wycieczki szkolne w procesie dydaktyczno

WYCIECZKI SZKOLNE W PROCESIE
DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZYM
Wycieczki szkolne posiadają określone cele i zorganizowaną formę. Ponadto wiążą się z
przebywaniem określonej trasy. Celami wycieczek są: realizacja zadań dydaktycznowychowawczych szkoły, programów nauczania, ich konkretnych tematów i haseł. Stąd
wycieczki szkolne są przede wszystkim formami pracy dydaktyczno-wychowawczej szkoły,
umożliwiającymi uczniom bezpośrednie poznanie środowiska lokalnego, własnego regionu,
kraju ojczystego bądź innych krajów, ich właściwości geograficznych, historycznych,
etnicznych, kulturowych lub gospodarczych.
W pracy lekcyjnej i poza lekcyjnej wyróżnia się różne rodzaje wycieczek szkolnych w
zależności od przyjętego kryterium ich podziału. Kierując się poznawanymi w czasie
wędrówek po kraju zagadnieniami wyróżnia się wycieczki przedmiotowe( biologiczne,
geograficzne, historyczne itp.) i łączące kilka przedmiotów nauczania, zwane
kompleksowymi, wieloprzedmiotowymi, wielodyscyplinarnymi, globalnymi lub
zintegrowanymi. Uczniowie zdobywają wiedzę w ramach wielu przedmiotów nauczania.
We współczesnej dydaktyce poszukuje się rozwiązań programowych, organizacyjnych i
metodycznych, które przezwyciężałyby przedmiotowe rozdrobnienie treści nauczania. Duże
możliwości w tym zakresie kryją w sobie wycieczki szkolne, zwłaszcza te, które określa się
mianem wieloprzedmiotowych. Pozwalają one na efektywną realizację procesu kształcenia
poza ławką szkolną i więcej ruchu dla dzieci i młodzieży.
W fazie przygotowania do wycieczek następuje proces uświadamiania przez uczniów celów
poznawczych tej formy organizacyjnej działalności dydaktyczno-wychowawczej i
krajoznawczo - turystycznej, możliwości zweryfikowania wiedzy podręcznikowej, szansa
osobistego zetknięcia się z tymi rzeczami, zjawiskami, procesami, wydarzeniami, które
uczniowie znają tylko z opisów.
W fazie ustalania trasy wycieczek, ich przebiegu oraz konstruowania programów zwiedzania,
szczególnego znaczenia nabiera gromadzenie przez uczestników wycieczek tych wiadomości,
które wykraczają poza podręczniki szkolne, przedyskutowanie ich i całościowe ujmowanie.
Dzięki temu już w tej fazie przygotowań do wycieczek następuje integracja wiedzy, jej
poszerzenie i wzbogacenie, problemowe ujęcie i aktualizowanie. Rodzą się motywy
uczestniczenia w wycieczkach jako krajoznawczo-turystycznych formach aktywności dzieci i
młodzieży i pracy dydaktyczno-wychowawczej. Walory wychowawcze wycieczek są tym
bogatsze, im pełniejsza jest motywacja uczestnictwa w nich dzieci i młodzieży.
W procesie integracji wiedzy największy udział ma zwiedzanie obiektów przewidzianych
programami wycieczek. Jest to oczywiste, ponieważ w tej fazie wycieczek mają miejsce
bezpośrednie, osobiste zetknięcia uczniów z poznawaną rzeczywistością, połączone nieraz z
emocjonalnym przeżywaniem jej konfrontacją teoretycznych pojęć z realiami zwiedzanych
obiektów, a w rezultacie zdobywanie nowych doświadczeń. Uczniowie wzmacniają swe
zaufanie do prawdziwości wiedzy szkolnej, do jej wiarygodności. Lepiej dostrzegają luki w
swej wiedzy.
Wycieczki szkolne kryją w sobie liczne aspekty filozoficzne i humanistyczne. Dzieje się tak
dlatego, ponieważ zorientowane są na realizację wartości.
Humanistyczne walory wycieczek szkolnych przejawiają się w wypełnianiu przez nie
licznych funkcji, zwłaszcza: poznawczej, estetycznej, zdrowotnej, resocjalizacyjnej i
hedonistycznej.
