Pobierz PDF

Ściąga eksperta
Produkcja roślinna
Blisko 12 tysięcy lat temu człowiek opanował sztukę uprawy roślin dzięki czemu mógł zacząć produkować żywność. Uprawa ta z
pewnością opierała się na niewielkiej ilości gatunków głównie zbóż ale do współczesnych czasów wiele się zmieniło i teraz produkcja
roślinna jest bardzo zróżnicowana.
Każdy gatunek roślin ma swoje określone wymagania takie jak odpowiednia ilość wody, światła i soli mineralnych, które zapewniają mu
prawidłowy rozwój. Z tego powodu w różnych strefach klimatycznych uprawia się rośliny o odmiennych wymaganiach a podobnym
zastosowaniu.\
W Polsce udział poszczególnych grup upraw w ogólnej powierzchni zasiewów przedstawia się następująco:
zboża – 74%, rośliny pastewne – 9,1%, rzepak i rzepik – 6,6%
ziemniaki – 4,6%, buraki cukrowe – 1,8%, pozostałe uprawy – 3,9%
Zboża są najważniejszą i największą grupa żywieniową i zalicza się do nich m.in. pszenicę, ryż, kukurydzę jęczmień oraz żyto i
pszenżyto. W Polsce przeważającą część gruntów ornych obsiewa się właśnie zbożami gdyż ich uprawa jest łatwa a jej koszty są niskie.
Ograniczenia w uprawie wynikają głównie z długości okresu wegetacyjnego, dlatego w naszym kraju nie spotkamy na polach ryżu.
Kolejną przeszkodą są wymagania glebowe poszczególnych zbóż co ma duży wpływ na obszar zasiewów.
→ Pszenica jest rośliną o dużych wymaganiach klimatyczno-glebowych i potrzebuje starannej uprawy. Jej okres wegetacji wynosi ok. 100 dni.
Wysiewa się ją głównie na żyznych glebach Niziny Śląskiej, Przedgórza Sudeckiego, we wschodniej części Wyżyny Małopolskiej, na Wyżynie
Lubelskiej, Żuławach Wiślanych, w dolinie Dolnej Wisły i na Pomorzu Zachodnim. Na świecie największe obszary uprawy pszenicy znajdują
się w Ameryce Północnej i Południowej oraz Australii i Azji.
→ Kukurydza należy do tzw. zbóż chlebowych i używana jest zarówno do celów spożywczych jak i przemysłowych do produkcji pasz.
Wymaga ona dużo wilgoci i długiego okresu wegetacji. Jest zbożem żywieniowym głównie w krajach Ameryki Środkowej i Południowej.
→ Ryż to zboże obszarów monsunowych południowej i południowo-wschodniej Azji. Jego uprawa jest niezmiernie pracochłonna zarówno
podczas sadzenia jak i w okresie zbiorów. Jedną z odmian ryżu jest ryż mokry, który musi rosnąć na polach zalanych wodą i dojrzewać w tmp.
powietrza ok. 20°C. Wyhodowano także odmianę, która przy odpowiednim klimacie i pielęgnacji daje plony nawet 3 razy do roku.
→ Udział różnych zbóż w ogólnej powierzchni zbóż w Polsce przedstawia się następująco:
pszenica – 26,5%, żyto – 16,2%, pszenżyto – 15,5%
jęczmień – 14%, owies – 6,4% kukurydza – 3,8%
inne zboża – 17,6%
Kolejna ważna grupę stanowią rośliny okopowe. Należy do nich powszechnie znany w Europie ziemniak a także popularny w Chinach
batat czy rozpowszechniony w strefie równikowej maniok. Batat i maniok to rośliny egzotyczne nie spotykane w naszym kraju.
→ W Polsce ze względu na niskie wymagania glebowe i odpowiedni klimat uprawia się przede wszystkim ziemniaka. Rośnie on na lekkich
przewiewnych glebach, niezbyt suchych ale też nie nadmiernie wilgotnych. Uprawa jest bardzo pracochłonna i wymaga wielu zabiegów
pielęgnacyjnych, nawożenia oraz odpowiedniego przechowywania po zbiorach. Do głównych rejonów upraw ziemniaków należą województwa
małopolskie, podkarpackie, łódzkie i świętokrzyskie.
Inną grupę tworzą rośliny, z których uzyskuje się cukier.
→W Polsce do produkcji cukru wykorzystywane są buraki cukrowe. Wymagają one żyznej gleby i dużej ilości zabiegów rolniczych. Na
zawartości cukru w burakach i ich wzrost decydujący wpływ maja warunki klimatyczne takie jak wysokie temperatury powietrza w lipcu oraz
wysokie opady i duże nasłonecznienie latem. Na świecie rosną one w strefie klimatu umiarkowanego a w naszym kraju uprawiane są głównie
na Nizinie Śląskiej, Wyżynie Lubelskiej, w Wielkopolsce a także na Kujawach i Pojezierzu Chełmińsko-Dobrzyńskim. Do produkcji cukru
używa się także trzciny cukrowej uprawianej w klimacie ciepłym i wilgotnym. Bardzo zróżnicowane pod względem klimatycznym są rośliny oleiste.
→ W Polsce do produkcji oleju używa się rzepaku, we Włoszech wytwarza się go z oliwek, w klimacie zwrotnikowym olej uzyskuje się z
orzeszków ziemnych a w klimacie równikowym z palmy oleistej.
