miasto przeworsk aktualizacja programu ochrony środowiska

Transkrypt

MIASTO
PRZEWORSK
AKTUALIZACJA
PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA
na lata 2010–2013 z uwzględnieniem lat 2014–2017
URZĄD MIASTA PRZEWORSKA
37-200 Przeworsk
ul. Jagielońska 10
telefon: (16) 648 78 44; fax: (16) 648 70 30
e-mail:
[email protected]
www.przeworsk.um.gov.pl
P R Z E W O R S K

2 0 1 0
Pro gram ochrony środowiska dla Miasta Przeworska – aktualizacja
(projekt do konsultacji i zaopiniowania)
AUTOR PROJEKTU
‘PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA’ :
BIURO BADAWCZO – PROJEKTOWE ‘ŚRODOWISKO’, SP. Z O.O.
35-506 RZESZÓW OSMECKIEGO 41.1
ZESPÓŁ AUTORSKI PROJEKTU :
mgr inż. Zygmunt Koczot – kierownik projektu programu ochrony środowiska
2
SPIS TREŚCI :
1.
2.
3.
3.1.
3.1.1.
3.1.2.
3.1.3.
3.1.4.
3.2.
3.2.1.
3.2.2.
3.2.3.
3.2.4.
3.2.5.
3.2.6.
3.2.7.
3.3.
3.3.1.
3.3.2.
3.3.3.
3.3.4.
3.3.5.
3.3.6.
3.3.7.
3.3.8.
3.3.9.
3.3.10.
3.3.11.
4.
4.1.
4.2.
4.3.
5.
5.1.
6.
6.1.
6.1.1.
6.1.2.
6.1.3.
7.
7.1.
7.2.
7.3.
7.4.
7.5.
WPROWADZENIE
METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU I JEGO UWARUNKOWANIA
CHARAKTERYSTYKA GMINY MIEJSKIEJ PRZEWORSK
Przestrzeń gospodarczo-społeczna gminy (wybrane elementy)
Dane ogólne, położenie, podział administracyjny
Stan i struktura ludności
Gospodarka (przemysł i usługi)
Rolnictwo
Systemy infrastruktury technicznej i gospodarki komunalnej
Komunikacja-drogowa, kolejowa, inne
Zaopatrzenie w wodę, oczyszczanie ścieków
Gospodarka odpadami
Ciepłownictwo
Gazownictwo
Elektroenergetyka
Telekomunikacja
Środowisko przyrodnicze gminy
Budowa geologiczna i rzeźba terenu
Bogactwa naturalne
Gleby
Wody podziemne i powierzchniowe
Stan zanieczyszczenia powietrza
Klimat akustyczny
Oddziaływanie pól elektromagnetycznych
Nadzwyczajne zagrożenia środowiska
Warunki klimatyczne
Flora i fauna
Stan obiektów dziedzictwa kulturowego
ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU
Kierunki działań systemowych
Ochrona zasobów naturalnych
Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego
REALIZACJA POLITYKI EKOLOGICZNEJ
Zadanie, stopień realizacji
ZAŁOŻENIA OCHRONY ŚRODOWISKA
Cele ekologiczne
Kryteria o charakterze organizacyjnym
Kryteria o charakterze środowiskowym
Cele ekologiczne dla Miasta Przeworsk
KIERUNKI DZIAŁAŃ SYSTEMOWYCH
Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych
Zarządzanie środowiskowe
Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska
Odpowiedzialność za szkody w środowisku
Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym
3
5
7
7
7
11
12
13
14
15
15
17
19
19
19
19
20
21
21
22
23
25
26
28
29
30
30
34
36
36
36
37
38
39
42
42
42
43
43
43
43
43
44
45
46
3
8.
8.1.
8.3.
8.4.
8.6.
9.
9.1.
9.2.
9.3.
9.4.
9.5.
9.6.
9.7.
9.8.
10.
10.1.
11.
11.1.
11.2.
11.3.
12.
12.1.
12.2.
12.3.
12.4.
12.5.
13.
13.1.
13.2.
13.3.
13.4.
13.5.
14.
OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH
Ochrona przyrody
Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi
Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzią
Gospodarowanie zasobami geologicznymi
POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA
Środowisko a zdrowie
Jakość powietrza
Ochrona wód
Gospodarka odpadami
Oddziaływanie hałasu
Oddziaływanie pól elektromagnetycznych
Poważne awarie
Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii
HARMONOGRAM REALIZACJI ZADAŃ I PRZEDSIĘWZIĘĆ INWESTYCYJNYCH
Cel, koordynator, źródła finansowania, kierunki działań
SPOSÓB KONTROLI I DOKUMENTOWANIA REALIZACJI POŚ
wskaźnik presji na środowisko
wskaźniki stanu środowiska
wskaźniki reakcji (działań ochronnych),
ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA
Instrumentarium realizacji zasad polityki ekologicznej
Instrumenty prawne
Instrumenty ekonomiczne
Instrumenty społeczne
Schemat zarządzania programem ochrony środowiska
ŹRÓDŁA FINANSOWANIA I WARUNKI UDZIELANIA POMOCY PUBLICZNEJ
Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Ekofundusz
Banki
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko
Fundusze Unii Europejskiej
LITERATURA, MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE
44
44
45
46
47
48
48
49
51
53
54
56
57
58
60
60
61
61
61
61
62
62
63
65
66
67
69
69
70
71
72
73
77
15.
STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM
78
WYKAZ ZAŁĄCZNIKÓW :
80- 81
Mapa 1 Miasto Przeworsk z niezbędną infrastrukturą techniczną, społeczną i środowiskową.
WYKAZ RYSUNKÓW :
1. Lokalizacja m. Przeworsk
2. Lokalizacja m. Przeworsk w Województwie podkarpackim i Powiecie przeworskim
3. Zanieczyszczenie wód powierzchniowych
4.Jakość wód podziemnych
5. Obszarowe obiekty ochrony przyrody
6. Potencjalne zasoby energii wiatru w Polsce
82- 86
MIASTO PRZEWORSK W FOTOGRAFII :
I. Urządzenia ochrony środowiska
II. Zieleń miejska
III.Zabytki Przeworska
88-91
4
1. WPROWADZENIE
Rozwój cywilizacyjny i wielokierunkowa ekspansja człowieka spowodowały znaczną degradację
środowiska naturalnego. Dlatego przyjmuje się, że jednym z najważniejszych praw człowieka jest
prawo do życia w czystym środowisku. Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku stanowi, że
Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.
Zrównoważony rozwój to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania
działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz
trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania
podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego
pokolenia, jak i przyszłych pokoleń. Istota rozwoju zrównoważonego polega więc na tym, aby
zapewnić zaspokojenie obecnych potrzeb bez ograniczania przyszłym generacjom możliwości
rozwoju.
Wskazane zostało również, że ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych, które
poprzez swoją politykę powinny zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne. Gminy należą do władz
publicznych, zatem na nich również spoczywa obowiązek wykonywania zadań z zakresu ochrony
środowiska oraz odpowiedzialność za jakość życia mieszkańców. Dodatkowym wyzwaniem stało się
członkostwo w Unii Europejskiej oraz związane z nim wymogi. Trudnym zadaniem, czekającym
samorządy jest wdrożenie tych przepisów i osiągnięcie standardów UE w zakresie m.in. ochrony
środowiska.
Efektywność działań w zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego zależy przede wszystkim od
polityki i rozwiązań przyjętych na szczeblu lokalnym oraz pozyskania zainteresowania i zrozumienia
ze strony społeczności lokalnych. Działania takie, aby były skuteczne, muszą być prowadzone
zgodnie z opracowanym uprzednio programem, sporządzonym na podstawie wnikliwej analizy sytuacji
w danym rejonie. Zadanie takie ma spełniać wieloletni program ochrony środowiska. Program jest
dokumentem planowania strategicznego, wyrażającym cele i kierunki polityki ekologicznej samorządu
gminy miejskiej i określającym wynikające z niej działania. Tak ujęty Program będzie wykorzystywany
jako główny instrument strategicznego zarządzania gminą w zakresie ochrony środowiska, podstawa
tworzenia programów operacyjnych i zawierania kontraktów z innymi jednostkami administracyjnymi i
podmiotami gospodarczymi, przesłanka konstruowania budżetu gminy, płaszczyzna koordynacji i
układ odniesienia dla innych podmiotów polityki ekologicznej, podstawa do ubiegania się o fundusze
celowe. Cele i działania proponowane w Programie ochrony środowiska posłużą do tworzenia
warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa Miasta, które służyć będą poprawie stanu
środowiska przyrodniczego. Realizacja celów wytyczonych w programie powinna spowodować
polepszenie warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na
terenie gminy.
Program ochrony środowiska przedstawia aktualny stan środowiska, określa hierarchię niezbędnych
działań zmierzających do poprawy tego stanu, umożliwia koordynację decyzji administracyjnych oraz
wybór decyzji inwestycyjnych podejmowanych przez różne podmioty i instytucje. Sam program nie jest
dokumentem stanowiącym, ingerującym w uprawnienia poszczególnych jednostek administracji
rządowej i samorządowej oraz podmiotów użytkujących środowisko. Należy jednak oczekiwać, że
poszczególne jego wytyczne i postanowienia będą respektowane i uwzględniane w planach
szczegółowych i działaniach inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska.
Zakłada się, że kształtowanie polityki ekologicznej w Mieście będzie miało charakter procesu
ciągłego, z jednoczesnym zastosowaniem metody programowania “kroczącego”, polegającej na
cyklicznym weryfikowaniu perspektywicznych celów w przekrojach etapowych i wydłużaniu horyzontu
czasowego Programu w jego kolejnych edycjach.
Pierwszy Program Ochrony Środowiska dla Miasta Przeworska do 2010 roku został
przyjęty przez Radę Miasta Przeworska Uchwałą Nr XXVII/184/04 z dnia 29 grudnia
2004 roku.
Niniejszy Program ochrony środowiska zwany dalej Programem jest
drugą edycją dokumentu i jego aktualizacją uwzględniającą analizę stanu środowiska
na terenie gminy miejskiej oraz cele miejskiej polityki ekologicznej i zadania
niezbędne do jej realizacji.
5
2. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU I JEGO UWARUNKOWANIA
Sposób opracowania Programu został podporządkowany metodologii właściwej dla planowania
strategicznego, polegającej na :
określeniu diagnozy stanu środowiska przyrodniczego dla Miasta Przeworsk, zawierającej
charakterystyki poszczególnych komponentów środowiska wraz z oceną stanu;
określeniu kreatywnej części Programu poprzez konkretyzację (uszczegółowienie) celów
głównych oraz ich operacjonalizację w postaci sformułowania listy działań;
scharakteryzowaniu uwarunkowań realizacyjnych Programu w zakresie rozwiązań prawnoinstytucjonalnych, źródeł finansowania, ocen oddziaływania na środowisko planowania
przestrzennego;
określeniu zasad monitorowania.
Źródłami informacji dla Programu były materiały uzyskane z Urzędu Miasta w Przeworsku, ze
Starostwa Powiatowego w Przeworsku, Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Rzeszowie, Urzędu
Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego, a także prace instytutów i placówek naukowo–
badawczych z zakresu ochrony środowiska oraz gospodarki odpadami, jak również dostępna
literatura fachowa.
Jako punkt odniesienia dla programu ochrony środowiska przyjęto aktualny stan (jakość) środowiska
oraz stan infrastruktury społeczno – gospodarczej i środowiskowej na dzień 31.12.2009.
Program oparty jest na zapisach następujących dokumentów:
Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 roku (Dz.U. z 2008 r. nr 25, poz. 150 – tekst jednolity).
Definiuje ono ogólne wymagania w odniesieniu do programów ochrony środowiska opracowywanych
dla potrzeb województw, powiatów i gmin.
Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016. – Warszawa 2008
Zgodnie z zapisami tego dokumentu Program winien definiować :
stan wyjściowy
cele średniookresowe do 2017 roku
kierunki działań w latach 2010 – 2013
monitoring realizacji Programu
nakłady finansowe na wdrożenie Programu
Cele i zadania ujęte w kilku blokach tematycznych, a mianowicie :
kierunki działań systemowych,
ochrona zasobów naturalnych,
poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego.
Program Ochrony Środowiska Województwa Podkarpackiego na lata 2008-2011 z perspektywą do
roku 2015.
W dokumentach tych określono długoterminową politykę ochrony środowiska odpowiednio dla
województwa, powiatu oraz gminy, przedstawiono cele krótkoterminowe i sposób ich realizacji,
określono sposoby zarządzania środowiskiem i aspekty finansowe realizacji programu.
Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, które
podają sposób i zakres uwzględniania polityki ekologicznej państwa w programach ochrony
środowiska oraz wskazówki, co do zawartości programów.
W gminnym programie powinny być uwzględnione :
zadania koordynowane (pod zadaniami koordynowanymi należy rozumieć pozostałe zadania
związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych,
które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych,
będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla centralnego, bądź instytucji
działających na terenie gminy, ale podległych bezpośrednio organom centralnym)
zadania własne gmin (pod zadaniami własnymi należy rozumieć te przedsięwzięcia, które
będą finansowane w całości lub częściowo ze środków budżetowych i pozabudżetowych
będących w dyspozycji gminy),
6
Niniejszy dokument będzie uszczegóławiany, korygowany i koordynowany z projektowanymi obecnie
aktami wykonawczymi do ustawy “Prawo ochrony środowiska” i do kilkunastu ustaw
komplementarnych, których treść powinna być uwzględniana w Programie.
3. CHARAKTERYSTYKA MIASTA PRZEWORSKA
3.1. Przestrzeń gospodarczo-społeczna gminy (wybrane elementy)
3.1.1. Dane ogólne, położenie, podział administracyjny:
Miasto Przeworsk zlokalizowane jest w powiecie przeworskim, w centralnej części województwa
podkarpackiego. Od południa graniczy z gminą Kańczuga i Zarzecze, od zachodu, północy i
wschodu z gminą Przeworsk. Przeworsk ma dogodne połączenia drogowe z Rzeszowem, stolicą
Województwa podkarpackiego.
Miasto Przeworsk na tle Województwa Podkarpackiego
Miasto Przeworsk zajmuje powierzchnię 22,13 km2 , liczba ludności wynosi 16.2 tyś. mieszkańców
ogółem. Z uwagi na gęstość zaludnienia ( 721 osób/km 2) miasto Przeworsk zaliczane jest do gmin o
wysokim zaludnieniu. Największe skupiska ludności występują w zwartej zabudowie wielorodzinnej, w
centrum Miasta. Obrzeża mają charakter bardziej wiejski, jest to obszar terenów budowlanych
obejmujący istniejące i projektowane zainwestowanie zabudową mieszkaniową, usługową i
magazynową a także niezbędną infrastrukturę techniczną (układ komunikacyjny, drogowy, sieci
energetyczne, wodociągowe, kanalizacyjne, gazowe, cieplne, inne) i infrastrukturę technologiczną.
Przeważa zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna rozproszona, obiekty budowlane typu
zagrodowego, gospodarczo-garażowego, występują również pola uprawne, nieużytki, zarośla, zieleń
urządzona niska i wysoka.
Ze względów organizacyjnych i administracyjnych w mieście wyodrębniono 11 osiedli. Granice Osiedli
w Przeworsku ↓
Osiedle Nr 1 → Browarna, Grochowa, Jesionowa, Kasztanowa, Miodowa, Nad Stawem,
Niepodległości, os. Jana III Sobieskiego, os. Poniatowskiego, Studziańska, Rzeczna, Stefana
Batorego, Warzywna, Witosa, Wodna, Żytnia.
Osiedle Nr 2 →Generała Sikorskiego, Korczaka, Łańcucka, Łukasiewicza, Sienkiewicza, Szpitalna,
Wołodyjowskiego, Zagłoby.
7
Osiedle Nr 3 → Jagiellońska, Krakowska, Marii Konopnickiej bloki 4,8,10, Park, Pod Parkiem, plac
Chopina, plac Jana Pawła II.
Osiedle Nr 4 → Curie Skłodowskiej, Gorliczyńska (do wiaduktu kolei), Marii Konopnickiej, os.
Konopnickiej (bloki 3,7,9,11,13,17,19,23,25), Tysiąclecia.
Osiedle Nr 5 →Bernardyńska, Cicha, Gimnazjalna, Grunwaldzka, Kazimierzowska, Kąty, Kilińskiego,
Kościelna, Kościuszki, Kręta, Krótka, ks. Prałata Adama Ablewicza, Lwowska (do nr 22), Marszałka
Piłsudskiego, Ogrodowa, Plac Mickiewicza, Polna, Rynek, Stepkiewicza, Stolarska, św. Jana,
Szkolna, Wałowa, Wąska, Zygmuntowska.
Osiedle Nr 6 →Jasna, Kasprowicza, Koczocika, Reymonta, Słowackiego, Tatarska, Tkacka,
Wierzbowa, Zamknięta, Zielona.
Osiedle Nr 7 → Aleksandrów, Czarnieckiego, Klonowa, Krzywa, Węgierska, Wiejska, Wojska
Polskiego, Żurawia.
Osiedle Nr 8 →Os. Józefa Benbenka, 11 Listopada, Kwietna, Lipowa, Lwowska (od nr 23),
Misiągiewicza, Mikołaja Kopernika, Orląt Lwowskich, Otwarta, Pod Rozborzem, Pogodna, Pszenna,
pułk. Rolskiego, Rolna, Rzemieślnicza, Słoneczna, Sportowa, Staropocztowa.
Osiedle Nr 9 →3 Maja, Dworcowa, Dynowska, Głęboka, Ignacego Krasickiego, Kołłątaja, Królowej
Jadwigi, Lubomirskich, Okopowa, Staszica.
Osiedle Nr 10 →Dobra, gen. Andersa, gen. Chruściela, Pod Chałupkami, Wiśniowa, Wspólna, Za
Parowozownią.
Osiedle Nr 11 →Armii Krajowej, Długa, Gorliczyńska (od wiaduktu kolei), Jedności, Łąkowa,
Mostowa, Solarza.
Przeworsk jest stolicą powiatu przeworskiego i stanowi ośrodek rozwoju o znaczeniu ponadlokalnym.
Na terenie miasta zlokalizowane są instytucje zaspokajające potrzeby znacznej części mieszkańców
powiatu w zakresie szkolnictwa średniego, opieki zdrowotnej, opieki społecznej oraz kulturalnych.
Przeworsk ze względu na pełnione funkcje jest także miejscem pracy znacznej liczby mieszkańców
zarówno okolicznych gmin, powiatu i województwa.
W województwie podkarpackim Przeworsk pełni funkcję ważnego węzła drogowego i kolejowego.
Przez miasto przebiega międzynarodowa droga E-40 (DK 4) relacji Niemcy (Drezno) -granica państwa
Wrocław – Kraków – Rzeszów /Przeworsk/ – granica państwa – Ukraina (Lwów, Kijów) oraz droga
wojewódzka Nr 835 Lublin–Przeworsk–Grabownica Starzeńska, a w niedalekiej przyszłości powstanie
autostrada A-4, która będzie zlokalizowana po północnej stronie miasta. Przez miasto prowadzi
połączenie kolejowe : Szczecin – Wrocław – Katowice – Kraków – Przemyśl – Kijów oraz Przeworsk–
Rozwadów – Lublin.
Początki miasta datowane są na przełom X i XI wieku, a ówczesny gród istniał w zachodniej części
miejskiego wzgórza. Jednak najstarsze ślady osadnictwa na tym terenie sięgają czasów znacznie
wcześniejszych niż X wiek, bo młodszej epoki kamiennej, lat nawet 4,5 tys. p.n.e. Licznie znajdowane
przedmioty kultury materialnej, również z późniejszych okresów świadczą, iż teren ten był
zamieszkiwany nieprzerwanie. Jeden z takich okresów, datowany na I wiek p.n.e. do V wieku n.e., w
związku z ujawnieniem na początku XX wieku stanowisk tej kultury w okolicach Przeworska został
nazwany okresem kultury Przeworskiej charakteryzującym się wysokim poziomem rzemiosła, głównie
hutnictwa, kowalstwa i garncarstwa oraz dalekosiężnym handlem. Pierwsza historyczna wzmianka o
Przeworsku pochodzi z 1280 roku. Nazwa Miasta pierwotnie brzmiała Pereworesk. Później występują
nazwy m.in. Preworsko, Przyworsko, a od połowy XV wieku najczęściej Przeworsko. Nazwa ta
świadczy o bardzo starym, słowiańskim pochodzeniu osady. We wczesnym średniowieczu przebiegał
tędy szlak komunikacyjny łączący ważne ośrodki handlowe wschodu i zachodu. Zajęcie Rusi
Czerwonej przez Kazimierza Wielkiego umocniło rolę Przeworska jako dynamicznie rozwijającej się
osady. Ukoronowaniem tego stało się nadanie przez Władysława Jagiełłę praw miejskich w 1393 roku.
Przeworsk jako Miasto dysponujące odpowiednimi przywilejami mogło się dynamicznie rozwijać. W
XV wieku stał się ważnym ośrodkiem życia gospodarczego, głównie rzemiosła, przede wszystkim
tkackiego, które do XVIII wieku dominowało w Przeworsku (w końcu XVIII wieku działało kilkuset
tkaczy) oraz wymiany handlowej. Na mocy ustawy z 1862 roku Przeworsk przestał być miastem
prywatnym, a na jego pieczęci pojawił się napis ,,Magistrat Królewskiego Wolnego Miasta
Przeworska" . Po rozbiorach Miasto stało się częścią monarchii austryjackiej i na skutek zerwania
dotychczasowych więzi handlowych oraz rewolucji przemysłowej pogorszyła się znacznie jego
sytuacja gospodarcza. Kolejny okres rozwoju spowodowany został doprowadzeniem do Przeworska w
1859 roku kolei z Krakowa, przedłużonej dwa lata później do Lwowa, a przede wszystkim
wybudowanie w 1895 roku Cukrowni przez Galicyjskie Towarzystwo Przemysłu Cukrowniczego.
Powstały też nowe linie kolejowe do Rozwadowa w 1902 roku i wąskotorowa do Dynowa w 1904 roku.
Rangę Miasta podniosło powołanie Starostwa w 1899 roku. Druga połowa XIX wieku i okres do
8
wybuchu I wojny światowej był korzystnym okresem rozwoju kultury i oświaty w Mieście. Utworzona
została szkoła rządowa męska, później żeńska, wreszcie w 1912 zostało utworzone gimnazjum.
Rozwinęło swoją działalność Towarzystwo Szkół Ludowych, Towarzystwo Muzyczne, Towarzystwo
Dramatyczne, Towarzystwo Mieszczan ,,Gwiazda" , Towarzystwo Sportowe ,,Sokół".
Po pierwszej wojnie światowej nastąpił dalszy rozwój Przeworska, Miasto poszerzyło swoje granice o
okoliczne gminy, powstały nowe obiekty użyteczności publicznej, w 1926 roku elektrownia, w 1931
budynek szkoły żeńskiej, w 1937 roku sąd. Oprócz cukrowni istniały w Przeworsku przedsiębiorstwa
ordynacji Lubomirskich, liczne zakłady rzemieślnicze i handlowe. Był Przeworsk siedzibą samorządu
powiatowego. Po wojnie Przeworsk znacznie poszerzył swoje granice. Wzrosła liczba ludności,
powstały nowe przedsiębiorstwa.
Położenie miasta stwarza bardzo korzystne warunki do rozwoju różnorakich gałęzi przemysłu. Miasto
zapewnia inwestorom przyjazne otoczenie biznesowe. Funkcjonują tu liczne organizacje i instytucje
ułatwiające prowadzenie działalności gospodarczej : Biuro Terenowe Rzeszowskiej Agencji Rozwoju
Regionalnego, Regionalne Centrum Informacji Europejskiej, Centrum Współpracy Transgranicznej,
Punkt Konsultacyjno-Doradczy przy Leżajskim Stowarzyszeniu Rozwoju, Przeworskie Stowarzyszenie
Wspierania Inicjatyw Gospodarczych.
Przeworsk pełni funkcję ośrodka produkcyjno – usługowo – handlowego dla okolicznych miejscowości.
W mieście skupiły się następujące rodzaje przemysłu : meblarski, spożywczy, odzieżowy, chemiczny,
gumowy, szklany, maszynowy i budowlany.
Ogółem na terenie Przeworska funkcjonuje ponad 1000 firm produkcyjnych, handlowych i usługowych. Wśród
których do największych zaliczane są przedsiębiorstwa:
√ B&P Engineering, produkuje kompletne linie technologiczne do produkcji koncentratów i soków
owocowo-warzywnych. W 2005 roku przejęło pod produkcję m.in. hale, i warsztaty byłej Cukrowni.
√ O.K. Owocowe Koncentraty Sp. z o.o. oferująca paletę produktów ekologicznych, obejmujących również
półprodukty takie jak koncentraty, soki bezpośrednie i schłodzoną miazgę owocową.,
√ TRAX-BRW Sp. z o.o. - producent wysokiej jakości mebli, zatrudniający blisko 600 osób,
√ Firma „Megastyl" - producent okien i drzwi z PCV i AL,
√ Zakłady Gumowe „Geyer & Hosaja" Sp. z o. o. produkujące wyroby gumowe i regenerujące opony,
√ Zakład odzieżowy „Alex" Sp. z o. o. - producent spodni wizytowych męskich i damskich,
√ Zakład przemysłu odzieżowego „Men's field",
√ Zakład Usługowo-Handlowy „BUDINSTEL” Jan Ciapała,
√ „Hydrobud – Przeworsk” Sp. z o.o. - producent wysokiej jakości konstrukcji stalowych wraz z montażem
oraz wyposażenia technologicznego oczyszczalni ścieków,
√ Zakład Rzeźniczo – Wędliniarski - Benbenek Karol,
√ DAMIANEX S.A. - zaplecze magazynowe.
Profesjonalną obsługę inwestorów zapewniają oddziały i filie 5 banków: PKO BP, Pekao SA, Bank
Spółdzielczy, Getin Bank oraz Kredyt Bank. W mieście funkcjonują jednocześnie pozabankowe
instytucje finansowe oraz kredytowe. Przeworsk jest miastem otwartym na współpracę
międzynarodową. Dowodem tego są porozumienie o współpracy z zagranicznymi partnerami →
Moravsky Krumlov (Czechy) Beregowo (Ukraina) Melnik (Czechy). Kolejne umowy przygotowywane
są z zaprzyjaźnionymi miastami Słowacji i Ukrainy.
Od 2004 r. Przeworsk wchodzi w skład Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej jako Obszar
Inwestycyjny Przeworsk. Działalność prowadzona na terenie podstrefy podlega pomocy publicznej
(regionalnej). Przedsiębiorca działający w ramach udzielonego zezwolenia może korzystać z niej z
dwóch tytułów: poniesionych nakładów inwestycyjnych lub utworzenia i utrzymania nowych miejsc
pracy.
Miasto jest centrum kulturalnym powiatu przeworskiego. Na jego terenie funkcjonuje Miejski Ośrodek
Kultury, przy którym działają liczne koła zainteresowań m. in. koło ceramiki i batiku, modelarnia
lotnicza, modelarnia okrętowa, szkółka muzyczna, klub literacki, grupa teatralna, grupa fotograficzno filmowa ZOOM art. Ponadto należy wymienić aktywnie działające przy MOKu zespoły taneczne:
„Plus”, „Plusik”, „Jabłoneczka”, dziecięcy zespół tańca towarzyskiego „Jive” oraz zespoły wokalne:
„Ósemka”, „Synkopa Junior”, „Synkopa” mogące pochwalić się wieloma osiągnięciami powiatowymi
jak i wojewódzkimi. W budynku MOK mieści się również kino ‘Warszawa’.
W zabytkowym pałacu rodu Lubomirskich mieści się obecnie muzeum, które spełnia rolę w części –
muzeum wnętrz pałacowych, w części – muzeum regionalnego. Dodatkowo przy muzeum działa
galeria ‘magnez’. W innych obiektach na terenie parku, gdzie zbudowano pałac, istnieje muzeum
pożarnictwa i muzeum powozów tzw. powozownia.
9
W Przeworsku znajdują się jedne z ważniejszych bibliotek w powiecie. Pierwszą z nich jest Powiatowa
i Miejska Biblioteka Publiczna im. J. Przybosia, druga przeworska biblioteka to Biblioteka
Pedagogiczna, niezwykle cennym i unikalnym zbiorem jest niewątpliwie wolumen zlokalizowany w
Bibliotece Muzealnej, mieszczącej się w Pałacu Lubomirskich i będąca częścią kompleksu
muzealnego
Na terenie powiatu funkcjonują następujące stowarzyszenia zajmujące się działalnością kulturalną :
Stowarzyszenie Artystów Przeworskich, Regionalne Centrum Informacji Europejskiej,
Fundacja
Pomocy Młodzieży im. Jana Pawła II "Wzrastanie" w Lipniku oraz Warsztaty Terapii Zajęciowej w
Przeworsku)
Przeworsk usytuowany jest na pograniczu Pogórza Dynowskiego od południa i Kotliny Sandomierskiej
w północnej stronie miasta. Jego najstarsza część została ulokowana na lessowym wzgórzu
wznoszącym się 206 m.n.p.m, opadającym stromo od południa ku rzece Mleczce. Granicę obszaru
Pogórza Dynowskiego i Kotliny Sandomierskiej bardzo łatwo zlokalizować wzdłuż linii kolejowej
biegnącej od Krakowa do Przemyśla. Na północ od niej krajobraz jest płaski i rozległy, zaś od południa
rozpoczynają się pagórki Pogórza Dynowskiego wznoszące się nawet do wysokości 450 m. n.p.m.
Ziemia przeworska, stanowiąca część ziemi przemyskiej, leży w dorzeczu Wisły. Swoim zasięgiem
obejmuje doliny dopływów Mleczki (potok Nowosiółka, ciąg wodny ‘Mnich’), jak i dolinę samej Mleczki
wpadającej do bocznego dopływu Sanu - Wisłoka. Rzekę Mleczkę tworzą dwa strumienie, łączące się
niedaleko Urzejowic, noszące tą samą nazwę : Mleczka (Zarzecka i Kańczucka).
Ziemia przeworska od północy ograniczona jest widłami Wisłoka i Sanu, od południa sięga po Pogórze
Dynowskie, zaś od wschodu i zachodu wyznacznikami jej granic są morenowe wzgórza pozostawione
przez lodowce i rzeki polodowcowe. Na północ od Przeworska, na wysokości wahającej się od 180 do
200 m n.p.m. zalega obniżenie Rynny Podkarpackiej, nazywane inaczej Pradoliną Wisły. Dominuje tu
jednostajny krajobraz na przemian ułożonych pól i łąk, gdzie rzadko spotkać można większe zespoły
leśne. Na północ, po przeciwnej stronie doliny znajduje się wyżyna Płaskowyżu Kolbuszowskiego.
Tutaj rozległe, faliste wzniesienia pokryte są obszernymi połaciami lasów, stanowiących pozostałość
Puszczy Sandomierskiej. Od strony południowej Przeworska widać faliste wzniesienia (220 - 260 m
n.p.m.) Pogórza Rzeszowskiego, które z północy na południe przecina płaska i szeroka dolina
Mleczki. Dalej na południe zaczyna się Pogórze Karpackie, a dokładniej Pogórze Dynowskie. Wzgórza
z bogatą rzeżbą, przecinane licznymi strumieniami, wznoszą się na wysokość od 350 do 450 m
n.p.m.. Pogórze pod względem geologicznym tworzą tzw. układy fliszowe, charakterystyczne dla
całych naszych Karpat. Na układy te składają się skały osadowe: na przemian warstwy łupków i
piaskowców z wkładami margli i zlepieńców, a w północnej części również wapienie jurajskie i gipsy.
Miasto ze względu na znaczną powierzchnię obszarów zabudowanych (mieszkalnych i
przemysłowych) ubogie jest w występujące na jego terenie gatunki zwierząt. Tereny otwarte pól i łąk
oraz zadrzewienia są środowiskiem życia głownie saren, zajęcy, kuropatw, bażantów i innych
gatunków. Niezabudowana cześć obszaru Przeworska odznacza się dominacją nieleśnych zbiorowisk
antropogenicznych (pola uprawne, ogrody, sady, łąki, zieleń miejska i parki). Lasy i obszary leśne
położone na terenie miasta zajmują powierzchnię 9 ha, co stanowi niespełna 0,4% ogólnej
powierzchni Przeworska. Na terenie Przeworska znajdują się 33 pomniki przyrody objęte ochroną.
Wśród zabytków przeworskich należy wymienić takie jak : Bazylika kolegiacka Ducha Świętego
(Bożogrobców) z unikatową kaplicą Bożego Grobu, Kościół i Klasztor OO. Bernardynów pw. św.
Barbary, Kościół M.B. Śnieżnej, Ratusz, Zespół Pałacowo - Parkowy Lubomirskich, fragmenty murów
obronnych, jedyny w Polsce żywy skansen - Zajazd ‘Pastewnik’, Kolej wąskotorowa. Wspominając
zabytki przeworskie należy również pamiętać o tych, które już nie istnieją, a które niegdyś służyły
mieszkańcom miasta →synagoga, stary sąd, szereg innych budynków, budowli inżynierskich,
urządzeń technicznych.
Miasto posiada dogodne warunki do rozwoju produkcji rolnej, co wynika między innymi z bardzo
dobrej jakości gleb. Udział gleb klasy II i III zarówno wśród gruntów ornych jak i użytków zielonych
wynosi ca 70%.
Przeworsk położony jest według regionalizacji klimatycznej R. Gumińskiego w tarnowsko-rzeszowskiej
dzielnicy klimatycznej ze znacznym podobieństwem stosunków klimatycznych tego regionu do
klimatu Regionu Sandomierskiego. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7,8ºC przy
amplitudzie miesięcznej do 22ºC, z najcieplejszym lipcem 18,5ºC i najchłodniejszym styczniem, lutym
4,5ºC.Największa liczba dni gorących występuje w lipcu i wynosi ca 11,4 dnia. Okres letni (średnia
temperatura dobowa powyżej 15ºC) trwa 90 -100 dni w roku. Ogółem na tym terenie notuje się
średnio w roku 51,1 dni mroźnych. Dni przymrozkowe obserwuje się średnio 120 razy w roku. Opady
w ciągu roku rozłożone są równomiernie. Średnia wysokość opadów atmosferycznych wynosi 635 mm
10
rocznie. Mimo znacznej sumy opadów obszar ten charakteryzuje się dość niską wilgotnością
powietrza. Warunki klimatyczne na terenie miejscowości są dość korzystne dla gospodarczych działań
człowieka. Świadczą o tym długi okres wegetacyjny z dostateczną ilością opadów oraz ciepłe lata.
Na terenie Przeworska zlokalizowany jest obszar górniczy gazu ziemnego ‘Przeworsk’ w północnozachodniej części miasta. Występują ponadto kruszywa naturalne jak piaski, pospółki i żwiry
wodnolodowcowe zalegające pod lessami.
3.1.2.Stan i struktura ludności :
Powierzchnia i ludność, według danych Urzędu Miasta powierzchnia obszaru całej gminy wynosi
22.13 km2. Liczba ludności gminy w dniu 31 stycznia 2009 roku wynosiła → 16.224 osób wg miejsca
zameldowania oraz 15.746 wg faktycznego miejsca zamieszkania. Średnia gęstość zaludnienia
wynosi 712 osoby na 1 km2, co oznacza większe zagęszczenie ludności niż średnia w powiecie (113
osób/km2 ) i województwie (118 os/1 km2). Średnia krajowa to 122 osoby/km 2.
Struktura demograficzna ludności jest istotnym elementem rozwoju gminy. Decyduje m. in. o
kształcie rynku pracy, potrzebach edukacyjnych, spodziewanych kierunkach migracji, zadaniach z
zakresu opieki społecznej. Struktura wiekowa ludności jest korzystna. Ponad połowa populacji
gminy (66%) jest w wieku produkcyjnym. W wieku przedprodukcyjnym pozostaje ca 19%, a w
wieku poprodukcyjnym ca 15% mieszkańców. Wśród populacji w wieku produkcyjnym przeważają
mężczyźni stanowiący c. 54% tej grupy wiekowej, a wśród populacji w wieku poprodukcyjnym
przeważają kobiety, które stanowią c. 69 % tej grupy ludności.
Ludność miasta Przeworska w latach 2005-2009 wg miejsca zameldowania
2005
16261
Ludność ogółem / rok
2007
16378
2006
16534
2008
16215
2009
16224
[źródło : 1995-2009 Główny Urząd Statystyczny]
Wśród mieszkańców gminy w wieku 17 lat i więcej zasadniczą grupę stanowią osoby z
wykształceniem podstawowym, następnie z wykształceniem średnim, zasadniczym, najmniej jest osób
z wykształceniem wyższym. Najwyższa stopa bezrobocia dotyczy osób z wykształceniem
zasadniczym zawodowym i średnim, a wśród kobiet dodatkowo jeszcze z wykształceniem wyższym.
Ludność Przeworska w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym
Rok
Og.
Przedprodukcyjnym
(<17 lat)
2009
15746
w osobach
3011
w%
19,1
w wieku
Produkcyjnym
(18-60K, 18-65M)
w osobach
10340
w%
65,7
Poprodukcyjnym
(>60 K, >65 M)
w osobach
w%
2395
15,2
Do istotnych problemów demografii regionu należy zaliczyć strukturę wiekową ludności. Przekładając
na warunki społeczno-ekonomiczne, proporcja liczby osób w wieku produkcyjnym do w wieku
nieprodukcyjnym ściśle wiąże się z możliwościami finansowymi gospodarstw domowych. Wynika to z
konieczności utrzymywania części społeczeństwa znajdującej się w wieku, w którym pracy podjąć
bądź nie mogą, bądź nie są w stanie.
Zmiany w stanie ludności dotyczą zarówno jej ruchu naturalnego, czyli urodzeń i zgonów, jak i ruchu
związanego z migracjami. Warunki ekonomiczne oraz warunki socjalno-bytowe wykazują znaczny
związek z ruchami ludności, gdyż zasobność finansowa gospodarstwa domowego w znaczny sposób
determinuje jego działania. Stałe zmniejszanie się liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym jest
niekorzystną tendencją, a w perspektywie dłuższego okresu czasu problem ten będzie istotny.
Wskaźniki obciążenia demograficznego dla m. Przeworsk wynoszą : ludność w wieku
nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym – 52,3 %, ludność w wieku poprodukcyjnym na
100 osób w wieku przedprodukcyjnym – 79,5 %, ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w
wieku produkcyjnym – 23,2 %.
