FODMAP
Transkrypt
FODMAP
SIBO Specific Diet – protokół dr Siebecker – SIBO (cz. III) Protokół dr Siebecker, jednej z największych specjalistek na świecie w dziedzinie SIBO, powstał w odpowiedzi na potrzeby pacjentów, cierpiących na tę dolegliwość. Oparty został na dietach SCD i FODMAP, a także na osobistych doświadczeniach badaczki w pracy z pacjentami. Jak stosować dietę? Rekomenduje się rozpoczęcie diety od etapu intro diety SCD lub diety GAPS, a następnie rozszerzyć go, wybierając produkty mało i średnio fermentujące, czyli o małej i średniej zawartości FODMAP (I i II kolumna), jednak równie dobrze etap intro można pominąć. Decyzję należy podjąć w oparciu o stan ogólny jelit, przewodu pokarmowego i całego organizmu oraz być może toczących się w nim procesów autoimmunologicznych. Czas trwania każdego z etapów należy ustalać indywidualnie i uzależniać od samopoczucia pacjenta, ale całość diety nie powinna trwać krócej niż 2 miesiące. Nie powinno się też bez uzasadnienia stosować jej zbyt długo. Bez względu na to, czy zaczynasz od etapu intro, czy od bardziej rozbudowanej diety, w pierwszym etapie produkty obieraj, pozbawiaj ziaren, gotuj, miksuj. Nowe pokarmy wprowadzaj stopniowo, obserwując indywidualną reakcję na każdy z nich. Gdy okaże się, że któryś z nich szczególnie Ci szkodzi – przesuń go na koniec kolejki i za jakiś czas spróbuj znowu. Nietolerancje zmieniają się z czasem, więc produkty, na które obecnie reagujesz negatywnie, za jakiś czas mogą okazać się w porządku – próbuj. Według rekomendacji autorki dopiero po 1-3 miesiącach można wprowadzić korzeń selera, brukiew, warzywa kapustne, fasolę, nasiona, orzechy, mąki orzechowe, masła orzechowe, mleka roślinne, kawę, alkohol oraz surowe warzywa i owoce, jednak jednocześnie podkreśla ona, aby obserwować siebie i dopasowywać dietę do indywidualnych reakcji. Ważne jest, aby pamiętać, że ta dieta (jak każda inna dieta) jest jedynie schematem! Konieczne jest, aby słuchać własnego ciała i modyfikować zawartość tabeli w zależności od potrzeb i reakcji własnego organizmu! Jak korzystać z tabeli? Pierwsze trzy kolumny poniższej tabeli zawierają produkty, które są dozwolone na diecie SCD, ale w różnym stopniu fermentują (mają różną zawartość FODMAP). W ostatniej kolumnie – produkty na niej zakazane (nie tylko z powodu wysokiego wskaźnika fermentacji). 1. Produkty z I kolumny (Pokarmy mało fermentujące) możesz dowolnie łączyć i spożywać bez ograniczeń (chyba, że ilość została określona, wówczas ogranicz się do podanej ilości). 2. Produkty z II kolumny (Pokarmy średnio fermentujące) – do jednego posiłku, składającego się z produktów z I kolumny, możesz włączyć jeden wybrany produkt z kolumny II w podanej ilości. 3. Produkty z III kolumny (Pokarmy mocno fermentujące) możesz jeść okazjonalnie, najlepiej nie mieszając w jednym posiłku z grupą 2. 