Rośliny są także źródłem surowców w przemyśle i rzemiośle.
→ Trzcina cukrowa i rzepak stosowane są jako komponenty do produkcji paliw. Biopaliwa stają się coraz bardziej popularne. Powstają
poprzez dodanie do benzyny lub oleju napędowego kilku procent składników roślinnych czyli przetworzonego oleju lub etanolu. Aby paliwo
zgodne było z ustawą o jakości biokomponenty mogą stanowić nie więcej niż 5% zawartości.
→ Bawełnę, len i konopie wykorzystuje się do produkcji włókien a kauczuk czyli sok z drzewa kauczukowego stanowi surowiec do wyrobu
opon i izolacji kabli oraz obuwia.
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 1/3
Ściąga eksperta
Odrębną grupę w produkcji roślinnej na świecie stanowią używki, do których zaliczają się tytoń, kawa, herbata czy kakao. Uprawy tych
roślin są wysoko opłacalne i w wielu krajach stanowią bardzo znaczące źródło dochodu.
Warzywnictwo i sadownictwo spotykane jest właściwie na całym świecie. W Polsce uprawy te rozwinęły się przede wszystkim w pobliżu
dużych miast ze względu na obecność rynku zbytu. Słyną z tego okolice Nowego Sącza i tereny pomiędzy Sandomierzem a Toruniem.
Tam też zlokalizowane są słynne zakłady przetwórstwa owoców i warzyw takie jak Tymbark, Tarczyn i Łowicz. Sady w naszym kraju
owocują od lata do jesieni, poza tym sezonem owoce które znajdujemy na półkach sklepowych sprowadzane są z zagranicy lub
pochodzą z chłodni.
podział roślin uprawnych
rośliny uprawne
zboża okopowe oleiste cukrowe włókniste pszenica
kukurydza
żyto
jęczmień
owies
ryż
proso
sorgo
gryka
ziemniak
batat
maniok rzepak
słonecznik
oliwka
soja
palma kokosowa
palma oleista
orzeszki ziemne
trzcina cukrowa
len
konopie bawełna
burak cukrowy juta
Te same gatunki roślin uprawiane w różnych warunkach naturalnych dają z reguły odmienne rezultaty. W celu porównania wydajności
produkcji roślinnej posłużymy się wielkością plonów.
Wartość ta wyrażana jest w: decytonach na hektar (dt/ha) lub w kwintalach na hektar (q/ha)
Plonem nazwiemy więc wielkość zbiorów roślin uprawnych w przeliczeniu na jednostkę powierzchni np. 20 dt/ha.
1 decytona to 100kg (B6) (1dt=100kg)
1ha to 100arów czyli 10000m2 (B7) (1ha = 100 kg = 10 000m2) Produkcja roślinna uzyskuje największe wartości w regionach najbardziej zaludnionych. Dotyczy to zwłaszcza obszarów Azji
Południowo-Wschodniej gdzie panuje klimat monsunowy. Monsuny letnie, które wieją w Indiach od czerwca do września przynoszą
wilgotne powietrze i obfite opady tzw. deszcze monsunowe. W przeciwieństwie do wilgotnego okresu letniego miesiące zimowe są
bardzo suche. Rolnictwo w tych regionach w znacznym stopniu uzależnione jest od opadów, rolnicy wykorzystują je do nawadniania pól i
dzięki temu uzyskują wysokie zbiory. Sezonowość opadów niesie za sobą także znaczne ryzyko, kiedy monsun opóźnia się część upraw
usycha przez co zbiory są niższe i pojawia się zagrożenie głodem. Rolnictwo – to dział gospodarki, który dostarcza żywności i surowców dla przemysłu. Największe regiony rolnicze świata powstały tam
gdzie występują dogodne warunki przyrodnicze.
Zboża – to rośliny uprawne, których ziarna wykorzystuje się m.in. do produkcji mąki, kaszy i makaronów a słoma służy jako pasza dla
zwierząt lub dodatek do biopaliw.
Zbiory – są całkowitą masą danej rośliny uprawnej na danym obszarze i podaje się ja najczęściej w tonach lub decytonach.
Plon – to masa danej rośliny uprawnej w przeliczeniu na jednostkę powierzchni zazwyczaj podawana w decytonach na hektar dt/ha
rośliny uprawne ze względu na ich przydatność
Rośliny żywieniowe
Rośliny przemysłowe
- stanowią pożywienie dla ludzi,
- należą do nich przede wszystkim zboża a także
owoce i warzywa
- najwięcej zbóż uprawia się w najbardziej
zaludnionych krajach jak Chiny i Indie gdzie osiągają
najwyższe zbiory
- poszczególne gatunki takie jak pszenica czy
kukurydza uprawiane są na całym świecie
- ważną grupę stanowią rośliny z grupy bulwiastych i
-do tej grupy należą też rośliny przyprawowe i lecznicze - przeznaczone są na pasze dla zwierząt i
a także wykorzystywana w rzemiośle - wiklina nich np. koniczyna i łubin
- rośliną pastewną są także ziemniaki ale z
można do wszystkich trzech grup
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Rośliny pastewne
Strona 2/3
Ściąga eksperta
korzeniowych - uprawiane są w celach przemysłowych
m.in. do produkcji oleju (słonecznik, rzepak i inne), do
wyrobu cukru (trzcina cukrowa i buraki cukrowe) oraz
tkanin (len)
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
Strona 3/3