Z upływem czasu bowiem roczniki kolejnych wyży demograficznych osiągać będą wiek
poprodukcyjny, natomiast wpływy na utrzymanie tej grupy pochodzić będą od stale zmniejszającej się
11
liczby pracujących. W Przeworsku w ostatnich latach obserwuje się dość znaczny spadek przyrostu
naturalnego. Wskaźniki modułu gminnego : kobiety na 100 mężczyzn – 110, małżeństwa na 1000
osób – 6,9 %, zgony na 1000 ludności – 10,1 %.
Kolejnym czynnikiem kształtującym liczbę ludności, jednocześnie wpływającym na rynek pracy
są migracje ludności. Do gminy napływa dość znaczna liczba ludności, jednak odpływ jest również
znaczny. Powyższy fakt należy niestety uznać za zjawisko niekorzystne.
3.1.3. Gospodarka (pozarolnicza działalność gospodarcza) :
Potencjał gospodarczy Gminy miejskiej Przeworsk tworzą małe i średnie podmioty gospodarcze
o różnorodnym profilu działalności→ produkcja i przetwórstwo przemysłowe, rzemiosło, produkcja
żywności, usługi transportowe, budowlane, agroturystyka, rekreacja i wypoczynek, inne.
W końcu roku 2009 na terenie Gminy miejskiej Przeworsk zarejestrowanych było 1369 jednostek
gospodarczych – sektor publiczny 63, sektor prywatny 1309, przeważnie drobna wytwórczość osób
fizycznych, ale również większe przedsiębiorstwa i zakłady przemysłowe. Strukturę branżową
podmiotów przedstawiono poniżej w tabeli.
Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD : 2009
Wyszczególn.
m.Przeworsk
A
6
D
123
E
3
F
105
G
477
H
37
SEKCJA
I
J
68
57
K
165
L
17
M
35
N
152
O
124
Sekcja : A – Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo, D – Przetwórstwo przemysłowe, E – Wytwarzanie
i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę, F – Budownictwo, G – Handel hurtowy i
detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i
domowego, H – Hotele i restauracje, I – Transport, gospodarka magazynowa i łączność, J –
Pośrednictwo finansowe, K – Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem
działalności gospodarczej, L – Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe
ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne, M – Edukacja, N – Ochrona
zdrowia i pomoc społeczna, O – Działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna,
pozostała.
Przeworsk pełni funkcję ośrodka produkcyjno–usługowo–handlowego dla okolicznych miejscowości.
W mieście skupiły się następujące rodzaje przemysłu : meblarski, spożywczy, odzieżowy, gumowy,
szklany, obuwniczy, maszynowy i budowlany.
Ogółem na terenie Przeworska funkcjonuje ponad 1000 firm produkcyjnych, handlowych i usługowych.
Wśród których do największych zaliczane są przedsiębiorstwa :
√ B&P Engineering, produkuje kompletne linie technologiczne do produkcji koncentratów i soków
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
owocowo-warzywnych. W 2005 roku przejęło pod produkcję m.in. hale, i warsztaty byłej Cukrowni.
O.K. Owocowe Koncentraty Sp. z o.o. oferująca paletę produktów ekologicznych, obejmujących również
półprodukty takie jak koncentraty, soki bezpośrednie i schłodzoną miazgę owocową.,
TRAX-BRW Sp. z o.o. - producent wysokiej jakości mebli, zatrudniający blisko 600 osób,
Firma „Megastyl" - producent okien i drzwi z PCV i AL,
Zakłady Gumowe „Geyer & Hosaja" Sp. z o. o. produkujące wyroby gumowe i regenerujące opony,
Zakład odzieżowy „Alex" Sp. z o. o. - producent spodni wizytowych męskich i damskich,
Zakład przemysłu odzieżowego „Men's field",
Zakład Usługowo-Handlowy „BUDINSTEL” Jan Ciąpała,
„Hydrobud – Przeworsk” Sp. z o.o. - producent wysokiej jakości konstrukcji stalowych wraz z montażem
oraz wyposażenia technologicznego oczyszczalni ścieków,
Zakład Rzeźniczo – Wędliniarski - Benbenek Karol,
DAMIANEX S.A. - zaplecze magazynowe.
Od 2004 r. Przeworsk wchodzi w skład Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej jako Obszar
Inwestycyjny Przeworsk o powierzchni 3,6624 ha w pełni uzbrojony pod zabudowę przemysłową,
magazynową i składową. Działalność prowadzona na terenie podstrefy podlega pomocy publicznej
(regionalnej). Przedsiębiorca działający w ramach udzielonego zezwolenia może korzystać z niej z
12
dwóch tytułów: poniesionych nakładów inwestycyjnych lub utworzenia i utrzymania nowych miejsc
pracy.
Najwięcej bo 35% ogólnej liczby podmiotów gospodarczych zajmuje się handlem, są to przeważnie
małe prywatne sklepy w większości spożywcze, 8% podmiotów prowadzi usługi budowlane, 9% to
przemysł i przetwórstwo przemysłowe, 5 % transport i gospodarka magazynowa. Pozostałe podmioty
stanowią własność samorządu i są to placówki edukacyjne i ochrony zdrowia.
Podstawą utrzymania mieszkańców gminy jest praca w okolicznych zakładach i instytucjach oraz
praca w swoich gospodarstwach. Źródłem utrzymania mieszkańców gminy są również emerytury,
renty oraz sezonowa praca za granicą.
Dominującą rolę w sektorze gospodarczym (przemysł, small business) odgrywa drobna
wytwórczość, przetwórstwo i usługi.
Pozostałe, niewielkie zakłady produkcyjne i usługowe, w większości kilku-lub jednoosobowe,
działają w branży samochodowej, ślusarskiej, blacharskiej, budowlanej.
Działalność handlowa została przejęta praktycznie w całości przez podmioty prywatne. Sklepy
spożywcze, spożywczo – przemysłowe oraz usługi rozwijają się proporcjonalnie w poszczególnych
rejonach miasta. Procesy przeobrażeniowe następują tu najszybciej. Mankamentem usług
handlowych jest mała siła nabywcza zamieszkującej ludności. W podobnej sytuacji jest gastronomia
oraz działalność rzemieślnicza . Dużym znaczeniem na rozwój gminy a także zmniejszeniem
bezrobocia będzie dalsze powstawanie małych i średnich przedsiębiorstw działających w
środowisku miasta.
Przedsiębiorstwa powstają i mogą rozwijać się, gdy obowiązujące przepisy prawne są przyjazne dla
tych, którzy chcą działać na własny rachunek, gdy podatki i inne obciążenia publicznoprawne są
skalkulowane na rozsądnym poziomie oraz gdy wysokość oprocentowania kredytów bankowych
sprzyja finansowaniu inwestycji. Czynniki te mają kluczowe znaczenie dla ogólnego klimatu
inwestycyjnego i wspierania rozwoju przedsiębiorczości. Działalność podmiotów gospodarczych i ich
rozwój w dużej mierze zdeterminowana jest poprzez dostęp do instytucji otoczenia biznesu, które
oferują profesjonalne doradztwo z zakresu rozpoczynania działalności gospodarczej, informacje o
dostępnych instrumentach finansowania zewnętrznego, nowych technologiach, organizowanych
targach czy wystawach. Otoczenie biznesu powinno stanowić także „bazę wyjściową” dla pozyskania
inwestycji zagranicznych oraz podstawę do tworzenia inwestycji przez kapitał krajowy. Instytucją
wspierającą rozwój przedsiębiorczości, działającą na terenie Przeworska jest Biuro Terenowe
Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A., będącej instytucją otoczenia biznesu o zasięgu
regionalnym. Rozwój przedsiębiorczości na terenie miasta wspiera także Przeworskie Stowarzyszenie
Wspierania Inicjatyw Gospodarczych. Podstawowe znaczenie w procesie tworzenia odpowiedniego
klimatu dla rozwoju jaki wspierania lokalnej przedsiębiorczości odgrywają również banki, jako
instytucje akumulujące i alokujące środki finansowe na działalność gospodarczą.
3.1.4. Rolnictwo :
Przeworsk pod względem klimatycznym posiada korzystne warunki do rozwoju gospodarki rolnej,
znajduje się w strefie klimatu umiarkowanego, w którym okres wegetacji trwa 210 dni i można w nim
uprawiać większość roślin.
Ocena rolniczej przestrzeni produkcyjnej dla gminy jest w zasadzie korzystna, wpływają na to
szczególnie klasy bonitacyjne gruntów, we wskaźniku jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej dla
gminy agroklimat i rzeźba terenu są wyżej wycenione, a jakość i przydatność rolnicza gleb oraz
warunki wodne niżej.
Miasto posiada dogodne warunki do rozwoju produkcji rolnej, co wynika między innymi z bardzo
dobrej jakości gleb. Udział gleb klasy II i III zarówno wśród gruntów ornych jak i użytków zielonych
wynosi ca 70%.
O możliwościach produkcyjnych rolnictwa decyduje poza jakością rolniczej przestrzeni produkcyjnej
ilość ziemi użytkowanej rolniczo. Udział użytków rolnych w ogólnej powierzchni miasta wynosi 75,7%
(ca 1676 ha). Lasy i grunty leśne na terenie gminy zajmują powierzchnię 9 ha co stanowi 0,4% ogólnej
powierzchni gminy.
Wyszczególnienie
Ogółem
razem
G. orne
Użytki rolne
Sady
Łąki
pastwiska
Grunty
leśne1)
g
runty
Pozostałe
w ha
13
1)
m. Przeworsk
2213
1676
1367
25
– łącznie z gruntami zadrzewionymi i zakrzewionymi.
79
117
9
528
Działalność rolnicza w gospodarce miejskiej cechuje się innymi uwarunkowaniami niż gospodarka
rolnicza na terenach wiejskich. W miastach, co jest widoczne również na przykładzie Przeworska
koncentruje się ona w gospodarstwach małych i odgrywa rolę pomocniczą. Właściciele gospodarstw
rolnych bądź działek rolnych utrzymują się najczęściej z dwóch źródeł, w tym jednego pozarolniczego.
Strukturę gospodarstw rolnych na terenie Przeworska jak i w całym powiecie przeworskim obrazuje
poniższa tabela.
Do 1 ha
721
0d 1-2 ha
435
Grupy obszarowe
2-5 ha
5-10 ha
157
43
10-15 ha
5
15 ha i więcej
13
Według danych uzyskanych z Powszechnego Spisu Rolnego na terenie Przeworska prowadzonych
jest 1156 gospodarstw rolnych. Gospodarstw liczących powyżej 1 ha UR jest 653 i stanowią one
56,5% wszystkich gospodarstw na terenie miasta. Pozostała część to indywidualne działki rolne
nieprzekraczające powierzchni 1ha.
Gospodarstwa charakteryzują się znacznym rozdrobnieniem. Wśród indywidualnych gospodarstw
rolnych posiadających powyżej 1ha użytków rolnych najwięcej jest gospodarstw o powierzchni
nieprzekraczającej 2 ha, stanowią one prawie 50%, natomiast gospodarstwa użytkujące od 1-5 ha
stanowią blisko 86%. Przeciętna powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwach zlokalizowanych na
terenie Przeworska wyniosła 1,58 ha. Średnia dla powiatu przeworskiego kształtowała się na poziomie
2,48 ha.
Tego rodzaju struktura gospodarstw rolnych oraz warunki glebowe nie sprzyjają racjonalizacji
produkcji rolniczej, adaptacji do warunków gospodarki rynkowej oraz reorientacji zawodowej
i podejmowaniu inicjatyw gospodarczych.
Duża gęstość zaludnienia przesądza o strukturze agrarnej i charakterze rolnictwa, którego głównym
problemem jest przeludnienie, rozdrobnienie ziemi i postępujący proces starzenia się właścicieli
gospodarstw rolnych.
Tego rodzaju struktura gospodarstw rolnych oraz warunki glebowe nie sprzyjają racjonalizacji
produkcji rolniczej, adaptacji do warunków gospodarki rynkowej oraz reorientacji zawodowej
i podejmowaniu inicjatyw gospodarczych. Dominującym sektorem gospodarki rolnej jest gospodarka
indywidualna. Gospodarka ta cechuje się dużym rozdrobieniem. Gospodarstwa spełniają bardziej
funkcję socjalną niż ekonomiczną. Gospodarstwa cechuje duże rozdrobnienie i przeciążenie zbędną
siłą roboczą.
Produkcja rolnicza w zdecydowanej większości ma charakter niewyspecjalizowany. Adaptacja
produkcji do warunków rynkowych poszła w kierunku obniżenia kosztów produkcji poprzez jej
ekstensyfikację, a więc w kierunku ograniczenia stosowania nawozów, wapna nawozowego i środków
ochrony roślin. W produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż i okopowych.
Duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych nie sprzyja obniżaniu jednostkowych kosztów produkcji, a
niejednorodność asortymentu, brak zorganizowanych grup producenckich i gospodarstw
wyspecjalizowanych utrudnia zbyt produktów po zadowalającej cenie. W związku z brakiem miejsc
pracy poza rolnictwem, instytucji skupujących produkty rolne oraz słabo rozwiniętym przemysłem
rolno-spożywczym, większość gospodarstw rolnych ogranicza się do produkcji na własne potrzeby
konsumpcyjne.
Stan mechanizacji rolnictwa pod względem ilościowym jest dobry, pomimo tego około 35% małych
gospodarstw pozostaje bez siły pociągowej. Brak jest przy tym wyspecjalizowanych firm świadczących
usługi mechanizacyjne i transportowe, nie ma także mini sprzętu dla licznej grupy małych
gospodarstw.
Proces transformacji rolnictwa i wsi wyznacza szczególną rolę instytucjom i
organizacjom funkcjonującym w samym rolnictwie jak i w jego otoczeniu. Niemniej, mimo trwającego
procesu reform w instytucjach pracujących na rzecz rolnictwa, brak jest wyraźnego systemu
wiążącego działania nauki, oświaty i doradztwa w celu efektywnego oddziaływania tych ogniw na
rolnictwo.
Dominującą funkcją gminy jest produkcja żywności. Podstawowym
kierunkiem produkcji
rolnej jest uprawa zbóż i ziemniaków. Podstawę produkcji zbóż stanowią pszenica ozima i owies. W
14
gminie hoduje się głównie trzodę chlewną, bydło mleczne i rzeźne, drób. Zbyt, w większości rolnicy
organizują na własną rękę, kontraktacja właściwie nie istnieje.
3.2. Systemy infrastruktury technicznej i gospodarki komunalnej :
W celu zapewnienia warunków prawidłowego funkcjonowania gminy intensywnie
rozbudowuje ona posiadaną infrastrukturę, przeznaczając na inwestycje znaczną część swojego
budżetu. Modernizacja i rozbudowa infrastruktury jest podporządkowana trzem głównym celom :
√ stworzeniu warunków rozwoju przedsiębiorczości i dr. wytwórczości,
√
podniesieniu warunków socjalno - bytowych lokalnej społeczności.
√ stworzeniu warunków sprzyjających rozwojowi miasta z zachowaniem
naturalnych walorów obszaru
Główne inwestycje ostatnich lat były realizowane w zakresie budowy, bądź rozbudowy w
mieście sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, gazowej, elektrycznej i telefonicznej, remontu dróg
powiatowych i gminnych, budowy, rozbudowy lub remontu obiektów oświatowych i kulturalnych,
rozwój sieci handlu i usług, rozbudowa kompleksu wypoczynkowo – rekreacyjnego.
3.2.1. Komunikacja → drogowa, kolejowa, inne.
Miasto Przeworsk posiada stosunkowo dobrze rozwinięty system połączeń komunikacyjnych. Niestety
podobnie jak w całym kraju ich stan techniczny jest niezadawalający. Jest to następstwem zarówno
wzmożonego ruchu kołowego (zwłaszcza taboru ciężkiego), słabej jakości materiałów używanych do
budowy dróg, jak i braku dużych inwestycji drogowych.
Miasto Przeworsk stanowi ważny węzeł komunikacyjny województwa podkarpackiego, w którym
krzyżują się drogi o znaczeniu międzynarodowym, krajowym i regionalnym. Na sieć dróg miasta
Przeworska składają się drogi → krajowa, wojewódzka, powiatowe oraz drogi gminne, których łączna
długość na terenie miasta wynosi c. 110 km. Miasto przecinają droga międzynarodowa E-40 (droga
krajowa nr 4) i droga wojewódzka nr 835 relacji –Lublin -Przeworsk -Grabownica Starzeńska.
W pobliżu Przeworska przewidywany jest przebieg autostrady A4 relacji Wrocław - Kraków - Rzeszów
- Korczowa, która będzie przecinać północną część miasta. Sam Przeworsk będzie podłączony do
autostrady w planowanym węźle ‘przeworsk’ zlokalizowanym na terenie Gminy Przeworsk.
Łączna długość dróg powiatowych na terenie Przeworska wynosi c.19 km. Na ogół stan techniczny
dróg jest zadawalający, niemniej każdego roku wymagana jest ich modernizacja, odnowienie bądź
budowa. Pozostała sieć dróg o charakterze lokalnym ma nawierzchnie w większości utwardzoną.
Istnieje również sieć dróg wewnętrznych, stanowiących dojazdy do pól.
Plany inwestycyjne dotyczące drog gminnych na terenie Przeworska to budowa nowych odcinków,
modernizacja i odnowa nawierzchni.
Przeworsk stanowi także ważny węzeł kolejowy w regionie. Przez miasto przebiega linia kolejowa
Szczecin - Wrocław - Kraków - Przeworsk - Przemyśl - Kijów oraz linia kolejowa o znaczeniu lokalnym
Przeworsk - Rozwadów - Lublin. W mieście ma również swój początek kolejka wąskotorowa „Mały
Expres Pogorzanin’, kursująca na trasie Przeworsk -Dynów, wykorzystywana obecnie w celach
turystycznych.
3.2.2. Zaopatrzenie w wodę, odprowadzanie i oczyszczanie ścieków :
Ważnym aspektem rozwoju infrastrukturalnego jest wyposażenie w sieć wodociągową i kanalizacyjną. Podstawowe wskaźniki dotyczące zaopatrzenia mieszkańców w wodę lokują gminę w grupie
stosunkowo dobrze wyposażonych, choć w porównaniu z innymi regionami kraju opisywana
infrastruktura wymaga jeszcze doinwestowania. Występowanie wód podziemnych związane jest
przede wszystkim z piaszczysto- żwirowymi utworami wieku czwartorzędowego.
Przeworsk wyposażony jest w sieć wodociągową, z której korzysta ponad 15 tyś. mieszkańców
miasta. Zaopatrzeniem miasta w wodę zajmuje się Przeworska Gospodarka Komunalna Sp. z o.o.
Woda pobierana jest ze źródeł wgłębnych zlokalizowanych w miejscowości Rozbórz - Trojany
powiązanych ze stacją uzdatniania wody. Dobowa zdolność produkcyjna czynnych urządzeń wynosi
15
3900 m3/d. Ilość pobranej wody z ujęcia za 2009 rok wyniosła 739,0 dam 3 ( l dam = I tys.m 3)
natomiast w 2008 roku 787,0 dam3. Liczba przyłączy do sieci wodociągowej budynków mieszkalnych i
zbiorowego zamieszkania za 2009 rok to 2269.
Wskaźniki zaopatrzenia w wodę mieszkańców Miasta Przeworsk
Wyszczególnienie
Woda pobierana z ujęć wgłębnych
Długość czynnej sieci rozdzielczej
Woda dostarczona gospodarstwom domowym
Połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego
zamieszkania
Ludność korzystająca z sieci wodociągowej
Korzystający z instalacji w % ogółu ludności
Zużycie wody w gospodarstwach domowych :
-na 1 mieszkańca
-na 1 korzystającego/odbiorcę
Jedn.
tyś. m3
Rok 2009
739
Km
dm3
Szt
80,6
406,9
2269
Osoba
%
15011
95,3
m3
26,0
27,1
Zgodnie z przedłożonym przez Przeworska Gospodarkę Komunalną Sp. z o. o. sprawozdaniem z
badań jakości wody (z 2009) wykonanym przez laboratorium akredytowane woda z wodociągu
miejskiego spełnia dopuszczalne standardy określone rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 29 marca
2007 w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi ( Dz.U. Nr 61, poz. 417). Woda z
przedmiotowego ujęcia jest monitorowana przez służby Państwowego Powiatowego Inspektoratu
Sanitarnego w Przeworsku.
W decyzji Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Przeworsku z 2010 roku po
zapoznaniu się z wynikami badań laboratoryjnych próbek wody pobranej w ramach monitoringu
kontrolnego z wodociągu „Przeworsk" stwierdzono przydatność wody do spożycia z w/w wodociągów.
Badana woda odpowiada wymaganiom organoleptycznym, fizykochemicznym oraz mikrobiologicznym
cyt. rozporządzenia.
W ciągu ostatnich 10 lat systematycznie spada zużycie wody. Dotyczy to wszystkich grup
odbiorców i zostało spowodowane ograniczeniem zapotrzebowania wody przez przemysł i ludność.
Największe zmniejszenie zużycia (o 28%) wody wystąpiło w latach 1990-1995, a w ostatnim
pięcioleciu obserwuje się dalsze zmniejszenie zapotrzebowania wody o około 18%.
W gospodarstwach domowych zużywa się ca 120 l/mk⋅d. Uwzględniając jednak pobór wody
przez obiekty użyteczności publicznej należy przyjąć, że śr. zużycie wody wynosi 150 l/mk⋅d. Aktualne
zapotrzebowanie wody nie odbiega od przeciętnego wskaźnika zużycia wody w małych i średnich
miejscowościach Polski, który wynosi 140-160 l/mk⋅ Dlatego pomimo stałego wzrostu ceny wody, nie
przewiduje się dalszego wyraźnego zmniejszenia jej zużycia.
Program zaopatrzenia miasta Przeworska w wodę zakłada, że podstawowym ujęciem wody dla miasta
jest ujęcie Rozbórz -Trojany. Przeworsk zasilany jest nowym wodociągiem magistralnym Φ 300 mm o
długości 2400 mb biegnącym ze Stacji Uzdatniania Wody Rozbórz. Jego wybudowanie zapewnia
połączenie sieci w układ zamknięty oraz dostarczenie odbiorcom wody w wystarczającej ilości. Dla
poprawy funkcjonowania wodociągów miejskich planuje się również budowę kilku odcinkow sieci
wodociągowej na terenie miasta.
Przeworska Gospodarka Komunalna Sp. z o.o. z siedzibą w Przeworsku Pl. Mickiewicza 8 jest spółką
prawa handlowego działającą na podstawie ustawy o gospodarce komunalnej i kodeksu handlowego.
Założycielem Spółki i jedynym udziałowcem jest Gmina Miejska. Przedmiotem działalności Spółki jest
produkcja i dostawa wody dla ludności, wywóz i składanie nieczystości stałych, zakup odbiór i
utylizacja ścieków komunalnych, wywóz i utylizacja nieczystości płynnych, wywóz i składanie
nieczystości stałych, utrzymanie infrastruktury miejskiej zieleni oraz czystości dróg, chodników i
innych miejsc publicznych na podstawie umowy zawartej pomiędzy Gminą Miejską Przeworsk a
Spółką, roboty konserwacyjno-budowlane, działalność transportowa i pomocnicza.
Warunkiem ochrony zasobów czystej wody jest prowadzenie prawidłowej gospodarki ściekowej.
Procentowo liczba mieszkańców korzystających ze zbiorczego systemu kanalizacji wynosi ponad 94
% ogółu ludności miasta. Długość czynnej sieci kanalizacyjnej w 2009 roku wynosiła 91,2 km.
Docelowo przewiduje się skanalizowanie miasta w całości i podłączenie wszystkich mieszkańców do
istn. komunalnej oczyszczalni ścieków.
16
Głównymi źródłami zanieczyszczenia wód powierzchniowych o wyraźnie antropogenicznym
charakterze są ścieki komunalne i przemysłowe.
Miasto obsługuje obecnie oczyszczalnia ścieków Spółki Przeworska Gospodarka Komunalna
Dodatkowo oczyszczalnia przyjmuje ścieki z innych miejscowości oraz dowożone
wozami
asenizacyjnymi. Komunalna mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków zlokalizowana przy ul.
Gorliczyńskiej, w północnej części miasta Przeworska, uruchomiona została w 1990 roku.
Obiekty urządzeń oczyszczających ścieki były poddawane modernizacji a ostatnia jej
modernizacja miała miejsce w latach 2007-2008 . Aktualnie komunalna oczyszczalnia ścieków
mechaniczno–biologiczna posiada przepustowość 6000 m3/d (równoważna liczba mieszkańców
RLM-38496). Oczyszczone ścieki komunalne są wprowadzane do rzeki Mleczka w km 5 + 800.
Wskaźniki oczyszczania ścieków komunalnych
Wyszczególnienie
Ścieki odprowadzane
Długość czynnej sieci kanalizacyjnej
Woda dostarczona gospodarstwom domowym
Połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego
zamieszkania
Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej
Korzystający z kanalizacji w % ogółu ludności
Ścieki oczyszczane ogółem :
-ścieki oczyszczane biologicznie
-ścieki oczyszczane z podwyższonym usuwaniem miogenów
Jedn.
dam3
Rok 2009
1091,6
km
dm3
szt
91,6
406,9
1 657
osoba
%
14 127
89,7
993,6
55,8
937,8
dam3/rok
Oczyszczalnia miejska została rozbudowana z myślą o perspektywie rozwoju Miasta oraz włączeniu
sąsiednich miejscowości. Przepustowość oczyszczalni wynosi 6000 m 3/d, obecnie posiada ona
rezerwy. Plany inwestycyjne dotyczące wykonania sieci kanalizacyjnej na terenie Przeworska
zakładają jej rozbudowę.
W 2006 roku Wojewoda Podkarpacki na podstawie art. 43 ust. 2a ustawy z dn. 18 lipca 2001 r. Prawo
wodne (Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 i Nr 267,poz. 2255 oraz z 2006 r. Nr 170. poz. 1217)
wyznaczył na obszarze Miasta Przeworsk, Gminy Przeworsk i Gminy Zarzecze aglomeracje
Przeworsk o równoważnej liczbie mieszkańców 38496. zlokalizowaną na terenie miejscowości :
Miasto Przeworsk, Świętoniowa, Grześka, Nowosielce, Studzian, Gorliczyna. Chałupki, Ujezna,
Rozbórz, Urzejowice, Mirocin -Gmina Przeworsk, Żurawiczki, Maćkówka, Zalesie – Gmina Zarzecze
z oczyszczalnią ścieków w Przeworsku.
Obszar i granice aglomeracji oznaczono na mapie w skali 1 – 25000 stanowiącej załącznik do
rozporządzenie Nr 104/06 Wojewody Podkarpackiego z 28 listopada 2006r. w sprawie wyznaczenia
aglomeracji Przeworsk, opublikowanego w Dzienniku Urzędowym Województwa Podkarpackiego
z 2006 roku Nr 143 pod poz. 2129.
3.2.3. Gospodarka odpadami :
Gospodarce odpadami poświęcony jest 'Plan Gospodarki Opadami dla Miasta Przeworsk'
będący integralną częścią ‘Programu ochrony środowiska’. W dokumencie tym podane zostały
charakterystyki źródeł powstawania odpadów (ilościowa i jakościowa) z podziałem wg obowiązującej
klasyfikacji odpadów.
Wykonana analiza oddziaływania na środowisko Planu Gospodarki Odpadami wskazuje,
że problem gospodarki odpadami komunalnymi jest rozwiązywany,o czym świadczy przede wszystkim
coraz wyższy procent mieszkańców objętych zorganizowaną zbiórką, jak również efektywność
selektywnej zbiórki odpadów.
Ograniczenie oddziaływania na środowisko powstających odpadów komunalnych może zostać
osiągnięte poprzez objęcie zbiórką jak największej liczby mieszkańców, a także poprzez prawidłowe
gospodarowanie nimi polegające na :
−
stosowaniu wszelkich możliwych form zapobiegania i możliwie największego ograniczania
powstawania odpadów
−
składowaniu odpadów w taki sposób, by maksymalnie umożliwić pozyskanie składników, które
można zawrócić do obiegu gospodarczego
17
gromadzenie odpadów w wydzielonym i bezpiecznym miejscu, w pobliżu ich powstawania, w
specjalnie przystosowanych pojemnikach lub kontenerach
−
w miarę częstym zabieraniu odpadów z miejsca składowania do zakładu zagospodarowania
−
bezpiecznym dla środowiska i pod względem sanitarnym unieszkodliwieniu bezużytecznej masy
odpadów.
Podstawowym sposobem zmniejszenia zagrożenia stwarzanego przez odpady niebezpieczne jest ich
segregacja “u źródła”. Efekty takiej zbiórki zależą głównie od zachęt finansowych oraz kampanii
edukacyjno-informacyjnych.
Poważne zagrożenia dla ludzi i środowiska przyrodniczego mogą stanowić odpady medyczne
i weterynaryjne. Ryzyko to może zostać wyeliminowane jedynie poprzez opracowanie ‘szczelnego’
programu zbierania i utylizacji tych odpadów. Aktualnie, większość tych odpadów odbierana jest przez
specjalistyczne firmy.
Wyznaczenie koniecznych kierunków działań mających na celu ograniczenie oddziaływania
na zdrowie ludzi i środowisko przedsięwzięć planowanych w PGO będzie możliwe po rozpoczęciu
wdrażania PGO, procesie jego monitorowania oraz aktualizacji..
Dla potrzeb konstrukcyjnych planu odpady te zostały podzielone na trzy grupy :
→
odpady z sektora komunalnego,
→
pozostałe odpady (grupy 01 – 19), w tym osady ściekowe, odpady opakowaniowe
→
odpady niebezpieczne (z sektora komunalnego i gospodarczego oraz specjalne
odpady niebezpieczne).
Podstawowym źródłem powstawania odpadów w sektorze komunalnym są gospodarstwa
indywidualne. W odpadach tych dominują odpady kuchenne, ulegające biodegradacji, tworzywa
sztuczne nieopakowaniowe oraz drobna frakcja popiołowa.
Na terenie Miasta prowadzona jest comiesięczna zbiórka odpadów z częstotliwością 2x/m-c
z
indywidualnych gospodarstw domowych, od podmiotów gospodarczych oraz z obiektów użyteczności
publicznej.
Mieszkańcy Miasta oraz podmioty gospodarcze wstępnie segregują odpady komunalne zmieszane
umieszczając je w workach o kolorze : ↓
a) worek niebieski - makulatura: gazety, książki, zeszyty, katalogi, prospekty. foldery, torby i worki
papierowe, tektury i kartony oraz opakowania wykonane z tych materiałów, nie wrzucamy: kalki,
zabrudzonego tłustego papieru np. z masła, margaryny.
b) worek zielony - Szkło kolorowe: opakowania ze szkła kolorowego (butelki, pojemniki, słoiki ze szkła
brązowego, zielonego), stłuczkę szklaną wolną od zanieczyszczeń metalami i tworzywami, nie
wrzucamy: luster, szkła zbrojonego, szyb, fajansu, porcelany, zużytych żarówek i lamp neonowych,
zakrętek kapsli, korków, zawartości np. zepsutego soku.
c) worek biały - szkło białe: opakowania ze szkła białego (butelki, pojemniki, słoiki), stłuczka szklana
wolną od zanieczyszczeń metalami i tworzywami.
d) worek czerwony - Puszki metalowe; puszki po konserwach, napojach, sokach itp., drobny złom
żelazny (nakrętki, kapsle itp.), drobny złom metali kolorowych
e) worek żółty - Plastik: opakowania po płynach i napojach (PETY, pojemniki pc olejach silnikowych,
czyste pojemniki po produktach mlecznych), pojemniki po materiałach sypkich, artykuły gospodarstwa
domowego z tworzyw sztucznych, folia, reklamówki, woreczki foliowe, dętki samochodowe, nie
wrzucamy: artykułów wykonanych z połączenia tworzyw sztucznych z innymi materiałami.
f) worek czarny - odpady nie nadające się do segregowania,
lub w pojemnikach do segregacji ustawionych przy terenach zarządzanych Wspólnoty i Spółdzielnie
Mieszkaniowe.
−
Odpady (osady) powstające podczas uzdatniania wody pitnej i oczyszczania ścieków, po
ustabilizowaniu i odwodnieniu hydrocyklonem oraz dezynfekcji wapnem chlorowanym są deponowane
na składowisku odpadów.
Odpady medyczne są zbierane i wywożone do instalacji zlokalizowanych poza miastem.
Odpady zwierzęce stanowiące materiał szczególnego ryzyka–SMR i padłe zwierzęta z terenu gminy
są utylizowane w zakładzie utylizacyjnym ‘Utires’.
Do
grupy
odpadów niebezpiecznych zaliczane są odpady powstające w sektorze
komunalnym, jak i przemysłowym. Szacuje się, że udział odpadów niebezpiecznych w strumieniu
odpadów komunalnych, powstających na terenie miasta wynosi c. 1%. Największy udział w tych
odpadach niebezpiecznych mają farby, tusze, kleje i lepiszcza oraz baterie i akumulatory. Odpady
niebezpieczne powstające w gospodarstwach domowych kierowane są wraz ze strumieniem
odpadów komunalnych na składowisko odpadów komunalnych.
18
Do szczególnych odpadów niebezpiecznych powstających na terenie Miasta zaliczono odpady
zawierające azbest, wycofane z eksploatacji pojazdy oraz oleje odpadowe.
Odpady zawierające azbest, pochodzące z terenu miasta w ilości około 479 ton będą
deponowane na istniejących składowiskach poza jej obszarem.
Wycofywane z eksploatacji pojazdy samochodowe trafiają w większości do tzw. auto-złomów i
firm zajmujących się kasacją samochodów. Tworzony system zbiórki olejów przepracowanych będzie
umożliwiał zbiórkę tych odpadów od użytkowników indywidualnych i małych podmiotów
gospodarczych.
Kryterium minimalizacji ilości wytwarzanych odpadów przyjęte zostało jako cel nadrzędny w
gospodarce odpadami. Na szczególną uwagę zasługuje konieczność rozwiązanie utylizacji odpadów
medycznych i odpadów zawierających azbest, z uwagi na zagrożenia dla środowiska i zdrowia ludzi.
3.2.4. Ciepłownictwo :
Zaopatrzenie w ciepło dla obiektów użyteczności publicznej, budownictwa usługowego i przemysłu
oraz budownictwa wielorodzinnego w Przeworsku zapewnia ca 85 kotłowni lokalnych. Budownictwo
jednorodzinne ogrzewane jest z indywidualnych kotłowni zasilanych gazem lub węglem oraz piecami
węglowymi. Istniejące lokalne kotłownie węglowe są sukcesywnie modernizowane i zamieniane na
gazowe. Zmiany te były przeprowadzone zgodnie z przyjętym uchwałą Rady Miasta ‘Planem
zaopatrzenia w ciepło, energie elektryczną i gazową miasta Przeworska’. W najbliższym czasie
przewiduje się przebudowę i modernizację następnych kotłowni węglowych na terenie Przeworska.
Przesył energii cieplnej w mieście odbywa się przez system sieci cieplnych (magistrala ciepłownicza,
sieci rozdzielcze, przyłącza), których długość wynosi ponad 10 km.
W najbliższych latach należy spodziewać się zwiększenia zużycia ciepła w porównaniu ze stanem
obecnym do 70 MW. Przewidywany wzrost nastąpi przede wszystkim w budownictwie
jednorodzinnym. Nie przewiduje się wzrostu zapotrzebowania ciepła dla budownictwa przemysłowego.
W mieście Przeworsku zaznacza się i postępuje proces oszczędnego gospodarowania paliwami i
energią. Przejawia się to w stosowaniu nowoczesnej metody zmniejszania strat ciepła w budynkach,
wprowadzaniu układów grzewczych o wyższej sprawności energetycznej, eliminowaniu przestarzałych
kotłowni i sieci ciepłowniczych, stosowaniu regulacji automatycznej, realizacji programów
termomodernizacyjnych (termorenowacja i termomodernizacja budynków).
Urządzenia i instalacje do prowadzenia procesów spalania energetycznego paliw powodują
pogorszenia stanu zanieczyszczenia powietrza w miejscu ich lokalizacji. Spowodowane to jest
wielkością emisji zanieczyszczeń (emisja stosunkowo niewielka) i warunkami wprowadzania
zanieczyszczeń do powietrza (emitory niskie). Celem poprawy jakości powietrza kotłownie lokalne
usytuowane w terenie miasta są systematycznie modernizowane poprzez zamianę spalanego paliwa
węglowego na gaz ziemny, olej opałowy, drewno, biomasę. Wykorzystywana bywa energia
cieplna ze źródeł niekonwencjonalnych . Ponadto produkowana energia cieplna jest efektywniej
wykorzystywana m.in. w wyniku zmniejszenia energochłonności istniejącego budownictwa.
3.2.5. Gazownictwo :
Zaopatrzenie miasta w gaz odbywa się z gazociągów wysokoprężnych Φ 700 mm i Φ 400 mm relacji
Jarosław -Sędziszów poprzez gazociągi wysokiego ciśnienia o średnicy ø 65 i ciśnieniu nominalnym
6.3 MPa prowadzącymi do stacji redukcyjno pomiarowej gazu pierwszego i drugiego stopnia .
Rozprowadzenie gazu ze stacji redukcyjno pomiarowej realizowane jest poprzez sieć gazociągów
średniego ciśnienia Dn 80, Dn 65 oraz sieciami niskich ciśnień. Na terenie miasta znajdują się 3 stacje
redukcyjno - pomiarowe I stopnia i 9 stacji II stopnia.
Według stanu na koniec 2009 w mieście podłączonych do sieci gazowej było 4195 odbiorcówgospodarstw domowych. Ludność korzystająca z sieci gazowej – 13 553 os. Zużycie gazu – 3142
tyś.m3.
3.2.6. Elektroenergetyka :
Miasto Przeworsk jest stosunkowo dobrze zaopatrzona w energię elektryczną. Infrastruktura
elektroenergetyczna w gminie obejmuje :
19
–
–
–
sieć wysokiego napięcia rzędu 110kV
sieć średniego napięcia 15 kV
sieć niskiego napięcia
Miasto zasilane jest napięciem średnim o wartości 15 kV ze stacji redukcyjnej 110/15 kV
zlokalizowanej we wschodniej części miasta. Stacja redukcyjna w Przeworsku, w której zainstalowane
są dwa transformatory o mocy znamionowej po 25 MVA pracuje na napięciu pierwotnym 110 kV. Jest
ono doprowadzane liniami wysokiego napięcia od zachodu ze stacji Głuchów koło Łańcuta, natomiast
od wschodu wyprowadzone jest z niej napięcie do stacji redukcyjnej Przemyśl. Sieć rozdzielcza
średniego napięcia poprzez linie napowietrzne i kablowe rozgałęzia się na terenie miasta, następnie
doprowadza napięcie do stacji transformatorowych. Te z kolei są źródłem zasilania konsumpcyjnej i
oświetleniowej sieci niskiego napięcia bezpośrednio obsługującej odbiorców zlokalizowanych na
terenie Przeworska.
