polskim
Transkrypt
polskim
Sytuacja osób o nieheteronormatywnej orientacji seksualnej na Białorusi Alaksandr Palujan Wspólnota międzynarodowa juŜ dawno przyznała, Ŝe wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi w swojej godności i prawach. Białoruś uwaŜa się za część tej wspólnoty i razem z innymi krajami, podpisała międzynarodowe dokumenty broniące przed kaŜdym rodzajem dyskryminacji. W art. 2. białoruskiej konstytucji, napisane jest wprost, Ŝe „człowiek, jego prawa i wolności oraz gwarancje ich przestrzegania naleŜą do najwaŜniejszych wartości i są celem społeczeństwa i państwa.” Konstytucja zabrania teŜ podŜegania do społecznej, narodowej, religijnej i rasowej nienawiści. Jednak w praktyce nie zawsze jest to przestrzegane. Na Białorusi do dziś istnieją grupy społeczne, którym państwo i społeczeństwo odmawia obrony ich praw. Zalicza się do nich środowisko osób homoseksulanych, biseksualnych i transseksualnych (LGBT). Dyskryminacja na tle orientacji seksualnej narusza godność i prawa człowieka. Zdarzające się na Białorusi przestępstwa czy przypadki dyskryminacji wynikające z homofobii są ignorowane przez władze, media i liderów opinii publicznej. PołoŜenie homoseksualistów, biseksualistów i transseksualistów jest niejednoznaczne. Brakuje aktów prawnych broniących ich przed dyskryminacją. I choć nie padają bezpośrednie groźby wobec tego środowiska, w społeczeństwie dominuje negatywny stosunek do niego. Większość Białorusinów odczuwa wobec homoseksualistów albo wstręt, albo obojętność. Jedynie niewielka grupka wspiera lesbijki, gejów, biseksualistów i transseksualistów walczących o moŜliwość adopcji czy przeprowadzania pokojowych demonstracji. Często pojawiają się opinie, Ŝe homoseksualiści nie powinni głośno mówić o swojej orientacji ani organizować masowych imprez. Organizacje religijne, opozycyjne oraz większość społeczeństwa traktują tego typu akcje organizowane przez środowiska LGBT jako propagandę homoseksualizmu. Wg badania przeprowadzonego przez jeden z największych portali informacyjnych TUT.BY na pytanie „Jak Pan/Pani odnosi się do ludzi z nieheteronormatywną orientacją seksualną” respondenci odpowiedzieli. Pozytywnie 16.23% (185) Negatywnie 36.32% (414) Neutralnie 25.35% (289) Nie wiem 22.1% (252) Przepisy a praktyka społeczna W kraju nie ma przepisów, które ograniczałyby prawa homoseksualistów, jednak istnieją nadal negatywne stereotypy. W praktyce nie moŜliwe jest by nieŜonaty męŜczyzna, który na dodatek przyznaje się do nieheteronormatywnej orientacji seksualnej, mógł adoptować dziecko. Podobnie jak para gejów czy lesbijek. W przypadku rozwodu, opieka nad dziećmi częściej przyznawana jest matce. JeŜeli w czasie czynności procesowych okaŜe się, Ŝe jeden z rodziców jest homoseksualistą, sąd zakwalifikuje ten fakt jako niesprzyjający dobru dziecka. Homoseksualiści często miewają problemy w pracy, gdy o ich orientacji dowiadują się przełoŜeni. Nie zwaŜając na to, Ŝe prawo przewiduje równą ochronę dla wszystkich, zdarzają się próby zwolnienia homoseksualistów na podstawie wymyślonych zarzutów, nie związanych nawet z ich orientacją seksualną. Przypadki napaści fizycznych, których motywem jest odmienna orientacja seksualna, są rozpatrywane wyłącznie jako chuligaństwo albo zwykła napaść. Fakt, Ŝe były związane bezpośrednio z orientacją seksualną ofiary nie jest brany pod uwagę jako okoliczność obciąŜająca. Nie ma przepisu prawnego, który chroniłby gejów, lesbijki czy transseksualistów przed przemocą i dyskryminacją. Nie są teŜ prowadzane prace nad ustanowieniem takich przepisów. Brakuje prawa gwarantującego zrównywanie praw par i rodzin jednopłciowych. W przypadku śmierci jednego z partnerów prawa własności drugiego nie są chronione, podobnie w przypadku podziału wspólnie zgromadzonego majątku. Organy państwowe wielokrotnie odrzucały prośby środowisk LGBT o zezwolenie na zorganizowanie pokojowych akcji