza lub dużych, turystycznych ośrodków, tym bardziej są zadbane i drogie. Tuż za polską granicą polecamy czysty i dobrze urządzony kemping w Druskiennikach. Ta uzdrowiskowa miejscowość oferuje liczne atrakcje, m.in. przyzwoity aquapark. W okolicznych lasach wytyczono liczne ścieżki rowerowe. To także dobry punkt wypadowy do zwiedzania Wilna, Kowna i Trok. Miłośnikom przyrody i historii polecamy z kolei kemping w Kurtuvenai (Kurtowiany) na Żmudzi. Położony jest bardzo nietypowo, bo w obrębie starych zabudowań dworskich, w sercu malowniczej krainy pełnej lasów i jezior. Wielbiciele bałtyckich plaż docenią estoński kemping Tehumardi, litewski Pajuryje czy łotewski Mikelbaka. ■ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl 47 Kultura Książki Na Czarnym Lądzie Cyprian Kosiński przedstawia Czarny Ląd oglądany oczami kogoś, kto przez prawie 30 lat żył i pracował wśród Afrykańczyków, gościł w ich domach. Autor przyjaźnił się m.in. z królem plemienia Bakuba, wszechwładnym generałem Bumbą, „prawą ręką” prezydenta Mobutu, wybitnym rzeźbiarzem zairskim Liyolo, a także z ubogimi rybakami żyjącymi na piaskowych wydmach rzeki Kongo. Uważnie obserwował miejscowe zwyczaje, obrzędy oraz przesądy. Rejestrował wszystko w pamięci, by po wielu latach przelać na papier sceny i obrazy z tego etapu swojej podróży przez życie, który nazywa „Przystanek – Afryka”. „Afrykański polonez”, Cyprian Kosiński, Oficyna Wydawnicza RYTM kino Paryskie fantazje Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: AFRYKA, mają szansę otrzymać książkę w prezencie. Japońskie strachy Tematem książki jest charakterystyczny gatunek opowieści grozy, cieszący się wielką popularnością w Japonii okresu Edo (XVII-XIX w.). Przywołane przez autora opowieści związane były z rytuałem „nocnych spotkań grozy” (kaidan kai), w czasie których w półmroku, przy świecach, rywalizowano w opowiadaniu najbardziej przerażających opowieści o zjawach, duchach, upiorach i nadprzyrodzonych postaciach. Tatarczuk zwraca uwagę na to, że opowieści niesamowite mają nie tylko walor rozrywkowy, ale również dostarczają ważnych informacji o mentalności i kulturze japońskiego społeczeństwa. „Kaidan – japońskie opowieści niesamowite epoki Edo”, Marcin Tatarczuk, Wydawnictwo Trio Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: UPIORY, mają szansę otrzymać książkę w prezencie. REKLAMA Zabierz dziecko w miasto! 48 Chcesz wiedzieć, dokąd warto wybrać się z młodszym, a gdzie ze starszym dzieckiem? Które kawiarnie mają kącik dla maluchów? Gdzie w weekend odbywa się impreza plenerowa dla najmłodszych? Wejdź na: www.gogaga.pl To nie tylko najbardziej chwalony od lat obraz mistrza i jeden z faworytów do przyszłorocznych Oscarów, ale też największy przebój Allena od 25 lat. W Woody Allen przedstawia swój największy hit kasowy od lat, który już zdążył osiągnąć lepszy wynik niż jego przebojowa „Vicky Cristina Barcelona”. Tym razem reżyser spełnia nasze najskrytsze fantazje w Paryżu. Po namiętnej podróży do Barcelony („Vicky Cristina Barcelona”), zabawnym nowojorskim flircie w „Co nas kręci, co nas podnieca” i pełnej pokus przygodzie miłosnej w Londynie („Poznasz przystojnego bruneta”), twórca powraca do miasta, w którym, jak sam kiedyś zauważył, „Wszyscy mówią, kocham cię”! W jego najnowszej komedii, której uroczysta premiera uświetniła otwarcie tegorocznego festiwalu w Cannes, śledzimy losy niedawno zaręczonej pary. Inez (Rachel McAdams) i Gil (Owen Wilson) przybywają do światowej stolicy romansu, planując ślub. Jednak wierność zakochanych zostanie