Strefa ochronna dla linii 15 kV wynosi 6 m od osi w każdą stronę (pas 12 m). Strefa ochronna linii 110
kV – zasilającej GPZ wynosi 20m od osi linii w każdą stronę (pas 40 m)
Pod względem zaopatrzenia w energię elektryczną miasto jest dobrze wyposażone
w infrastrukturę elektroenergetyczną. Istniejąca linia 15 kV uzupełniona dodatkowo liniami niskich
napięć pokrywa zapotrzebowanie w energię elektryczną. W miarę posiadanych środków Rejonowy
Zakład Energetyczny przeprowadza modernizację istniejących sieci oraz uzupełnia istniejącą
infrastrukturę sieci energetycznych.
Dla nowych terenów przeznaczonych pod zabudowę niezbędne jest jednak uzupełnienie sieci 110 kV i
mocy słupowych stacji transformatorowych.
Od linii obowiązuje strefa ochronna wynosząca po 20m od osi. W strefie, która powinna być wolna od
zainwestowania występuje podwyższony poziom natężenia pola elektromagnetycznego, szkodliwego
dla organizmów żywych.
W roku 2009 w Przeworsku zarejestrowanych było 5379 odbiorców energii elektrycznej w
gospodarstwach domowych. Zużycie energii elektrycznej ogółem w mieście w ostatnich latach
wzrosło. Średnie zużycie energii elektrycznej w Przeworsku na 1 odbiorcę wyniosło 1943,4 kWh,
natomiast na jednego mieszkańca 666,9 kWh.
Moc zainstalowana w stacji redukcyjnej w Przeworsku zapewnia zasilanie miasta w energię
elektryczną w stanie obecnym jak i prognozowaną w przyszłości. W celu poprawy warunków
napięciowych odbiorców istniejących jak i możliwości podłączenia nowych, modernizacji i rozbudowie
podlegał będzie jedynie system sieci średnich i niskich napięć.
Po roku 2010 planowane jest wybudowanie dodatkowego powiązania stacji redukcyjnej w Przeworsku
ze stacją w Dynowie linią 110 kV, poprowadzoną w obrębie miasta równolegle do linii istniejącej
Przeworsk – Przemyśl. Przebieg trasy linii wysokiego napięcia ze strefami ochronnymi wolnymi od
zabudowy ogranicza sposób zagospodarowania w pasach terenu pod linią wynoszących po 20 m od
osi, jednocześnie stwarza dogodne warunki dla lokalizacji stacji redukcyjnej, dla zasilania której
konieczna będzie budowa odcinków linii 110 kV, jako odgałęzienia od linii istniejącej.
Ponadto planowana jest budowa ‘małej’ elektrowni wodnej przez osobę prywatną przy jazie na rzece
Mleczka.
3.2.7. Telekomunikacja :
W ciągu ostatniego dziesięciolecia nastąpił widoczny postęp w telefonizacji miasta. W chwili
obecnej cały teren Przeworska jest stelefonizowany, nie ma problemu z podłączeniem telefonu do
nowych gospodarstw domowych.
Miasto Przeworsk obsługiwane jest przez operatorów łączności telekomunikacyjnej
przewodowej→ Telekomunikacja Polska S.A. oraz bezprzewodowej, mobilnej→ Polska Telefonia
Cyfrowa (era gsm), Centertel (orange), Polkomtel (plus gsm), P4 (play gsm). Operatorzy sukcesywnie
zwiększają obszar oferowanych usług i użytkowników. Rozbudowa i budowa nowych sieci
telefonicznych uzależniona jest od ilości chętnych do podłączenia telefonu.
Działalność niezależnych operatorów telekomunikacyjnych pozwala na zapewnienie rozwoju
oraz konkurencyjności usług w zakresie łączności telefonicznej. Istniejąca baza techniczna, dotycząca
łączności, pozwala na dalszy rozwój telekomunikacji w powiązaniu z rozwojem miasta.
20
3.3. Środowisko przyrodnicze gminy :
3.3.1. Budowa geologiczna i rzeźba terenu :
Geograficznie, obszar Miasta położony jest na pograniczu Przedgórza Rzeszowskiego
stanowiącego najbardziej
na południe wysuniętą część Kotliny Sandomierskiej i Pogórza
Dynowskiego stanowiącego pod względem fizyczno-geograficznym część Prowincji Karpat
Zachodnich, Podprowincji Zewnętrznych Karpat Zachodnich, Makroregion Pogórzy Środkowobeskidzkich. Najstarsza część położona jest na lessowym wzgórzu wznoszącym się około 206 m
npm, opadającym stromo od południa w kierunku Mleczki.
Miasto Przeworsk w całości leży w obrębie dużej jednostki geologicznej – Zapadliska Przed
karpackiego. W budowie geologicznej terenu Miasta biorą udział dwa różne wiekowo utwory. Są to:
− utwory trzeciorzędowe reprezentowane przez trzeciorzędowe osady morskie, niezaburzone,
wykształcone w postaci szarych, wapnistych iłów i mułowców z wkładkami cienkoławicowych
piaskowców. Stwierdzone w wierceniach archiwalnych iły występują na terenie Miasta, na
głębokości od kilku metrów w rejonie Pradoliny Podkarpackiej do kilkunastu (ponad dwudziestu)
w rejonie wysoczyzn.
− utwory czwartorzędowe :
a. osady wodnolodowcowe, wykształcone w postaci osadów piaszczysto - żwirowych
o zmiennej, przeważnie niewielkiej miąższości. Przykrywają je gliny zwałowe, oraz
od stropu osady eoliczne w postaci lessowych pyłów, pyłów piaszczystych,
lokalnie glin pylastych. Osady te budują wysoczyzny.
b. osady rzeczne związane z doliną rzeki Mleczki. Wykształcone są w spągu w
postaci utworów piaszczysto – żwirowych przykrytych warstwa pyłów, namułów i
glin (mady rzeczne)
c. osady rzeczne związane z terasą rzeki San. Wykształcone w spągu są w postaci
piaszczysto – żwirowych przykrytych warstwą pyłów, namułów i glin (mady
rzeczne)
Oceniając grunty występujące w podłożu terenu Miasta, pod względem ich przydatności jako podłoże
gruntowe-budowlane, należy stwierdzić, że wykazuje ono zróżnicowanie. Jednakże w większości są to
tereny przydatne dla potrzeb budownictwa. Na obszarze należący do Miasta Przeworska występują
tereny osuwiskowe – Skarpa Starego Miasta rejon: ulice Sw. Jana, Kąty, Wąska, Kręta (KRO 18-14011—001). Występują objawy płynięcia skarpy przy ulicy Czarnieckiego.
Kotlina Sandomierska reprezentowana przez fragmenty mezoregionów – Podgórza Rzeszowskiego i
Pradoliny Podkarpackiej. Podgórze obejmuje południową część Miasta, natomiast Pradolina północną.
Granica pomiędzy tymi jednostkami, jest łatwa do zlokalizowania. Przebiega ona wzdłuż linii kolejowej
Kraków - Przemyśl. Krajobraz jest tutaj płaski. Jedynym charakterystycznym elementem jest dolina
rzeki Mleczki. W obrębie jednostki administracyjnej występują następujące typy rzeźby :
o wysoczyzny i równiny lessowe, stwierdzane w strefie Podgórza Rzeszowskiego
o równiny piaszczyste występują nad poziomem dna dolin rzecznych. Są to czwartorzędowe
terasy rzeczne.
o dna dolinne obejmuje współczesne równiny zalewowe lub nadzalewowe,.
Typ krajobrazu na obszarze Miasta jest zmienny, w głównej mierze zależny od rzeźby terenu
i zagospodarowania. Północna część Miasta to obszary nizinne, nieznacznie pofałdowane. Południe
Miasta i jego środkowa część to teren pagórkowaty, o rzeźbie charakterystycznej dla przedgórza.
Dominują łagodne formy morfologiczne.. Charakterystyczne elementy poszczególnych typów
krajobrazu są mało widoczne z uwagi na zagospodarowanie terenu zwartą zabudową miejską.
3.3.2. Bogactwa naturalne :
21
Powszechnie występują kopaliny pospolite. Są to : kruszywa naturalne (piaski i żwiry rzeczne,
piaski wydmowe) oraz surowce ilaste. Przydatność tych surowców winna być określona przez
odpowiednie badania geologiczne.
Występujące na obszarze gminy miejskiej kopaliny (surowce budowlane, takie jak gliny zwietrzelinowe
i piaskowce lgockie) nie są eksploatowane systemem przemysłowym, jedynie lokalnie w niewielkim
zakresie pobierane przez miejscową ludność na potrzeby lokalne. Jest to wydobycie punktowe na
małą skalę, powstałe wyrobiska są z reguły niewielkie i szybko ulegają naturalnej sukcesji.
Na terenie Przeworska zlokalizowany jest obszar górniczy gazu ziemnego ‘Przeworsk’,
w północno-zachodniej części miasta.
3.3.3. Gleby – klasy bonitacyjne, zanieczyszczenie warstwy ornej :
Gleby na terenie Miasta są zróżnicowane, co wynika głównie z różnorodności podłoża geologicznego,
różnorodności geomorfologicznej związanej z nachyleniami i wysokością powierzchni terenu,
pośrednio także z bogactwa szaty roślinnej, a wreszcie zmienności czynników antropogenicznych.
Wzdłuż koryta Mleczki znajdują się bardzo korzystne dla rolnictwa mady, które powstały
w efekcie nagromadzenia się osadów rzecznych, naniesionych przez wody. Na wyższych partiach
doliny Mleczki wykorzystuje się je pod uprawy orne, na niższych, bardziej podmokłych pod łąki i
pastwiska.
Z kolei w okolicach linii kolejowej Łańcut - Przeworsk - Jarosław ciągnie się pas urodzajnych lessów,
odpowiednich pod wszystkie uprawy, a szczególnie pod pszenicę i buraki cukrowe. Na północ od pasa
lessowego występują głównie iły i mady. Miejscami /np w rejonie Maćkówki/ spotyka się czarnoziemy
bagienne.
Podsumowując należy stwierdzić, że gleby na terenie Miasta charakteryzują się dobrymi i
bardzo dobrymi cechami fizyko – chemicznymi, dość głębokim poziomem próchnicznym, lekkim
zakwaszeniem i korzystnymi warunkami wodnymi.
Struktura użytków rolnych wg klas bonitacyjnych w %
Lp.
Klasa bonitacyjna
Polska
Podkarpackie
Miasto Przeworsk
1.
I i II
bardzo dobre
3,3
5,9
56,4
2.
III
dobre
23,3
25,5
37,3
3.
IV
średnie
39,8
45,0
5,7
Cechą pozytywną miasta są warunki przyrodnicze oceniane z punktu widzenia rolnictwa
według metody IUNG. Ogólny wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej, uwzględniający
jakość i przydatność gleb, mikroklimat, rzeźbę terenu oraz warunki wodne jest dla gminy miejskiej
wyraźnie wyższy niż w powiecie przeworskim i całym województwie podkarpackim a nawet w Polsce.
Decydujący wpływ na poziom tego wskaźnika wywiera jakość i przydatność gleb, uwarunkowana ich
strukturą według kompleksów rolniczej przydatności gleb. Czynnikami ograniczającymi wykorzystanie
potencjału rolniczej przestrzeni produkcyjnej są także: odczyn gleb i ich zasobność w składniki
mineralne. Niskie zużycie nawozów mineralnych tylko częściowo jest łagodzone wyższym, niż średnio
w kraju i regionie, zużyciem nawozów organicznych, przede wszystkim obornika. Należy jednak
podkreślić, że straty składników mineralnych z obornika, spowodowane jego niewłaściwym
przechowywaniem i stosowaniem są znaczne, a postęp w tej dziedzinie dokonuje się bardzo powoli.
Zagrożenia rolniczej przestrzeni produkcyjnej mają charakter ilościowy i jakościowy. Zagrożenia
ilościowe wyrażają się w zmniejszaniu powierzchni użytkowanej rolniczo w następstwie przejmowania
gruntów na cele nierolnicze. Zagrożenia o charakterze jakościowym wynikają z działalności
wydobywczej, oddziaływania na grunty rolne zanieczyszczeń powietrza pochodzących z przemysłu i
komunikacji, zanieczyszczeń wód i zanieczyszczeń odpadami.
Wszelkie zmiany w składzie chemicznym oraz w odczynie i warunkach oksydacyjno–redukcyjnych
gleby zmieniają jej właściwości biologiczne i ograniczają naturalną funkcję w biosferze. Do czynników
degradujących gleby należą - nadmierne ilości metali ciężkich : kadmu, miedzi, cynku, ołowiu, niklu; skażenie radioaktywne; - zakwaszenie przez związki siarki i azotu.
Występowanie tych zjawisk w glebach użytków rolnych stwarza zagrożenie dla człowieka poprzez
przenikanie zanieczyszczeń do upraw. W celu uzyskania całości obrazu trwałych przekształceń i
22
zmian zachodzących w glebie oraz stworzenia możliwości szybkiego reagowania na zachodzące
nieprawidłowości realizowany jest monitoring gleb zajmujący się badaniem i oceną stanu biologicznie
czynnej powierzchni ziemi.
Na podstawie ogólnopolskiego programu badań realizowanego w latach 1992 – 1997 pod
nadzorem merytorycznym IUNG w Puławach stwierdza się na terenie Gminy miejskiej Przeworsk :
o ponad połowa użytków rolnych stanowią gleby o odczynie lekko kwaśnym i obojętnym
o zawartość w glebach użytków rolnych metali ciężkich generalnie w stopniu „0” oznaczającym
zawartość naturalną, brak wśród oznaczanych prób zawartości metali ciężkich w stopniu II
oznaczającym słabe zanieczyszczenie;
o generalnie nie stwierdza się podwyższonych zawartości siarki siarczanowej (I, II, III klasa
zasobności oznaczająca zawartość naturalną) prócz znikomego odsetka prób o podwyższonej
zawartości prawdopodobnie wskutek antropopresji, bez konieczności zmiany upraw.
Reasumując, użytki rolne obszaru gminy miejskiej nadają się pod uprawy wszystkich roślin, wymagają
jedynie wapnowania i nawożenia. Zanieczyszczenia gleby mogą mieć jedynie charakter punktowy
(emisja większych zakładów przemysłowych i wysypiska śmieci) lub liniowy (wzdłuż szlaków
komunikacyjnych o znacznym natężeniu ruchu).
Grunty rolne i leśne są chronione ustawowo m.in. poprzez ograniczenia przeznaczenia tych gruntów
na inne cele, zapobieganie procesom degradacji i dewastacji, szkodom powstającym w wyniku
działalności nierolniczej i nieleśnej, przywracanie i poprawianie ich wartości, zachowanie torfowisk i
oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych, poprawianie wartości użytkowej gruntów
leśnych oraz zapobieganie obniżaniu ich produkcyjności.
3.3.4.Wody podziemne i powierzchniowe :
Analizowany obszar położony jest w regionie przedkarpackim.
Wody podziemne
Miasto leży w obrębie dużej jednostki geologicznej – Zapadliska Przedkarpackiego. Jest to strefa
graniczna przylegająca do innej dużej jednostki - Karpat Zewnętrznych. W regionie przedkarpackim
występują dwa użytkowe piętra wodonośne : trzeciorzędowe i czwartorzędowe. Wody w pozostałych
piętrach (głównie mezozoicznym) nie są użytkowane.
W budowie geologicznej terenu biorą udział utwory podłoża starszego, wieku trzeciorzędowego
wykształcone jako sady miocenu. Miąższość osadów mioceńskich dochodzi do 3500 metrów, by w
strefie granicznej nie przekraczać zazwyczaj 1000 metrów. Współczesna struktura podłoża
uformowała się w okresie późnoalpejskiej kolizji kontynentalnej. Głębokość podłoża platformowego
w zapadlisku waha się od kilkuset metrów do 3500 metrów, dochodząc niekiedy do 5000 metrów.
Utwory trzeciorzędowe w całości przykryte są utworami młodszym ( wieku czwartorzędowego). Są to
utwory : - pochodzenia eolicznego lub erozyjnego, wykształconymi w postaci glin pylastych
i lessowatych, występujące na terenie wysoczyzn; - pochodzenia rzecznego wykształconymi w postaci
mad, namułów, piasków i żwirów, występujące w rejonie dolin Mleczki i Sanu..
Konsekwencją budowy geologicznej są warunki hydrogeologiczne. Na terenie Miasta występują dwa
obszary różniące się pod względem występowania wód podziemnych.
Fragment Podgórza Rzeszowskiego. W obrębie tego terenu wody gruntowe poziomu
czwartorzędowego występują w spągu osadów wodnolodowcowych podścielających, znacznej
miąższości warstwę osadów lessowych. Zalegają one na nieprzepuszczalnych iłach trzeciorzędowych
i wykształcone są w postaci osadów piaszczysto - żwirowych, o bardzo zróżnicowanej miąższości,
przykrytych warstwą glin zwałowych. Lokalnie warstwa ta zanika i gliny zalegają bezpośrednio na iłach
krakowieckich, co powoduje, że te rejony są bezwodne. Zasilanie tego poziomu odbywa się głównie
przez infiltrację wód poopadowych.W obrębie osadów lessowych, w okresach wzmożonego zasilania
mogą występować sączenia wód śródglinowych o różnych wydajnościach.
W dolinie rzeki Mleczki oraz dolinach innych cieków poziom wód gruntowych związany jest ze
stanami w rzekach i występuje na głębokości 0,5 - 5,5 m p.p.m.
Fragment Rynny Podkarpackiej. Wody gruntowe związane są tu z utworami rzecznymi
wykształconymi w postaci warstwy piaszczysto – żwirowej (terasa rzeki San). Warstwa ta ma
charakter ciągły. Wody występujące w jej obrębie związane są wodami rzeki San. Wydajność tych
wód z reguły jest znaczna. Właśnie w obrębie tego obszaru zlokalizowane są ujęcia dla Miasta
23
Przeworska. Są one podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę dla ujęć gospodarczych,
komunalnych, wodociągów i ujęć indywidualnych.
Zasilanie poziomu wodonośnego odbywa się poprzez infiltrację wód opadowych i poroztopowych.
Spływ wód podziemnych odbywa się w kierunku północno – wschodnim. Poziom czwartorzędowy
podlega wahaniom w zależności od pory roku i intensywności opadów.
Północna część Miasta znajduje się w strefie ochronnej Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 425
Dębica - Rzeszów – Stalowa Wola. Są to obrzeża Głównego Zbiornika Wód Podziemnych.
Lokalizacja GZWP425 w rejonie Przeworska.
Istnienie stref ochronnych GZWP wiąże się pewnymi ograniczeniami w tych strefach dotyczącymi :
- korzystania z wód powierzchniowych i podziemnych,
- użytkowaniem gruntów,
- lokalizacją niektórych inwestycji.
Ocena stanu wód podziemnych : W sąsiedztwie m.Przeworsk znajdują się dwa punkty pomiarowe
Państwowej Inspekcji Geologicznej. Na podstawie kontroli w ramach krajowej sieci monitoringu PIG
zakwalifikowano badane wody do klas czystości : II (wody dobrej czystości) - na terenie miasta
Łańcut, III (wody zadowalającej czystości) - na terenie miasta Leżajsk.
Wody powierzchniowe
Miasto Przeworsk położone jest na obszarze dorzecza górnej Wisły. Sieć rzeczna jest tu stosunkowo
dobrze rozwinięta, a głównymi rzekami o największych zlewniach: są San, Wisłok, Mleczka oraz rzeki,
które do nich wpadają.
Sieć rzeczną na terenie Miasta stanowi rzeka Mleczka wraz z dopływami. Dolina Mleczki w jej
początkowym biegu jest wąska i kręta, potem staje się szeroka i płaska, wraz z dopływami tworzy
gęstą sieć wodną odwadniającą cały obszar Miasta.
Mleczka płynie korytem o szerokości 4 - 10 m., stosunkowo głęboko wciętym w dno doliny. Rzeka
charakteryzuje się najwyższym stanem w okresie wiosennym (III – IV) oraz w okresie letnim (VI-VII)
Powoduje to, że w tych okresach istnieje bardzo duży stopień zagrożenia powodziami → potok
Nowosiółka i ciek naturalny ‘Mnich’.
Przy mało zróżnicowanych wysokościach względnych terenu, cieki przepływające przez obszar gminy
miejskiej mają znaczenie irygacyjne, umożliwiające odpływ nadmiaru wody w okresach wysokich
stanów oraz zasilające w wodę przyległe tereny rolnicze w okresie niedoboru wilgoci. W okresie
intensywnych opadów i roztopów poziom wód wyraźnie podnosi się. Zabezpieczeniem przed
zalewaniem terenu jest budowa zb. małej retencji lub obwałowanie cieków.
Wody powierzchniowe stojące :
Udział zbiorników wód stojących w ogólnej powierzchni zarówno
Miasta jak i terenów przypadających na wody powierzchniowe jest niewielki, jednakże występują i są o
niewielkiej powierzchni.
24
Wody gruntowe : Na terenie gminy występują wody gruntowe w piaszczysto-żwirowych utworach
czwartorzędowych. Zwierciadło wody jest swobodne i posiada łączność hydrauliczna z wodą
powierzchniową, tak więc zasoby tego poziomu są uzupełniane poprzez bezpośrednią infiltrację. Jest
to poziom wodonośny o znacznych wahaniach zwierciadła wody, a jego wydajność jest uzależniona
od warunków meteorologicznych (opadów atmosferycznych). Studnie ujmujące wody z tego poziomu
posiadają małą wydajność i obecnie z reguły nie są użytkowane.
Tereny zalewowe : Lokalne przewężenia koryta Mleczki jak i liczne budowle powodują, że cały obręb
zlewni, a w szczególności tereny położone w dolnych jej partiach i w okolicach Miasta Przeworsk
stanowią tereny zalewowe.
Melioracje wodne i obiekty małej retencji : Istotnym czynnikiem wpływającym na ilość wody w obiegu
jest system melioracji (w realizacji).Sytuację w zakresie zagrożenia powodziowego może poprawić
budowa małych zbiorników retencyjnych na rz. Mleczka.
Ocena stanu wód powierzchniowych : W województwie podkarpackim od 2005 roku rozpoczęto prace
nad wdrażaniem nowego systemu monitoringu wód opartego na założeniach Ramowej Dyrektywy
Wodnej 2000/60/WE oraz uwzględniającego sposób użytkowania wód i charakter ich zagrożenia lub
ochrony. Od kilku lat realizowane są sukcesywnie prace mające na celu poprawę jakości wód
powierzchniowych poprzez realizacje Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Na
terenie województwa znaczącą presję na wody powierzchniowe wywiera sektor komunalny i w
mniejszym stopniu sektor przemysłowy. Główne źródła zanieczyszczeń skupiają się w dużych
ośrodkach miejsko-przemysłowych,
Wody Mleczki badane w przekrojach pomiarowych : -pon. ujścia Markówki (km 15,2) i -ujście do
Wisłoka (km 2,0) odznaczały się niezadowalającą jakością (w IV klasie). W dolnym biegu Mleczki
stwierdzono również wysokie stężenie substancji organicznych.
Największe zagrożenie dla stanu jakości wód powierzchniowych stanowi działalność
człowieka, szczególnie poprzez: pobór wód, wprowadzanie ścieków komunalnych i przemysłowych
oraz wód pochłodniczych i kopalnianych, zanieczyszczenia obszarowe, zmiany hydro-morfometryczne
(regulacje rzek, ochrona przeciwpowodziowa)
3.3.5. Jakość powietrza (stan zanieczyszczenia) :
O zanieczyszczeniu powietrza stanowią gazy, ciecze i ciała stałe występujące w atmosferze, a
nie będące jego naturalnymi składnikami, lub też substancje występujące w ilościach wyraźnie
zwiększonych w porównaniu z naturalnym składem powietrza.
Substancje zanieczyszczające powietrze emitowane są ze źródeł punktowych (wyrzutnie,
kominy), liniowych (trasy komunikacyjne) i powierzchniowych (składowiska, otwarte zbiorniki z lotną
substancją). Zanieczyszczenia powietrza wpływają w sposób istotny na pozostałe komponety
środowiska. Przemieszcza-nie się w środowisku emitowanych zanieczyszczeń odbywa się w
czterech ośrodkach : atmosferycznym, glebowo-gruntowym, wodnym i roślinnym, przy czym w
każdym z tych ośrodków następuje jednoczesne magazynowanie zanieczyszczeń i ich wymiana
Jakość powietrza, jego stan w obszarze oddziaływania określają dwa podstawowe czynniki : emisja
zanieczyszczeń oraz zdolności przewietrzania, które z kolei zależą od lokalnych warunków
klimatycznych, jak i od różnorodnych przeszkód terenowych utrudniających rozpraszanie się
zanieczyszczeń.
Wśród emitowanych zanieczyszczeń powietrza procentowo największą ilość przypada na
zanieczyszczenia gazowe. Związane to jest z niedostatecznym wyposażaniem źródeł emisji
zanieczyszczeń powietrza w urządzenia do redukcji.
Wymiana w obiektach użyteczności publicznej kotłowni węglowych na gazowe spowodowała
w dużym stopniu ograniczenie emisji spalin do atmosfery.
Od 1 stycznia 2003 roku oceny zanieczyszczenia powietrza dokonuje się
w strefach
klasyfikowanych dla 2 kryteriów ustanowionych w celu : 1. ochrony zdrowia(dla terenu kraju i
uzdrowisk) 2. ochrony roślin (dla terenu kraju i parków narodowych). Klasa strefy A → poziom stężeń
nie przekraczający wartości dopuszczalnej. Klasa strefy B/C → możliwość przekraczania wartości
dopuszczalnej.
25
Ilość oraz obszar stref dla Województwa podkarpackiego określa rozporządzenie Ministra
Środowiska z 6 marca 2008 w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz.U. Nr
52, poz.310). Miasto Przeworsk należy do strefy jarosławsko-lubaczowskiej, Kod strefy7 Pl.18.04.z.03.
W przedstawionej publikacji Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Rzeszowie
pt. ‘Ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim za rok 2009’ podano stężenia substancji
w powietrzu : SO2 NO2; NO x, CO, benzen, pył PM10 oraz arsenu, kadmu, niklu, ołowiu i
bezo(a)piranu w pyle dla powiatu przeworskiego.
Powiat przeworski w zakresie ochrony zdrowia i ochrony roślin został zakwalifikowany do klasy
A i oznacza to, że na terenie strefy w roku 2009 nie stwierdzono zagrożenia przekroczeń
dopuszczalnych stężeń w powietrzu ustalonych dla : tlenku węgla dwutlenku siarki, dwutlenku azotu,
benzenu i ozonu (kryteria ochrony zdrowia) oraz dwutlenku siarki, dwutleneku azotu i ozonu (kryteria
ochrony roślin). Natomiast stwierdzono przekroczenia dla całej strefy jarosławsko-lubaczowskiej, w
której znajduje się m. Przeworsk, standardów imisyjnych określonych dla pyłów PM10 oraz
średniorocznego stężenia benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10. W związku z powyższym
zobowiązano Województwo podkarpackie do opracowania naprawczego Programu Ochrony
Powietrza w zakresie PM10 i benzo(a)pirenu.
Aktualne rozkłady przestrzenne tych zanieczyszczeń ilustrują rysunki zamieszczone na
stronach internetowych WIOŚ Rzeszów1.
Rozkład przestrzenny stężeń średniorocznych
zanieczyszczeń na terenie powiatu przeworskiego wg WIOŚ :
*
*
*
dwutlenek siarki
dwutlenek azotu
pył zawieszony
– 5 µg/m3 (wartość odniesienia 30 µg/m3)
– 18 µg/m3 (wartość odniesienia 40 µg/m 3)
– 30 µg/m3 (wartość odniesienia 40 µg/m 3).
Istniejące na terenie miasta duże zakłady produkcyjne, mające wpływ na jakość powietrza tj.
Geyer & Hosaja Sp. z o. o. w Partyni Zakłady Gumowe w Przeworsku , TRAX BRW Sp. z o. o., Polski
Asfalt Sp. z o.o. Pruszków Wytwórnia Mas Bitumicznych w Przeworsku są zobowiązane zgodnie z
warunkami określonymi w pozwoleniach na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza udzielonych
przez Starostę Przeworskiego do dotrzymywania norm poziomów emisji substancji wprowadzanych
do powietrza.
3.3.6. Klimat akustyczny (hałas przemysłowy, komunikacyjny, ogólno środowiskowy) :
Hałas stanowi jedno ze źródeł zanieczyszczenia środowiska, wzrastające w ostatnich latach
w związku z rozwojem komunikacji, uprzemysłowieniem i postępującą urbanizacją gminy.
Odczuwany jest przez ich mieszkańców jako jeden z najbardziej uciążliwych czynników
wpływających ujemnie na samopoczucie i środowisko.
Hałasem nazywa się każdy dźwięk, który w danych warunkach jest określony jako szkodliwy,
uciążliwy lub przeszkadzający, niezależnie od jego parametrów fizycznych. Odczucie hałasu jest
więc bardzo subiektywne i zależy od wrażliwości słuchowej poszczególnych jednostek.
Zespół zjawisk akustycznych zachodzących w środowisku, określony za pomocą parametrów
akustycznych czasu i przestrzeni nazywa się umownie klimatem akustycznym środowiska
zewnętrznego. Uciążliwość hałasu dla organizmu zależy od natężenia dźwięku, jego częstotliwości i
czasu trwania.
Podstawę prawną działań w zakresie ochrony środowiska przed hałasem stanowi przede
wszystkim ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska. Artykuł 112 stwierdza :
“Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska,
w szczególności poprzez:
• utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie,
• zmniejszenie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, a gdy nie jest on dotrzymany
zapobieganie jego powstawaniu lub przenikaniu do środowiska”.
Dodatkowo uwzględnić należy rozwiązania zgodne z wymaganiami ochrony środowiska zawarte w
projektach budowlanych obiektów lokalizowanych w pobliżu tras komunikacyjnych w ramach tzw.
charakterystyki ekologicznej obiektu (według zarządzenia Ministra Gospodarki Przestrzennej i
1
http://www.wios.rzeszow.pl/monitoring_pliki/opracowania/ocena_pow_02/zalaczniki/
mapa1_3.jpg
26
Budownictwa z dnia 30 grudnia 1994 roku).
Pozostałe ustalenia dotyczące hałasu i wibracji zawarte są w następujących aktach prawnych:
•
Prawo o ruchu drogowym,
•
o Państwowej Inspekcji Sanitarnej,
•
o drogach publicznych,
•
o Inspekcji Ochrony Środowiska,
•
o zagospodarowaniu przestrzennym,
•
Prawo budowlane,
oraz odpowiednich przepisów wykonawczych i normach.
Wartości progowe poziomów hałasu określają :
- rozporządzanie MŚ z dnia 14 czerwca 2007r. (Dz. U. Nr 120, poz. 826). Wartości progowe
poziomów hałasu wyrażone są za pomocą równoważonego poziomu hałasu i odnoszą się
odrębnie dla dróg i linii kolejowych, odrębnie dla pozostałych obiektów i grup źródeł hałasu, a
także startów, lądowań i przelotów statków powietrznych, ustalając wartości dla pory dziennej
i nocnej,
- rozporządzenie Ministra Gospodarki z dn. 21 grudnia 2005 roku w sprawie wymogu dla
urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska
(Dz.U. Nr 263/05 poz. 2202),
- wspólnotowe regulacje prawne, w tym Dyrektywa 2002/49/EC z dnia 25.06.2002 w sprawie
oceny i zarządzania hałasem środowiskowym.
Gdy eksploatacja instalacji powodującej hałas w środowisku przekracza dopuszczalne poziomy,
wydawana jest decyzja o dopuszczalnym poziomie hałasu.
Hałas przemysłowy. Problemy z hałasem przemysłowym mogą wystąpić w otoczeniu dużych
zakładów, lub skupisk zakładów. Wytypowanie zakładów niekorzystnie oddziaływujących na klimat
akustyczny należy do zadań WIOS. Zakres planowanych kontroli oraz wyniki przeprowadzonych
kontroli są zawarte w raportach WIOŚ. Hałas przemysłowy w Gminie miejskiej Przeworsk stanowi
zagrożenie o charakterze lokalnym, występuje głównie na terenach sąsiadujących z zakładami, bądź
terenami przemysłowymi. Dodatkową uciążliwość hałasową powodują zakłady rzemieślnicze i
usługowe zlokalizowane wśród zabudowy o charakterze mieszkalnym. Ich wpływ na ogólny klimat
akustyczny miasta nie jest znaczący, jednak są one przyczyną lokalnych negatywnych skutków
odczuwalnych przez okolicznych mieszkańców.
Hałas komunikacyjny drogowy. Harmonijny rozwój transportu i komunikacji jest warunkiem
decydującym o rozwoju gospodarczym danego obszaru. Z drugiej strony, rozwój motoryzacji,
oddziałuje negatywnie na środowisko, zwłaszcza gdy nie jest związany z modernizacją i rozwojem
stanu technicznego dróg. Przyjmuje się, że na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat corocznie przybywa
około 10% samochodów.
Na poziom hałasu drogowego w pobliżu zabudowy mieszkalnej mają wpływ przede wszystkim :
natężenie ruchu komunikacyjnego, udział transportu ciężkiego w strumieniu ruchu, odległość
zabudowy mieszkalnej od drogi, prędkość ruchu pojazdów (ze wzrostem prędkości hałas rośnie), typ i
stan techniczny pojazdów, nachylenie drogi, stan nawierzchni oraz płynność ruchu.
Większość hałasów w środowisku (w tym hałas drogowy) charakteryzuje się zmiennymi poziomami w
czasie. Pod pojęciem hałasu drogowego rozumie się hałas pochodzący od środków transportu
poruszających się po wszelkiego rodzaju drogach nie będących drogami kolejowymi. Jest to hałas
typu liniowego. Układ drogowy stanowi o rozwoju danego regionu i powiązaniach z innymi ośrodkami.
Przez teren gminy przebiegają będące źródłami hałasu komunikacyjnego droga krajowa DK4, drogi
wojewódzkie oraz szereg dróg powiatowych i gminnych, łączących Miasto z innymi ośrodkami.
W ramach realizacji państwowego monitoringu środowiska, Podkarpacki Wojewódzki Inspektor
Ochrony Środowiska w Rzeszowie w 2007 roku wykonał badania hałasu drogowego dla miasta
Przeworska. W 2008 roku stanu akustycznego nie przeprowadzono na terenie miasta. Poziom
dopuszczalny hałasu w 2007 roku na terenie miasta został przekroczony dla pory dnia (60 dB), i pory
nocy (50 dB). Wartości przekroczeń poziomu hałasu wynosiły od 1,0 dB (ul. Studziańska 11, ul. Rynek
25, ul. Szpitalna 16, ul. Lubomirskich ID) do 13,0 dB (ul. Krakowska „Pastewnik") w porze dnia, oraz
od 14,0 dB ( ul. Lwowska 55) do 18.0 dB ( ul. Konopnickiej 25, ul. Łańcucka) w porze nocy.
Wysokie zagrożenie hałasem (>70 dB) w porze dnia odnotowano między innymi przy ulicy
Krakowskiej („Pastewnik") pkt.6. 73,0 dB, Konopnickiej 25 pkt.5. 72,0 dB. W badanych
27
punktach w porze nocnej mając na względzie kryteria pomocnicze , odnotowano wysokie zagrożenia
hałasem (>60dB).
Wynikiem powyższego jest bardzo duży wzrost ilości pojazdów, które powodują, wysoki poziom
natężenia ruchu na drogach. Następuje zanikanie ciszy nocnej na obszarach bezpośrednio
położonych przy drogach publicznych.
.
Celem zmniejszenie uciążliwości hałasu komunikacyjnego Miasto Przeworsk sukcesywnie
modernizuje drogi gminne. Niemniej odczuwalnej poprawy klimatu akustycznego miasta należy
oczekiwać po wykonaniu planowanej inwestycji - budowa obwodnicy.
Hałas osiedlowy i mieszkaniowy Ponad 25% mieszkańców jest narażona na ponadnormatywny hałas
w mieszkaniach występujący w wyniku stosowania “oszczędnych” materiałów i konstrukcji
budowlanych. Hałas wewnątrz osiedlowy spowodowany jest przez pracę silników samochodowych,
wywożenie śmieci, dostawy do sklepów, głośną muzykę radiową itp. Do tych hałasów dołącza się
niejednokrotnie bardzo uciążliwy hałas wewnątrz budynku, spowodowany wadliwym funkcjonowaniem
instalacji wodno-kanalizacyjnej, centralnego ogrzewania. Według polskiej normy, poziom hałasu
pochodzący od instalacji i urządzeń budynku może wynosić w ciągu dnia 30-40 dB, nocą 25-30 dB.
Wibracje. Szkodliwość wibracji zależy od wielkości natężenia źródła charakteru zmian, w czasie oraz
długotrwałości działania. Na wibracje narażony jest każdy człowiek zarówno w pracy
jak i w życiu codziennym. Wibracje i wstrząsy, podobnie jak hałas, przenoszone są
przez wzbudzone do drgań konstrukcje budynków mieszkalnych. Skutkiem
oddziaływania wibracji na człowieka są zmiany w układzie nerwowym, krążenia,
narządach ruchu oraz układzie pokarmowym. Dlatego też wibracje należy
zmniejszać lub likwidować w miejscach ich powstawania m.in. poprzez zmiany
w konstrukcji aparatury i maszyn, stosowanie elastycznych podłoży (guma, korek),
ekranów tłumiących wibracje itp.
3.3.7. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych :
Podział promieniowania elektromagnetycznego na jonizujące i niejonizujące wynika
z granicznej wielkości energii, która wystarcza do jonizacji cząstek materii.
Złożone spektrum promieniowania elektromagnetycznego jest bardzo rozległe i obejmuje różne
długości fal, od fal radiowych przez fale promieni podczerwonych, zakres widzialny i fale promieni
nadfioletowych, do bardzo krótkich fal promieni rentgenowskich i promieni gamma.