informacyjnych. Mimo, Ŝe było to jawnym pogwałceniem prawa do zgromadzeń i do wyraŜania opinii gwarantowanego wszystkim obywatelom. Stosunek władz i opozycji do LGBT Niektórzy białoruscy parlamentarzyści domagali się przywrócenia odpowiedzialności karnej za homoseksualizm, która została zlikwidowana w połowie lat 90. Jedna z deputowanych zgłosiła równieŜ propozycję ograniczenia moŜliwości zatrudnienia homoseksualistów w sferze edukacji. Jednak wniosek został odrzucony. Media państwowe unikają mówienia o problemach osób o nieheteronormatywnej orientacji seksualnej. Niektóre materiały prasowe lub telewizyjne noszą jawnie homofoniczny charakter. O prawdziwym Ŝyciu gejów czy lesbijek moŜna dowiedzieć się jedynie z mediów niezaleŜnych. Liderzy niektórych organizacji opozycyjnych nagłaśniali przypadki ograniczania praw homoseksualistów. Jednak takŜe wśród opozycyjnych polityków są dyskryminujący LGBT. W 2009 roku organizatorzy zakazali homoseksualistom uczestnictwa w akcji „Czarnobylski Szlak”. W 2010 roku jeden z liderów młodzieŜowej organizacji opozycyjnej ogłosił, Ŝe będzie chwytać i przekazywać milicji homoseksualistów jeŜeli spróbują pojawić się na obchodach rocznicy katastrofy czarnobylskiej. Niektóre organizacje opozycyjne odmawiają dialogu ze środowiskiem LGBT i kontynuują homofoniczną politykę. Ich przedstawiciele publicznie nazywają gejów i lesbijki ludźmi chorymi, którym potrzebny jest psychiatra. Partie te nie tylko zwalczają samych przedstawicieli LGBT. Dyskryminują takŜe własnych członków, którzy próbują dyskutować o prawach przedstawicieli LGBT w organizacjach opozycyjnych. W 2010 r. organizacja „Młody Front” wykluczyła ze swoich szeregów człowieka, który usiłował dyskutować o homofobii wewnątrz organizacji. Ostatnio problemem przestrzegania praw homoseksualistów zajęły się organizacje broniące praw człowieka. Jednak praw homoseksualistów bronią tylko w ekstremalnych przypadkach przemocy czy dyskryminacji. Brakuje całościowych akcji zmieniających podejście społeczeństwa do homoseksualizmu. Perspektywy Białoruskie środowisko LGBT powoli się odradza. Po 10 letniej przerwie, kiedy właściwie nie istniał ruch na rzecz promowania i ochrony praw homoseksualistów, przez ostatnie 3 lata środowisko zaczęło się na nowo organizować. Organizowane są imprezy informacyjne, kulturalne i rozrywkowe dla LGBT. Działają trzy grupy inicjatywne, które za cel stawiają sobie aktywizację środowiska i obronę praw. Od 2008 r. prowadzona jest kampania „Miesiąc walki z homofobią na Białorusi”. Przedstawiciele grup inicjatywnych regularnie spotykają się i wspólnie pracują nad wieloma projektami. Niektóre partie polityczne, takie jak „Zieloni” czy „Młodzi Socjaldemokraci - Młoda Hromada” otworzyli przy swoich organizacjach komitety ds. informacji i promocji praw homoseksualistów. Jednak władze Białorusi nie zgodziły się zarejestrować Ŝadnej organizacji społecznej zajmującej się promowaniem i obroną praw homoseksualistów. Wszystkie pracujące nad tym grupy działają poza prawem, za co grozi im odpowiedzialność karna. Ostatnie polityczne deklaracje władz nt. perspektyw zbliŜenia Białorusi do europejskich standardów dają nadzieję, Ŝe państwo zmieni podejście do mniejszości seksualnych i Ŝe zmniejszy się poziom homofobii w społeczeństwie. Najtrudniej będzie zmienić postawę starszego pokolenia i organizacji religijnych, które (podobnie jak niektóre organizacje opozycyjne) mają skrajnie negatywny stosunek wobec homoseksualistów. Międzynarodowe organizacje zaczynają zwracać uwagę na problemy białoruskiego środowiska LGBT. W bieŜącym roku informacje o łamaniu praw gejów i lesbijek na Białorusi opublikowało większość organizacji międzynarodowych. Jednak nie ma to rzeczywistego wpływu na działanie władz. Póki co organy państwowe starają się publicznie nie podejmować kwestii przestrzegania praw LGBT, co utrudnia publiczną debatę na ten temat. Alaksandr Palujan