Realizacja procesu dydaktyczno-wychowawczego w formie wycieczek szkolnych stwarza
liczne okazje do kształtowania wśród ich uczestników wrażliwości estetycznych jako
zdolności warunkującej przeżywanie piękna i potrzeby obcowania z nim. Geniuszem piękna
w sensie jego tworzenia, mistrzem niejako absolutnym, jest przyroda.
Wycieczki szkolne nie tylko wpływają na odczucia swoich uczestników. Są one doskonałą
szkołą ich wyrażania. Udział w wycieczkach szkolnych staje się nieodzownym warunkiem,
aby móc przeżyć rzeczy i zjawiska w naturalnej ich postaci i środowisku.
Udział dzieci i młodzieży w wycieczkach szkolnych umożliwia zdobycie doświadczenia
poznawczego, przeżyć estetycznych pozwalających na minimalizację i likwidację znużenia,
zmęczenia i przemęczenia spowodowanego nauką szkolną i monotonią codziennie
powtarzających się problemów i zadań.
W tym się przejawia zdrowotny walor wychowania przez wycieczki szkolne. Wyraża się on
także
w tym, że udział w wycieczkach szkolnych umożliwia ich uczestnikom poznanie osobliwości
przyrody, relaksu i autentycznego odpoczynku fizycznego i psychicznego. Podstawowym
zadaniem wycieczek szkolnych jest zapewnienie ich uczestnikom aktywnego wypoczynku po
nauce, hartowanie stanu zdrowia oraz wzmacnianie sprawności fizycznej i psychicznej.
Zdrowie jest niezbędnym warunkiem do pogodzenia wszelkiej działalności wśród dzieci i
młodzieży.
W trakcie wycieczek szkolnych wdraża się młodzież do dbałości o własny rozwój fizyczny,
troskę o higienę, zdobywanie umiejętności rekreacji służącej zdrowiu biologicznemu i
psychicznemu. Podejmowane w ten sposób wychowanie zdrowotne odgrywa olbrzymią rolę
w wielostronnym rozwoju młodzieży. Podnosi się samopoczucie młodzieży i budzi się w niej
optymizm życiowy.
Wycieczki szkolne zapobiegają hipokinezji. Jest to zjawisko ograniczenia ludzkiej
aktywności ruchowej, ze szkodą dla człowieka, któremu ruch podtrzymujący jego sprawność
fizyczną jest bardzo potrzebny. Stąd przed nauczycielami, ZHP, SKKT, PTTK, PTSM, LZS,
SZS, doradcami metodycznymi, samorządami lokalnymi, organizatorami zielonych szkół,
wycieczek, koloni, obozów wędrownych, wychowania do rekreacji staje poważne zadanie
kształtowania wśród dzieci i młodzieży nawyków czynnego wypoczynku.
Wycieczki szkolne służą: wzbogaceniu wiadomości, umiejętności i nawyków, kształceniu
społeczno-moralnemu, estetycznemu i zdrowotnemu. Oznacza to, że stanowią one swoiste
formy aktywności intelektualnej, emocjonalnej, społecznej i zdrowotnej. Zawierają w sobie
niewyczerpalne szanse oddziaływania na dzieci i młodzież w kierunku przygotowania
młodego pokolenia do obowiązków społecznych, państwowych, obywatelskich i
zawodowych. Potęgują poczucie sensu życia. Przygotowują je do racjonalnego organizowania
i spożytkowania wolnego czasu służącego wielostronnemu rozwojowi jego osobowości.
Wzbogacają one w ogromnym stopniu dydaktyczno-wychowawcze możliwości szkoły. Ma to
miejsce wówczas, jeżeli wycieczkom tym przyświecają takie ich założenia, jak: poznajemy
swój kraj, zdobywamy wiedzę, jesteśmy użyteczni, służymy nauce i kulturze, jesteśmy
przyjaciółmi przyrody, pomnażamy radość życia, poznajemy życie innych narodów.
Opracował:
mgr Marcin Fokt
nauczyciel wychowania fizycznego
w Publicznym Gimnazjum Nr 10
w Radomiu