Z całego spektrum promieniowania elektromagnetycznego w sposób istotny oddziałują na organizmy
tylko te, które są pochłaniane przez atomy, cząsteczki i struktury komórkowe. Z uwagi na sposób
oddziaływania promieniowania na materię, widmo promieniowania elektromagnetycznego można
podzielić na promieniowanie jonizujące i niejonizujące :
• promieniowanie jonizujące, występuje w wyniku użytkowania zarówno wzbogaconych,
jak i naturalnych substancji promieniotwórczych w energetyce jądrowej, ochronie zdrowia,
przemyśle, badaniach naukowych, naturalne procesy w środowisku naturalnym,
• promieniowanie niejonizujące występuje wokół linii energetycznych wysokiego napięcia,
radiostacji, pracujących silników elektrycznych oraz instalacji przemysłowych, urządzeń
łączności, domowego sprzętu elektrycznego, elektronicznego itp. Z punktu widzenia ochrony
środowiska i zdrowia człowieka w zakresie promieniowania niejonizującego istotne są mikrofale,
radiofale oraz fale o bardzo niskiej (VLF) i ekstremalnie niskiej częstotliwości (FW).
Nadmierne dawki promieniowania działają szkodliwie na wszystkie organizmy żywe, dlatego też
ochrona przed szkodliwym promieniowaniem jest jednym z ważnych zadań ochrony środowiska.
Ogólną sytuację radiacyjną w środowisku charakteryzują obecnie następujące wielkości
podstawowe:
• poziom promieniowania gamma, obrazujący zagrożenie zewnętrzne naturalnymi i sztucznymi
źródłami promieniowania jonizującego, istniejące w środowisku lub wprowadzone przez
człowieka,
• stężenia naturalnych i sztucznych izotopów promieniotwórczych w komponentach środowiska,
a w konsekwencji w artykułach spożywczych, obrazujące narażenie wewnętrzne ludzi w wyniku
wchłonięcia izotopów drogą pokarmową.
28
Źródła mikrofal
Najczęściej spotykanymi źródłami mikrofal są urządzenia nadawczo – odbiorcze sieci telefonii
komórkowej. Jej burzliwy rozwój w ostatnich kilku latach, objawiający się ogromną liczbą samych
telefonów oraz licznością stacji bazowych instalowanych na budynkach, budzi największy niepokój
wśród społeczeństwa.
Planowanie nowych lokalizacji dla stacji bazowych telefonii komórkowych powinno na każdym etapie
uwzględniać obowiązujące wymogi prawne i budowlane.
3.3.8. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska :
Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. wprowadza w miejsce nazwy dotychczas
stosowanej – “nadzwyczajne zagrożenie środowiska” problematykę pod nazwą “poważne awarie”
wraz z odpowiednimi regulacjami.
Definicje poważnej awarii i poważnej awarii przemysłowej określa odpowiednio
art. 23 i 24 w/w ustawy :
• poważna awaria - to zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja powstała
w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna
lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania
zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia
z opóźnieniem.
• poważna awaria przemysłowa przez pojęcie to rozumie się poważną awarię w zakładzie.
Zgodnie z Ustawą Prawo ochrony środowiska, do ochrony przed poważnymi awariami
zobowiązani są zarówno prowadzący zakłady stwarzające zagrożenie wystąpienie awarii,
jak i dokonujący przewozu substancji niebezpiecznych oraz organy administracji. Zasady zaliczania
zakładów do zakładów o zwiększonym ryzyku albo zakładów o dużym ryzyku określił Minister
Gospodarki w drodze rozporządzenia z dnia 9.04.2002 r (Dz.U. Nr 58, poz. 535). W zależności od
rodzaju, kategorii i ilości substancji niebezpiecznej znajdującej się w zakładzie stwarzającym
zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej uznaje się za zakład o zwiększonym ryzyku
lub zakład o dużym ryzyku.
Żaden z tych zakładów nie jest zlokalizowany na terenie Miasta Przeworska.
Źródłem zagrożeń środowiskowych jest również załadunek i rozładunek materiałów niebezpiecznych,
w szczególności zaś ich transport po drogach publicznych przy wykorzystaniu
specjalistycznego sprzętu jezdnego (prawdopodobieństwa wypadku lub awarii w transporcie
drogowym). Z uwagi na konfliktowość przewożonych ładunków, trasy przewozów prowadzone winny
być przy zachowaniu maksymalnego bezpieczeństwa dla mieszkańców i środowiska. Należy przyjąć,
że występuje statystyczne prawdopodobieństwo potencjalnego wystąpienia awarii komunikacyjnych,
mogących zagrozić środowisku - obszarami szczególnego są tereny zlokalizowane w pobliżu
głównych, tranzytowych arterii komunikacji drogowej, charakteryzujących się największym natężeniem
ruchu tego rodzaju przewozów. Należą do nich na pewno drogi wojewódzkie.
Zadania koordynacji m.in. prac związanych z poważnymi awariami i ewentualnie powstałymi
zagrożeniami regulują stosowne procedury na szczeblu powiatowym, w powiązaniu z działaniem
służb ratowniczych (strażą pożarną, policją, pogotowiem ratunkowym, pogotowiem energetycznym,
pogotowiem gazowym, pogotowiem wodociągowo-kanalizacyjnym). Powinny być one zawarte
w Powiatowym Planie Reagowania Kryzysowego.
3.3.9. Warunki klimatyczne :
Przeworsk położony jest według regionalizacji klimatycznej R. Gumińskiego w tarnowsko-rzeszowskiej
dzielnicy klimatycznej ze znacznym podobieństwem stosunków klimatycznych tego regionu do
klimatu Regionu Sandomierskiego. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7,8ºC przy
amplitudzie miesięcznej do 22ºC, z najcieplejszym lipcem –18,5ºC i najchłodniejszym styczniem, lutym
–4,5ºC.Największa liczba dni gorących występuje w lipcu i wynosi ca 11,4 dnia. Okres letni (średnia
temperatura dobowa powyżej 15ºC) trwa 90 -100 dni w roku. Ogółem na tym terenie notuje się
średnio w roku 51,1 dni mroźnych. Dni przymrozkowe obserwuje się średnio 120 razy w roku. Opady
w ciągu roku rozłożone są równomiernie. Średnia wysokość opadów atmosferycznych wynosi 550-650
mm rocznie. Mimo znacznej sumy opadów obszar ten charakteryzuje się dość niską wilgotnością
powietrza. Warunki klimatyczne na terenie miejscowości są dość korzystne dla gospodarczych działań
człowieka. Świadczą o tym długi okres wegetacyjny z dostateczną ilością opadów oraz ciepłe lata.
29
Warunki wilgotnościowe nie odbiegają od średnich krajowych. Najbardziej wilgotnymi
miesiącami są listopad i grudzień (86-88% wilgotności względnej) najmniej maj i czerwiec. Z
przebiegiem temperatury i wilgotności powietrza związane jest występowanie mgieł i zamgleń, których
największa ilość przypada na ostatnie miesiące roku. Bardziej zmienny jest rytm dobowy wilgotności z
maksimum w godzinach nocnych i minimum w południowych. Napływ suchego powietrza z południa
jest zwykle przyczyną zaburzenia tego rytmu.
Warunki wietrzne – ruch powietrza w makroskali rejonu tarnowsko-rzeszowskiego zdominowany
jest napływem z kierunków zachodniego i wschodniego również modyfikującą rolą dolin sterującymi
wiatrami z południowego-zachodu (SSW). Cisze i wiatry do 1 m/s występują przez c. 8,6% czasu w
roku Zachmurzenie i opady, pokrywa śnieżna. Przebieg roczny zachmurzenia jest typowy jak w
innych częściach kraju.
Najbardziej chmurne są miesiące jesienno-zimowe, najmniej wiosenne i
letnie. Ilość dni pogodnych z zachmurzeniem poniżej 2 wynosi 45, dni pochmurnych ok. 150. Opady
letnie są najwyższymi w ciągu roku. Średnio suma opadów atmosferycznych 550-650 mm rocznie. W
półroczu chłodnym pokrywa śnieżna utrzymuje się średnio 83 dni.
W pewnych sytuacjach pogodowych wspomniane odrębności klimatyczne prowadzić mogą do
znacznego zróżnicowania jakości powietrza i pogorszenia jego stanu w sąsiedztwie źródeł niskiej
emisji zanieczyszczeń.
3.3.10. Flora i fauna :
1) Zbiorowiska leśne :
Lasy (lasy ochronne, lasy gospodarcze i grunty związane z gospodarką leśną) zajmują jedynie
0,4 % powierzchni ogółem Gminy miejskiej Przeworsk.
2) Zbiorowiska nieleśne :
Zieleń miejska – tereny zieleni w mieście obejmują rozmaite formy, m.in.: zieleńce, zieleń przy
obiektach użyteczności publicznej, ogrody działkowe itp. Cenne z przyrodniczego i krajobrazowego
punktu widzenia są tereny pokryte roślinnością niską i wysoką, wykształconą w sposób możliwie
najbliższy charakterowi roślinności naturalnej terenu, nie ukształtowaną przez człowieka w sposób
zamierzony.
Jest to tzw. zieleń nieurządzona. Roślinność takich terenów, pełniąca liczne funkcje
ekologiczne w środowisku, wzbogaca ogólną ilość zieleni.
Zieleń cmentarzy – cmentarze są terenami, w których zieleń dostępna jest w sposób ograniczony, co
wynika z charakteru kulturowego tych obiektów. Zieleń cmentarzy, ze środowiskowego punktu
widzenia, stanowi ważny element przestrzenny wzbogacający ogólną powierzchnię zieleni wysokiej.
W zadrzewieniach cmentarzy dominują rodzime gatunki drzew i krzewów, ale lista florystyczna tych
obiektów jest wzbogacona przez wprowadzone spontanicznie przez społeczeństwo, liczne gatunki
egzotyczne. Wpływa to nie tylko na ogólną estetykę terenu ale zwiększa m.in. różnorodność
biologiczną w miejscowości.
Ogrody działkowe –na ogół przydomowe, pełnią ogólne funkcje środowiskowe, ogrody działkowe są
jednak terenami o ograniczonej dostępności dla ogółu społeczeństwa.
Zieleń osiedlowa – jest to głównie zieleń typu niskiego – zieleńce, trawniki, pasy izolacyjne przy
budynkach mieszkalnych, także elementy sztuki ogrodniczej, m.in. kwietniki i inne. Zajmują one
zazwyczaj niewielkie powierzchnie i często są pocięte chodnikami, parkingami itp. Nasadzenia drzew
wynikają albo
z realizacji ustaleń projektów zieleni z czasów budowy osiedla, albo z okresu
spontanicznego upiększania terenu przez mieszkańców, głównie bez planu, według indywidualnych
gustów.
Zieleńce, zieleń przy drogach, obiektach sportowych,innych – zieleńce i zieleń przydrożna usytuowane
są z reguły na niewielkich płaszczyznach gruntu, a zieleń przydrożna wykształcona jest gł. w postaci
wąskich pasów roślinności wzdłuż dróg. Dominuje zieleń niska, z przewagą traw, często wzbogacona
nasadzeniami kwiatowymi, jako kwietniki, rabaty itp. Niekiedy zieleni tego typu towarzyszą pojedynczo
drzewa, zwłaszcza gatunków liściastych. Zieleń tego typu posiada głównie znaczenie estetyczne,
a funkcje środowiskowe tych terenów nie są rozwinięte wystarczająco, szczególnie ze względu na
małe powierzchnie. Zieleń placówek edukacyjnych nie jest ogólnie dostępna, są to często place
zabaw przy szkołach lub trawiaste boiska obok budynków szkolnych. Zieleń towarzysząca obiektom
sportowym to otoczenie boisk sportowych lub stadionów.
30
W Przeworsku najładniejszym terenem zieleni zorganizowanej jest Park Miejski tworzący rodzaj
romantycznego ogrodu krajobrazowego w typie angielskim (powstał w XVIII w.).
3) Obszary o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych :
Teren Miasta Przeworska nie jest objęty obszarowymi obiektami ochrony przyrody. Najbliższe :
Natura 2000 ‘Nad Husowem’, SOO’Starodub” w Pełkiniach oraz Lasy Sieniawskie i Sieniawski Obszar
Chronionego Krajobrazu położone są w odległości od kilku do kilkunastu kilometrów od miasta.
Niemniej, w Przeworsku występują drzewa i rośliny objęte ochroną prawną. Znajduje się tutaj 31
pomników przyrody objętych ochroną na podstawie uchwały Rady Miasta Przeworska z roku 1994. Są
to sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa, rosnące głównie w parku oraz skupiska drzew tj. aleja
grabowa w Parku Miejskim i alejka kasztanowców przy ul. Kasztanowej.
Lp.
1.
Określenie położenia
przedmiotu poddanego pod
ochronę
Gatunek
nazwa polska/łacińska
Opis przedmiotu poddanego pod
ochronę (obwód mierzony na
wysokości 130 cm)
dz. nr 1923/2ul. Kasztanowa 1, 13 kasztanowców pospolitych
aleja kasztanowców
wł. Gmina Miejska Przeworsk
Aesculus hippocastanum o obwodach pni od 210 cm do 340 cm,
aleja długości 86 m i szerokości 6,5 m
2.
dz. nr 1921
ul. Kasztanowa
brzoza brodawkowata
Betula pendula
obw. pnia 240 cm
3.
dz. nr 1921
ul. Kasztanowa
olcha czarna
Alnus glutinosa
bw. pnia 2,3 m
4.
dz. nr 1921
ul. Kasztanowa
olcha czarna
Alnus glutinosa
obw. 2,1 m
5.
dz. nr 1921
ul. Kasztanowa
olcha czarna
Alnus glutinosa
obw. pnia 2,1 m
6.
dz. nr 264/5 przy drodze z
cmentarza do Urzędu Miasta
buk pospolity
Fagus sylvatica
obw. pnia 3,0 m, jednopienny, zdrowy z
wyjątkiem dziupli w pniu; częściowo
spróchniały
7.
dz. nr 264/5 przy drodze z
cmentarza do Urzędu Miasta
buk pospolity
Fagus sylvatica
obw. – 3,2 m,
jednopienny, dziupla w pniu
8.
dz. nr 264/6 plac przy budynku
Domu Kultury
buk pospolity
Fagus sylvatica
obw. pnia 3,2, jednopienny, zdrowy
9.
Park Miejski, dz. nr 244/6
użytkowane przez Muzeum
w Przeworsku
własność – starostwo powiatowe
aleja grabowa
Carpinus betulus
80 sztuk grabu,
dł. 122 m, szer. 4 m,
obw. pni od 0,3-1,6 m
10.
lipa drobnolistna
Tilia cordata
obw. 3,2 m; na wys. ok. 5 m dwie odnogi
11.
lipa szerokolistna
Tilia platyphyllos
obw. pnia 5,4 m, na wys. ok. 4 m dwie
odnogi; częściowo spróchniały pień
12.
lipa szerokolistna
Tilia platyphyllos
obw. pnia 5,7 m, na wys. 4 m dwie
odnogi
13.
lipa szerokolistna
Tilia platyphyllos
obw. pnia – 6,0 m, na wys. ok. 2 m 4
odnogi, 1 odnoga na wys. 8 m
rozgałęzienie na 3 odnogi, pień
częściowo spróchniały
14.
lipa szerokolistna
Tilia platyphyllos
obw. pnia 3,5 m, na wys. ok. 3 m – trzy
odnogi, zdrowa
15.
lipa szerokolistna
Tilia platyphyllos
obw. pnia 5,0 m, na wys. 6 m dwie
odnogi; częściowo spróchniały pień
16.
lipa szerokolistna
Tilia platyphyllos
odnogi
31
Lp.
Określenie położenia
przedmiotu poddanego pod
ochronę
Gatunek
nazwa polska/łacińska
Opis przedmiotu poddanego pod
ochronę (obwód mierzony na
wysokości 130 cm)
17.
lipa szerokolistna
Tilia platyphyllos
obw. pnia 4,4 m, na wys. ok. 8 m trzy
odnogi
18.
jesion wyniosły
Fraxinus excelsior
odnogi, zdrowy
19.
jesion wyniosły
Fraxinus excelsior
obw. pnia 3,4 m, jednopienny, zdrowy
20.
platan klonolistny
Platanus acerifolia
obw. pnia 3,5 m, na wys. ok. 6 m – dnie
odnogi
21.
platan klonolistny
Platanus acerifolia
bw. pnia 2,7 m; od strony północnej od
podstawy 4 m ubytek kominowy
22.
platan klonolistny
Platanus acerifolia
posiada 9 odnóg o obwodach
od 0,3 m do 1,2 m
23.
klon srebrzysty
Acer saccharinum
obw. pnia 3,6 m, na wys. ok. 4 m –
cztery odnogi; zdrowy
24.
klon srebrzysty
Acer saccharinum
obw. pnia 3,0 m, na wys. ok. 4 m cztery
odnogi, zdrowy
25.
buk pospolity
Fagus sylvatica
26.
dąb szypułkowy
Quercus robur
obw. pnia 4,2 m, na wys. ok. 6 m kilka
odgałęzień; korona okaz, zdrowy
27.
dąb szypułkowy
Quercus robur
obw. pnia 3,0 m, zdrowy
28.
dąb szypułkowy
Quercus robur
29.
dąb szypułkowy
Quercus robur
obw. pnia 4,0 m, na wys. ok. 6 m kilka
odgałęzień
30.
dz. nr 244/12, przy bramie
wejściowej do Parku Miejskiego
kasztanowiec pospolity
Aesculus hippocastanum
obw. pnia 3,2 m; zdrowy
31.
dz. nr 1967, przy ul.
Niepodległości
lipa drobnolistna
Tilia mordata
obw. pnia 3,4 m; zdrowa
Na stan obszarów i obiektów objętych ochroną na podstawie przepisów o ochronie przyrody
mają wpływ czynniki : bezpośrednie, związane ze sposobem zagospodarowania i użytkowania
przestrzeni, eksploatacją surowców mineralnych, uprawą i zbiorem roślin, polowaniami i masową
turystyką oraz pośrednie, związane ze stanem komponentów środowiska tj: stopniem
zanieczyszczenia powietrza, wód, powierzchni ziemi.
Rozwiązywanie problemów z zakresu ochrony przyrody zależy od : decyzji administracyjnych,
tak na szczeblu lokalnym jak i centralnym oraz zapewnienia niezbędnych środków umożliwiających
realizację ochrony obszarowej, ochrony gatunkowej roślin i zwierząt, a także całych zespołów
roślinnych.
4) Świat zwierząt :
przemysłowych) ubogie jest w występujące na jego terenie gatunki zwierząt.
Niezabudowana cześć obszaru Przeworska odznacza się dominacją nieleśnych zbiorowisk
antropogenicznych (pola uprawne, ogrody, sady, łąki, zieleń miejska i parki), Lasy i obszary leśne
łącznie z gruntami zadrzewionymi i zakrzewionymi występują w niewielkim stopniu.
3.3.11. Stan obiektów dziedzictwa kulturowego :
Wśród zabytków przeworskich należy wymienić takie jak : Bazylika Kolegiacka Ducha Świętego
(Bożogrobców) z unikatową kaplicą Bożego Grobu, Kościół i Klasztor OO. Bernardynów pw. św.
32
Barbary, Kościół M.B. Śnieżnej, Ratusz, Zespół Pałacowo - Parkowy Lubomirskich, fragmenty murów
obronnych, jedyny w Polsce żywy skansen - Zajazd ‘Pastewnik’, Kolej wąskotorowa. Wspominając
zabytki przeworskie należy również pamiętać o tych, które już nie istnieją, a które niegdyś służyły
mieszkańcom miasta →synagoga, stary sąd, szereg innych budynków, budowli inżynierskich,
urządzeń technicznych.
Spośród istniejących zabytków na podkreślenie zasługują:
● Bazylika Kolegiacka Ducha Świętego (Bożogrobców) z unikatową kaplicą Bożego Grobu
Początki parafii i kościoła parafialnego w Przeworsku sięgają XIV wieku. Prawdopodobnie jeszcze przed
rokiem 1375 na terenie Przeworska działał ośrodek misyjny, podlegający pod jurysdykcję biskupów lubuskich.
Parafia została erygowana 28 kwietnia 1393 roku, kiedy to ówczesny biskup lubuski Jan przychylił się do prośby
Jana z Tarnowa i powierzył ją pod zarząd Kanoników Regularnych Stróżów Grobu Jerozolimskiego, których w
Polsce nazywano Bożogrobcami lub Miechowitami od głównej siedziby w Miechowie. Zakon do Polski sprowadził
rycerz Jaksa z Miechowa, który przy boku księcia sandomierskiego Henryka brał udział w wyprawie krzyżowej do
Ziemi Świętej. Bożogrobcy posiadający rycerskie tradycje, oprócz duszpasterstwa, prowadzili i utrzymywali szkoły
oraz szpitale. Miejsce, na którym został wzniesiony kościół to tak zwane Kniaże Pole lub Kniaże Grodziszcze nazwa tłumaczy przypuszczalnie obecność warownego grodu otoczonego wałami ziemnymi, który według
archeologów istniał na przełomie X i XI w.Kilkadziesiąt lat po erekcji, w roku 1430, Księża Miechowici rozpoczęli
budowę nowego kościoła - istniejący wówczas kościół Św. Katarzyny był prawdopodobnie za mały dla
wzrastającej liczby wiernych. Nowa świątynia budowana była do 1470 roku, a trzy lata później została
konsekrowana i otrzymała tytuł Ducha Świętego. Kościół, usytuowany na dziedzińcu zwanym „cmentarzyskiem”,
został otoczony w połowie murami obronnymi, basztą oraz zabudową klasztorną. Brama główna posiada kształt
kapliczki, na której dawniej umieszczony był zegar. Trzy wieże, w tym główna i dwie boczne, na szczycie
posiadają symbole Bożogrobców - krzyże z podwójnymi ramionami. Przedłużeniem kościoła jest 40-metrowej
wysokości potężna wieża, to w niej mieści się wejście do kościoła, jak również widnieje herb rodziny Tarnowskich
- Leliwa. Wnętrze kościoła charakteryzuje się jasnością, lekkością oraz przestrzennością. Piękne gotyckie
sklepienia żebrowane, przyporowe oraz gwiaździste podkreślają styl gotycki budowli. Kościół wypełnia 12 ołtarzy,
gotycka spiżowa chrzcielnica pochodząca z 1400 r., przeniesiona ze starego kościoła św. Katarzyny, barakowe
organy, epitafia, rzeźbiona złocona ambona, liczne obrazy i inne przedmioty wyposażenia kościelnego.
Najważniejszym miejscem w kościele, jak i jednym z jego najcenniejszych sakralnych arcydzieł jest główny ołtarz,
wykonany w 1693 r. Wyjątkowo cennym zabytkiem kościoła farnego jest replika grobu Chrystusa z Jerozolimy.
● Kościół i Klasztor OO. Bernardynów pw. św. Barbary
Na wschodnim krańcu wzgórza miejskiego, w pobliżu dawnego „traktu ruskiego” Przeworsk-Jarosław, przy końcu
ulicy Bernardyńskiej, wśród drzew czerwienieją ceglane mury zabytkowego klasztoru Bernardynów. Świątynia
zawdzięcza swoje istnienie ówczesnemu właścicielowi miasta Rafałowi Tarnowskiemu, Marszałkowi Wielkiemu
Koronnemu, który w roku 1461 ufundował kościół. Nie minęło cztery lata i kontynuacją budowy zajęli się
sprowadzeni przez niego bracia zakonu św. Franciszka (Braci Mniejszych Obserwantów), powszechnie
nazywanych Bernardynami. Budowla, będąca przykładem wspaniałej starogotyckiej architektury sakralnej,
z biegiem lat była rozbudowywana i przerabiana, aż z czasem przybrała obecny wygląd i kształt. Oryginalnymi
i zarazem bardzo cennymi reliktami architektury militarnej z dawnych czasów są jej mury obronne, baszta
( dzwonnica) oraz dwa skrzydła klasztoru: wschodnie i południowe. Rozpoczęcie prac nad wałami i fosami, a
później murami datowane jest na koniec wieku XV. Klasztor pełnił więc rolę warowni, stanowił bardzo ważny
elementem systemu obronnego miasta i dawał schronienie ludności podczas wrogich najazdów. Tak było m.in.
podczas tatarskich napadów w 1489 i 1624 r. Kościół klasztorny pod wezwaniem św. Barbary jest niedużą,
jednonawową świątynią, trójbocznie rozdzieloną zamkniętym prezbiterium. Fasadę kościoła zdobi gotycki zębaty
szczyt z żelaznym krzyżem. Wewnątrz świątyni zachowały się liczne rzeźbione barokowe stalle, ołtarze oraz
obrazy z XVII w., stara polichromia z XV wieku w krużganku przed zakrystią, fragment polichromii renesansowej
na łuku oddzielającym prezbiterium od korpusu oraz barokowe freski ścienne.
● Kościół M.B. Śnieżnej
12 marca 1768 r. Antoni Lubomirski - ówczesny wojewoda lubelski, kasztelan krakowski wraz ze swoją żoną Zofią
z Korwinów Krasińską ufundowali klasztor Sióstr Miłosierdzia. Został on wzniesiony w miejscu dawnego szpitala
św. Ducha. Budowa została zakończona w roku 1780. Piętrowy budynek klasztorny, trójskrzydłowy, połączony
jest z kościółkiem o barokowej fasadzie. Liczne cenne obrazy pochodzące ze starych przeworskich kościołów,
m.in. Matki Bożej Śnieżnej i św. Ducha oraz portrety fundatorów zdobią korytarze budynku klasztornego.
● Zespół Pałacowo - Parkowy Lubomirskich
Na miejscu istniejącego już dworu, w I połowie XIX w. z inicjatywy Ks. Henryka Lubomirskiego powstał pałac.
Rezydencja utrzymana jest w stylu angielskiego klasycyzmu. Zachodnią część elewacji pałacu zdobi galeria, a od
wschodu wznosi się wsparty na kolumnach taras. W pomieszczeniach na piętrze zachowały się piękne kominki
i baumanowskie sztukaterie. Obecnie, w pałacu urządzone zostało muzeum prezentujące historię miasta
i regionu. Niedaleko pałacu, na terenie parku znajdują się również zabudowania mieszczące dział Historii
Pożarnictwa.
Do rozpoczęcia wojny w pałacu znajdowało się wiele drogocennych dzieł sztuki, m.in. kolekcja nowożytnego
malarstwa europejskiego, meble - Ludwik XIV i XV. Czasy wojny przyniosły rezydencji ogromne straty materialne
33
i grabieże wielu bezcennych kolekcji obrazów. Do Niemiec zostało wywiezionych 19 obrazów malarzy
holenderskich i włoskich z XVI i XVII wieku. Rosjanie natomiast skradli inne wartościowe przedmioty razem z
ponad 5-tysięczną kolekcją numizmatyczną.
Obecnie muzealne zbiory zostały podzielone na trzy działy. Pierwszym z nich jest Dział Historii Miasta i Regionu,
który obejmuje cenne eksponaty oraz dokumenty wydane przez królów i właścicieli miasta, tłoki pieczętne, księgi
ławnicze, stare fotografie, zbiory etnograficzne z kolekcją damskich i męskich strojów noszonych od XVIII wieku.
Drugi Dział to Wnętrza Pałacowe m.in. gabinet księcia, księżnej, sypialnia, garderoba, salę balową, w której
organizowane są koncerty, jadalnia, salon oraz kuchnia. Trzeci dział muzeum - Historii Pożarnictwa.
Teren wokół rezydencji pałacowej zajmuje park założony w XVIII-XIX w. o obszarze ok. 12 ha. Składa się on z
parku dolnego (południowego) i górnego (północnego), które przedziela obmurowana skarpa. Cześć południowa
parku, niewątpliwie starsza, urządzona została początkowo w stylu włoskim - z tego założenia do dziś dnia
możemy podziwiać aleję grabową. Romantycznym miejscem do spacerów jest park górny zachowany w typie
naturalnym, posiadający piękną aleję lipową. W parku znajduje się wiele ciekawych okazów drzew: lip, topól,
dębów, kasztanowców, orzechów kaukaskich, jesionów, brzóz. Najstarszym okazem jest rosnąca przed pałacem,
licząca sobie ponad 300 lat lipa, którą miał posadzić sam Jan III Sobieski.
Do budynków wchodzących w skład rezydencji Lubomirskich, oprócz pałacu, wymienić należy stojącą u wejścia
do parku klasycystyczną kordegardę z początku XX w. Poza tym w pobliżu pałacu położona jest oficyna z okresu
XVII i XIX w. oraz w głębi parku wzniesiona w XIX w. oranżeria. Kolejnym budynkiem jest dom ogrodnika z
połowy XIX w., który podczas powstania styczniowego był szpitalem dla rannych powstańców. Poza parkiem
znajdują się zabudowania dawnego folwarku (Podzamcze) oraz ordynacji. Ciekawą konstrukcją jest również
dawna oberża, usytuowana na przeciw wejścia do parku, obecnie służąca jako budynek mieszkalny. Początkowo
był to budynek parterowy, a z czasem został przerobiony i nadbudowany. Jak głosi tradycja, w oberży miał
nocować Stefan Czarniecki oraz Honoré de Balzac.
● Ratusz
We wschodniej części rynku stoi interesujący architektonicznie budynek Ratusza. Pierwsza wzmianka mówi o
nim już w 1473 r., czyli pochodzi on z I połowy XV w. Fundatorem budynku był zapewne Jan z Tarnowa właściciel miasta, a wznosił go budowniczy zamkowy Wacław Klepacz. Jest to niedużych rozmiarów budowla,
lecz jej masywna, piętrowa, klasycystyczna konstrukcja z wysoką wieżą stanowi ozdobę miejskiego Rynku.
Początkowo Ratusz miał nieco inną formę, a obecny wygląd zawdzięcza gruntowej przebudowie, podczas której
na starym XVII-wiecznym zrębie powstała nowa budowla.
Konstrukcję dachową tworzył niegdyś dach gontowy z drewnianą wieżyczką. Po wspomnianej przebudowie
konstrukcja uzyskała formę mansardową, a dach pokryto dachówką karpiową. Postawiono nową, obitą blachą
wieżę z zegarem. Na szczycie został usytuowany symbol sądów miejskich i stosowania kary śmierci - ręka z
mieczem, a wyżej, na wierzchołku, zawisł herb miasta - Leliwa.
Główne wejście do Ratusza zdobi portal flankowany pilastrami trzymającymi belkowanie z trójkątnym
przyczółkiem, na którym widnieje płaskorzeźba z herbem miasta. Wewnątrz parterowe pomieszczenia posiadają
sklepienia krzyżowe oraz kolebkowe z lunetami. Na piętrze budynku swoją siedzibę miał sąd wójtowsko-ławniczy
oraz magistrat. W piwnicy mieściło się miejskie więzienie. Kiedy powstało państwowe sądownictwo, w budynku
Ratusza utworzono szkołę męską, a w roku 1902 żeńską. Obecnie w budynku Ratusza mieści się kawiarnia
„Ratuszowa”, Salon Ślubów Urzędu Stanu Cywilnego, Euroregionalne Centrum Informacji Turystycznej oraz
Punkt Konsultacyjny Leżajskiego Stowarzyszenia Rozwoju.
Na placu obok Ratusza stoi pomnik króla Władysława Jagiełły, wzniesiony w 1910 r., w pięćsetną rocznicę bitwy
pod Grunwaldem. Kolejnym ciekawym miejscem jest pomnik i plac Adama Mickiewicza usytuowany za
Ratuszem, na terenie zwanym górnym lub małym Rynkiem albo placem św. Katarzyny. Plac ten służył przez
wieki jako targowisko. Obecną nazwę otrzymał podczas obchodów setnej rocznicy urodzin poety. Miejsce to
zajmował niegdyś kościół misyjny pw. św. Katarzyny. Tutaj właśnie mieściła się osada Przeworska – Podgrodzie,
tu również stała niegdyś synagoga, którą w 1939 r. spalili Niemcy.
● Skansen - Zajazd ‘Pastewnik’
Kompleks zabytkowej, drewnianej architektury przeniesiony z różnych ulic Przeworska, wsi Gać oraz Krzeczowic.
Jest jednym z niewielu w Polsce „żywym skansenem”. Kompleks obejmuje zabytkowe drewniane budynki
mieszczańskie z Przeworska, uformowania XIX w. przeworskiego „galicyjskiego” rynku, 7 zagród, w tym jedna „in
situ”, młyn wodny, tartak oraz wiatrak, dworek i dom ludowy.
Wykorzystując malowniczy fragment doliny rzeki Mleczki, a w sąsiedztwie – Zespół Pałacowo-Parkowy oraz
dobrą lokalizację (przy trasie międzynarodowej Kraków – Lwów) utworzono w Przeworsku coś niezwykłego na
miarę Polski - „żywy skansen”. Zasadą naczelną w realizacji tego przedsięwzięcia było ratowanie kultury
materialnej ojców i dziadków, a także znalezienie dla każdego przenoszonego budynku nowej funkcji, w miarę
zbliżonej do poprzedniego użytkownika.
Na wschodnim krańcu miasta, przy ul. Tatarskiej, która to w dawnych czasach stanowiła część traktu ruskiego,
usypany został kopiec zwany Tatarskim. Na jego szczycie stoi murowana kapliczka w kształcie kolumny z figurką
Chrystusa Frasobliwego pochodząca z XVII w. Kopiec usypano w dowód wdzięczności za zwycięstwo nad
Tatarami w 1624 r.
Średniowieczny Przeworsk pełnił funkcje obronne, gdyż przez wieki był atakowany przez Włochów, Turków,
Szwedów oraz przez wojska księcia Siedmiogrodu - Rakoczego. Dlatego do dzisiejszego dnia możemy podziwiać
resztki miejskich obwarowań. Oprócz fortyfikacji przy kościele parafialnym i klasztorze Bernardynów, miejscem,
34
gdzie można zobaczyć owe mury obronne są ulice: Kazimierzowska, Kilińskiego, Tkacka, Słowackiego oraz św.
Jana. W 1968 r. nastąpiło bezmyślne uszczuplenie murów, dlatego zachowały się tylko resztki Bramy
Kańczudzkiej.
Budowa murów obronnych rozpoczęła się w 1512 r. Kilkanaście lat później król Zygmunt wydał przywilej, który
potwierdził obwarowanie Przeworska. Do miasta prowadziły 3 bramy, a mury posiadały łącznie 5 baszt. W
poważnym stopniu mury zniszczyli Austriacy w czasie rozbiorów, a część rozebrali Niemcy podczas II wojny
światowej.
Jak większość starych miast, również i Przeworsk posiada podziemia i lochy. Na ich ślad natrafiono w roku 1876,
1930 i trzydzieści lat później. Podobno jeden ze specjalnych lochów biegnie od Rynku do klasztoru Bernardynów,
inny zaś korytarz w stronę ulicy Kąty i wybiega aż poza teren dawnych obwarowań
4. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA
Jako założenia wyjściowe do Programu ochrony środowiska dla Miasta Przeworska przyjęto
uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne, wynikające z obowiązujących aktów prawnych, programów
wyższego rzędu oraz dokumentów planistycznych uwzględniających problematykę ochrony
środowiska. Niezbędne było również uwzględnienie zamierzeń rozwojowych gminy zarówno w
zakresie gospodarczym i przestrzennym, jak i społecznym.
Uwarunkowania te, w powiązaniu z aktualnym stanem środowiska w gminie były podstawą do
zdefiniowania priorytetów i celów w zakresie ochrony środowiska i racjonalnego użytkowania zasobów
naturalnych.
Zasady ochrony środowiska wymuszają zachowanie kompleksowego, a zarazem sektorowego
podejścia. Gmina nie jest układem zamkniętym, a poszczególne elementy środowiska zachowują
ciągłość bez względu na granice terytorialne. Z tego względu, konieczne jest przyjęcie uwarunkowań
wynikających z programów, planów i strategii zewnętrznych wyższego rzędu, umożliwiających szersze
spojrzenie na poszczególne dziedziny ochrony środowiska.
Główne uwarunkowania zewnętrzne dla Miasta Przeworsk w zakresie ochrony środowiska wynikają
z następujących dokumentów:
- strategii trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju, Województwa Podkarpackiego, Powiatu
Przeworskiego oraz Gminy miejskiej Przeworsk,
- strategii rozwoju regionalnego kraju,
- koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju i województwa podkarpackiego,
- polityki ekologicznej państwa wraz z programem wykonawczym,
- systemu prawa ochrony środowiska w Polsce, w tym projektowanych aktów prawnych,
- międzynarodowych zobowiązań Polski w zakresie ochrony środowiska,
- zobowiązań Polski przyjętych w zakresie ochrony środowiska w ramach procesu akcesji do
Unii Europejskiej,
- programu ochrony środowiska dla województwa podkarpackiego,
- strategii i polityk sektorowych (zwłaszcza w zakresie energetyki, energetyki odnawialnej,
rolnictwa i obszarów wiejskich, rozwoju regionalnego, edukacji ekologicznej, transportu,
leśnictwa).
W świetle priorytetów aktualnej polityki ekologicznej Państwa, planowane działania w obszarze
ochrony środowiska w Polsce wpisują się w priorytety w skali Unii Europejskiej i cele 6
Wspólnotowego programu działań w zakresie środowiska naturalnego. Zgodnie z ostatnim
przeglądem wspólnotowej polityki ochrony środowiska do najważniejszych wyzwań należy zaliczyć:
działania na rzecz zapewnienia realizacji zasady zrównoważonego rozwoju,
przystosowanie do zmian klimatu,
ochrona różnorodności biologicznej.
Osiąganiu powyższych celów służyć będzie realizacja następujących priorytetów i zadań:
1. Kierunki działań systemowych polegające na:
uwzględnianiu zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych,
aktywizacji rynku na rzecz ochrony środowiska,
zarządzaniu środowiskowym,
udziale społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska,
rozwoju badań i postępie technicznym,
odpowiedzialności za szkody w środowisku,
uwzględnianiu aspektu ekologicznego w planowaniu przestrzennym.
35
2. Ochrona zasobów naturalnych polegająca na:
ochronie przyrody,
ochronie i zrównoważonym rozwoju lasów,
racjonalnym gospodarowaniu zasobami wodnymi,
ochronie powierzchni ziemi,
gospodarowaniu zasobami geologicznymi.
3. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego polegające na:
środowisko a zdrowie,
jakość powietrza,
ochrona wód,
gospodarka odpadami,
oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych,
substancje chemiczne w środowisku.
Mając na uwadze powyższe przyjęto za Woj. Programem Ochrony Środowiska następujące
priorytety ekologiczne w zakresie ochrony i poprawy stanu środowiska :
Priorytet
1.
Ochrona wód i efektywne wykorzystanie zasobów wodnych
Priorytet
2.
Przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska (w tym ochrona przed powodzią, poważne
awarie, ograniczanie skutków zagrożeń naturalnych i chemicznych)
Priorytet
3.
Gospodarka odpadami
Priorytet
4.
Pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych
Priorytet
5.
Ochrona
lasów
Priorytet
6.
Ochrona powietrza atmosferycznego, klimatu i warstwy ozonowej
Priorytet
7.
Ochrona powierzchni ziemi i przywrócenie wartości użytkowej gleb
Priorytet
8.
Ochrona przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym
Priorytet
9.
Ochrona zasobów kopalin
różnorodności
biologicznej
i
krajobrazu
oraz
zrównoważony rozwój
Priorytety ekologiczne wynikają ze stopnia ważności dla miasta oraz pilności ich realizacji. W ramach
każdego priorytetu wyznaczono cele ekologiczne krótkoterminowe do końca 2013 r. i średniookresowe
do 2017 r. oraz działania inwestycyjne i nieinwestycyjne, zapewniające osiąganie przyjętych celów.
Wskazano również rejony koncentracji działań.
5. REALIZACJA POLITYKI EKOLOGICZNEJ MIASTA PRZEWORSKA
Program ochrony środowiska dla Miasta Przeworska został przyjęty przez Radę Miasta uchwałą
Nr XXVII/184/04 z dn. 29 grudnia 2004r. i obejmował cele z Polityki Ekologicznej Państwa na lata
2004-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2013. Szczegółowy opis wykonania działań i
zadań przedstawiony został w Sprawozdaniu z realizacji Planu Gospodarki Odpadami oraz
Programu Ochrony Środowiska dla Miasta Przeworska.
Przedstawione w programie działania zostały skierowane na realizacje polityki ekologicznej
w takich obszarach jak :
OCHRONA I POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA 1. Ochrona wód i kształtowanie stosunków
wodnych 2. Gospodarka odpadami 3. Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniem, ochrona przed
hałasem i promieniowaniem 4. Ochrona przyrody, krajobrazu i różnorodności biologicznej
36
RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW ŚRODOWISKA 1. Odnawialne źródła energii 2.Ochrona
gleb i rekultywacja terenów zdegradowanych 3. Ochrona kopalin 4. Wzbogacanie i racjonalne
użytkowanie lasów
EDUKACJA EKOLOGICZNA, DOSTĘP DO INFORMACJI I POSZERZANIE
SPOŁECZNEGO 1. Propagowanie idei ochrony środowiska w społeczeństwie.
DIALOGU
Zadanie z poprzedniego POŚ i stopień realizacji ↓
Lp.
Rodzaj działania / inwestycji
1.
2.
I. OCHRONA I POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA
Jednostki /
podmioty
realizujące
Termin
Stopień realizacji
3.
4.
5.
sukcesyw
nie
Realizowane na bieżąco
2004 –
2011
1. Ochrona wód i kształtowanie stosunków wodnych
1.
1.
2.
Powiat,
Ustanowienie i realizacja stref ochronnych dla Miasto,
komunalnych ujęć wód
właściciele
ujęcie
Regulacja rzek i potoków , budowa zabezpie
PZMiUW,
czeń przeiwpowodziowych, usuwanie skutków Powiat,
powodzi na rzekach i potokach
Miasto
Budowa, przebudowa i rozbudowa sieci
zaopatrzenia w wodę, w tym :
– budowa, przebudowa i rozbudowa ujęć;
Miasto
– budowa, przebudowa i rozbudowa sieci
wodociągowej;
2004 –
2011
3.
Przebudowa, rozbudowa i budowa systemów
kanalizacji zbiorczej i oczyszczalni ścieków,
Miasto
2004 –
2011
4
Zakup wyposażenia dla służb ochrony
środowiska
P, Miasto
2004
rozbudowa
ujęcia wody Rozbórz,
przebudowa i
rozbudowa stacji Uzdatniania Wody Rozbórz,
zasilanie
Przeworska
nowym
wodociągiem
magistralnym Φ 300 mm o długości 2400 mb budowa
kilku odcinków sieci wodociągowej na terenie miasta.
budowa kilku odcinków sieci kanalizacyjnej na terenie
miasta, modernizacja oczyszczalni
Uzupełniane na bieżąco
2. Gospodarka odpadami
1
Opracowanie i wdrożenie organizacyjnych
systemów zapewniających właściwe bieżące
zarządzanie strumieniami odpadów w tym
redukcję ilości wytwarzanych odpadów oraz
redukcję ilości odpadów biodegradowalnych
deponowanych na składowiskach
Miasto,PGK
2
Budowa ZZO Przeworsk
P,G,M,PGK
Zrealizowano
2008
W Planie Gosp. Odpad dla Województwa
Podkarpackiego Przewidziano Zakład
Zagospodarowania Odpadów (ZZO)
'Leżajsk – Łańcut – Przeworsk - Nisko’
obsługujący teren miasta Przeworsk
3
Rozbudowa ZZO Przeworsk
P,G,M,PGK
2011
4
Budowa Gminnego Punktu Zbierania
Odpadów Niebezpiecznych
PGK Miasto
2004 –
2008
5.
Zakup pojemników
PGK , M
2008
Zrealizowano
6
Rekultywacja składowiska w Przeworsku
PGK,
Miasto
2004 2008
Zrealizowano
7
Monitoring składowiska w Przeworsku
PGK , M
2004 2011
Realizowane na bieżąco,
37
8
9
Zakup technologii i sprzętu do przygotowy
PGK ,
wania osadów z oczyszczalni miejskiej dla
Miasto
potrzeb rolnictwa
właściciele,
podmioty,
Miasto
Likwidacja pokryć azbestowych
20042007
Nie zrealizowano
2004 2011
zinwentaryzowano budynki i urządzenia
zawierających azbest, który musi być
usunięty i unieszkodliwiony w sposób
zgodny z przepisami
3. Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniem, ochrona przed hałasem i promieniowaniem
1.
Realizacja przedsięwzięć ukierunkowanych
na redukcję tzw. „niskiej” emisji
Powiat,
Miasto
2.
Utrzymanie w Planach zagospodarowania
przestrzennego sporządzanych na terenie
miasta ustalonych indywidualnie dla każdego
odcinka drogi międzynarodowej, krajowej,
Miasto
wojewódzkiej i linii elektroenergetycznych
minimalnej odległości zabudowy związanej ze
stałym, pobytem ludzi
sukcesywnie
3.
Budowa obwodnicy miasta Przeworsk
2004 – Nie zrealizowano, planowana budowa
autostrady A4, obwodnica w terminie
2011
późniejszym
4
Rozbudowa bądź przebudowa sieci dróg Powiat,
powiatowych i gminnych
Miasto
GDDKiA
2004 –
2011
2004 2011
Realizowane na bieżąco,
4. Ochrona przyrody, krajobrazu i różnorodności biologicznej
1.
Ochrona walorów przyrodniczych
ZK,W,P, M
ciągła
2.
Wytypowanie trenów użytkowanych rolniczo
o dużych walorach przyrodniczych, prowadze
nie działań ochronnych prowadzonych na
rzecz utrzymania tradycyjnego urozmaicone
go krajobrazu rolniczego
ZK,rolnicy,
ARi M R,
ODR, P, M
praca
ciągła
3.
Ochrona roślin i zwierząt
ZK, W, P, M
ciągła
II. RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW ŚRODOWISKA
1. Odnawialne źródła energii
Promocja instalacji i urządzeń wykorzystują Podm. gosp
2003 –
cych energię odnawialną, w tym wykorzysta MŚ, MG, W,
2011
nie energii wietrznej , słonecznej i biomasy
P, Miasto,
2. Ochrona gleb i rekultywacja terenów zdegradowanych
1
1
Opracowanie koncepcji
-środowiskowego
programu
rolno- Powiat,
Miasto
Realizacja
programu rekultywacji
gleb
zdegradowanych (powodzie) na obszarach
rolniczego użytkowania ( w tym zalesienia)
3. Ochrona kopalin
Współdziałanie organów administracji w celu
1
zapewnienia maksymalnego wykorzystania
złóż
2
2004 –
2005
W późniejszym terminie
Powiat,
Miasto
2004 2011
Powiat,
Miasto
zadanie
Na bieżąco
ciągłe
Wojewoda,
Powiat,
Miasto
praca
ciągła
Działania ciągłe
Lasy Państ
P, Miasto
praca
ciągła
Zadania innych jednostek
4. Wzbogacanie i racjonalne użytkowanie lasów
1
2
Przygotowanie podstaw do rozszerzenia za
kresu zalesień, w tym weryfikacja klasyfikacji
gruntów oraz ustalenie lokalizacji zalesień w
miejscowych planach zagospodarowania
przestrzennego
Nadzór i kontrola nad zalesieniami gruntów
prywatnych przeznaczonych do zalesienia
oraz szkolenia właścicieli
38
3
Ochrona i pielęgnacja zasobów leśnych oraz
ekosystemów nieleśnych
Lasy Państ
właściciele
gruntów,
praca
ciągła
Zadania innych jednostek
4
Doskonalenie metod aktywnego przeciw
działania zagrożeniu przeciwpożarowemu
Lasy Państ
P, Miasto
praca
ciągła
III. EDUKACJA EKOLOGICZNA, DOSTĘP DO INFORMACJI I POSZERZANIE DIALOGU SPOŁECZNEGO
1. Propagowanie idei ochrony środowiska w społeczeństwie
Utworzenie w urzędach administracji
MŚ, W,
publicznej systemów gromadzenia i
1
Powiat,
upowszechniania informacji o środowisku i
Miasto
jego ochronie
Wojewoda,
Zintegrowany system teleinformatyczny
2
Powiat,
wspomagania prac badawczo rozwojowych
Miasto
Stałe podejmowanie działań informacyjnych,
promocyjnych i edukacyjnych w formie audycji ZK,W,P,M,
3
Przedsiębiorstwa
w środkach masowego przekazu, publikacji,
kursów i szkoleń
Wprowadzanie i wdrożenie zasad
dotyczących udziału pozarządowych
MŚ, W,P,M,
4
organizacji ekologicznych w działaniach
WIOŚ, OZ
administracji na rzecz środowiska
Dofinansowanie wybranych projektów
MŚ, W, P,
realizowanych przez organizacje
M,WIOŚ, OZ
5
pozarządowe zgodnie z obowiązującymi
fundusze
zasadami dofinansowywania działań w
ekologiczne
dziedzinie edukacji ekologicznej
2004 –
2005
2004
praca
ciągła
Zrealizowano
Zadanie koordynowane realizacja na bieżaco
-w
szkołach -w środkach masowego
przekazu
-porzez
plakatowanie,
ulotki , lokalne media itp.
2004 –
2006
praca
ciągła
6
Międzygminny Program Edukacji wspierający
system selektywnej zbiórki odpadów
P, M, OZ,
szkoły,
20042007
7
Wspieranie edukacji ekologicznej prowadzo
nej przez szkoły i inne jednostki organizacyjne
w formie konkursów, przeglądów i innych, w
tym również niekonwencjonalnych działań
służących popularyzacji postaw i zachowań
proekologicznych
P, M, OZ,
szkoły,
PGK
praca
ciągła
8.
Budowa ścieżek dydaktycznych i rowerowych
przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych
Miasto,
Szkoły,
2004 2007
Wykonano, w dalszej perspektywie
do realizacji
Objaśnienia użytych w tabeli skrótów :
MŚ
G
LP
PGK
- Ministerstwo Środowiska W
- Wojewoda
WIOŚ - Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska
ZK
- zadania koordynowan
- Gminy (Miasto)
P
- Powiat
- Lasy Państwowe
OZ
- Organizacje pozarządowe
Przeworska Gospodarka Komunalna Sp. z o.o. w Przeworsku
6. ZAŁOŻENIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA PRZEWORSKA NA LATA
2010- 2013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014-2017
Naczelną zasadą przyjętą w przedmiotowym programie jest zasada zrównoważonego rozwoju w celu
umożliwienia lepszego zagospodarowania istniejącego potencjału Miasta (zasobów środowiska,
surowców naturalnych, obiektów, sprzętu, jak i ludzi oraz wiedzy).
Na podstawie kompleksowego raportu o stanie środowiska oraz źródłach jego przekształcenia
i zagrożenia przedstawiono poniżej propozycję działań programowych umożliwiających spełnienie
zasady zrównoważonego rozwoju poprzez koordynację działań w sferze gospodarczej, społecznej
i środowiskowej. Daje to możliwość planowania przyszłości gminy w perspektywie kilkunastu lat
39
i umożliwia aktywizację społeczeństwa gminy, zwiększenie inicjatywy i wpływu społeczności na
realizację działań rozwojowych.
Cele i działania proponowane w programie ochrony środowiska powinny posłużyć do tworzenia
warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa, które polegać będą w pierwszej kolejności na
niepogarszaniu stanu środowiska przyrodniczego na danym terenie, a następnie na jego poprawie.
Realizacja wytyczonych celów w programie powinna spowodować zrównoważony rozwój
gospodarczy, polepszenie warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska
naturalnego na terenie miasta.
6.1. Cele ekologiczne :
Kompleksowość zagadnień ochrony środowiska, a także zakres przeobrażeń na terenie miasta
wymusiła wyznaczenie celów średniookresowych i priorytetowych, a także przyjęcie zadań z zakresu
wielu sektorów ochrony środowiska. Spośród nich dokonano wyboru najistotniejszych zagadnień,
których rozwiązanie przyczyni się w przyszłości do poprawy stanu środowiska na terenie gminy.
Wyboru priorytetów ekologicznych dokonano w oparciu o diagnozę stanu poszczególnych
komponentów środowiska na terenie Gminy miejskiej Przeworsk, uwarunkowania zewnętrzne
(obowiązujące akty prawne) i wewnętrzne, a także inne wymagania w zakresie jakości środowiska.
Wybór priorytetowych przedsięwzięć ekologicznych na terenie Miasta Przeworsk na lata 2010-2013
z perspektywą 2014-2017 przeprowadzono przy zastosowaniu następujących kryteriów
organizacyjnych i środowiskowych.
6.1.1. Kryteria o charakterze organizacyjnym :
-
-
wymiar zadania przedsięwzięcia (ponadlokalny i publiczny),
konieczność realizacji przedsięwzięcia ze względów prawnych
zabezpieczenia środków na realizację lub możliwość uzyskania dodatkowych zewnętrznych
środków finansowych (z Unii Europejskiej z innych źródeł zagranicznych lub krajowych),
efektywność ekologiczna przedsięwzięcia,
znaczenie przedsięwzięcia w skali regionalnej,
spełnianie wymogów zrównoważonego rozwoju - zgodność przedsięwzięcia dla rozwoju
gospodarczego Miasta.
6.1.2. Kryteria o charakterze środowiskowym :
-
-
możliwość likwidacji lub ograniczenia najpoważniejszych zagrożeń środowiska i zdrowia ludzi,
zgodność z celami ekologicznymi i zasadniczymi kierunkami zadań wynikających ze Strategii
rozwoju województwa podkarpackiego,
zgodność z celami i priorytetami ekologicznymi określonymi w “Polityce Ekologicznej Państwa
w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016” i „Programie Ochrony Środowiska
Województwa Podkarpackiego na lata 2008-2011 z perspektywą do 2015 roku”,
zgodność z międzynarodowymi zobowiązaniami Polski w zakresie ochrony środowiska,
skala dysproporcji pomiędzy aktualnym i prognozowanym stanem środowiska a stanem
wymaganym przez prawo,
skala efektywności ekologicznej przedsięwzięcia (efekt planowany, tempo jego osiągnięcia),
wieloaspektowość efektów ekologicznych przedsięwzięcia (możliwość jednoczesnego
osiągnięcia poprawy stanu środowiska w zakresie kilku elementów środowiska),
w odniesieniu do gospodarki odpadami istotnym kryterium była zgodność proponowanych
zadań z wymogami kształtowania nowoczesnej gospodarki odpadami poprzez priorytetowe
traktowanie tworzenia systemów, działań w zakresie zbiórki i transportu, odzysku
i unieszkodliwiania odpadów.
6.1.3. Cele ekologiczne dla Miasta Przeworsk :
Kierując się podanymi powyżej kryteriami, wyznaczono następujące cele dla Miasta Przeworsk
z zakresu ochrony środowiska:
- środowisko dla zdrowia – dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa
ekologicznego,
40
-
wzmocnienie systemu zarządzania środowiskiem oraz podniesienie świadomości ekologicznej
społeczeństwa,
ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody,
zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii.
7. KIERUNKI DZIAŁAŃ SYSTEMOWYCH
7.1. Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych :
Stan wyjściowy
Wszystkie działania człowieka są prowadzone w środowisku przyrodniczym, mają więc wpływ na jego
stan obecny i przyszły. Oznacza to konieczność takiego gospodarowania, aby zachować środowisko
w możliwie dobrym stanie dla przyszłych pokoleń. Tak więc kryteria zrównoważonego rozwoju
powinny być uwzględnione we wszystkich dokumentach strategicznych sektorów gospodarczych.
Dokumenty te, zgodnie z art. 46 ustawy z dn. 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o
środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach
oddziaływania na środowisko, powinny być poddawane tzw. strategicznym ocenom oddziaływania na
środowisko w celu sprawdzenia, czy rozwiązania w nich zawarte nie przyniosą zagrożenia dla
środowiska teraz i w przyszłości.2
7.1.1. Cel średniookresowy do 2017
Dążenie, aby projekty dokumentów strategicznych były zgodne z obowiązującym prawem
7.2. Zarządzanie środowiskowe :
Stan wyjściowy:
Systemy Zarządzania Środowiskowego (SZŚ) zapewniają włączenie środowiska i jego ochrony do
celów strategicznych firmy i przypisanie zagadnień do kompetencji jej zarządu. Systemy te są
dobrowolnym zobowiązaniem się organizacji w postaci przedsiębiorstwa, placówki sektora finansów,
szkolnictwa, zdrowia, jednostki administracji publicznej i innej do podejmowania działań mających na
celu zmniejszanie oddziaływań na środowisko, związanych z prowadzoną działalnością. Posiadanie
przez daną firmę prawidłowo funkcjonującego SZŚ gwarantuje, iż firma ta działa zgodnie ze
wszystkimi przepisami ochrony środowiska.
W ostatnim pięcioleciu nastąpił dynamiczny rozwój systemów zarządzania środowiskowego. Blisko
1 100 organizacji w Polsce posiada certyfikowane systemy zgodnie z normą PN - EN ISO 14001.
Od 2002 r. prowadzone były intensywne przygotowania do stworzenia możliwości rejestracji polskich
organizacji w systemie EMAS. Pierwszą krajową organizacją w tym systemie zarejestrowano we
wrześniu 2005 r.
Na terenie Miasta m.in. działają przedsiębiorstwa posiadające certyfikowane Systemy Zarządzania
Jakością (ISO 9001:2000) oraz Środowiskiem (ISO 14001).
7.2.1. Cel średniookresowy do 2017
Upowszechnianie i wspieranie wdrażania systemów zarządzania środowiskowego
Kierunki działań:
Zadania własne:
Rodzaj zadania
Wdrożenie systemu informowania społeczeństwa o stanie środowiska, udziału
społeczeństwa w postępowaniu w sprawie ochrony środowiska
Współpraca z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi
2
Jednostka
odpowiedzialna
Gmina miejska
Gmina miejska
Organizacje
pozarządowe
Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 – Warszawa 2008
41
Rodzaj zadania
Prowadzenie w formie elektronicznej publicznie dostępnych wykazów danych
o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie oraz ich
udostępniania w Biuletynie Informacji Publicznej
Wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska
Jednostka
odpowiedzialna
Gmina miejska
Gmina miejska
7.3. Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska :
Stan wyjściowy
Rola edukacji ekologicznej w procesie realizacji polityki środowiskowej, a więc i obowiązków
ekologicznych, jest szczególnie istotna. Problem niedostatków w zakresie ochrony środowiska jest
widoczny nie tylko z punktu widzenia stosowanych przez przedsiębiorców technologii (a raczej ich
niestosowania, braku polityki segregacji odpadów, braku odpowiedniej ilości odpowiednich jakościowo
składowisk odpadów itp.), jak i wyrobienia w społeczeństwie, szacunku do otaczającej przyrody. Nie
chodzi również tylko o edukację w ścisłym tego słowa znaczeniu, czyli proces nauczania, świadczony
w ramach systemu oświaty, ale o kształtowanie świadomości ekologicznej w każdej dziedzinie życia,
mającej jakikolwiek związek z ochroną środowiska.
Na terenie Przeworska prowadzone były konkursy ekologiczne w szkołach, akcje „Sprzątanie świata”,
„Dzień Ziemi”, „Zużyte baterie”, „Segregacja Odpadów”,”Sprzątanie psich odchodów”
7.3.1. Cel średniookresowy do 2017 r.
Podnoszenie świadomości ekologicznej zgodnie z zasadą myśl globalnie, działaj lokalnie
Kierunki działań:
Rodzaj zadania
Kontynuacja realizacji programu edukacji ekologicznej
Wspieranie merytoryczne i finansowe aktywnych form edukacji ekologicznej
dzieci i młodzieży np. organizowanie konkursów i sesji popularno-naukowych
związanych z tematyką środowiskową
Wsparcie finansowe projektów z zakresu edukacji ekologicznej o zasięgu
ponadgminnym
Doskonalenie metod udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie
przez wszystkie instytucje publiczne
Edukacja ekologiczna oraz promowanie działalności proekologicznej
Jednostka
odpowiedzialna
Gmina
Gmina
Gmina
Gmina
Gmina , fundacje
7.4. Odpowiedzialność za szkody w środowisku :
Stan wyjściowy
3 października 2008 roku Sejm uchwalił w ustawę o zapobieganiu i naprawie szkód w środowisku,
która określa zasady odpowiedzialności za zanieczyszczenia. Ustawa dostosowuje polskie prawo do
dyrektywy unijnej z 2004 roku.
Zasada zakładająca, że zanieczyszczający środowisko płaci, jest stosowana w Polsce już od lat.
System opłat i kar za zanieczyszczenia i szkody w środowisku był wprowadzony w latach 80. Działał
skutecznie, ale nie był rozwiązaniem kompatybilnym z jednolitą polityką w tym zakresie w Unii. Ustawa
określa zasady odpowiedzialności za naprawę szkód w środowisku. Z powodu nie wywiązywania się
sprawców z tego obowiązku, instytucje publiczne ponoszą straty w wysokości od 25 do 125 mln zł
rocznie. Nowe prawo przewiduje, że osoby poszkodowane lub inne zainteresowane strony (np.
organizacje ekologiczne) będą mogły zgłaszać zaistniałe szkody do organów ochrony środowiska.
W przypadku, gdy nie będzie można rozpoznać sprawcy lub nie będzie można wobec niego
rozpocząć egzekucji, naprawą szkody zajmie się regionalny dyrektor ochrony środowiska. Na nim
42
ciąży również obowiązek podjęcia działań w przypadkach wystąpienia zagrożenia życia lub zdrowia
ludzi albo pojawienia się nieodwracalnych szkód w środowisku. Jeśli zagrożenie zostanie wywołane
przez organizmy genetycznie zmodyfikowane, organem odpowiedzialnym będzie minister środowiska.
Ustawa Prawo ochrony środowiska rozróżnia dwa rodzaje odpowiedzialności związanej
z występowaniem szkody w środowisku:
odpowiedzialność administracyjna związana z egzekwowaniem administracyjnych,
obowiązków ciążących na podmiotach korzystających ze środowiska,
odpowiedzialność cywilnoprawna pozostająca w gestii sądów powszechnych.
Chociaż polskie podejście do kwestii odpowiedzialności sprawcy za szkody w środowisku jest szersze
od wspólnotowego, to w najbliższych latach politykę w tym zakresie kształtować będą przepisy UE
zawarte w Dyrektywie 2004/35/WE w sprawie odpowiedzialności za zapobieganie i naprawę szkód w
środowisku.
Do zadań Głównego Inspektora Ochrony Środowiska należeć będzie prowadzenie rejestru zagrożeń i
szkód w środowisku.
Stworzenie systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i
sygnalizacja możliwości wystąpienia szkody
Kierunki działań:
Zadania koordynowane:
Rodzaj zadania
Stworzenie bazy
naprawczych
danych
o
szkodach
w
środowisku
i
działaniach
Prowadzenie szkoleń na temat odpowiedzialności sprawcy za szkody w
środowisku dla pracowników administracji, sądownictwa oraz podmiotów
gospodarczych
Jednostka
odpowiedzialna
Inspektorat Ochrony
Środowiska
Inspektorat Ochrony
Środowiska,
Organizacje
pozarządowe
7.5. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym :
Stan wyjściowy
Miejscowy plan, zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 r., jest
podstawowym instrumentem kształtowania ładu przestrzennego pozwalającym gminom na racjonalną
gospodarkę terenami.
Poza planem miejscowym w systemie planowania przestrzennego występują instrumenty pomocnicze,
w postaci decyzji lokalizacyjnych. Pomimo istnienia ustawy oraz ustaw określających kompetencje w
tym zakresie samorządów wszystkich szczebli znaczna powierzchnia kraju nie jest objęta
miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. Taka sytuacja powoduje wydawanie wielu
decyzji lokalizacyjnych i gospodarczych, podejmowanych bez uwzględnienia konieczności zachowania
ładu przestrzennego i uporządkowanego rozwoju terenów mieszkaniowych, przemysłowych czy
rekreacyjnych. W decyzjach lokalizacyjnych często występuje też brak uwzględniana zasad ochrony
środowiska.
Opracowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny być
podstawą lokalizacji nowych inwestycji
43
Kierunki działań :
Zadania własne :
Rodzaj zadania
Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymagań
ochrony środowiska i gospodarki wodnej, w szczególności wynikających z
opracowań ekofizjograficznych, prognoz oddziaływania na środowisko
Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego wyników
monitoringu środowiska, w szczególności w zakresie powietrza, wód i
hałasu
Jednostka
odpowiedzialna
Rada Miasta
Rada Miasta
Rodzaj zadania
Przeprowadzanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko już na
etapie
studium
uwarunkowań
i
kierunków
zagospodarowania
przestrzennego
Jednostka
odpowiedzialna
Regionalny Dyrektor
Ochrony Środowiska,
Państwowy Powiatowy
Inspektor Sanitarny
8. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH
8.1. Ochrona przyrody :
Stan wyjściowy – dominujące w gminie miejskiej zbiorowiska roślinne.
przemysłowych) ubogie jest w zbiorowiska leśne. Lasy (lasy ochronne, lasy gospodarcze i grunty
związane z gospodarką leśną) zajmują 0,4 % powierzchni ogółem. Całość użytków rolnych gminy
miejskiej znajduje się we władaniu gospodarstw indywidualnych. Również wszystkie lasy na terenie
miasta znajdują sie w rękach prywatnych.
Tereny zieleni w mieście obejmują rozmaite formy, m.in.: zieleńce, zieleń przy obiektach użyteczności
publicznej, ogrody działkowe itp. Cenne z przyrodniczego i krajobrazowego punktu widzenia są
tereny pokryte roślinnością niską i wysoką, wykształconą w sposób możliwie najbliższy charakterowi
roślinności naturalnej terenu, nie ukształtowaną przez człowieka w sposób zamierzony. Jest to tzw.
zieleń nieurządzona. Roślinność takich terenów, pełniąca liczne funkcje ekologiczne w środowisku,
wzbogaca ogólną ilość zieleni. Ponadto na terenie miasta spotykamy zieleń cmentarzy, ogrody
działkowe na ogół przydomowe, zieleń osiedlową, zieleńce, zieleń przy drogach, obiektach
sportowych, placówkach dydaktycznych bądź innych obiektach użyteczności publicznej. Dominuje
zieleń niska, z przewagą traw, często wzbogacona nasadzeniami kwiatowymi, jako kwietniki, rabaty
itp. Niekiedy zieleni tego typu towarzyszą pojedyncze drzewa, zwłaszcza gatunków liściastych. Zieleń
tego typu posiada głównie znaczenie estetyczne, a funkcje środowiskowe tych terenów nie są
rozwinięte wystarczająco, szczególnie ze względu na małe powierzchnie.
W Przeworsku najładniejszym terenem zieleni zorganizowanej jest Park Miejski tworzący rodzaj
romantycznego ogrodu krajobrazowego w typie angielskim (powstał w XVIII w.).
Teren Miasta Przeworska nie jest objęty obszarowymi obiektami ochrony przyrody. Niemniej,
w Przeworsku występuje szereg drzew i roślin objętych ochroną prawną. Znajduje się tutaj 31
pomników przyrody objętych ochroną na podstawie uchwały Rady Miasta Przeworska z roku 1994.
Są to sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa, rosnące głównie w parku oraz skupiska drzew tj. aleja
grabowa w Parku Miejskim i alejka kasztanowców przy ul. Kasztanowej.
Na stan obszarów i obiektów objętych ochroną na podstawie przepisów o ochronie przyrody mają
wpływ czynniki: bezpośrednie, związane ze sposobem zagospodarowania i użyłkowania przestrzeni,
eksploatacją surowców mineralnych, uprawą i zbiorem roślin, masową turystyką oraz pośrednie,
związane ze stanem komponentów środowiska tj. stopień zanieczyszczenia powietrza, wód,
powierzchni ziemi.
Rozwiązywanie problemów z zakresu ochrony przyrody zależy od : decyzji administracyjnych, tak na
szczeblu lokalnym jak i centralnym oraz zapewnienia niezbędnych środków umożliwiających realizację
ochrony obszarowej, ochrony gatunkowej roślin i zwierząt, a także całych zespołów roślinnych.
44
Jako działania zmierzające do podniesienia ilości terenów zielonych w nowoopracowanych
dokumentach z zakresu planowania przestrzennego projektowane są tereny na tworzenie obszarów
zieleni miejskiej mającej na celu przede wszystkim oddzielać zabudowę mieszkaniową od innych
funkcji terenu, a w szczególności przemysłowej, gospodarczej i usługowej oraz od wszelkich szlaków
komunikacyjnych. Dodatkowo, większe skupiska zabudowy mieszkaniowej np. osiedla oddzielane są
od siebie zielenią, a na obrzeżach miasta wprowadzać się zadrzewienia śródpolne
Zwiększenie lesistości kraju jest jednym z celów polityki ekologicznej Państwa. Najbardziej aktualne
zasady i kierunki tej formy poprawy stanu środowiska znalazły odzwierciedlenie w Krajowym
Programie Zwiększania Lesistości. Celem rządowego programu zwiększania lesistości na lata 20012020 jest zapewnienie warunków do zwiększenia lesistości do 30%. W Przeworsku z uwagi na
charakter miejski omawianego terenu trudno jest mówić o zalesianiu, prowadzone są jedynie coroczne
nasadzenia drzew obejmujące jednak stosunkowo małe powierzchnie.
Zachowanie bogatej różnorodności biologicznej
Kierunki działań ↓
Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych:
Zadania własne:
Rodzaj zadania
Zachowanie i ochrona zasobów przyrodniczych w mieście
Ochrona i zwiększanie różnorodności biologicznej
Ochrona terenów przyrodniczo cennych przed niewłaściwym sposobem
użytkowania
Ochrona starych i nowych pomników przyrody
Jednostka
odpowiedzialna
Miasto
Miasto (Gmina)
Urząd Miasta
Urząd Miasta
Ochrona fauny i flory:
Zadania własne:
Rodzaj zadania
Ograniczanie inwestycji uciążliwego przemysłu
Jednostka
odpowiedzialna
Gmina (miasto)
Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego:
Zadania własne:
Rodzaj zadania
Wzmocnienie roli rekreacyjnej zieleni
Zachowanie istniejącej zieleni urządzonej
Urządzenie i zagospodarowanie terenów zielenią na terenach
poprzemysłowych lub zanieczyszczonych
Jednostka
odpowiedzialna
Urząd Miasta (Gmina),
Urząd Miasta (Gmina)
Budżet Miasta
8.2. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi :
Stan wyjściowy
W ramach tego zagadnienia pod uwagę należy wziąć przede wszystkim zmniejszenie
materiałochłonności, odpadowości, wodochłonności i energochłonności produkcji w ramach
działalności gosp. Człowieka.
45
Jest to podejście korzystne zarówno ze względów ochrony zasobów środowiska, jak też ekonomii
prowadzonych procesów technologicznych w poszczególnych zakładach. Oprócz minimalizacji
oddziaływania na środowisko, poprzez pobór wody, surowców naturalnych i energii, wytwórcy
z sektora gospodarczego mają szansę ponosić niższe opłaty za gospodarcze korzystanie ze
środowiska oraz redukować koszty energii i surowców stosowanych w produkcji.
Z uwagi na wprowadzanie nowych technologii oraz uwarunkowania ekonomiczne większość
przedsiębiorstw, instytucji oraz spółdzielni realizuje zadania w celu osiągnięcia zrównoważonego
wykorzystania surowców, materiałów, wody i energii m.in. poprzez:
wymianę starych odcinków sieci wodociągowej z zastosowaniem nowych technologii oraz
stosowanie doszczelniaczy przy usuwaniu awarii,
stosowanie w miarę możliwości zamkniętych układów obiegu wody,
wprowadzanie nowych małoodpadowych technologi,
sukcesywną wymianę się tradycyjnych ciągów ciepłowniczych na preizolowane,
przeprowadzanie termomodernizacji budynków,
wymianę pieców węglowych na piece bardziej ekonomiczne i ekologiczne
wprowadzanie w każdym budynku liczników dostarczanej energii cieplnej na potrzeby c.o.
oraz liczników na ciepłą i zimną wodę.
Racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby
uchronić gospodarkę od deficytów wody
Kierunki działań :
Rodzaj zadania
Wspieranie stosowania zamkniętych obiegów wody w przedsiębiorstwach
Stosowanie technologii przyjaznych dla środowiska naturalnego
Promowanie wprowadzania systemów recyklingu umożliwiających wielo
krotne użytkowanie materiałów
Jednostka
odpowiedzialna
Powiat , Podmioty
gospodarcze
Podmioty gospodarcze
Podmioty gospodarcze
trudniące się
segregacją odpadów
8.3. Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzią :
Stan wyjściowy
Przemiany stosunków wodnych na terenie Przeworska spowodowane zostały zmianami w użytkowa
niu terenów związanych z rozwojem miasta. Wzrost powierzchni zabudowanych zwykle powoduje
przeobrażenie powierzchni odpływu wód opadowych, co zmienia charakterystyki przepływu w ciekach
wodnych przy stanach niskich i wysokich.
Cieki powierzchniowe przepływające przez większość terenu miasta osiągają najwyższy stan wód
w okresach wiosennych roztopów i jesiennych opadów atmosferycznych. Reżim rzeczny nie stwarza
licznych sytuacji wylewów powodziowych, a zasięg przestrzenny ewentualnych wylewów ogranicza się
do terasy zalewowej.
Za działania związane z ochroną przeciwpowodziową odpowiada, zgodnie z ustawą Prawo wodne,
dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej (RZGW). Z jego inicjatywy powstaje opracowanie
→projekt planu ochrony przeciwpowodziowej w regionie wodnym. RZWG są również odpowiedzialne
za prowadzenie działań informacyjnych i koordynację w razie powodzi lub suszy na podległym terenie.
Zabezpieczenie przed skutkami powodzi
Kierunki działań:
46
Rodzaj zadania
Systematyczna konserwacja rzek i cieków, w tym niezbędna regulacja i
modernizacja
Przystosowanie terenów zagrożonych do szybkiego reagowania w przypadku
powodzi (wycinanie zarośli łęgowych, odnowa użytków zielonych, konserwacja
rowów melioracyjnych)
Stworzenie systemu szybkiego ostrzegania i reagowania w przypadku
zagrożenia powodzią
Opracowanie planu awaryjnego na wypadek powodzi, uwzględniającego
ochronę obiektów wrażliwych na terenie miasta (np. oczyszczalni ścieków, ujęć
wód, terenów zabytkowych i przyrodniczo cennych, składowisk odpadów, itp.)
Ochrona przed powodzią – odbudowa bądź budowa i konserwacja urządzeń
przeciwpowodziowych : zabezpieczenie przecifiltracją i budowa wałów
przeciwpowodziowych
Zapobieganie procesom osuwiskowym i likwidacja ich skutków
Jednostka
odpowiedzialna
Podkarpacki Zarząd Melioracji i
Urządzeń Wodnych PZMiUW
RZGW , Miasto
PZMiUW
RZGW, Miasto
Gmina, PZMiUW
RZGW , Gmina ,
PZMiUW
Miasto , PZMiUW
Wojewoda,
Samorząd, PIG
8.4. Gospodarowanie zasobami geologicznymi :
W związku z pojawiającymi się w Polsce potrzebami wprowadzenia do krajowej praktyki
w zakresie ochrony środowiska metodyki z terenami zdegradowanymi w wyniku działalności
gospodarczej, obowiązki inwentaryzacji postępowania i weryfikacji takich terenów przekazano w ręce
starostów.
Praktyka ta w założeniu, doprowadzić ma do zmniejszenia ilości i wielkości terenów
poprzemysłowych, które wymagają działań naprawczych (rekultywacji, rewitalizacji, itp.). Pozwoli to na
racjonalne połączenie sfery ochrony środowiska ze sferą gospodarczą, uwzględniając tym samym
zasady zrównoważonego rozwoju. Wynikające stąd założenie mówi, że tereny poprzemysłowe nie
powinny być nieużytkami gospodarczymi.
W Gminie miejskiej Przeworsk mogą występować miejscowo tereny zanieczyszczone działalnością
gospodarczą człowieka, nie są to jednak tereny aż tak zdegradowane i aż tak obszarowo duże.
Zarządzanie terenami naznaczonymi działalnością gospodarczą z uwzględnieniem wymogów ochrony
środowiska należy rozpatrywać biorąc pod uwagę właściwy podział tych terenów. Istnieje bowiem
konieczność zaklasyfikowania terenów poprzemysłowych do pewnych klas, które pozwolą na
właściwsze i trafniejsze podjęcie działań naprawczych. Wspomniane wcześniej klasy terenów
zdegradowanych to :
tereny poprzemysłowe zdegradowane chemicznie (gleba/ziemia wymagają
oczyszczenia)
tereny poprzemysłowe zdegradowane pod względem morfologicznym – fizycznym
(rekultywacja likwidująca niekorzystne przekształcenia naturalnego ukształtowania terenu)
tereny nie pełniące już funkcji gospodarczych.