4. Produkty z IV kolumny (Pokarmy zakazane) to grupa pokarmów zakazana na SCD, Niestety nie wszystkie produkty mają podaną ilość. W pierwszej kolumnie oznacza to “jedz do woli”, jednak w pozostałych należy przyjąć, że jest to “brak danych” i spożywać takie produkty na początku w małych ilościach i obserwować swoją indywidualną reakcję. Odstępy między posiłkami powinny wynosić przynajmniej 3-4 godziny. Rozpiska zawiera porcje dla osób dorosłych. Jeśli leczysz dziecko – zmniejsz porcje. Legenda: * – unikaj, jeśli cierpisz na nietolerancję fruktozy ** Po 1-3 miesiącach można wprowadzić korzeń selera, brukiew, warzywa kapustne, fasolę, nasiona, orzechy, mąki orzechowe, masła orzechowe, a roślinne, kawę, alkohol, surowe warzywa i owoce. szkl – szklanka (amerykańskie cup, czyli 240 ml) Jeżeli myślisz o stosowaniu tej diety, może pomóc Ci w tym niniejsza aplikacja. WARZYWA Pokarmy mało fermentujące Pokarmy średnio fermentujące Pokarmy mocno fermentujące Pokarmy zakazane Bakłażan – – – – – Awokado – Bambus – – – – Bok choy** (1,5 szkl / 127 g) – Botwinka – – – Brokuł** (1/2 szkl / 50 g) – Brukiew** – – – – – – Bataty – Brukselka** (6 szt / 114 g) – Bok choy** (1 szkl /85 g) Brukselka** (2 szt) Burak czerwony (2 plastry) – – Brokuł** (1 szkl) Burak czerwony (4 plastry) – – – Cebula – Cukinia (3/4 szkl) – Cukinia (więcej – Cykoria – – – – – Czosnek – Dynia piżmowa (1/4 szkl / 30 Dynia piżmowa (1/2 szkl / 60 – – g) g) Dynia Kabocha (3/4 szkl) – – – Endywia – – – Fasolka szparagowa (10 szt / 70 g) – – – – – Groch – niż 3/4 szkl) Groszek cukrowy (5 strączków) Groszek cukrowy (6-9 strączków) Groszek cukrowy (10 strączków) – – – Grzyby – Jarmuż** – – – – – Kalafior** – Kapusta** (1 szkl /98 g) Kapusta** (więcej niż 1 szkl /98 g) – – Kapusta** pastewna – – – Kapusta Kapusta Kapusta włoska** (1/2 szkl) włoska** (3/4 szkl) włoska** (1 szkl) Karczoch * (1/8 szkl) Karczoch* (1/4 szkl) – – Karczoch* (powyżej 1/4 szkl) – – – Kasztany wodne – – – Kiełki fasoli Koper włoski – bulwa (1/2 szkl) Koper włoski bulwa (3/4 szkl) bulwa (więcej niż 1 Koper włoski liście (1 szkl) Koper włoski liście (2-3 szkl) Koper włoski liście (więcej niż 3 szkl) – Marchew – – – – – – Mąka arrutowa – – – Mąka ryżowa Ogórek – – – Koper włoski – szkl) – – – Okra Oliwki – – – Papryka – – – Papryka chili (11 cm/28 g) Papryka chili (40 g) – – Papryka słodka – – – – Pasternak – – – – – Pochrzyn Pomidory – – – – Pomidory suszone (2 szt/15 g) – – Por (1 szt / 84 g) – – Por (1/2 szt / 42 g) Radicchio (12 liści) – – – – – – Rzepa Rukola – – – Rzodkiew** – – – Sałata – – – – – – Skrobia kukurydziana – – – Skrobia ziemniaczana – Sok/sos pomidorowy – – – – Szalotka – Szczypiorek – – – – Szparagi (1 szt) Szparagi (2-4 szt) – Szpinak (więcej niż 150 g/15 liści) – – Seler korzeniowy** – – – – – Seler naciowy – – – – Tapioka – – Topinambur – – – – Warzywa puszkowane – – – Wodorosty – Ziemniaki (wszystkie Szpinak (150 g/15 liści) – – rodzaje) – Zielona cebulka – – (biała część) Zielony groszek (1/8 szkl) Zielony groszek Zielony groszek (1/3 szkl) (1/2 szkl / 72 g) – OWOCE Pokarmy mało fermentujące Pokarmy średnio fermentujące Pokarmy mocno fermentujące Pokarmy zakazane Ananas – – – – Ananas suszony (1 plaster) – – – – Arbuz – Banany świeże i suszone – – – – – Brzoskwinia – Cytryna – – – – – Daktyle suszone – Domowy dżem lub galaretka (bez cukru i pektyn) – – – – – – Dżem lub galaretka ze sklepu – – Figi suszone – Granat Granat (1/2 szt /38 g) (3/4 szt / 57 g) Granat (1 szt /76 g) – Granat ziarna Granat ziarna Granat ziarna (1/4 szkl) (1/4-1/2 szkl) (1/2 szkl) – Grejpfrut (1/2 szt /104 g) – Grejpfrut (1 szt /207 g) – – – Gruszka – – – Jabłko – Jagody (80 szt /100 g) – Jagody (powyżej 80 szt / 100 g) – Jeżynomaliny – – – – – Jeżyny – – – Kaki – Karambola – – – Kiwi – – – Limonka – – – – Liczi (5 