wystawiona na ciężką próbę, gdy na ich drodze pojawią się wyrafinowany znawca sztuki Paul (Michael Sheen) oraz tajemnicza i zmysłowa muza Adriana (Marion Cotillard), a po czarujących zakątkach Paryża zacznie oprowadzać ich sama Carla Bruni! W gwiazdorskiej obsadzie filmu znajdziemy także laureatów Oscara Adriena Brody oraz Kathy Bates w rolach miłosnych doradców Gila. „O północy w Paryżu” – reż. Woddy Allen, wyk. Rachel McAdams, Owen Wilson, Michael Sheen, Marion Cotillard, Carla Bruni, Adriena Brody, Kathy Bates. Dystrybucja: Kino Świat. Premiera: 19.08.2011. Farmacja Praktyczna 7-8 / 2011 Kultura książka Zakochani Czesi Czy nad Wełtawą kocha się tak samo, jak nad Wisłą? Czym różni się czeska láska od naszej polskiej miłości? U Uczucie między dwojgiem ludzi ma niejedno oblicze. Nieśmiałemu maszyniście z malutkiej stacyjki przyniesie najprawdziwszy cud kolejowy i sprawi, że w oczach ukochanej ujrzy prawdę oraz szczere uczucie. Przypadkowy pasażer taksówki odkryje, że można kochać za mocno, a niemłody aktor odnajdzie prawdę o swoim sercu w... daczy nad jeziorem i maszynie do pisania. Pierwszy zawód miłosny przeżyje dorastający uczeń, zdając sobie sprawę, że często nic nie jest takie, jakim się wydaje. Spotkanie wykładowcy ze studentką przyniesie zupełnie nieoczekiwane zakończenie a mąż-businessman drogo zapłaci za dogadzanie żonie wizytami u energoterapeuty. Wydana z cyklu „Czeskie opowieści” książka przynosi zbiór dziewięciu niezwykłych opowiadań współczesnych czeskich autorów (m.in: Michala Viewegha, Jiřego Kratochvila, Danieli Fischerovej, Petra Šabacha), które tym razem skupiają się na miłości. Uczucia rodzące się między ludźmi w bardzo różnych miejscach i okolicznościach stanowią kanwę opowieści, jakie składają się na niniejszy tomik. Miłość i zauroczenie zaskakują, uderzają nagle, żeby ściąć z nóg lub uskrzydlić. To doskonała okazja, by prześwietlić czeską duszę i sprawdzić, jak kocha się nad Wełtawą. „Czeskie Opowieści. Kochaj mnie mocniej…”, Wydawn. Good Books Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: CZESI, mają szansę otrzymać książkę w prezencie. www.farmacjapraktyczna.pl Płyty Agi Zaryan księga olśnień Największe dzieło w dotychczasowym dorobku Agi Zaryan. Uniwersalny i głęboki charakter poezji Czesława Miłosza w połączeniu z głosem Agi Zaryan tworzą niepowtarzalny nastrój albumu. Płyta jest złożona z 12 anglojęzycznych piosenek do wierszy Czesława Miłosza oraz jego ulubionych poetek. Album został nagrany przez światowej sławy muzyków w studio Castle Oaks w Los Angeles. W Warszawie powstały z kolei nagrania Polskiej Orkiestry Radiowej. Wydawnictwo jest sygnowane logotypem legendarnej wytwórni „Blue Note Records”. „A Book Of Luminous Things”, Aga Zaryan, Blue Note Records Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: OLŚNIENIE, mają szansę otrzymać płytę w prezencie. Sentymenty w stylu tropicana Zapraszamy w niezwykły świat gorącej, latynoskiej muzyki i najlepszego jazzu lat 50. Soundtrack do filmu Chico & Rita (nagroda Goya 2011 dla najlepszego filmu animowanego) zabiera słuchacza do słynnego klubu Tropicana w Hawanie, do klubu Pleyel w Paryżu, Radio City Music Hall, Village Vanguard i Palladium w Nowym Jorku. Muzyka do filmu przygotowana została przez pianistę Bebo Valdésa i współpracujących z nim muzyków. „Nie musisz być ekspertem od historii muzyki kubańskiej i amerykańskiego jazzu, by ucieszył cię ten film i ta muzyka” – mówi reżyser Fernando Trueba. „Chico & Rita”, różni wykonawcy, Sony Music Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: TROPICANA, mają szansę otrzymać płytę w prezencie. Rozwiązanie konkursów z nr 5 (43): Książka „Australia...” (hasło AUSTRALIA): Dominika Liszczuk, Edyta Oziemkiewicz, Ewa Metelska, Monika Paluch, Dagmara Włodarczyk. Książka „Sztuka życia” (hasło SZCZĘŚCIE): Patrycja Mielkiewicz, Agnieszka Dziuk, Beata Ziemiankiewicz, Sławomira Zelman, Malwina Ryk. Książka „Bojowa pieśń...” (hasło TYGRYSICA): Zofia Tobiańska, Regina Stelmaszczyk, Krystyna Cyroń, Magdalena Brzezińska, Natalia Stawicka. Płyta „Miłość nad rozlewiskiem” (hasło ROZLEWISKO): Sylwia Nowik, Małgorzata Kwiecień, Olga Rabczyńska, Paweł Latawiec, Renata Borejsza. Płyta „Symphonicities” (hasło STING): Zuzanna Kubik, Paulina Cugier, Kinga Drobnik, Adrianna Radzikowska, Alicja Górkiewicz. Zapraszamy do udziału w naszych konkursach! Wejdź na stronę: www.farmacjapraktyczna.pl 49 REKLAMA Krzyżówka Rozwiązaniem krzyżówki z numeru 5 (43) „Farmacji Praktycznej” jest hasło: PEDIATRYCZNE POSTACI LEKÓW. Zestaw kosmetyków firmy Pharmaceris otrzymują: Artur Kowalczyk, Krzysztof Goryński, Jerzy Grześków, Kinga Krystek, Marta Sadło, Agnieszka Szelążek, Maria Moskała, Anna Bitner, Ewa Czaplicka, Jolanta Korczewska, Waldemar Kostorz, Dominika Stawinoga, Anna Zahorenko, Marita Kostorz-Lubojańska, Joanna Jasiczek, Sylwia Woźna-Andrearczyk, Monika Osika, Agata Czerwińska, Zuzanna Jaszczyńska, Milena Dryll, Irena Nieoczym-Smerdel, Barbara Kocjan, Grażyna Adamska, Maria Wojciechowska i Bogusława Marchwiak. 10 Litery z ponumerowanych pól utworzą rozwiązanie. 1 16 17 2 18 3 19 4 20 5 21 6 22 7 23 8 24 9 25 10 26 11 27 Osoby, które nadeślą prawidłowe rozwiązanie krzyżówki, mają szansę otrzymać jeden z 10 zestawów dermokosmetyków Pharmaceris, ufundowanych przez Polpharmę. Rozwiązanie krzyżówki prosimy przesłać do 31 sierpnia 2011 r. na adres: Valkea Media S.A., ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa, z dopiskiem: „Farmacja Praktyczna” lub na adres e-mail: [email protected] Imię i nazwisko: ................................................................................................................ 12 28 13 29 14 30 15 31 32 DERMOPIELĘGNACJA FOTOOCHRONNA NOWOŚCI W SERII! to dermokosmetyki Dokładny adres: do ochrony przed szkodliwym ................................................................................................................ skóry podrażnionej np. opalaniem ................................................................................................................ Informujemy, że podane dane osobowe przetwarzane będą przez Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., z siedzibą w Warszawie przy ul. Bobrowieckiej 6, zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. 2002 r. Nr 101 poz. 926 ze zm.) w celu organizacji konkursu oraz w celu informowania o produktach i usługach spółek należących do Grupy Polpharma. Każda osoba ma prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Podanie danych jest dobrowolne. Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych przez Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o. w określonych powyżej celach. Data i podpis: ................................................................................................................ 50 działaniem promieniowania UVA i UVB skóry delikatnej, wrażliwej i problemowej oraz pielęgnacji lub czynnikami atmosferycznymi. SPECJALISTYCZNE POŁĄCZENIE FOTOSTABILNYCH FILTRÓW UVA i UVB POSIADAJĄCYCH ZDOLNOŚĆ POCHŁANIANIA I ODBIJANIA PROMIENI SŁONECZNYCH DLA INTENSYWNEJ OCHRONY SKÓRY Farmacja Praktyczna 7-8 / 2011