Na tak sklasyfikowane rodzaje terenów poprzemysłowych nakłada się jeszcze zagadnienie rodzaju
odpowiedzialności odnośnie tych terenów. Istnieje bowiem odpowiedzialność bezpośrednia, kiedy
sprawca degradacji środowiska jest określony, co oznacza zastosowanie zasady “ten kto powoduje
zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia skutków tego zanieczyszczenia” oraz
odpowiedzialność pośrednia (odpowiedzialność władz publicznych) w przypadku, gdy sprawca nie jest
znany lub egzekucja obowiązku jest bezskuteczna.
W Polsce dość istotnym problemem są tzw. “porzucone” tereny przemysłowe, w przypadku których nie
ma możliwości egzekwowania zasady ”zanieczyszczający płaci”, co powoduje automatyczne
47
przeniesienie odpowiedzialności na władze publiczne. Sytuacja ta dotyczy głównie terenów, gdzie
działały przedsiębiorstwa państwowe.
Odrębnym zagadnieniem związanym z właściwym gospodarowaniem terenami poprzemysłowymi są
odpowiednie podstawy prawne. Praktyka związana z zarządzaniem jakością środowiska, pokazuje, że
istniejący sposób uregulowania problematyki terenów zdegradowanych jest niewystarczający.
Pojawia się więc potrzeba stworzenia jednolitego programu regulującego zasady rekultywacji i
zagospodarowywania powierzchni ziemi.
Dotychczasowe uwarunkowania prawne w tym zakresie można odnaleźć w ustawie z dnia 27 kwietnia
2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2006 r. Nr 129, poz. 902 – tekst jednolity z późniejszymi
zmianami).
Pewne odnośniki dotyczące ochrony powierzchni ziemi uwzględnia także ustawa o ochronie przyrody
(Dz. U. z 16 kwietnia 2004 r. Nr 92, poz. 880, z późniejszymi zmianami), ustawa o lasach z dnia 28
września 1991 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435 – tekst jednolity, z późniejszymi zmianami). Prawo
geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 – tekst jednolity, z
późniejszymi zmianami).
Przedstawione powyżej założenia dotyczące właściwego gospodarowania terenami poprzemysłowymi
oraz umocowania prawne w tym zakresie pozwalają na nadanie właściwego toku rozumowania i
analizowania problemu na terenie Gminy miejskiej.
Ochrona niezagospodarowanych złóż kopalin w procesie planowania przestrzennego
Kierunki działań
Rodzaj zadania
Opiniowanie studiów i planów uwarunkowań kierunków zagospodarowania
przestrzennego
Jednostka
odpowiedzialna
instytucje zgodnie
z ustawą
9. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO.
9.1. Środowisko a zdrowie :
Stan wyjściowy
Jakość środowiska w znacznym stopniu wpływa na stan zdrowia. Wg raportu WHO około 25 %
zgonów i chorób w skali globalnej jest wynikiem negatywnego oddziaływania środowiskowego.
Zanieczyszczenie środowiska ma swój udział w rozwoju aż 80 % chorób, pośrednio wpływa też na
ogólny stan zdrowia fizycznego i psychicznego poprzez ograniczenie człowiekowi dostępu do
zasobów środowiskowych a co za tym idzie ograniczenie możliwości wypoczynku i wrażeń
estetycznych.
Dlatego też program ochrony środowiska powinien ujmować zjawiska globalne i długofalowe,
wpływające zarówno na zdrowie fizyczne jak i na komfort psychiczny człowieka. Do największych
problemów mających wpływ na stan zdrowia ludzi należą:
jakość wody przeznaczonej do spożycia,
zanieczyszczenie wód gruntowych,
zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego,
emisja hałasu.
Główne kierunki działań na rzecz środowiska i zdrowia zostały określone w przyjętym przez Radę
Ministrów Wieloletnim Programie ‘Środowisko a zdrowie’.
48
Poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych działań sektora ochrony środowiska
z sektorem zdrowia
Kierunki działań:
Rodzaj zadania
Monitoring jakości wody do spożycia przez ludzi szczególnie w odniesieniu do
zawartości w wodzie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych
(WWA), trihalometanów (THM) oraz metali ciężkich
Prowadzenie nadzoru nad warunkami pracy pracowników ze szczególnym
uwzględnieniem narażania na czynniki biologiczne oraz substancje chemiczne
niebezpieczne
Promocja zdrowego stylu życia i unikanie zagrożeń oraz profilaktyka chorób
cywilizacyjnych i ograniczenie zewnętrznych przyczyn ich powstawania
Jednostka
odpowiedzialna
organy Państwowej
Inspekcji Sanitarnej
organy Państwowej
Inspekcji Sanitarnej,
Państwowa
Inspekcja Pracy
Organizacje
pozarządowe
9.2. Jakość powietrza :
Stan wyjściowy
Powietrze jest tym komponentem środowiska, do którego emitowana jest większość zanieczyszczeń
powstających na powierzchni Ziemi, zarówno w rezultacie procesów naturalnych, jak i działalności
człowieka.
Współcześnie coraz trudniej jest wskazać rejony, w których powietrze atmosferyczne byłoby
całkowicie wolne od zanieczyszczeń. W skali kraju największym wytwórcą zanieczyszczeń powietrza
jest sektor energetyczny, z którego pochodzi ponad 70% emisji.
Pomimo wyraźnego spadku emisji z zakładów przemysłowych nadal niepokojący pozostaje wysoki
poziom emisji pochodzącej z sektora bytowo-komunalnego, czyli tzw. emisji „niskiej”. Niska emisja
zanieczyszczeń powietrza jest emisją pochodzącą z lokalnych kotłowni węglowych i indywidualnych
palenisk domowych opalanych najczęściej węglem tanim, a wiec o złej charakterystyce i niskich
parametrach grzewczych. Wielkość emisji z tych źródeł jest trudna do oszacowania. Mimo stosunkowo
niewielkiego udziału niskiej emisji w globalnej emisji zanieczyszczeń, jej wpływ na lokalny stan
zanieczyszczenia jest istotny, głównie ze względu na lokalizacje tych źródeł oraz warunki
wprowadzania zanieczyszczeń do atmosfery. Z procesem spalania węgla, zwłaszcza w nisko
sprawnych paleniskach indywidualnych i małych kotłach z rusztem stałym związana jest emisja
benzo(α)pirenu należącego do grupy węglowodorów aromatycznych.
Znacznym problemem jest również emisja ze środków transportu. Szczególnie uciążliwe są
zanieczyszczenia gazowe powstające w trakcie spalania paliw przez pojazdy mechaniczne. Drugą
grupę emisji komunikacyjnych stanowią pyły, powstające w wyniku tarcia i zużywania się elementów
pojazdów.
Biorąc pod uwagę tendencje zmian emisji NO x zwraca uwagę rosnący z roku na rok poziom emisji ze
źródeł mobilnych, przy spadku emisji tego zanieczyszczenia ze źródeł stacjonarnych.
Zanieczyszczenia powietrza można podzielić na dwie grupy:
• zanieczyszczenia gazowe – związki chemiczne w stanie lotnym np.: tlenki azotu, tlenki siarki,
tlenek i dwutlenek węgla, węglowodory. Zanieczyszczenia gazowe, które wpływają na stan
atmosfery w skali globalnej to: dwutlenek węgla (CO 2), metan (CH4) i tlenki azotu (Nox).
Nazywamy je gazami cieplarnianymi, ponieważ są odpowiedzialne za globalne ocielenie,
spowodowane zarówno działalnością człowieka, jak też procesami naturalnymi;
• zanieczyszczenia pyłowe:
- pyły o działaniu toksycznym – są to pyły zawierające metale ciężkie, pyły
radioaktywne, azbestowe, pyły fluorków oraz niektórych nawozów mineralnych,
- pyły szkodliwe – pyły te mogą działać uczulająco; zawierają one krzemionkę, drewno,
bawełnę, glinokrzemiany;
49
- pyły obojętne – które mogą mieć działanie drażniące; zawierają głównie związki
żelaza, węgla, gipsu, wapienia.
Miasto Przeworsk jest gminą na której terenie głównymi źródłami zanieczyszczeń powietrza
atmosferycznego są zanieczyszczenia komunikacyjne (liniowe), zanieczyszczenia pochodzące ze
źródeł niskiej emisji oraz w mniejszym stopniu przemysłowe (punktowe).
Stopień zanieczyszczenia w dużej mierze zależy od siły i kierunku (zasięg przenoszonych
zanieczyszczeń) oraz częstotliwości wiatrów (ilość przenoszonych zanieczyszczeń). W mieście
w dużej mierze zauważalna jest też emisja zanieczyszczeń ze spalania węgla kamiennego
w kotłowniach i paleniskach indywidualnych. Prawdopodobna wielkość emisji zanieczyszczeń
pochodzących ze źródeł niskiej emisji jest trudna do oszacowania, ze względu na dużą ilość źródeł
niskiej emisji, nie jest również możliwe monitorowanie każdego z nich, a tym samym określenie
dokładnej ilości dostających się z nich do atmosfery zanieczyszczeń.
W zakresie emisji określane są instalacje, w tym także energetyczne, dla których nie jest wymagane
pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza. Dla instalacji energetycznych kryterium
decydującym jest rodzaj spalanego paliwa. Powstała w ten sposób liczna grupa źródeł
energetycznych, które wymknęły się procedurom decyzyjnym organów administracyjnych. Do źródeł
takich np. należą te, których łączna nominalna moc wynosi od 1MW do:
• 5 MW w przypadku spalania węgla kamiennego,
• 10 MW w przypadku spalania koksu, drewna, słomy i olejów,
• 15 MW w przypadku spalania gazu,
oraz inne niż energetyczne o nominalnej mocy cieplnej od 0,5MW do 1 MW, opalane węglem
kamiennym, koksem, drewnem, słomą, olejem napędowym, olejem opałowym, benzyną, paliwem
gazowym, z których:
•
•
wprowadzane do powietrza gazy lub pyły pochodzą wyłącznie ze spalania tych paliw lub
wprowadzane do powietrza gazy lub pyły pochodzące z prowadzonych w tych instalacjach
procesów innych niż spalanie paliw nie powodują przekroczenia 10% dopuszczalnych
poziomów substancji w powietrzu albo 10% wartości odniesienia.
9.2.1. Cel średniookresowy do 2017r.
Utrzymanie jakości powietrza atmosferycznego zgodnie z obowiązującymi standardami jakości
środowiska
Kierunki działań:
Zadania własne:
Rodzaj zadania
Prowadzenie działań edukacyjnych oraz popularyzujących odnawialne
źródła energii
Wspieranie rozwiązań pozwalających na unikanie lub zmniejszanie
wielkości emisji z transportu
Promocja i wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz technologii
zwiększających efektywne wykorzystanie energii i zmniejszających
materiałochłonność gospodarki
Zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i możliwości
ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania odnawialnych
źródeł energii oraz szkodliwości spalania odpadów w gospodarstwach
domowych
Wspieranie działań na rzecz ograniczenia niskiej emisji ze źródeł
komunalnych m.in. wymian kotłów węglowych na paliwo gazowe, olej
opałowy, biopaliwa
Refundacja osobom prywatnym części kosztów zakupu lub modernizacji
instalacji grzewczych
Jednostka
odpowiedzialna
Urząd Miasta , Powiat,
Organizacje pozarząd
UM, Przedsiębiorstwa
komunikacyjne, Zarządy
dróg
Powiat, Miasto(Gmina)
Organizacje pozarząd,
WFOŚiGW
Miasto, Powiat,
Organizacje
pozarządowe
Gmina miejska
Miasto, fundusze unijne
50
9.3. Ochrona wód :
Źródła zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych
Największe zagrożenie dla stanu jakości wód powierzchniowych stanowi działalność człowieka,
szczególnie poprzez: pobór wód, wprowadzanie ścieków komunalnych i przemysłowych oraz wód
pochłodniczych i kopalnianych, zanieczyszczenia obszarowe, zmiany hydro-morfometryczne
(regulacje rzek, ochrona przeciwpowodziowa)
Utrzymanie i osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód
Długofalowym celem polityki ekologicznej Polski w zakresie gospodarki wodnej jest osiągnięcie
dobrego stanu ekologicznego wód tak pod względem jakościowym jak i ilościowym. Oznacza to, że
wody powierzchniowe powinny pozostawać w stanie ukształtowanym przez przyrodę i jednocześnie, na
wyznaczonych odcinkach lub akwenach, być przydatne do :
- wykorzystania w zbiorowym zaopatrzeniu w wodę do picia,
- celów kąpielowych,
- bytowania ryb, spełniając także odpowiednie wymagania na obszarach chronionych .
Kierunki działań:
Zadania własne:
Rodzaj zadania
Rozwój współpracy ze wszystkimi instytucjami wpływającymi na jakość wód,
wspieranie edukacji ekologicznej w zakresie racjonalnej gospodarki wodami i jej
ochrony przed zanieczyszczeniem
Współpraca ze środowiskami rolniczymi w zakresie wdrażania dobrych praktyk
rolniczych, niezbędnych dla skutecznej ochrony wód przed zanieczyszczeniem
obszarowym
Rozbudowa oczyszczalni ścieków
Jednostka
odpowiedzialna
Miasto , Powiat,
WIOŚ,
Organizacje
pozarząd.
Miasto , WIOŚ,
ARiMR
Organizacje
pozarząd,
Miasto
Rodzaj zadania
Intensyfikacja działań kontrolnych mających na celu przeciwdziałanie
odprowadzaniu nieoczyszczonych ścieków komunalnych do wód oraz
przeciwdziałanie
nieprawidłowościom
w odprowadzaniu
ścieków
przemysłowych, w tym weryfikacja pozwoleń wodno-prawnych
Rozwój sieci monitoringu jakości wód powierzchniowych i podziemnych,
dostosowanie jej do wymagań wspólnotowych
Wspieranie działań inwestycyjnych mających na celu ograniczenie i eliminację
ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych w ściekach do środowiska wodnego
a w szczególności substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego
Jednostka
odpowiedzialna
Powiat, WIOŚ
WIOŚ
Podmioty
gospodarcze
51
9.4. Gospodarka odpadami :
Gospodarka odpadami została omówiona w aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami na lata 20102013 z perspektywą na lata 2014-2017 stanowiącym oddzielny dokument.
9.5. Oddziaływanie hałasu :
Stan wyjściowy:
Hałas stanowi jedno ze źródeł zanieczyszczenia środowiska, wzrastające w ostatnich latach
w związku z rozwojem komunikacji, uprzemysłowieniem i postępującą urbanizacją gminy.
Odczuwany jest przez ich mieszkańców jako jeden z najbardziej uciążliwych czynników
wpływających ujemnie na samopoczucie i środowisko.
Hałasem nazywa się każdy dźwięk, który w danych warunkach jest określony jako szkodliwy,
uciążliwy lub przeszkadzający, niezależnie od jego parametrów fizycznych. Odczucie hałasu jest
więc bardzo subiektywne i zależy od wrażliwości słuchowej poszczególnych jednostek.
Zespół zjawisk akustycznych zachodzących w środowisku, określony za pomocą parametrów
akustycznych czasu i przestrzeni nazywa się umownie klimatem akustycznym środowiska
zewnętrznego. Uciążliwość hałasu dla organizmu zależy od natężenia dźwięku, jego częstotliwości i
czasu trwania.
Podstawę prawną działań w zakresie ochrony środowiska przed hałasem stanowi przede
wszystkim ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska. Artykuł 112 stwierdza:
“Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska,
w szczególności poprzez:
• utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie,
• zmniejszenie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, a gdy nie jest on dotrzymany
zapobieganie jego powstawaniu lub przenikaniu do środowiska”.
Dodatkowo uwzględnić należy rozwiązania zgodne z wymaganiami ochrony środowiska zawarte w
projektach budowlanych obiektów lokalizowanych w pobliżu tras komunikacyjnych w ramach tzw.
charakterystyki ekologicznej obiektu (według zarządzenia Ministra Gospodarki Przestrzennej i
Budownictwa z dnia 30 grudnia 1994 roku).
Pozostałe ustalenia dotyczące hałasu i wibracji zawarte są w następujących aktach prawnych:
•
Prawo o ruchu drogowym,
•
o Państwowej Inspekcji Sanitarnej,
•
o drogach publicznych,
•
o Inspekcji Ochrony Środowiska,
•
o zagospodarowaniu przestrzennym,
•
Prawo budowlane,
oraz odpowiednich przepisów wykonawczych i normach.
Wartości progowe poziomów hałasu określają:
- rozporządzanie MŚ z dnia 14 czerwca 2007r. (Dz. U. Nr 120, poz. 826). Wartości progowe
poziomów hałasu wyrażone są za pomocą równoważonego poziomu hałasu i odnoszą się
odrębnie dla dróg i linii kolejowych, odrębnie dla pozostałych obiektów i grup źródeł hałasu, a
także startów, lądowań i przelotów statków powietrznych, ustalając wartości dla pory dziennej
i nocnej,
- rozporządzenie Ministra Gospodarki z dn. 21 grudnia 2005 roku w sprawie wymogu dla
urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska
(Dz.U. Nr 263/05 poz. 2202),
- wspólnotowe regulacje prawne, w tym Dyrektywa 2002/49/EC z dnia 25.06.2002 w sprawie
oceny i zarządzania hałasem środowiskowym.
Gdy eksploatacja instalacji powodującej hałas w środowisku przekracza dopuszczalne poziomy,
wydawana jest decyzja o dopuszczalnym poziomie hałasu. W przypadku przekroczenia
dopuszczalnych poziomów hałasu w związku z eksploatacją dróg i linii kolejowych zarządzający tymi
52
obiektami zobowiązany jest do wykonywania pomiarów i sporządzania map akustycznych terenów na
których występują przekroczenia i zastosowania odpowiednich zabezpieczeń akustycznych.
Hałas przemysłowy
Problemy z hałasem przemysłowym mogą wystąpić w otoczeniu dużych zakładów, lub skupisk
zakładów. Wytypowanie zakładów niekorzystnie oddziaływujących na klimat akustyczny należy do
zadań WIOS. Zakres planowanych kontroli oraz wyniki przeprowadzonych kontroli są zawarte
w raportach WIOŚ.
Hałas komunikacyjny
Klimat akustyczny na terenie miasta Przeworsk kształtuje również ruch komunikacyjny. Harmonijny
rozwój transportu i komunikacji jest warunkiem decydującym o rozwoju gospodarczym danego
obszaru. Z drugiej strony, rozwój motoryzacji, oddziałuje negatywnie na środowisko, zwłaszcza gdy
nie jest związany z modernizacją i rozwojem stanu technicznego dróg. Przyjmuje się, że na
przestrzeni ostatnich kilkunastu lat corocznie przybywa około 10% samochodów.
Na poziom hałasu drogowego w pobliżu zabudowy mieszkalnej mają wpływ przede wszystkim:
 natężenie ruchu komunikacyjnego,
 udział transportu ciężkiego w strumieniu ruchu,
 odległość zabudowy mieszkalnej od drogi,
 prędkość ruchu pojazdów (ze wzrostem prędkości hałas rośnie),
 typ i stan techniczny pojazdów,
 nachylenie drogi,
 stan nawierzchni oraz płynność ruchu.
Większość hałasów w środowisku (w tym hałas drogowy) charakteryzuje się zmiennymi poziomami w
czasie. Pod pojęciem hałasu drogowego rozumie się hałas pochodzący od środków transportu
poruszających się po wszelkiego rodzaju drogach nie będących drogami kolejowymi. Jest to hałas
typu liniowego. Układ drogowy stanowi o rozwoju danego regionu i powiązaniach z innymi ośrodkami.
Przez teren miasta przebiegają będące źródłami hałasu drogowego droga krajowa i wojewódzka oraz
szereg dróg powiatowych i gminnych, łączących miasto z innymi ośrodkami.
Hałas osiedlowy i mieszkaniowy
Ponad 25% mieszkańców jest narażona na ponadnormatywny hałas w mieszkaniach występujący w
wyniku stosowania “oszczędnych” materiałów i konstrukcji budowlanych. Hałas wewnątrz osiedlowy
spowodowany jest przez pracę silników samochodowych, wywożenie śmieci, dostawy do sklepów,
głośną muzykę radiową itp. Do tych hałasów dołącza się niejednokrotnie bardzo uciążliwy hałas
wewnątrz budynku, spowodowany wadliwym funkcjonowaniem instalacji wodno-kanalizacyjnej,
centralnego ogrzewania. Według polskiej normy, poziom hałasu pochodzący od instalacji i urządzeń
budynku może wynosić w ciągu dnia 30-40 dB, nocą 25-30 dB.
Wibracje
Źródła wibracji można podzielić na dwa główne rodzaje:
• wibracje pochodzące od narzędzi i urządzeń,
• wibracje przenoszone z podłoża, np. z drgających platform, podłóg, siedzeń w pojazdach
mechanicznych itp.
Szkodliwość wibracji zależy od wielkości natężenia źródła charakteru zmian, w czasie oraz
długotrwałości działania. Na wibracje narażony jest każdy człowiek zarówno w pracy jak i w życiu
codziennym. Wibracje i wstrząsy, podobnie jak hałas, przenoszone są przez wzbudzone do drgań
konstrukcje budynków mieszkalnych. Skutkiem oddziaływania wibracji na człowieka są zmiany
w układzie nerwowym, krążenia, narządach ruchu oraz układzie pokarmowym. Dlatego też wibracje
należy zmniejszać lub likwidować w miejscach ich powstawania m.in. poprzez zmiany w konstrukcji
aparatury i maszyn, stosowanie elastycznych podłoży (guma, korek), ekranów tłumiących wibracje
itp.
53
9.5.1. Cel średniookresowy do 2017r.
Podjęcie kroków do zmniejszenia zagrożenia hałasem tam, gdzie jest ono największe
Kierunki działań
Zadania własne:
Rodzaj zadania
Modernizacja nawierzchni dróg
Przestrzeganie zasad strefowania w planowaniu przestrzennym m.in. lokalizo
wania w sąsiedztwie przedsięwzięć o zbliżonej uciążliwości hałasu
Jednostka
odpowiedzialna
Miasto , Zarządy
dróg
Miasto
9.6. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych :
Stan wyjściowy:
Głównym źródłem promieniowania elektromagnetycznego jest infrastruktura elektro-energetyczna,
czyli linie i stacje elektroenergetyczne oraz instalacje elektryczne odbiorcze (radiowe, telewizyjne oraz
telefonii komórkowej). Długość fali jest w tym zakresie rzędu tysięcy kilometrów, zatem zawsze
człowiek znajduje się w tzw. polu bliskim, gdzie obie składowe pola : magnetyczną i elektryczną,
można rozpatrywać niezależnie. Pola elektryczne i magnetyczne o odpowiednio dużych natężeniach,
których źródłem jest napowietrzna linia przesyłowa, mogą być w jej sąsiedztwie przyczyną istotnych
zjawisk fizycznych, jak :
 powstawanie ładunku elektrycznego w metalowych przedmiotach izolowanych od ziemi
(np.samochód, rower, parasol),
 przepływ prądów o niewielkich wartościach w obiektach tworzących obwody zamknięte,
np.metalowe ogrodzenia,
 odczuwalne przez człowieka wyładowania iskrowe przy zbliżeniu do naładowanego obiektu oraz
przepływ prądu od obiektu, przez człowieka, do uziemienia co powyżej pewnej wartości progowej
powoduje uczucie mrowienia lub kłucia.
Z punktu widzenia ochrony środowiska istotne znaczenie mają urządzenia radiokomunikacji
rozsiewczej : stacje nadawcze radiowe i telewizyjne oraz telefonii komórkowej. Emitują one do
środowiska fale elektromagnetyczne wysokiej częstotliwości w postaci radiofal o częstotliwości od 0,1
do 300 MHz i mikrofal od 300 do 300 000 MHz.
Na terenie Miasta Przeworska źródłami promieniowania elektromagnetycznego są głównie
linie wysokiego napięcia i stacje przekaźnikowe telefonii komórkowej..
Wszystkie linie miały dotychczas wyznaczone w planach zagospodarowania przestrzennego
odpowiedniej szerokości pasy bezpieczeństwa. W aktualnych warunkach prawnych ,wobec braku
planów, istnieje zagrożenie naruszenia odległości bezpiecznych od linii, przez zabudowę , w
przypadku niewłaściwego ustalenia warunków zabudowy i zagospodarowania terenu dla nowych
obiektów. Maszty telefonii komórkowej mają opracowane ,wymagane przepisami opracowania, z
zakresu ochrony środowiska.
Skutecznym i najbardziej zalecanym sposobem ochrony ludzi i środowiska przed ponadnormatywnym
promieniowaniem elektromagnetycznym jest projektowanie stacji bazowych w ten sposób, aby
obszary o wartości średniej gęstości mocy pól elektromagnetycznych przekraczających dopuszczalny
poziom koncentrowały się na dużych wysokościach, w miejscach niedostępnych dla ludzi. W ten
sposób zaprojektowane są na ogół wszystkie stacje. Położenie i zakresy obszarów o wartości średniej
gęstości mocy pól elektromagnetycznych przekraczających dopuszczalny poziom występują w wolnej
przestrzeni, niedostępnej dla ludzi, tak więc narażenie ludzi na wpływ promieniowania nie występuje.
Nadmienić należy, że operatorzy stacji bazowych telefonii komórkowej, na podstawie Rozporządzenia
Ministra Środowiska z dn. 30 października 2003r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól
elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U.
nr 182 poz. 1883), zostali zobowiązani do dotrzymywania dopuszczalnych wielkości promieniowania w
miejscach dostępnych dla ludzi. W przypadku infrastruktury elektroenergetycznej zgodnie z
Rozporządzeniem Rady Ministrów z dn. 9 listopada 2004 r. (Dz.U. Nr 257, poz. 2573 z pó źn.
54
zmianami) obiektem mogącym znacząco oddziaływać na środowisko są stacje elektroenergetyczne
lub napowietrzne linie elektroenergetyczne o napięciu znamionowym wynoszącym nie mniej niż 220
kV i długości nie mniejszej niż 15km.
Przedsięwzięcia te, zgodnie z cytowanym rozporządzeniem wymagają sporządzenia raportu
oddziaływania na środowisko.
Sporządzenia raportu oddziaływania na środowisko wymagają również instalacje radiokomunikacyjne,
radionawigacyjne i radiolokacyjne, z wyłączeniem radiolinii, emitujące pola elektromagnetyczne o
częstotliwościach od 30 kHz do 300 GHz, w których równoważna moc promieniowana izotropowo
wyznaczona dla pojedynczej anteny wynosi tak jak to wymieniono w § 2 ust 1 pkt. 7 ww
rozporządzenia. Natomiast do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko dla
których sporządzenia raportu może być wymagane kwalifikuje się przedsięwzięcia, takie jak: stacje
elektroenergetyczne lub napowietrzne linie elektroenergetyczne o napięciu znamionowym nie niższym
niż 110 kV (niewymienione w § 2 ust 1 pkt. 6) oraz instalacje radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i
radiolokacyjne, niewymienione w § 2 ust 1 pkt. 7, z wyłączeniem radiolinii emitujące pola
elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30 kHz do 300 GHz, w których równoważna moc
promieniowana izotropowo dla pojedynczej anteny wynosi tak jak zamieszczono w §3 ust 1 pkt. 8 ww.
rozporządzenia.
Cele ekologiczne ↓
Podstawowym celem proekologicznym w obszarze promieniowania elektromagnetycznego jest
zapobieganie zagrożeniom związanym z promieniowaniem elektromagnetycznym i ograniczenie emisji
niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego do środowiska. Zgodnie z Programem
Ochrony Środowiska Województwa Podkarpackiego celem jest kontrola i ograniczenie emisji
niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego do środowiska.
Ochrona przed działaniem pola elektromagnetycznego polega na zapewnieniu odpowiedniej jakości
stanu środowiska poprzez następujące działania :
 redukcję poziomów pól elektromagnetycznych do co najmniej dopuszczalnych wartości w przypad
kach gdy nie są one dotrzymywane,
 utrzymywanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych poziomów
 zobowiązanie operatorów telefonii komórkowej do zgłaszania zmian w układach mocy nadajników.
Ponadto należy podjąć działania w kierunku:
 rozpoznania zagrożeń i kształtowania stref oddziaływania elektromagnetycznego wzdłuż linii
wysokiego napięcia 110 kV i 400 kV.

edukacja
ekologiczna
społeczeństwa
w
zakresie
oddziaływania
promieniowania
elektromagnetycznego, w tym z istniejących źródeł na terenie gminy.
Ochrona mieszkańców Miasta przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych
Kierunki działań:
Rodzaj zadania
Rozpoznanie zagrożeń i kształtowania stref oddziaływania elektromagnetycznego
Edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie oddziaływania promieniowania
Elektromagnetycznego
Prowadzenie kontroli przez organy i inspekcje ochrony środowiska w zakresie
przestrzegania obowiązujących pomiarów prawem dotyczącym ochrony
środowiska
Prowadzenie polityki przestrzennej pozwalającej na ochronę ludzi przed
szkodliwymi polami elektromagnetycznymi, prowadzenie kontroli w zakresie
przestrzegania przepisów bezpieczeństwa, higieny pracy, prawa budowlanego,
zagospodarowania przestrzennego i przepisów sanitarnych w celu ochrony
Jednostka
odpowiedzialna
Urząd Miasta
WIOŚ
Miasto, Szkoły
Przedszkola, inne
jednostki
WIOŚ
WIOŚ
55
Rodzaj zadania
Jednostka
odpowiedzialna
przed polami elektromagnetycznymi
9.7. Poważne awarie :
Stan wyjściowy. Analiza stanu istniejącego ↓
Przez poważną awarię (zgodnie z art. 3 pkt. 23 i 24 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony
środowiska) określa się zdarzenie, w szczególności emisję, pożar lub eksplozję, powstałe w trakcie
procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej
niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub
zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem.
Potencjalne źródła zagrożenia to :
- transport materiałów i substancji niebezpiecznych,
- magazynowanie materiałów i substancji niebezpiecznych,
- występowanie zwartej i palnej zabudowy,
- urządzenia techniczne (instalacje) w zakładach stosujących w procesie produkcji niebezpieczne
środki chemiczne.
- stacje paliw, stacje dystrybucji gazu, rurociągi, gazociągi.
Na terenie gminy nie ma obiektów zakwalifikowanych do zakładów o dużym lub zwiększonym ryzyku
awarii. Nie stwierdzono, aby istniały zakłady posiadające lub produkujące materiały niebezpieczne,
które stwarzałyby jakiekolwiek zagrożenie chemiczno-pożarowe.
Potencjalne zagrożenie mogą stanowić stacje benzynowe czy stacje dystrybucji gazu. Przez tereny m.
Przeworsk przebiega droga krajowa (nr 4), drogi wojewódzkie oraz sieć dróg lokalnych. Zatem
potencjalne źródło poważnych awarii stanowi transport niebezpiecznych materiałów NMCh (TSP) oraz
odpadów niebezpiecznych. W wyniku awarii, zniszczenia cystern, zbiorników, butli, itp. może dojść do
zagrożenia zdrowia i życia ludzi oraz skażenia środowiska. Zagrożenie Toksycznymi Środkami
Przemysłowymi występuje również wzdłuż szlaku kolejowego.
Szerokość skażenia może osiągnąć 6 km (od 0,5 km do 3 km z obydwu stron szlaku
komunikacyjnego).
Cele ekologiczne ↓
Podstawowym celem proekologicznym w obszarze zagrożeń środowiska w związku z poważną awarią
jest : Zapobieganie nadzwyczajnym zagrożeniom z powodu poważnych awarii oraz ograniczanie ich
skutków dla ludzi i środowiska.
Zgodnie z ustawą z dn. 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (art. 243), ochrona środowiska
przed poważną awarią, oznacza zapobieganie zdarzeniom mogącym powodować awarię oraz
ograniczanie jej skutków dla ludzi i środowiska.. Z uwagę na istotę przedmiotu zagadnieniom
poświęcono Tytuł IV w w/w ustawie. Ustawa określa sposób postępowania w przypadku wystąpienia
poważnej awarii. Obowiązki związane z awariami przemysłowymi spoczywają głównie na
prowadzącym zakład o zwiększonym ryzyku lub o dużym ryzyku wystąpienia awarii oraz na organach
Państwowej Straży Pożarnej, a także Wojewodzie oraz Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Środowiska.
Instalacje mogące spowodować poważne awarie powinny być poddawane okresowej kontroli.
Transport materiałów niebezpiecznych powinien się odbywać zgodnie z zasadami określonymi w
Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dn. 19 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu i sposobu
stosowania przepisów o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych do transportu odpadów
niebezpiecznych. Pojazd przewożący towary niebezpieczne powinien posiadać świadectwo
dopuszczenia pojazdu do przewozu materiałów niebezpiecznych oraz powinien być odpowiednio
przystosowany, wyposażony i oznakowany zgodnie z ADR. Materiały niebezpieczne powinny być
transportowane wyznaczonymi trasami, które powinny być poprowadzone tak, aby omijały tereny o
gęstej zabudowy mieszkalnej oraz tereny cenne przyrodniczo.
Do działań, które należy podjąć w celu zapobiegania nadzwyczajnym zagrożeniom z powodu
poważnych awarii oraz ograniczania ich skutków zaliczyć należy :
 weryfikację listy potencjalnych sprawców poważnych awarii oraz sytuacji kryzysowych,
 aktualizację planów reagowania kryzysowego,
 wyznaczenie optymalnych tras dla przewozu ładunków niebezpiecznych,
56
 edukację społeczeństwa w zakresie kreowania zachowań w sytuacjach NZŚ
 podjęcie współpracy z jednostkami straży pożarnej, ratownictwa specjalistycznego, ratownictwa
chemicznego, policji, inne.
Zmniejszanie ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej przez nadzór nad
wszystkimi instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami takiej awarii
Kierunki działań:
Rodzaj zadania
Prowadzenie akcji informacyjno – edukacyjnej dla ogółu społeczeństwa
dotyczącej zasad postępowania w razie wystąpienia poważnej awarii, w celu
ukształtowania właściwych postaw i zachowań
Promowanie systemu ubezpieczeń ekologicznych dla obiektów i działań,
które w sytuacji awaryjnej będą wymagać sfinansowania działań ratowniczych
i naprawczych
Opracowanie programu zapobiegania poważnym awariom
Opracowanie planu operacyjno – ratowniczego na wypadek zaistnienia
poważnej awarii
Utrzymywania w gotowości służb ratowniczych na wypadek zaistnienia
poważnej awarii
Jednostka
odpowiedzialna
Straż Pożarna
Organizacje
pozarządowe
Straż Pożarna,
właściciele zakładów
Straż Pożarna
Straż Pożarna
9.8. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii :
Stan wyjściowy ↓
W Polsce zakłada się, że w 2010 roku udział zużycia energii odnawialnej będzie na poziomie 7,5 %
(wynika to z Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 maja 2003
roku w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła
z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem
ciepła).
Rodzaje energii odnawialnej:
1. energia biomasy,
2. energia geotermalna,
3. energia słoneczna,
4. energia wiatru,
5. energia wodna,
6. energia otoczenia,
7. energia fal morskich, przypływów i odpływów,
8. inne.
Energia biomasy ↓
Wykorzystanie biomasy, do celów energetycznych następuje przez bezpośrednie spalanie drewna,
słomy, odpadków produkcji roślinnej lub roślin energetycznych (specjalnego gatunku wierzby oraz tzw.
malwy pensylwańskiej itp.).
Planowane jest przedsięwzięcie polegające na uruchomieniu w byłej elektrociepłowni Cukrowni
Przeworsk SA w Przeworsku przy ul. Lubomirskich 1 jednego kotła typu OR-32, w którym spalana
będzie biomasa i produkowana para wodna do napędu generatorów prądu celem wytwarzania energii
elektrycznej. Biomasę stanowić będą zrębki opałowe własnej produkcji firmy Ecobamal Sp. z o.o.
Istnieją również możliwości wykorzystania energii biogazu. Biogaz to paliwo gazowe wytwarzane
przez mikroorganizmy w warunkach beztlenowych z materii organicznej. Jest mieszaniną przede
wszystkim dwutlenku węgla i metanu. Biogaz może powstawać samoistnie w procesach rozkładu
substancji organicznych lub produkuje się go celowo.
57
Typową instalacją wykorzystującą fermentację beztlenową jest biogazownia rolnicza. Składa się ona z
urządzeń i obiektów do przechowywania, przygotowania oraz dozowania substratów. W zależności od
zastosowanych substancji wejściowych, wyróżnia się trzy rodzaje budowli magazynowych. Są to
silosy przejazdowe, zbiorniki oraz hale (substraty charakteryzujące się emisją nieprzyjemnych
zapachów). Substraty w formie stałej wprowadza się do komór fermentacji za pomocą specjalnych
stacji dozujących, natomiast materiały płynne mogą być dozowane techniką pompową.
Niektóre substraty wymagają również rozdrabniania oraz higienizacji lub pasteryzacji w specjalnie do
tego celu zaprojektowanych ciągach technologicznych. Najczęściej stosowanym obecnie
rozwiązaniem konstrukcyjnym komory fermentacyjnej jest żelbetowy, izolowany zbiornik wyposażony
w foliowy, gazoszczelny dach samonośny. Zbiornik taki pełni rolę fermentatora jak i również
„zasobnika” biogazu. Zawartość zbiornika jest ogrzewana systemem rur grzewczych przy
wykorzystywaniu ciepła procesowego, powstałego przy chłodzeniu kogeneratora. Urządzenia
mieszające zainstalowane w komorze spełniają bardzo ważną rolę. Mieszanie powoduje równomierny
rozkład substratów i temperatury w zbiorniku oraz ułatwia uwalnianie się metanu. Pozostałość
pofermentacyjna jest wysokowartościowym nawozem gromadzonym w zbiorniku magazynowym,
którego objętość jest tak dobrana aby wystarczyła na przechowywanie substratu na czas zakazu jego
rozrzucania na polu (okres zimowy). W budynku gospodarczym umieszczone są trzy bardzo istotne
elementy biogazowi takie jak pompownia obsługująca transport substratów oraz pozostałości
pofermentacyjnej pomiędzy poszczególnymi zbiornikami, sterownia wraz z pomieszczeniem szaf
sterowniczych będąca „mózgiem” całego obiektu oraz urządzenie przetwarzające energią biogazu na
energię cieplną i/ lub elektryczną czyli na przykład kogenerator wytwarzający w sposób skojarzony
prąd elektryczny i ciepło.
Coraz częściej elementem integralnym wielu biogazowni stają się systemy (obiekty i instalacje
budowane celowo) pozwalające na wykorzystanie energii cieplnej i uzyskanie z tego tytułu
dodatkowych dochodów: suszarnie zboża, trocin, drewna, sieci cieplne zasilające pobliskie budynki,
chłodziarki absorpcyjne wytwarzające zimno z ciepła, inne.