szt) – – Maliny (10 szt /19 g) Maliny (10-50 szt) Maliny (więcej niż 50 szt) – – – Mango* – Marakuja (100 g) Marakuja (powyżej 100 g) – – Melon (1/2 szkl /100 g) Melon (powyżej 1/2 szkl /100g) – – – – Morela – – – Nektarynki – Opuncja – – – – Owoce puszkowane w – – soku owocowym Papaja – – – – – Papaya suszona – Pitaja – – – – – – Platan Pomarańcze – – – Porzeczki suszone (1 łyżka) – – – Rabarbar – – – Rambutan (2 szt /31 g) Rambutan (4 szt/62 g) – – – – Rodzynki – – – Śliwka – – – Śliwka suszona – – – Tamarillo* – Tangerynka – – – Truskawki – – – Wiśnie (1-2 sztuki) Wiśnie (3 szt) Wiśnie (4-6 szt) – Winogrona – – – – Żurawina (1 łyżka) Żurawina (2 łyżki) – ORZECHY I PESTKI** Pokarmy mało fermentujące Pokarmy średnio fermentujące Pokarmy mocno fermentujące Pokarmy zakazane – – – Chia – Kasztany** (pełna garść) – – Laskowe** Laskowe** Laskowe** (10 szt / 15 g) (20 szt / 30 g) (80 szt / 100 g) – – – – – – – Mąka migdałowa** (2 łyżki) – Mąka migdałowa** (4 łyżki) – – – – Mąki z pestek Migdały** (10 szt) – Migdały** (20 szt) – Macadamia** (20 szt / 40 g) Mąka kokosowa** (1/4 szkl) Mleko kokosowe** (1/4 szkl) – – – – – – Mleko kokosowe z zagęszczaczami (guma guar/caragen) – – Nerkowce** – Pecany** (10 szt / 22 g) Pecany** (40 szt / 100 g) – – Pestki dyni** (2 łyżki / 23 g) Pestki dyni** – Pestki słonecznika** (2 łyżki / 12 (9 łyżek / 100 g) Pestki – słonecznika** (16 łyżek/100 g) g) Piniowe** (1 łyżka / 14 Piniowe** (8 łyżek / 100 – g) – – – – g) – Pistacje** – Sezam** (1 łyżka / 11 g) – Sezam** (9 łyżek / 100 g) – – Siemię lniane** (1 łyżka) – – Włoskie** (10 szt / 30 g) Włoskie** (30-100 g) – – Wiórki kokosowe** (1/4 szkl) – – – Ziemne** (32 szt) – – – Pokarmy mocno Pokarmy fermentujące zakazane MIĘSO I RYBY Pokarmy mało fermentujące Pokarmy średnio fermentujące Bekon – – – Drób – – – na mięsie lub szpiku – – – – – Dziczyzna – – – Jajka – – – Jagnięcina – – – Podroby – – – – – – Przetworzone wędliny Ryby – – – Wieprzowina – – – Wołowina – – – Domowy rosół Domowy rosół – na kościach NABIAŁ Pokarmy mało fermentujące Pokarmy średnio fermentujące Pokarmy mocno fermentujące Pokarmy zakazane Domowy jogurt – – – Domowa śmietana – – – – – – Feta – – – Jogurt – – Jogurt bez laktozy – – – – Kefir Masło – – – Masło klarowane – – – – Mleko bez laktozy – – – – – Mleko – – – Mozarella – – – Rocitta – – – Serek wiejski – – – – – – Sery krótko dojrzewające – – – Śmietana Sery długo dojrzewające TŁUSZCZE Pokarmy mało fermentujące Pokarmy średnio fermentujące Pokarmy mocno fermentujące Pokarmy zakazane Masło – – – Łoje – – – Olej kokosowy – – – Olej lniany – – – Olej MCT – – – Olej macadamia – – – Olej palmowy – – – Olej słonecznikowy – – – Olej rybi – – – Olej rzepakowy – – – Olej sezamowy – – – – – – Olej sojowy Olej z konopii – – – Olej z ogórecznika – – – Olej z pestek dyni – – – Olej z pestek winogron – – – – – – Oliwa z oliwek – – – Smalec gęsi – – – Smalec wieprzowy – – – – – – Olej z wątroby dorsza Tłuszcz z boczku STRĄCZKI Pokarmy mało fermentujące Pokarmy średnio fermentujące Pokarmy mocno fermentujące Pokarmy zakazane – – – Ciecierzyca – – Fasola Borlotti** – – – Fasola czerwona** – Fasola lima** (1/4 szkl) Fasola lima (1/4 szkl) Fasola lima** (1/2 szkl) – – – – Fasola pinto – – Groch łuskany – Soczewica brązowa (1/2 szkl) – – – Soczewica czerwona (1/4 szkl) Soczewica czerwona (1/2 szkl) – – Soczewica zielona Soczewica zielona – – (1/4 szkl) (1/2 szkl) – – – Soja Pokarmy mocno fermentujące Pokarmy zakazane – – – – – – NAPOJE Pokarmy mało fermentujące Pokarmy średnio fermentujące Alkohol: wino wytawne i półwytrawne (Kobiety: 120 ml 3-5 razy na tydz; Mężczyźni: 265 ml 3-5 razy ba tydz)** – Alkohole: budbon, gin, whisky, wódka, (Kobiety: 30 ml 3-5 razy na tydz; Mężczyźni: 75 ml 3-5 razy ba tydz)** – – – – – – Alkohole: brandy, piwo, cydr, likiery, rum, sherry, tequilla, wino słodkie i półsłodkie, musujące Herbata czarna słaba – – – – – Herbata – zielona (do 2 szkl dziennie) Hibiskus – – – Kawa słaba** (1 filiżanka) – – – Mięta – – – – – – Napoje gazowane słodzone – – – Pau d’arco Rooibos – – – Rumianek – – – Sok pomarańczowy świeży (1/2 szkl / 125 ml) – Sok pomarańczowy świeży (1 szkl / 250 ml) – Sok z owoców nisko fermentujących (1/3 szkl / 100 ml) – – – – – Soki z owoców wysoko fermentujących – Sok z żurawiny – – – Woda gazowana – – – – – Yerba mate SŁODZIKI Pokarmy średnio fermentujące Pokarmy mocno fermentujące Pokarmy zakazane (symboliczne ilośco) – – – – – – Cukier kokosowy – – – Cukier trzcinowy – – – Erytrytol – – – Fruktoza Glukoza (syboliczne ilości) – – – – – – Ksylitol – – – Laktitol – – – Maltitol – – – Mannitol Pokarmy mało fermentujące Dekstroza – – – – – Miód gryczany* (1 łyżka) – – Melasa Miód akacjowy* – (1 łyżka) Miód wielokwiatowy* – – – – (1 łyżka) Stewia w liściach (symboloiczne ilości) – – – – – – Sacharoza – – – Słód jęczmienny – – – Sorbitol – – – Syrop glukozowofruktozowy – – – Sukraloza – – – Syrop klonowy – – – Syrop z agawy DODATKI Pokarmy mało fermentujące Pokarmy średnio fermentujące Pokarmy mocno fermentujące Pokarmy zakazane – – – Cebula – – – Czosnek – – – Czekolada Imbit – – – – – – Kakao Kiszonki – – – Majonez domowy – – – – – – Marynaty Musztarda bez czosnku – – – – – – Ocet balsamiczny Ocet jabłkowy – – – Ocet winny – – – Przyprawy – wszystkie poza zawierającymi czosnek i cebulę – – – – – – Sos sojowy Sztuczne – – – dodatki do żywności – – – Sosy sklepowe Wasabi – – – – – – Zagęszczacze FODMAP Co to jest FODMAP? Jest to akronim, pochodzący od nazwy: Fermentable Oligosacharides, Disacharides, Monosacharides And Polyols. Są to oligosacharydy (węglowodany krótkołańcuchowe), disacharydy (węglowodany składające się z dwóch cząsteczek cukru), monosacharydy (cukry proste) oraz poliole (alkohole polihydroksylowe, ilaczej cukrole). To substancje, które w większości są dość słabo wchłaniane w jelicie cienkim człowieka (wyjątkiem jest glukoza i galaktoza). W dużej części w niezmienionej formie wędrują do jelita grubego i tam stanowią pożywkę dla bakterii, które przeprowadzają ich szybką fermentację, po drodze ściągając też wodę. Ich (nadmierne) spożycie może skutkować biegunkami, wzdęciami i bólami brzucha, szczególnie u osób, które cierpią z powodu nietolerancji cukrów, a także SIBO (ponieważ wówczas fermentacja odbywa się już w jelicie cienkim). Prowadzi to do objawów zespołu jelita drażliwego. W wielu badaniach testach zaobserwowano, że eliminacja pokarmów, zawierających duże ilości wyżej wymienionych substancji, przynosi efekty w postaci poprawy samopoczucia około 75% osób cierpiących na ZJD. Na tej podstawie w 1999 roku dr Sue Shepcherd opracowała dietę, która dziś stanowi jeden z podstawowych elementów