Energia wiatru ↓
Energetyka wiatrowa w Polsce jest dopiero u progu rozwoju. Coraz to większe zainteresowanie często
jednak nie idzie w parze z wiedzą na temat tego typu przedsięwzięć i sposobie ich realizacji. Jest to o
tyle niepokojące, ze wielu inwestorów posiadając odpowiednie środki może wstrzymać się od
wybudowania parku wiatrowego i stracić po pierwsze okazje do zainwestowania swoich pieniędzy, po
drugie zaś zaufanie do samej idei inwestowania w energetykę wiatrowa.
Dlatego tez ocena potencjału energetycznego wiatru dla miejsca lokalizacji przyszłej elektrowni
wiatrowej jest jednym z pierwszych, niezbędnych kroków w realizacji całej inwestycji. Dla terytorium
naszego kraju nie istnieją gotowe mapy wiatru przydatne dla energetyki wiatrowej, które można by
wykorzystać przy planowaniu terenu posadowienia turbin.
W Polsce, przy obecnych warunkach ekonomicznych i technicznych, za teren przydatny do
wykorzystania energii wiatru uznaje się taki, dla którego średnia roczna prędkość wiatru na 70 m
n.p.g. jest nie mniejsza niż 6 m/s.
Energia elektryczna wyprodukowana w siłowniach wiatrowych uznawana jest za energię czystą,
proekologiczną, gdyż nie emituje zanieczyszczeń materialnych do środowiska ani nie generuje gazów
szklarniowych. Siłownia wiatrowa ma jednakże inne oddziaływanie na środowisko przyrodnicze i
ludzkie, które bezwzględnie należy mieć na uwadze przy wyborze lokalizacji. Dlatego tez lokalizacja
siłowni i farm wiatrowych podlega pewnym ograniczeniom. Jest rzeczą ważną, aby w pierwszej fazie
prac tj. planowania przestrzennego w gminie zakwalifikować bądź wykluczyć miejsca lokalizacji w
aspekcie wymagań środowiskowych i innych. W ten sposób postępując uniknie się zbędnych kosztów,
straty czasu oraz otwartego konfliktu z mieszkańcami i ekologami. Wstępna analiza lokalizacyjna
powinna obejmować określenie minimalnej odległości od siedzib ludzkich w aspekcie hałasu (w tym
infradźwięków), wymogi ochrony krajobrazu w odniesieniu do obszarów prawnie chronionych np.
parków narodowych, parków krajobrazowych, rezerwatów przyrody itp., oraz wymogi ochrony
środowiska przyrodniczego, w aspekcie siedlisk zwierzyny i ptactwa, tras przelotu ptaków.
Energia wodna ↓
Podstawowym warunkiem dla pozyskania energii potencjalnej wody jest istnienie w określonym
miejscu znacznego spadu dużej ilości wody. Dlatego tez budowa elektrowni wodnej ma największe
uzasadnienie w okolicy istniejącego wodospadu lub przepływowego jeziora leżącego w pobliżu doliny.
Miejsca takie jednak nieczęsto występują w przyrodzie, dlatego tez w celu uzyskania spadu wykonuje
się konieczne budowle hydrotechniczne.
58
Na terenie Przeworska budowana jest przez osobę prywatną mała elektrownia wodna (MEW) na
rzece Mleczka.
Energia geotermalna ↓
Energia geotermalna – jest zawarta w wodach, parach wodnych i otaczających je skałach. Zasoby te
są w Polsce ogromne i są odnawialne wtedy, gdy po wykorzystaniu ciepła z pobranej wody
z powrotem włączane są do miejsca pobrania.
Pod względem energetycznym najlepiej jest eksploatować wody wysokotemperaturowe, jednak
występują one zwykle bardzo głęboko, nawet na głębokościach poniżej 3000m. Słabe rozpoznanie
głębokich zbiorników geotermalnych przy planowaniu ich eksploatacji wiąże się z ryzykiem
finansowym. Wykorzystanie wód średnio i niskotemperaturowych, z uwagi na mniejszą głębokość
występowania zbiorników (1500–2000m) niesie ze sobą mniejsze ryzyko, ale jest też energetycznie
mniej korzystne.
Budowa wgłębna na terenie miasta nie została rozpoznana wierceniami i profilowaniem geofizycznym
na dużych głębokościach.
Energia słońca ↓
Najbardziej popularnymi metodami pozyskiwania energii z promieniowania słonecznego są systemy
fototermiczne, wykorzystujące tzw. kolektory słoneczne oraz systemy fotowoltaiczne, przetwarzające
promieniowanie słoneczne bezpośrednio na energię elektryczną.
Zasoby energii słonecznej są wystarczające do zaspokojenia wszystkich potrzeb w zakresie produkcji
cieplej wody użytkowej w okresie letnim i ok. 50÷60 % tych potrzeb w okresie wiosenno – jesiennym.
Energię słoneczną wykorzystuje się w:
1) kolektorach słonecznych,
2) instalacjach fotowoltaicznych,
3) oświetleniu solarnym,
4) sygnalizacji solarnej.
Na terenie m. Przeworsk roczna gęstość promieniowania słonecznego na płaszczyznę poziomą jest
średnia jak na warunki europejskie i mieści się w przedziale 1,1 – 1,15 MW/m2/rok.
Panujący rozkład energii słonecznej w poszczególnych miesiącach roku pozwala na spożytkowanie tej
energii w ograniczonym zakresie, wymuszającym uzupełnienie energii z innych źródeł, bądź
stosowania rozwiązań z rozbudowaną akumulacją ciepła. Generalnie można przyjąć, że energia
solarna obecnie może być w tym przypadku wykorzystywana w technologii suszenia, przygotowania
ciepłej wody użytkowej oraz ogrzewania pomieszczeń. W Przeworsku energią solarną zainteresowana
jest Spółdzielnia Mieszkaniowa, Szpital.
Energia otoczenia ↓
Ziemia nagrzewana promieniami słonecznymi stanowi niewyczerpane źródło energii cieplnej o niskiej
temperaturze. Ciepło z otoczenia, np. z gruntu czy z wody może być wykorzystane po przetworzeniu
do celów grzewczych. Temperatura gruntu na głębokości 15 metrów przez cały rok jest stała i wynosi
ok. 10 stopni C, a wód gruntowych od 8 do 12 stopni C. Urządzenia, które pobierają ciepło z otoczenia
i podnoszą je do poziomu temperatury wymaganej dla celów grzewczych nazywane są "pompami
ciepła". Jest wiele rodzajów systemów grzewczych z wykorzystaniem pomp ciepła i chociaż
charakteryzują się one dużymi kosztami inwestycyjnym, to stają się coraz bardziej popularne, ze
względu na bardzo wysoką sprawność energetyczną, rzędu 300 - 400%.
Promocja i wspieranie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych
Kierunki działań:
Zadania własne:
Rodzaj zadania
Upowszechnianie informacji o rozmieszczeniu i możliwościach technicznych
wykorzystania
potencjału
energetycznego
poszczególnych
rodzajów
odnawialnych źródeł energii
Jednostka
odpowiedzialna
Miasto, Powiat,
Organizacje
pozarząd
59
Rodzaj zadania
Prowadzenie działań edukacyjnych oraz popularyzujących odnawialne źródła
energii
Jednostka
odpowiedzialna
Miasto, Powiat,
Organizacje
pozarządowe
60
10. HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ NA LATA 2010 – 2013.
Priorytetowe cele krótkookresowe Gminy miejskiej Przeworsk w latach 2010-2013.
Cel
średniookresowy
Ochrona przyrody i
krajobrazu
Instytucja
koordynująca
Miasto Przeworsk
Budżet Miasta
Fundusze unijne
Miasto Przeworsk
Budżet Miasta
Miasto Przeworsk
Ochrona powietrza
Ochrona przed
hałasem
Edukacja ekologiczna
Ochrona wód
powierzchniowych i
podziemnych
Gospodarka
odpadami
Zarządzanie
środowiskiem
Źródła
finansowania
Budżet Miasta
Kierunek działań
Urządzanie i utrzymanie terenów
zieleni, zadrzewień, zakrzewień i
parków
Systematyczna konserwacja rzek i
cieków, w tym niezbędna regulacja
Likwidacja dzikich wysypisk
Termomodernizacja obiektów
publicznych
Wspieranie zakupu lub modernizacji
instalacji grzewczych w obiektach
użyteczności publicznej
Szacunkowy koszt realizacji zadania [zł]
2010
2011
2012
2013
RAZEM:
35 000
35 000
35 000
35 000
140 000
10 000
10 000
10 000
10 000
40 000
5 000
5 000
5 000
5 000
20 000
500 000
-
-
-
500 000
10 000
10 000
10 000
10 000
40 000
500 000
500 000
500 000
500 000
2 000 000
Miasto Przeworsk
Budżet Miasta
Fundusze unijne
Miasto Przeworsk
Budżet Miasta,
Fundusze unijne
Miasto Przeworsk
Budżet Miasta
Bieżące utrzymanie dróg gminnych
Miasto Przeworsk
Budżet Miasta
FOŚiGW
Edukacja ekologiczna i propagowanie
działań proekologicznych oraz
nagrody za selektywną zbiórkę baterii
i butelek z tworzyw sztucznych.
1 000
1 000
1 000
1 000
4 000
Miasto Przeworsk
Budżet Miasta,
Inne źródła
Rozbudowa sieci wodociągowej
Modernizacja stacji uzdatniania wody
-
-
-
-
1 000 000
15 000
15 000
15 000
60 000
Szczegółowy opis w Planie Gospodarki Odpadami
Gmina miejska
Budżet m.Przeworsk
Fundusze unijne
Wspomaganie realizacji zadań
państwowego monitoringu środowiska
15 000
Objaśnienia:
FOŚiGW – Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
61
11. SPOSÓB KONTROLI ORAZ DOKUMENTOWANIA REALIZACJI PROGRAMU
Monitoring prowadzonej polityki ochrony środowiska oznacza, że realizacja Programu będzie
podlegała ocenie w zakresie:
1. stopnia wykonania przyjętych zadań,
2. stopnia realizacji założonych celów
3. analizy przyczyn powstałych rozbieżności.
Wyniki oceny stanowić będą podstawę kolejnej aktualizacji programu. Propozycja aktualizacji winna być
formułowana przy znaczącym udziale systemu.
System oceny realizacji programu powinien być oparty na odpowiednio dobranych wskaźnikach presji,
stanu i reakcji, pozwalających całościowo opisać zagadnienie polityki ochrony środowiska i zarazem
dających możliwość porównań międzyregionalnych. System tworzyć będą :
1. wskaźnik presji na środowisko, wskazujące główne źródła problemów i zagrożeń
środowiskowych, odnoszących się do tych form działalności, które zmniejszają ilość i jakość
zasobów (np. emisja zanieczyszczeń do środowiska, ilość odpadów gromadzonych na
składowiskach, tempo eksploatacji zasobów środowiska).
2. wskaźniki stanu środowiska, odnoszące się do jakości środowiska i jego zasobów, pozwalające
na ocenę zachodzących zmian (np. lesistość, udział gruntów rolnych),
3. wskaźniki reakcji (działań ochronnych), pokazujące działania podejmowane w celu poprawy
jakości środowiska lub złagodzenia antropresji na środowisko (np. procent mieszkańców
korzystających z oczyszczalni ścieków, udział obszarów prawnie chronionych w powierzchni
województwa, powierzchnia gruntów zrekultywowanych, wydatki na ochronne środowiska).
Do określenia powyższych wskaźników wykorzystywane są przede wszystkim informacje Głównego
Urzędu Statystycznego oraz Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Dane podano według
stanu za rok 2009. Listę proponowanych wskaźników dla Miasta Przeworska przedstawiono w tabeli
poniżej :
Wskaźniki efektywności realizacji celów Programu ochrony środowiska Miasta Przeworska.
Lp.
Wskaźniki
Dane wyjściowe
2009
Ochrona przyrody i krajobrazu
1.
Obszary Natura 2000
2.
Rezerwaty
3.
Parki krajobrazowe
4.
Obszary chronionego krajobrazu
5.
Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe
6.
Użytki ekologiczne
Lasy
7.
Lesistość gminy
Gleby
8.
Grunty zdewastowane i zdegradowane
9.
Ekologiczne
gospodarstwa
rolne
posiadające certyfikat
Jakość wód podziemnych i powierzchniowych
10. Jakość wód podziemnych
11. Jakość wód powierzchniowych
12. Ładunki zanieczyszczeń w ściekach
komunalnych odprowadzane do odbiorników
62
Lp.
Wskaźniki
Dane wyjściowe
2009
w kg/rok (2009)
Ładunki zanieczyszczeń w ściekach
przemysłowych
odprowadzane
do
odbiorników w Mg (2009)
14. Ścieki
przemysłowe
i
komunalne
oczyszczane w dam3/rok (2009)
15. Ludność w gminie korzystająca z sieci
kanalizacyjnej (2009)
16. Ludność obsługiwana przez oczyszczalnie
ścieków (w % ludności ogółem) (2009)
Ochrona powietrza atmosferycznego
18. Strefa, w której poziom pyłu zawieszonego
PM10 jest wyższy od wartości
dopuszczalnej, lecz nie przekracza wartości
dopuszczalnej powiększonej o margines
tolerancji
19 Strefa, w której poziom pyłu zawieszonego
NO2 jest wyższy od wartości dopuszczalnej,
lecz nie przekracza wartości dopuszczalnej
powiększonej o margines tolerancji
20. Strefa, w której poziom pyłu zawieszonego
benzenu C6H6 jest wyższy od wartości
dopuszczalnej, lecz nie przekracza wartości
dopuszczalnej powiększonej o margines
tolerancji
Energia odnawialna
21. Udział energii odnawialnej w całkowitym
zużyciu energii pierwotnej – ogółem w [%]
22. Udział energii wodnej w [%]
13.
Dla prawidłowej realizacji monitoringu wykonalności celów, priorytetów i zadań programu ochrony
środowiska Miasta Przeworsk niezbędna jest okresowa wymiana informacji pomiędzy Starostwem
Powiatowym a Urzędem Miasta, dotycząca stanu komponentów środowiska oraz stopnia
zaawansowania realizacji poszczególnych zadań (w tym w szczególności zadań miasta). Przewiduje się
wymianę ww. informacji w sposób zorganizowany – w ustalonej formie pisemnej lub elektronicznej
(sprawozdawczość okresowa).
12. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA
12.1. Instrumentarium realizacji zasad polityki ekologicznej
Wprowadzenie większości działań środowiskowych w gminie (mieście), w dużej mierze zależy od
umiejętnego stosowania instrumentów polityki ekologicznej oraz współpracy władz gminy (miasta) ze
starostą powiatu, sąsiednimi gminami, podmiotami gospodarczymi, instytucjami finansowymi czy
organizacjami pozarządowymi. Skuteczna realizacja programu ochrony środowiska możliwa jest tylko
przy współpracy wszystkich podmiotów, które w sposób bezpośredni lub pośredni zaangażowane są
w sprawy ochrony środowiska w gminie i potrafią właściwie stosować dostępne instrumenty
w zarządzaniu tą ochroną. Działania na rzecz ochrony środowiska mogą być realizowane przy pomocy
trzech rodzajów instrumentów :
- instrumentów prawnych,
- instrumentów ekonomicznych,
- instrumentów społecznych.
63
Instrumenty prawne można podzielić na ogólno-prawne i prawno-administracyjne. Do instrumentów
ogólno-prawnych zalicza się regulacje określające ustrój państwa, ustanawiające zasady relacji między
ludźmi a środowiskiem oraz problemowe określające elementy systemu zarządzania środowiskiem.
Z kolei celem instrumentów prawno-administracyjnych jest regulacja korzystania z walorów i zasobów
środowiska. Do tych instrumentów należą : zakazy i nakazy, standardy oraz pozwolenia
administracyjne. Działania tych instrumentów są poparte sankcjami prawnymi.
Instrumenty ekonomiczne w ochronie środowiska to instrumenty, które w sposób mniej lub bardziej
bezpośredni oddziaływują na podmiot gospodarczy powodując pozytywne skutki w rozumieniu
oddziaływań środowiskowych podmiotu. Do instrumentów tych zalicza się między innymi : opłaty za
korzystanie ze środowiska, administracyjną karę pieniężną, kredyty i pożyczki, dotacje z funduszy i
fundacji ekologicznych, opłaty produktowe i depozytowe, zbywalne prawa do emisji zanieczyszczeń.
Wśród instrumentów społecznych należy wymienić narzędzia dla usprawnienia współpracy i budowania
partnerstwa. Wśród nich wyróżnić można podział na dwie kategorie wewnętrzne: pierwsza dotyczy
działań samorządów (np. dokształcanie profesjonalne i systemy szkoleń), druga polega na budowaniu
powiązań między władzami samorządowymi, a społeczeństwem (np. udział społeczeństwa
w zarządzaniu poprzez systemy konsultacji i debat publicznych oraz kampanie edukacyjne).
Program ochrony środowiska dla gminy powinien być wdrażany przy wykorzystaniu wszystkich tych
rodzajów instrumentów.
12.2. Instrumenty prawne
Gmina, według trójstopniowego podziału terytorialnego, znajduje się na najniższym szczeblu
zarządzania, ale za to spoczywa na niej duża odpowiedzialność za rozwój gospodarczy i stworzenie
korzystnych warunków życia dla mieszkańców.
Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 roku (Dz.U. 1990 nr 16 poz. 95 z pó źn.
zmianami) do zadań własnych gminy należy zaspakajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty. W
szczególności zadania te obejmują sprawy dotyczące (art. 7) :
− ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki
wodnej,
− gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,
− wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych,
utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych,
− wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną
oraz gaz,
− lokalnego transportu zbiorowego,
− ochrony zdrowia,
− pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,
− gminnego budownictwa mieszkaniowego,
− edukacji publicznej,
− kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad
zabytkami,
− kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
− targowisk i hal targowych,
− zieleni gminnej i zadrzewień,
− cmentarzy gminnych,
− porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i
przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,
− utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
− polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,
− wspierania i upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju
jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej,
− promocji gminy,
− współpracy z organizacjami pozarządowymi,
− współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.
Można zatem stwierdzić, że ustawowy zakres zadań własnych gminy określa jednocześnie
zakres rzeczowy inwestycji komunalnych. Poniżej przedstawiono niektóre kompetencje i zadania
Burmistrza oraz Rady Miasta, które wynikają z następujących aktów prawnych :
− Ustawy z 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.),
− Ustawy z dn. 27 kwietnia 2001r. o odpadach (Dz.U. 2001 nr 62, poz. 628 z późn. zmianami),
64
− Ustawy z dn. 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. 2001 nr 115 poz.1229 z późn. zmianami),
− Ustawy z dn. 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. 2003 nr 80
poz. 717 z późn. zmianami),
− Ustawy z 13 września 1996r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. 1996 nr 132, poz.
622 z późn. zmianami),
− Ustawy z 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2004 nr 92 poz. 880 z późn. zmianami),
− Ustawy z 20 lipca 1991r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz.U. 1997 nr 77, poz. 335 z późn.
zmianami).
Kompetencje i zadania Rady Miasta
− uchwalenie programu ochrony środowiska (art.18 ust.1 prawa ochrony środowiska),
− ustanawianie ograniczenia co do czasu funkcjonowania instalacji lub korzystania z urządzeń, z
których emitowany hałas może negatywnie oddziaływać na środowisko, uchwała (art.157 ust.1 prawa
ochrony środowiska),
− uchwalanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (art.12
ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym),
− uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (art.20 ust.1 ustawy o planowaniu
i zagospodarowaniu przestrzennym),
− podejmowanie uchwały w sprawie aktualności studium i planów miejscowych (art.32 ust.2 ustawy o
planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym),
− ustalenie w drodze uchwały szczegółowych zasad utrzymania czystości i porządku na terenie gminy
(art.4 ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach),
− zakładanie i utrzymywanie w należytym stanie terenów zieleni i zadrzewienia (art. 78 ustawy o
ochronie przyrody).
Kompetencje i zadania Burmistrza
− sporządzanie gminnego programu ochrony środowiska (art.17 ust.1 ustawy prawo ochrony
środowiska),
− nałożenie, w drodze decyzji, na prowadzącego instalacje lub użytkownika urządzenia obowiązek
prowadzenia w określonym czasie pomiarów wielkości emisji wykraczających poza obowiązki, jeżeli z
przeprowadzonej kontroli wynika, że nastąpiło przekroczenie standardów emisyjnych (art.150 ust.1
ustawy prawo ochrony środowiska),
− ustalenie, w drodze decyzji, wymagania w zakresie ochrony środowiska dotyczącego eksploatacji
instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, o ile jest to uzasadnione konieczno ścią ochrony
środowiska (art.154 ust.1 ustawy prawo ochrony środowiska),
− przedkładanie wojewodzie informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji
stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska (art.162 ust.6 ustawy prawo ochrony środowiska),
− nakazanie, w drodze decyzji, osobie fizycznej eksploatującej instalację w ramach zwykłego
korzystania ze środowiska lub eksploatującej urządzenie wykonanie w określonym czasie czynności
zmierzających do ograniczenia ich negatywnego oddziaływania na środowisko, a w przypadku nie
zastosowania się do nakazu wstrzymania użytkowania takiej instalacji (art.363, art.368 ust.2 ustawy
prawo ochrony środowiska),
− występowanie w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciw przepisom
o ochronie środowiska (art.379 ust.4 ustawy prawo ochrony środowiska),
− informowanie przed wydaniem decyzji w sprawie ustalenia warunków zabudowy lub decyzji o
ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego w sąsiedztwie ogrodu botanicznego lub zoologicznego
o planowanej inwestycji zarządzającego ogrodem (art. 66 ust 2 ustawy o ochronie przyrody),
− wydawanie zezwoleń na usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości na wniosek
posiadacza nieruchomości (art.83 ustawy o ochronie przyrody),
− wymierzanie administracyjnej kary pieniężnej za zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów
spowodowane niewłaściwym wykonywaniem robót ziemnych lub wykorzystaniem sprzętu
mechanicznego albo urządzeń technicznych oraz zastosowaniem środków chemicznych w sposób
szkodliwy dla roślinności, usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia oraz zniszczenie
drzew, krzewów lub terenów zieleni spowodowane niewłaściwym wykonaniem zabiegów
pielęgnacyjnych (art. 88 ustawy o ochronie przyrody),
− przyjmowanie informacji od wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o wynikach kontroli
obiektów o podstawowym znaczeniu dla danego terenu (art.8a ust.2 ustawy o IOŚ),
− uprawnienie do wydania właściwemu organowi Inspekcji Ochrony Środowiska, w przypadkach
bezpośredniego zagrożenia środowiska, polecenia podjęcia działań zmierzających do usunięcia tego
zagrożenia (art.8a ust.4 ustawy o IOŚ),
65
− powoływanie gminnej komisji urbanistyczno-architektonicznej, jako organ doradczy, oraz ustalanie, w
drodze regulaminu, jej organizacji i trybu działania (art.8 ust.3 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym),
− sporządzanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
uwzględniające zasady określone w koncepcji przestrzennej kraju, ustalenia strategii rozwoju i planu
zagospodarowania przestrzennego województwa oraz strategii rozwoju gminy (art.9 ust.2 ustawy o
− sporządzanie projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (art.15 ust.1 ustawy o
− prowadzenie rejestru planów miejscowych oraz wniosków o ich sporządzenie lub zmianę,
gromadzenie materiałów z nimi związanych oraz odpowiadanie za przechowywanie ich
oryginałów, w tym również uchylonych i nieobowiązujących (art.31 ust.1 ustawy o planowaniu i
zagospodarowaniu przestrzennym),
− wydawanie decyzji w sprawach ustalenia lokalizacji inwestycji celu publicznego (art.51 ustawy o
− prowadzenie rejestru wydanych decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu
powiatowym i gminnym (art.57 ust.2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym),
− wydawanie decyzji o warunkach zabudowy (art.60 ust.1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym),
− nakazanie właścicielowi nieruchomości przyległej do wód objętych powszechnym korzystaniem
zapewnienia dostępu do wody w sposób umożliwiający to korzystanie, decyzja (art.28 ust.2 ustawy
prawo wodne)
− nakazanie właścicielowi gruntu przywrócenia stanu poprzedniego wód na tym gruncie lub wykonania
urządzeń zabezpieczających wodę przed zanieczyszczeniem, decyzja (art.29 ust.3 ustawy prawo
wodne),
− zatwierdzenie ugody w sprawach zmian stosunków wodnych na gruntach (art.30 ust.2 ustawy
prawo wodne),
− prowadzenie działań w ochronie przed powodzią oraz suszą (art.81 ustawy prawo wodne),
− opracowywanie gminnego planu gospodarki odpadami (art.14 ust.5 ustawy o odpadach),
− przygotowanie sprawozdania z realizacji gminnego planu gospodarki odpadami (art.14 ust.12b
ustawy o odpadach),
− nakazanie, w drodze decyzji, posiadaczowi odpadów usunięcie odpadów z miejsc nieprzeznaczonych
do ich składowania lub magazynowania, wskazując sposób wykonania tej decyzji (art.34 ustawy o
odpadach),
− nadzorowanie nad utrzymaniem czystości i porządku w gminie (art.5 ust.6 ustawy o utrzymaniu
porządku i czystości w gminach),
− wydawanie z urzędu decyzji, w której ustala obowiązek uiszczania opłat za odbieranie odpadów
komunalnych lub opróżnianie zbiorników bezodpływowych (art.6 ust.7 ustawy o utrzymaniu porządku i
czystości w gminach),
− wydawanie zezwoleń na świadczenie usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od
właścicieli nieruchomości, opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych,
ochrony przed bezdomnymi zwierzętami, prowadzenia schronisk dla bezdomnych zwierząt, a także
grzebowisk i spalarni zwłok zwierzęcych i ich części (art.7 ust.6 ustawy o utrzymaniu porządku i
czystości w gminach),
− odmowa wydania zezwolenia, jego zmiana i cofnięcie zezwolenia, kontrolowanie działalności
gospodarczej przedsiębiorcy w zakresie zgodności wykonywanej działalności z udzielonym
zezwoleniem (art.8a i 8b ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach),
12.3. Instrumenty ekonomiczne
Do podstawowych instrumentów ekonomicznych ochrony środowiska zgodnie z art. 272 ustawy POŚ
należą :
a) opłaty za korzystanie ze środowiska ponoszone za :
- wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza,
- wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi,
- pobór wód,
- składowanie odpadów.
b) administracyjna kara pieniężna ponoszona za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania
ze środowiska w zakresie ustalonym przy opłatach za korzystanie ze środowiska, a także w kwestii
magazynowania odpadów i emitowania hałasu do środowiska.
c) zróżnicowane stawki podatków i innych danin publicznych służące celom ochrony środowiska.
66
Poza tym do instrumentów ekonomicznych ochrony środowiska zaliczamy również kredyty udzielane
przez jednostki finansowe czy pożyczki i dotacje z funduszy ekologicznych krajowych jak i
zagranicznych. Środki te są istotne szczególnie przy realizacji inwestycji, które są bardzo kosztowne.
W takich przypadkach gmina stara się na bieżąco pozyskiwać dodatkowe środki na inwestycje
ekologiczne między innymi z WFOŚiGW oraz Funduszy Unii Europejskiej.
12.4. Instrumenty społeczne
12.4.1. Współpraca i partnerstwo
Poszczególne jednostki, mając swobodę działania w ramach posiadanych kompetencji i zgodnie z
obowiązującym prawem, powinny uczestniczyć w realizacji programu ochrony środowiska dla gminy
poprzez ścisłą współpracę i wspólne ponoszenie kosztów. Współpraca wielu partnerów włączonych w
zagadnienia ochrony środowiska jest warunkiem koniecznym, aby ten program mógł sprawnie
funkcjonować. Partnerskie współdziałanie sąsiadujących ze sobą gmin polegające na wymianie
informacji, wzajemnych doświadczeń na tematy dotyczące podobnych problemów inwestycyjnych może
służyć zawsze poprawie jakości działań którejś z danej gminy, a zarazem wpływać na lepsze warunki
dla całego regionu. Z kolei zawiązywanie porozumień międzygminnych ma na celu realizacje większych
inwestycji ekologicznych obejmujących szerszy obszar, których realizacja jest zbyt kosztowna dla jednej
gminy. Współpraca jednostek gminnych z organizacjami naukowymi może dostarczać wiedzy na temat
nowych technologii czy też nowych rozwiązań usprawniających zarządzanie środowiskiem. Dobra
współpraca jest zatem postawą z punktu widzenia skutecznego działania prowadzącego do realizacji
celów ekologicznych. W kwestii realizacji .Programu ochrony środowiska dla Miasta Przeworska
szczególną uwagę należy zwrócić na :
− współpracę Miasta z władzami administracyjnymi : władzami Powiatu przeworskiego oraz sąsiednimi
gminami, Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska w Rzeszowie,
− współpracę z grupami zadaniowymi w celu wdrażania polityki ekologicznej określonej w programie, w
tym współpracę z grupami reprezentującymi mieszkańców miasta (samorządy) w celu uzyskania
akceptacji podejmowanych działań oraz zaangażowania w nie mieszkańców,
− współpracę z instytucjami finansowymi w celu uzyskania środków finansowych na realizację
przedsięwzięć ekologicznych,
- współpracę z organizacjami ekologicznymi.
12.4.2. Informacja i edukacja ekologiczna
Informacja stanowi zasób wiedzy potrzebny do określenia celów organizacji i zadań służących do ich
osiągnięcia, a szczególnie do podejmowania decyzji. Cechą charakterystyczną funkcjonującego w
dzisiejszych czasach społeczeństwa informacyjnego jest to, że informacja zaczęła mieć decydujące
znaczenie w jego rozwoju. Stała się ona zasobem strategicznym, obok tradycyjnych zasobów takich jak
ziemia, praca i kapitał. Rzetelna informacja o stanie środowiska i działaniach na rzecz jego ochrony
oraz umiejętność komunikowania się ze społeczeństwem są niezbędne na drodze skutecznej edukacji
ekologicznej.
Mieszkańcy gminy są informowani o stanie środowiska w gminie i o akcjach związanych z ochroną
środowiska za pomocą okólników lub w postaci prospektów. Dodatkowo na tablicach ogłoszeń są
rozwieszane plakaty promujące i mobilizujące społeczeństwo do uczestnictwa w akcjach takich jak
Sprzątanie Świata czy Dzień Ziemi. Edukacja ekologiczna to sposób, aby przygotować mieszkańców
miasta do realizacji zrównoważonego rozwoju. W społeczeństwie zaczyna istnieć bowiem coraz
większa potrzeba posiadania wiedzy na temat środowiska naturalnego i jego ochrony. Władze miasta
dostrzegają konieczność komunikowania się ze społeczeństwem przy podejmowaniu decyzji o
działaniach inwestycyjnych.
Edukacja i informacja są ze sobą ściśle powiązane, bowiem dobra i właściwa informacja potęguje
proces edukacji, a w przypadku osiągnięcia właściwego poziomu edukacji przekazywane informacje
przynoszą większe efekty. Działające w gminie szkoły pełnią istotną rolę w edukacji młodzieży.
Nauczyciele wykorzystują dostępne materiały ekologiczne i przekazują je młodzieży, realizują w ramach
zajęć szkolnych projekty poświęcone ekologii. Celem tych projektów jest uzyskiwanie przez uczniów
takiego myślenia o otaczającym ich świecie, takich zachowań ekologicznych w życiu codziennym, które
pozwolą na kształtowanie człowieka z pełną odpowiedzialnością ekologiczną. Przykładem takich
działań były finansowane przez Miasto Przeworsk ze środków własnych akcje edukacji społeczeństwa
pod hasłami „Czy wiecie, że trujecie”, „Nie pal śmieci”. Apel do mieszkańców wystosował Burmistrz.
Akcje rozpowszechniono poprzez wykonanie plakatów, wywieszenie ich w miejscach publicznych oraz
skierowanie apelu do mieszkańców poprzez publiczne odczytanie i umieszczenie w lokalnej gazecie
Wiadomości Przeworskie.
67
Poza tym do najefektywniejszych form i metod pracy stosowanych przez nauczycieli i wychowawców
należą :
- opracowywanie tras turystycznych po mieście (popularyzacja ciekawych pod względem przyrodniczym
zakątków),
- dbanie o zieleń wokół szkoły, wyszukiwanie ‘dzikich wysypisk’,
- zachęcanie do zbiórki surowców wtórnych (makulatura, puszki po napojach),
- konkursy ekologiczne.
12.5. Schemat zarządzania programem ochrony środowiska
Nadzór nad realizacją programu w praktyce oznacza określenie zasad zarządzania nim łącznie
z ustaleniem mechanizmu monitorowania jego realizacji. Program Ochrony Środowiska dla Miasta jest
dokumentem o charakterze strategicznym. Stanowi instrument wspomagający realizację prawa
miejscowego (gminy, powiatu) pozostając w ścisłym związku z planami zagospodarowania
przestrzennego gmin, decyzjami o warunkach zabudowy i zagospodarowania oraz decyzjami
związanymi z realizacją przedsięwzięć w zakresie gospodarki wodno – ściekowej, gospodarki
odpadami, rozwojem terenów zielonych i innych. Kierownictwo posiada kompetencje pozwalające mu
realizować zawarte w programie cele i zadania. Aby jednak ta realizacja przebiegała spójnie z polityką
regionalną konieczne jest przygotowanie struktur administracyjnych do ścisłej współpracy z organami
dysponującymi znacznie szerszymi uprawnieniami wynikającymi z ich kompetencji.
Organ wykonawczy gminy w celu realizacji polityki ekologicznej państwa sporządza gminny program
ochrony środowiska, który podlega zaopiniowaniu poprzez organ wykonawczy powiatu.
Z punktu widzenia pełnionej roli w realizacji programu można wyodrębnić cztery grupy podmiotów
uczestniczących w nim. Są to:
podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu programem,
podmioty realizujące zadania programu, w tym instytucje finansujące,
podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty programu,
społeczność gminy jako główny podmiot odbierający wyniki działań programu.
Główna odpowiedzialność za realizację programu spoczywa na Burmistrzu Miasta, który składa Radzie
Miasta raporty z wykonania programu. W praktyce Burmistrz może wyznaczyć koordynatora wdrażania
programu. Zadaniem koordynatora jest ścisła współpraca Burmistrza i Rady Miasta oraz przedstawianie
im okresowych sprawozdań z realizacji programu.
Rada Miasta współdziała z organami administracji rządowej i samorządowej szczebla wojewódzkiego,
powiatowego oraz z samorządami gminnymi. Natomiast w dyspozycji Zarządu Województwa znajdują
się instrumenty finansowe na realizację zadań programu (poprzez WFOŚiGW). Ponadto Rada Miasta
współdziała z instytucjami administracji rządowej, w dyspozycji których znajdują się instrumenty kontroli
i monitoringu. Instytucje te kontrolują respektowanie prawa, prowadzą monitoring stanu środowiska
(WIOŚ), prowadzą monitoring wód (RZGW).
Władze gminy mogą być wspierane przez Zespół Konsultacyjny, który może być powołany spośród
przedstawicieli lokalnych społeczności samorządowych zaangażowanych już w proces tworzenia
projektu programu poprzez udział w sesjach warsztatowych i spotkaniach roboczych. Zadaniem
Zespołu Konsultacyjnego mogłoby być nadzorowanie procesu wdrażania programu oraz uzgadnianie
współpracy w realizacji poszczególnych zadań. Spotkania Zespołu Konsultacyjnego powinny odbywać
się co najmniej dwa razy w roku.
W niektórych pracach Zespołu Realizacji Programu powinny także uczestniczyć podmioty gospodarcze
realizujące inwestycje zgodnie z kierunkami nakreślonymi w programie.
Schemat zarządzania programem ochrony środowiska.
68
Rada Miasta
Marszałek, Zarząd
Województwa
Burmistrz
Koordynator programu
Instytucje kontrolujące
Zespół Realizacji
Programu
Instytucje finansujące
Jednostki realizujące
przedsięwzięcia
Odbiór społeczny programu
Najważniejsze działania w ramach zarządzania środowiskiem.
Lp.
Zagadnienie
Główne działania w latach 2010-2013
1.
Wdrażanie programu ochrony
środowiska
Raport z wykonaniu programu (2011,
2013)
Wspieranie
finansowe
zakładów,
instytucji,
wdrażających program
2.
Edukacja ekologiczna,
Komunikacja ze społeczeństwem
System informacji o środowisku
3.
Systemy zarządzania
Środowiskiem
4.
Monitoring stanu
Środowiska
samorządów,
organizacji
Rozwój różnorodnych form edukacji eko
logicznej w oparciu o instytucjezajmujące
się
tym
zagadnieniem,
Realizacja
zapisów ustawy dot. dostępu do
informacji o środowisku i jego ochronie
Większe wykorzystanie mediów (prasa,
telewizja, internet) w celach informowania
społeczeństwa o podejmowanych i
planowanych działaniach z zakresu
ochrony środowiska, w tym realizacji
programów
Wspieranie i promowanie zakładów /
instytucji
wdrażających
system
zarządzania środowiskiem
Zgodnie z wymaganiami ustawowymi
informacje o stanie środowiska w mieście
Instytucje
uczestniczące
Rada Miasta,
Inne jednostki
wdrażające Program
WFOŚiGW,
Fundusze celowe,
Fundusze UE
Rada Miasta,
Zarząd województwa
WIOŚ,
Organizacje
pozarządowe
Urząd Miasta,
Wojewoda
Fundusze celowe
WIOŚ, WSSE, RZGW,
Marszałek,
Urząd Miasta
69
13. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA I WARUNKI UDZIELANIA POMOCY PUBLICZNEJ
13.1. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
W systemie finansowania ochrony środowiska szczególną rolę odgrywają fundusze celowe, których
istotą jest powiązanie określonych dochodów publicznych z wydatkami na określone cele. Do funduszy
tych należy Fundusz ochrony środowiska i gospodarki wodnej, który charakteryzuje się
wieloszczeblową strukturą. Na zasadach określonych ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 roku . Prawo
ochrony środowiska (Dz.U. 2001 nr 62, poz. 627 z późn. zmianami, art. 400) w naszym kraju działają
narodowy, wojewódzkie, powiatowe oraz gminne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej.
Fundusze te tworzone są z opłat za korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian, w tym
między innymi za :
− pobór i korzystanie z wód,
− wprowadzanie ścieków do wód i ziemi,
− emisję zanieczyszczeń pyłowych i gazowych do atmosfery,
− opłat eksploatacyjnych i koncesyjnych,
− opłat za wyłączenie gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne,
− kar za naruszenie wymagań w zakresie ochrony środowiska.