terapii zespołu jelita drażliwego. Dieta ta nosi nazwę low FODMAP (w wolnym tłumaczeniu – o niskiej zawartości FODMAP, zatem nie eliminuje całkowicie fermentujących substancji, a tyko je istotnie ogranicza – gdyby chcieć się ich pozbyć w 100% musielibyśmy przejść na dietę niemal elementarną…). (źródło) Jakie pokarmy należy wyeliminować w diecie low FODMAP? Po kolei… – Oligosacharydy. Należą do nich między innymi fruktany (znajdujące się w takich produktach jak pszenica, ryż, topinambur, czosnek, cebula, buraki, brukselka, brokuły, dynia czy inulina) i galaktany (w warzywach strączkowych). – Disacharydy – to przede wszystkim laktoza, cukier mleczny (wszystkie przetwory mleczne nie oznaczone jako bezlaktozowe) i sacharoza (cukier stołowy). – Monosacharydy to glukoza, galaktoza i fruktoza. Spośród nich najwięcej problemów przysparza fruktoza, czyli cukier prosty występujący głównie w owocach. Szczególnie skoncentrowana jest w sokach owocowych i owocach suszonych. Szczególnie ważne jest, by wyeliminować produkty, które zawierają więcej fruktozy niż glukozy (fruktoza jest wówczas gorzej wchłaniana), czyli jabłka, mango, arbuzy, wiśnie, mód czy syrop glukozowo-fruktozowy. – Poliole – to między innymi ksylitol, mannitol, sorbitol. Różnego rodzaju poliole znajdują się w takich produktach jak jabłka, morele, wiśnie, jeżyny, brzoskwinie, grzyby, seler, kalafior czy awokado, a także w wielu produktach przetworzonych i zbożach. Przewodnik po produktach o wysokiej i niskiej zawartości FODMAP znajdziecie tu: FODMAP. Jak stosować dietę? Do wszystkich przerażonych ;) – nie jest to dieta na zawsze. Składa się z dwóch faz. Pierwsza trwa około 6-8 tygodni i polega na unikaniu produktów bogatych w FODMAP (w zależności od stanu zdrowia można sobie pozwolić w tej fazie na niewielką ilość takich produktów). Druga faza jest znacznie dłuższa i zależy od reakcji danej osoby na wprowadzane z powrotem do diety produkty. Nowe pokarmy należy wprowadzać pojedynczo, raz na kilka dni, obserwując reakcję (której przyczyną mogą być także inne niż FODMAP substancje, znajdujące się w danym pokarmie). Nie powinno się zbytnio przedłużać stosowania diety, ponieważ eliminacja wielu warzyw i owoców może prowadzić do niedoborów błonnika, witamin i minerałów. Należy zdecydowanie pamiętać, że to dieta, która najprawdopodobniej nie wyleczy przyczyn zespołu jelita drażliwego (chyba, że będzie nią nietolerancja określonego, odstawionego pokarmu). Pozwoli pozbyć nam się wielu przykrych dolegliwości, ale nie zwalnia nas to z szukania źródeł stanu, w jakim się znaleźliśmy! Do poczytania: Jeśli chcesz spróbować diety FODMAP, może pomóc Ci w tym aplikacja na telefon (niestety tylko w języku angielskim… ): FODMAP http://www.ibsdiets.org/fodmap-diet/fodmap-food-list/ https://stanfordhealthcare.org/content/dam/SHC/for-patients-co mponent/programs-services/clinical-nutritionservices/docs/pdf-lowfodmapdiet.pdf http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1440-1746.2009.06 149.x/pdf http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3934501/ https://books.google.pl/books?id=OdUtAwAAQBAJ&pg=PA250&hl=pl#v =onepage&q&f=false http://www.ibsfree.net/what-is-fodmap-diet/ http://www.nature.com/ajg/journal/v108/n5/fig_tab/ajg201396t1. html#figure-title http://www.nature.com/ajg/journal/v108/n5/full/ajg201396a.html