Ponadto ustawa Prawo ochrony środowiska konkretyzuje również cele, na które mogą być
przeznaczone środki finansowe tych funduszy.
13.1.1. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW)
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) jest największą instytucją,
która realizuje Politykę Ekologiczną Państwa. Odbywa się to poprzez finansowanie inwestycji
w ochronie środowiska i gospodarce wodnej, których realizacja wynika z konieczności wypełnienia
zobowiązań Polski wobec Unii Europejskiej. Celem działalności Narodowego Funduszu Ochrony
Środowiska i Gospodarki Wodnej jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i
zasięgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zadań lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb
środowiska. NFOŚiGW prowadzi samodzielną gospodarkę finansową. Wydatki na finansowanie
określonych zadań pokrywa ze środków własnych, a także z uzyskiwanych wpływów.
W Narodowym Funduszu stosowane są trzy formy dofinansowywania :
− finansowanie pożyczkowe, są to: pożyczki udzielane przez NF, kredyty udzielane przez banki ze
środków NF, konsorcja czyli wspólne finansowanie NF z bankami, linie kredytowe ze środków NF
obsługiwane przez banki
− finansowanie dotacyjne, są to: dotacje inwestycyjne, dotacje nieinwestycyjne, dopłaty do kredytów
bankowych, umorzenia
− finansowanie kapitałowe, dotyczy: obejmowania akcji i udziałów w zakładanych lub już istniejących
spółkach w celu osiągnięcia efektu ekologicznego.
Dystrybucja środków finansowych z NFOŚiGW odbywa się w ramach dziesięciu dziedzin.
Dziedziny realizacji projektów ↓
 Ochrona powietrza
 Ochrona wód i gospodarka wodna
 Ochrona przyrody i krajobrazu oraz leśnictwo
 Ochrona powierzchni ziemi
 Geologia i Górnictwo
 Edukacja ekologiczna
 Państwowy Monitoring Środowiska
 Programy międzydziedzinowe
 Nadzwyczajne zagrożenia środowiska
 Ekspertyzy i prace badawcze
Dziedziny te stanowią podstawę do określenia listy priorytetowych programów Narodowego Funduszu,
na podstawie których opracowywane są poszczególne Programy Priorytetowe obejmujące między
innymi szczegółowe, właściwe dla danego programu zasady udzielania dofinansowania oraz kryteria
wyboru przedsięwzięć. W zakresie tych programów możliwe jest finansowanie między innymi budowy
systemów oczyszczania ścieków, rekultywacja terenów górniczych, zagospodarowanie odpadów,
wykorzystanie alternatywnych źródeł energii, a także edukacji ekologicznej oraz badań naukowych.
Wnioskodawcami ubiegającymi się o środki finansowe z Narodowego Funduszu mogą być :
 jednostki samorządu terytorialnego,
 przedsiębiorstwa,
 instytucje i urzędy,
70
 szkoły wyższe i uczelnie,
 jednostki organizacyjne ochrony zdrowia,
 organizacje pozarządowe (fundacje, stowarzyszenia),
 administracja państwowa,
 osoby fizyczne,
Powinni oni jednak posiadać status prawny umożliwiający im zawarcie umowy cywilno . prawnej.
Ponadto wnioskodawcy ubiegający się o dofinansowanie muszą udokumentować pełne zbilansowanie
kosztów zadania, wykazać, że nie zalegają z uiszczaniem opłat i kar ekologicznych oraz, że wywiązują
się z innych zobowiązań wobec Narodowego Funduszu. Każde przedsięwzięcie oceniane jest pod
kątem efektu ekologicznego, bez względu na to, jaka jest to inwestycja. Pod uwagę bierze się również
efektywność ekonomiczną przedsięwzięcia oraz udział finansowy Narodowego Funduszu w jego
realizacji.
13.1.2. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW).
Wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej zostały utworzone w 1989 roku na
podstawie ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska. Przez pierwsze cztery lata swojej działalności
miały charakter wydzielonego rachunku bankowego, z którego udzielano tylko dotacji. W 1993 roku
wojewódzkie fundusze uzyskały osobowość prawną i przekształciły się w instytucje finansowe
prowadzące samodzielną gospodarkę finansową. Dzięki temu mogły już udzielać wsparcia finansowego
nie tylko w formie dotacji, ale również pożyczek i dopłat do oprocentowania kredytów udzielanych przez
banki. Obecnie działa 16 WFOŚiGW zgodnie z podziałem administracyjnym kraju i stanowią obok
Narodowego Funduszu najważniejsze ogniwo w finansowaniu inwestycji ekologicznych. Wspierają one
projekty proekologiczne zgodnie z kryteriami i priorytetami przyjętymi w danym województwie.
WFOŚiGW w Rzeszowie jest publiczną instytucją finansową, realizującą politykę ekologiczną
województwa podkarpackiego. Realizując swoją misję, fundusz koncentruje się na :
 wspieraniu działań proekologicznych podejmowanych przez administrację publiczną, przedsiębiorców,
instytucje i organizacje pozarządowe,
 pozyskiwaniu i zarządzaniu środkami europejskimi ukierunkowanymi na ochronę środowiska i
gospodarkę wodną,
 prowadzeniu operacji na rynku finansowym zapewniających pomnażanie środków.
Fundusz wspomaga preferencyjnym dofinansowaniem przedsięwzięcia dotyczące ochrony powietrza,
wody i powierzchni ziemi, gospodarki odpadami i wodnej, edukację ekologiczną i inne, zgodnie z celami
i priorytetami, zapisanymi w wojewódzkim programie ochrony środowiska. Zgodnie z ustawą Prawo
ochrony środowiska (art. 409) z WFOŚiGW przeznaczane są środki na dofinansowywane:
 inwestycji ekologicznych realizowanych ze środków pochodzących z Unii Europejskiej oraz funduszy
krajowych,
 działań związanych z utrzymaniem i zachowaniem parków oraz ogrodów,
 badań, upowszechniania ich wyników, a także postępu technicznego w zakresie ochrony środowiska i
gospodarki wodnej,
 opracowywania i wdrażania nowych technik i technologii, w szczególności dotyczących ograniczania
emisji i zużycia wody, a także efektywnego wykorzystywania paliw,
 zapobiegania lub usuwania skutków zanieczyszczenia środowiska, w przypadku gdy nie można ustalić
podmiotu za nie odpowiedzialnego,
 systemu kontroli wnoszenia przewidzianych ustawą opłat za korzystanie ze środowiska, a w
szczególności tworzenia baz danych podmiotów korzystających ze środowiska obowiązanych do
ponoszenia opłat,
 opracowywania planów służących gospodarowaniu zasobami wodnymi oraz utworzenia katastru
wodnego,
 prowadzenia obserwacji terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi oraz terenów, na których
występują te ruchy,
 innych zadań służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikających z zasady
zrównoważonego rozwoju,
 zadań związanych ze zwiększeniem lesistości kraju oraz zapobieganiem i likwidacją szkód w lasach
spowodowanych przez czynniki biotyczne i abiotyczne,
 opracowań planów ochrony obszarów objętych ochroną na podstawie ustawy o ochronie przyrody oraz
prowadzenie monitoringu przyrodniczego,
 przeciwdziałania klęskom żywiołowym i likwidacji ich skutków dla środowiska,
 działań polegających na zapobieganiu i likwidacji poważnych awarii i ich skutków,
 kosztów gospodarowania odpadami z wypadków, o których mowa w art.17b ust. 5 ustawy z dnia 27
kwietnia 2001 r. o odpadach.
71
W zakresie realizacji Programu Operacyjnego .Infrastruktura i Środowisko. dla dwóch osi
priorytetowych → Gospodarka wodno-ściekowa oraz Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni
ziemi, WFOŚiGW w Rzeszowie pełni rolę Instytucji Wdrażającej, na mocy porozumienia z Ministrem
Środowiska. Porozumienie obejmuje realizację projektów o wartości nie przekraczającej 25 mln euro.
Zadania powierzone WFOŚiGW w Rzeszowie obejmują działania w zakresie :
 przygotowania i oceny projektów,
 działań kontrolnych,
 zakresie kontroli zawierania umów dla zadań objętych projektem, do których stosuje się przepisy
dotyczące zamówień publicznych,
 kontroli zawierania umów dla zadań objętych projektem, do których nie stosuje się przepisów
dotyczących zamówień publicznych,
 monitorowania i sprawozdawczości z realizacji projektów,
 zarządzaniem finansowym i rozliczaniem projektu,
 informacji i promocji.
Ponadto WFOŚiGW wspiera także działania edukacyjne, co jest ważną misją skierowaną głównie do
młodego pokolenia Polaków. Rezultatem tej działalności jest wykształcenie proekologicznych postaw i
uczenie ludzi życia w zgodzie ze środowiskiem.
Zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 20 listopada 2009r. (Dz. U. Nr 215 poz. 1664) o zmianie
ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw, z dniem 1 stycznia 2010 r.
zostały zlikwidowane gminne i powiatowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki
wodnej.
13.2. Ekofundusz
EkoFundusz powołany został w 1992 roku przez Ministra Finansów w formie fundacji do zarządzania
środkami pochodzącymi z ekokonwersji polskiego długu. W wyniku podpisanych umów o ekokonwersji
długu z sześcioma państwami (Stany Zjednoczone, Francja, Szwajcaria, Szwecja, Włochy, Norwegia),
Polska otrzymała łącznie na przedsięwzięcia w dziedzinie ochrony środowiska kwotę 571 mln USD, w
rocznych ratach w latach 1992-2010.
Zadaniem Fundacji jest dofinansowanie przedsięwzięć w dziedzinie ochrony środowiska, które mają nie
tylko znaczenie w skali regionu czy kraju, ale także wpływają na osiągnięcie celów ekologicznych
uznanych za priorytetowe przez społeczność międzynarodową w skali europejskiej, czy światowej.
Wyklucza to możliwość dofinansowania przedsięwzięć, których celem jest rozwiązywanie jedynie
problemów lokalnych.
EkoFundusz dofinansowuje projekty w pięciu sektorach priorytetowych. Są nimi :
 ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu oraz eliminacja niskich
źródeł ich emisji,
 ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do Bałtyku oraz ochrona zasobów wody pitnej,
 ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi,
 ochrona różnorodności biologicznej,
 gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych.
Ponadto fundacja aktywnie poszukuje dobrych projektów i opracowuje własne, wieloletnie programy
sektorowe lub regionalne, mające na celu kompleksowe rozwiązanie ważnego problemu ekologicznego.
13.3. Banki
Banki tworzą istotne źródło finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych. Coraz więcej banków
interesuje się finansowaniem inwestycji z zakresu ochrony środowiska. Sukcesywnie rozszerzana jest
również oferta kredytowa o kredyty preferencyjne na przedsięwzięcia ekologiczne, dzięki nawiązywaniu
przez banki współpracy z podmiotami angażującymi swoje środki w ochronę środowiska. Można zatem
powiedzieć, że rola banków komercyjnych w finansowaniu ochrony
środowiska w Polsce ogranicza się głównie do odgrywania roli pośrednika między inwestorem a
organizacją lub bankiem zagranicznym. Znaczącą pozycję sektora bankowego w dziedzinie ochrony
środowiska zajmuje obecnie Bank Ochrony Środowiska SA. Bank Ochrony Środowiska S.A. jest
bankiem komercyjnym, który specjalizuje się w finansowej obsłudze przedsięwzięć proekologicznych.
W ofercie swej bank ten posiada produkty typowe dla banków uniwersalnych oraz kredyty
proekologiczne. Dzięki współpracy z jednostkami dysponującymi środkami na ekologię, kredyty te,
udzielane w całości ze środków fundatorów lub z ich dopłat do oprocentowania kredytów ze środków
banku, mają formę preferencyjną dla klientów.
72
Charakteryzują się one przede wszystkim niższym, w porównaniu z kredytami komercyjnymi
oprocentowaniem. Obecnie oferta banku w zakresie preferencyjnych kredytów proekologicznych
obejmuje kredyty we współpracy z :
 NFOŚiGW przeznaczone na finansowanie inwestycji w zakresie odnawialnych źródeł energii
(przedmiot kredytowania: przyłączenie do sieci cieplnej wykorzystującej geotermalne źródła energii,
zakup i instalacja urządzeń małych elektrowni wodnych o mocy do 5 MW, zakup i instalacja kotłów
opalanych biomasą o mocy do 5 MW - jako źródeł ciepła lub z wykorzystaniem ciepła odpadowego,
lokalne instalacje produkcji biopaliw, zakup i instalacja urządzeń systemów grzewczych z
zastosowaniem pomp ciepła lub z wykorzystaniem ciepła odpadowego, zakup i instalacja baterii i
kolektorów słonecznych);
 wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej, umożliwiające realizację
różnorodnych przedsięwzięć służących ochronie wód, gospodarce wodnej, ochronie atmosfery i
powierzchni ziemi,
 Europejskim Funduszem Rozwoju Wsi Polskiej .Counterpart Fund" na zadania realizowane na wsi i w
miastach do 10 tys. mieszkańców służące zbiorowemu zaopatrzeniu w wodę oraz rozwojowi
agroturystyki,
 Fundacją na Rzecz Rozwoju Wsi Polskiej im. M. Rataja ‘Polska Wieś 2000’ na budowę i modernizację
urządzeń grzewczych w wiejskich obiektach użyteczności publicznej,
 Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa na realizację działań gospodarczych na wsi
związanych z ochroną środowiska (uprawa roślin energetycznych, uprawa roślin oleistych oraz
produkcja nieczyszczonych i oczyszczonych olejów roślinnych, produkcji biogazu w gospodarstwach
rolnych).
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oferuje dopłaty do oprocentowania
kredytów bankowych na wskazane przez siebie programy i przedsięwzięcia z zakresu ochrony
środowiska i gospodarki wodnej. Zgodnie z Zasadami udzielania dofinansowania ze środków
NFOŚiGW w 2009 roku dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów bankowych
przeznaczonych na pokrycie kosztów przedsięwzięcia udzielane są na zasadach określonych w
poszczególnych programach priorytetowych. Programy priorytetowe określają również między innymi
budżet programu, wysokość dopłat, terminy składania wniosków oraz szczegółowe kryteria wyboru
przedsięwzięć. Dopłaty do oprocentowania preferencyjnego kredytu udzielane są na okres nie dłuższy
niż 10 lat, licząc od daty wypłaty przez bank pierwszej transzy kredytu.
13.4. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko
POIiŚ to program będący podstawowym narzędziem do osiągnięcia założonych w Narodowej Strategii
Spójności celów przy wykorzystaniu środków Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego. Głównym celem programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjne Polski i jej
regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu
środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej.
PO Infrastruktura i Środowisko koncentruje się na działaniach o charakterze strategicznym i
ponadregionalnym. Łączna wielkość środków finansowych zaangażowanych w realizację Programu
Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 wynosi 37,6 mld euro, z czego wkład
unijny stanowi 27,9 mld euro, z tego na sektor środowisko przypada 4,8 mld, a wkład krajowy 9,7 mld
euro. W ramach POIiŚ realizowanych jest 15 osi priorytetowych, w tym w ramach środowiska :
Priorytet I: Gospodarka wodno-ściekowa - 3 275,2mln euro (w tym 2 784.0 mln euro z Funduszu
Spójności):
Działanie 1.1 Gospodarka wodno – ściekowa w aglomeracjach powyżej 15 tys. RLM,
Priorytet II: Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi - 1,430.3 mln euro (w tym 1,216.0
mln euro z Funduszu Spójności):
Działanie 2.1 Kompleksowe przedsięwzięcia z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi ze
szczególnym uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych,
Działanie 2.2 Przywracanie terenom zdegradowanym wartości przyrodniczych i ochrona brzegów
morskich,
73
Priorytet III: Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska - 655.0 mln euro
(w tym 557,0 mln euro z Funduszu Spójności):
Działanie 3.1 Retencjonowanie wody i zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego,
Działanie 3.2 Zapobieganie i ograniczanie skutków zagrożeń naturalnych oraz przeciwdziałanie
poważnym awariom,
Działanie 3.3 Monitoring środowiska,
Priorytet IV: Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony
środowiska - 667.0mln euro (w tym 200.0mln euro z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego):
Działanie 4.1 Wsparcie systemów zarządzania środowiskowego
Działanie 4.2 Racjonalizacja gospodarki zasobami i odpadami w przedsiębiorstwach,
Działanie 4.3 Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie wdrażania najlepszych dostępnych technik(BAT)
Działanie 4.4 Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie gospodarki wodno . ściekowej,
Działanie 4.5 Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie ochrony powietrza,
Działanie 4.6 Wsparcie dla przedsiębiorstw prowadzących działalność w zakresie odzysku i
unieszkodliwiania odpadów innych niż komunalne,
Priorytet V: Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych - 105.6mln euro (w tym 90.0
mln euro z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego):
Działanie 5.1 Wspieranie kompleksowych projektów z zakresu ochrony siedlisk przyrodniczych
(ekosystemów) na obszarach chronionych oraz zachowanie różnorodności gatunkowej,
Działanie 5.2 Zwiększenie drożności korytarzy ekologicznych,
Działanie 5.3 Opracowanie planów ochrony,
Działanie 5.4 Kształtowanie postaw społecznych sprzyjających ochronie środowiska, w tym
różnorodności biologicznej.
Instytucją odpowiedzialną za wdrażanie tych pięciu priorytetów Programu Operacyjnego Infrastruktura i
Środowisko jest Ministerstwo Środowiska.
W ramach programu mogą być dofinansowane projekty:
a) indywidualne - o strategicznym znaczeniu dla realizacji programu, wskazywane przez instytucję
zarządzającą zgodnie z kryteriami zatwierdzonymi przez Komitet Monitorujący,
b) systemowe - polegające na dofinansowaniu realizacji zadań publicznych określonych w odrębnych
przepisach,
c) wyłonione w trybie konkursu.
13.4.1. Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego (RPO WP)
Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013 (RPO) stanowi
najistotniejszy instrument polityki regionalnej województwa w okresie 2007-2013, spajający większość
zadań realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego oraz inne jednostki publiczne i prywatne
w ramach funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Celem głównym Regionalnego Programu
Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2007 -2013 jest stymulowanie dynamicznego
rozwoju, przy wzmocnieniu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej regionu.
W ramach RPO realizowanych jest 8 osi priorytetowych, w tym priorytet IV dotyczy środowiska. Celem
głównym priorytetu jest ochrona oraz poprawa jakości środowiska. Cele szczegółowe priorytetu
obejmują działania zmierzające do :
√ poprawy jakości wód powierzchniowych i podziemnych,
√ ograniczenia ilości odpadów deponowanych i zdeponowanych w środowisku,
√ poprawy jakości powietrza,
√ doskonalenia systemu zarządzania środowiskiem,
√ ochrony dziedzictwa przyrodniczego i kształtowanie postaw ekologicznych społeczeństwa.
Funkcję Instytucji Koordynującej RPO (IK RPO) pełni Minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego
obsługiwany w przedmiotowym zakresie przez Departament Koordynacji Programów Regionalnych
(DPR) w ramach Ministerstwa Rozwoju Regionalnego.
Instytucją Zarządzającą, która odpowiada za zarządzanie Regionalnym Programem Operacyjnym i jego
realizację zgodnie z zasadą należytego zarządzania finansami jest Zarząd Województwa
Podkarpackiego. Zgodnie z Regulaminem Organizacyjnym Urzędu Marszałkowskiego przyjętym przez
74
Zarząd Województwa obowiązki Instytucji Zarządzającej pełni Wydział Rozwoju Regionalnego Urzędu
Marszałkowskiego.
Beneficjenci programu są:
√ jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia,
√ jednostki organizacyjne JST posiadające osobowość prawną,
√ spółki wodne,
√ parki narodowe i krajobrazowe,
√ organizacje pozarządowe,
√ partnerzy społeczni i gospodarczy,
√ PGL Lasy Państwowe i jego jednostki organizacyjne,
√ jednostki sektora finansów publicznych posiadające osobowość prawną (niewymienione wyżej).
Zgodnie z zasadą jednofunduszowości Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego
na lata 2007.2013. jest współfinansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
13.5. Fundusze Unii Europejskiej
13.5.1. Fundusz Spójności (FS)
Fundusz Spójności powstał na mocy Traktatu z Maastricht o utworzeniu Unii Europejskiej z1991 roku.
Fundusz ten został powołany w celu zmniejszania różnic w poziomie gospodarczo – społecznym krajów
i regionów Unii Europejskiej. Różnice w poziomie ekonomicznym pojawiły się wraz z przyjmowaniem do
Unii kolejnych państw członkowskich, których wyniki gospodarcze odbiegały od państw najbardziej
rozwiniętych. Przed rozszerzeniem Unii Europejskiej w maju 2004 roku z pomocy w ramach Funduszu
Spójności korzystały cztery kraje: Grecja, Hiszpania, Irlandia i Portugalia. Obecnie z pomocy funduszu
korzysta również 10 nowych państw członkowskich, w tym Polska.
Fundusz Spójności jest instrumentem polityki strukturalnej Unii Europejskiej, ale nie zalicza się do
funduszy strukturalnych. Przedsięwzięcia dofinansowane z tego funduszu mają bowiem zasięg krajowy,
a nie regionalny. Fundusz Spójności współfinansuje projekty dotyczące dwóch dziedzin: ochrony
środowiska i infrastruktury transportowej. Założeniem realizacji projektów funduszu w sektorze
środowiska jest dostosowanie istniejących obiektów do norm europejskich, jak również budowa nowych
elementów sprzyjających poprawie stanu środowiska naturalnego.
Beneficjentami Funduszu Spójności w sektorze środowiska mogą być: jednostki samorządu
terytorialnego, związki jednostek samorządu terytorialnego, komunalne spółki prawa handlowego oraz
NFOŚiGW. Dofinansowanie z funduszu przeznaczane jest na duże projekty lub grupy projektów,
których budżet jest nie mniejszy niż 10 mln euro. Zarówno dla sektora środowiska jak i transportu
wsparcie funduszu zostało ustanowione na poziomie 50% kosztów kwalifikowanych.
Priorytety dla Funduszu Spójności w ochronie środowiska obejmują :
 poprawę jakości wód powierzchniowych, polepszenie jakości i dystrybucji wody przeznaczonej
do spożycia,
 poprawę jakości powietrza,
 racjonalizacje gospodarki odpadami,
 ochronę powierzchni ziemi,
 zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego.
Projekty muszą mieć znaczenie ogólnokrajowe lub ponadregionalne i przyczyniać się do redukcji
zanieczyszczeń oddziałujących na znaczną liczbę ludności przy najniższych kosztach tej redukcji. W
okresie programowania 2007-2013 dla Polski z Funduszu Spójności współfinansowane są
przedsięwzięcia realizowane w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.
13.5.2. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR)
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego jest funduszem strukturalnym, który powstał jako reakcja
na coraz głębsze rozbieżności w rozwoju regionów spowodowane kryzysem gospodarczym i
przystąpieniem do UE Wielkiej Brytanii i Irlandii. Celem działalności funduszu jest przyczynianie się do
korygowania podstawowych dysproporcji dzielących regiony w Unii.
Działalność Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego koncentruje się na następujących
dziedzinach :
√ inicjatyw na rzecz rozwoju lokalnego oraz zatrudnienia, jak też działalności średnich i małych
przedsiębiorstw,
75
√ rentownych inwestycji produkcyjnych umożliwiających tworzenie lub utrzymywanie trwałego
√
√
√
√
zatrudnienia,
infrastruktury,
rozwoju turystyki oraz inwestycji w dziedzinie kultury,
ochrony i poprawy stanu środowiska,
rozwoju społeczeństwa informacyjnego.
W ramach tych dziedzin współfinansowane są między innymi :
√ inwestycje produkcyjne mające na celu tworzenie i ochronę stałych miejsc pracy,
√ inwestycje w infrastrukturę,
√ rozwój endogeniczny potencjału poprzez środki, które zachęcają i wspierają lokalny rozwój i
inicjatywy zatrudnienia oraz działalność małych i średnich przedsiębiorstw.
W okresie programowania 2007-2013 z EFRR współfinansowane są przedsięwzięcia realizowane w
ramach :
√ Programu Infrastruktura i Środowisko,
√ Programu Innowacyjna Gospodarka,
√ 16 Programów Regionalnych,
√ Programu Rozwój Polski Wschodniej,
√ Programu Pomoc Techniczna ,
√ Programu Europejskiej Współpracy Terytorialnej.
13.5.3. Instrument Finansowy LIFE+
Program LIFE jest jedynym mechanizmem finansowym Unii Europejskiej, od początku w całości
dedykowanym ochronie środowiska naturalnego. Podczas trzech kolejnych edycji programu, jego
struktura zmieniała się, by jak najlepiej realizować cele stawiane państwom Unii Europejskiej w zakresie
ochrony środowiska. Obecnie funkcjonujący Instrument Finansowy LIFE+ składa się z trzech
komponentów :
a) Komponent I . Przyroda i różnorodność biologiczna,
b) Komponent II . Polityka i zarządzanie w zakresie środowiska,
c) Komponent III - Informacja i komunikacja.
W ramach tych komponentów do otrzymania dofinansowania w ramach tego funduszu kwalifikują się
następujące działania :
 działania operacyjne organizacji pozarządowych zaangażowanych w ochronę i poprawę jakości
środowiska na poziomie europejskim oraz w tworzenie i wdrażanie ustawodawstwa i polityki ochrony
środowiska unii europejskiej,
 tworzenie i utrzymywanie sieci, baz danych i systemów komputerowych związanych bezpośrednio z
wdrażaniem ustawodawstwa i polityki ochrony środowiska UE, w szczególności gdy działania te
poprawiają publiczny dostęp do informacji o środowisku,
 analizy, badania, modelowanie i tworzenie scenariuszy,
 monitorowanie stanu siedlisk i gatunków, w tym monitorowanie lasów,
 pomoc w budowaniu potencjału instytucjonalnego,
 szkolenia, warsztaty i spotkania, w tym szkolenia podmiotów uczestniczących w inicjatywach
dotyczących zapobiegania pożarom lasów,
 platformy nawiązywania kontaktów zawodowych i wymiany najlepszych praktyk,
 działania informacyjne i komunikacyjne, w tym kampanie na rzecz zwiększania świadomości
społecznej, a w szczególności kampanie zwiększające świadomość społeczną na temat pożarów
lasów,
 demonstracja innowacyjnych podejść, technologii, metod i instrumentów dotyczących kierunków
polityki,
 specjalnie w odniesieniu do komponentu I LIFE+ .Przyroda i różnorodność biologiczna.:
a. zarządzanie gatunkami i obszarami oraz planowanie ochrony obszarów, w tym zwiększenie
ekologicznej spójności sieci Natura 2000,
b. monitorowanie stanu ochrony, w szczególności ustalenie procedur i struktur monitorowania stanu
ochrony,
c. rozwój i realizacja planów działania na rzecz ochrony gatunków i siedlisk przyrodniczych,
d. zwiększenie zasięgu sieci Natura 2000 na obszarach morskich,
76
e. nabywanie gruntów pod następującymi warunkami :
- nabycie to przyczyniłoby się do utrzymania lub przywrócenia integralności obszarów objętych siecią
Natura 2000,
- nabycie gruntu jest jedynym lub najbardziej efektywnym sposobem osiągnięcia pożądanego skutku w
zakresie ochrony przyrody,
- nabywany grunt jest długookresowo przeznaczony na wykorzystanie w sposób zgodny z celami
szczegółowymi komponentu I LIFE+ .Przyroda i różnorodność biologiczna.,
- dane państwo członkowskie zapewnia długookresowe wyłączne przeznaczenie takich gruntów na cele
związane z ochroną przyrody.
Przewidziane do realizacji projekty mogą otrzymać dofinansowanie w postaci bezzwrotnej
dotacji. Poziom dofinansowania uzależniony jest jednak od charakteru projektu i wynosi:
 50% kosztów kwalifikowanych- podstawowy maksymalny poziom dofinansowania,
 75% kosztów kwalifikowanych - poziom dofinansowania w uzasadnionych przypadkach dla projektów z
komponentu I .Przyroda i różnorodność biologiczna. dotyczących siedlisk lub gatunków priorytetowych.
Nabór wniosków ogłaszany jest raz do roku przez Komisję Europejską, natomiast przyjmowanie
wniosków odbywa się za pośrednictwem właściwych organów krajowych.
W związku z tym w dniu 5 września 2008 roku zostało podpisane "Porozumienie ws. Wdrażania
Instrumentu Finansowego LIFE+ na lata 2007-2013", przez Ministra Środowiska oraz Prezesa
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, na mocy którego NFOŚiGW przejął
obowiązki Krajowego Punktu Kontaktowego LIFE+ w Polsce.
77
14. LITERATURA
1. Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016” –
Warszawa 2008 r.
2. Program Ochrony Środowiska Województwa Podkarpackiego na lata 2008-2011
z perspektywą do 2015 roku
3. Biuletyn Statystyczny Województwa Podkarpackiego, WUS, Rzeszów 2009
4. Raport o stanie środowiska w województwie podkarpackim w 2008 roku - Wojewódzki
Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie
5. Biernat S. Krysowska M. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000
6. Kardasz, Kamińska, 1987 – Norma branżowa. Agrotechnika. Analiza chemicznorolnicza gleby. Oznaczanie wartości pH. Wyd. Normalizacyjne “Alfa”.
7. Klima St. (1999): Zarządzanie ochroną środowiska w Unii Europejskiej. Wyższa Szkoła
Zarządzania i Bankowości. Kraków. Kraków, grudzień 2000; AGH Wydział Górniczy
w Krakowie.
8. Bednarek R., Prusunkiewicz Z. Geografia gleb, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1997
9. Bernaciak A., Gaczek W., Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska, Akademia
Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2002.
10. Błaszyk T., Górski J., Odpady a problemy zagrożenia i ochrony wód podziemnych,
Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Warszawa 1996.
11. Kardasz, Kamińska, 1987 – Norma branżowa. Agrotechnika. Analiza chemicznorolnicza gleby. Oznaczanie wartości pH. Wyd. Normalizacyjne “Alfa”.
12. www.wrotapodkarpacia.pl
78
15. streszczenie w języku niespecjalistycznym
Pierwszy Program Ochrony Środowiska dla Miasta Przeworska do 2010 roku został przyjęty przez
Radę Miasta Przeworska Uchwałą Nr XXVII/184/04 z dnia 29 grudnia 2004 roku.
Niniejszy Program
ochrony środowiska zwany dalej Programem jest drugą edycją dokumentu i jego aktualizacją
uwzględniającą analizę stanu środowiska na terenie gminy miejskiej oraz cele miejskiej polityki
ekologicznej i zadania niezbędne do jej realizacji.
Program ochrony środowiska przedstawia aktualny stan środowiska, określa hierarchię niezbędnych
działań zmierzających do poprawy tego stanu, umożliwia koordynację decyzji administracyjnych oraz
wybór decyzji inwestycyjnych podejmowanych przez różne podmioty i instytucje. Sam program nie jest
dokumentem stanowiącym, ingerującym w uprawnienia poszczególnych jednostek administracji
rządowej i samorządowej oraz podmiotów użytkujących środowisko. Należy jednak oczekiwać, że
poszczególne jego wytyczne i postanowienia będą respektowane i uwzględniane w planach
szczegółowych i działaniach inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska.
Jako założenia wyjściowe do Programu ochrony środowiska dla Miasta Przeworska przyjęto
uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne, wynikające z obowiązujących aktów prawnych, programów
wyższego rzędu oraz dokumentów planistycznych uwzględniających problematykę ochrony środowiska.
Niezbędne było również uwzględnienie zamierzeń rozwojowych gminy zarówno w zakresie
gospodarczym i przestrzennym, jak i społecznym.
Uwarunkowania te, w powiązaniu z aktualnym stanem środowiska w gminie były podstawą do
zdefiniowania priorytetów i celów w zakresie ochrony środowiska i racjonalnego użytkowania zasobów
naturalnych.
Zasady ochrony środowiska wymuszają zachowanie kompleksowego, a zarazem sektorowego
podejścia. Gmina nie jest układem zamkniętym, a poszczególne elementy środowiska zachowują
ciągłość bez względu na granice terytorialne. Z tego względu, konieczne jest przyjęcie uwarunkowań
wynikających z programów, planów i strategii zewnętrznych wyższego rzędu, umożliwiających szersze
spojrzenie na poszczególne dziedziny ochrony środowiska.
Główne uwarunkowania zewnętrzne dla Miasta Przeworsk w zakresie ochrony środowiska wynikają
z następujących dokumentów:
- strategii trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju, Województwa Podkarpackiego, Powiatu
Przeworskiego oraz Gminy miejskiej Przeworsk,
- strategii rozwoju regionalnego kraju,
- koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju i województwa podkarpackiego,
- polityki ekologicznej państwa wraz z programem wykonawczym,
- systemu prawa ochrony środowiska w Polsce, w tym projektowanych aktów prawnych,
- międzynarodowych zobowiązań Polski w zakresie ochrony środowiska,
- zobowiązań Polski przyjętych w zakresie ochrony środowiska w ramach procesu akcesji do Unii
Europejskiej,
- programu ochrony środowiska dla województwa podkarpackiego,
- strategii i polityk sektorowych (zwłaszcza w zakresie energetyki, energetyki odnawialnej, rolnictwa i obszarów wiejskich, rozwoju regionalnego, edukacji ekologicznej, transportu, leśnictwa).
W świetle priorytetów aktualnej polityki ekologicznej Państwa, planowane działania w obszarze ochrony
środowiska w Polsce wpisują się w priorytety w skali Unii Europejskiej i cele 6 Wspólnotowego
programu działań w zakresie środowiska naturalnego. Zgodnie z ostatnim przeglądem wspólnotowej
polityki ochrony środowiska do najważniejszych wyzwań należy zaliczyć:
działania na rzecz zapewnienia realizacji zasady zrównoważonego rozwoju,
przystosowanie do zmian klimatu,
ochrona różnorodności biologicznej.
Osiąganiu powyższych celów służyć będzie realizacja następujących priorytetów i zadań:
1. Kierunki działań systemowych polegające na:
uwzględnianiu zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych,
aktywizacji rynku na rzecz ochrony środowiska,
zarządzaniu środowiskowym,
udziale społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska,
rozwoju badań i postępie technicznym,
odpowiedzialności za szkody w środowisku,
uwzględnianiu aspektu ekologicznego w planowaniu przestrzennym.
2. Ochrona zasobów naturalnych polegająca na:
79
ochronie przyrody,
ochronie i zrównoważonym rozwoju lasów,
racjonalnym gospodarowaniu zasobami wodnymi,
ochronie powierzchni ziemi,
gospodarowaniu zasobami geologicznymi.
3. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego polegające na:
środowisko a zdrowie,
jakość powietrza,
ochrona wód,
gospodarka odpadami,
oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych,
substancje chemiczne w środowisku.
Mając na uwadze powyższe przyjęto za Woj. Programem Ochrony Środowiska następujące priorytety
ekologiczne w zakresie ochrony i poprawy stanu środowiska :
1. Ochrona wód i efektywne wykorzystanie zasobów wodnych
2. Przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska (w tym ochrona przed powodzią, poważne awarie,
ograniczanie skutków zagrożeń naturalnych i chemicznych)
3. Gospodarka odpadami
4. Pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych
5. Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazu oraz zrównoważony rozwój lasów
6. Ochrona powietrza atmosferycznego, klimatu i warstwy ozonowej
7. Ochrona powierzchni ziemi i przywrócenie wartości użytkowej gleb
8. Ochrona przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym
9. Ochrona zasobów kopalin
Naczelną zasadą przyjętą w przedmiotowym programie jest zasada zrównoważonego rozwoju w celu
umożliwienia lepszego zagospodarowania istniejącego potencjału Miasta (zasobów środowiska,
surowców naturalnych, obiektów, sprzętu, jak i ludzi oraz wiedzy).
Na podstawie kompleksowego raportu o stanie środowiska oraz źródłach jego przekształcenia
i zagrożenia przedstawiono poniżej propozycję działań programowych umożliwiających spełnienie
zasady zrównoważonego rozwoju poprzez koordynację działań w sferze gospodarczej, społecznej
i środowiskowej. Daje to możliwość planowania przyszłości gminy w perspektywie kilkunastu lat
i umożliwia aktywizację społeczeństwa gminy, zwiększenie inicjatywy i wpływu społeczności na
realizację działań rozwojowych.
Cele i działania proponowane w programie ochrony środowiska powinny posłużyć do tworzenia
warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa, które polegać będą w pierwszej kolejności na
niepogarszaniu stanu środowiska przyrodniczego na danym terenie, a następnie na jego poprawie.
Realizacja wytyczonych celów w programie powinna spowodować zrównoważony rozwój gospodarczy,
polepszenie warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na
terenie miasta.
Cele ekologiczne dla Miasta Przeworsk :
Kierując się podanymi powyżej kryteriami, wyznaczono następujące cele dla Miasta Przeworska
z zakresu ochrony środowiska:
- środowisko dla zdrowia – dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego,
- wzmocnienie systemu zarządzania środowiskiem oraz podniesienie świadomości ekologicznej
społeczeństwa,
- ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody,
- zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii.
Priorytety ekologiczne wynikają ze stopnia ważności dla miasta oraz pilności ich realizacji. W ramach
każdego priorytetu wyznaczono cele ekologiczne krótkoterminowe do końca 2013 r. i średniookresowe
do 2017 r. oraz działania inwestycyjne i nieinwestycyjne, zapewniające osiąganie przyjętych celów.
Wskazano również rejony koncentracji działań.
Opracowanie : mgr inż. Zygmunt Koczot
80
WYKAZ ZAŁĄCZNIKÓW :
Mapa 1 Miasto Przeworsk z niezbędną infrastrukturą techniczną, społeczną i środowiskową.
WYKAZ RYSUNKÓW :
1. Lokalizacja m. Przeworsk
2. Lokalizacja m. Przeworsk w Województwie podkarpackim i Powiecie przeworskim
3. Zanieczyszczenie wód powierzchniowych
4. Jakość wód podziemnych
5. Obszarowe obiekty ochrony przyrody
6. Potencjalne zasoby energii wiatru w Polsce
MIASTO PRZEWORSK W FOTOGRAFII :
I. Urządzenia ochrony środowiska
II. Zieleń miejska
III.Zabytki Przeworska
81

miasto przeworsk aktualizacja programu ochrony środowiska

Transkrypt

Podobne dokumenty

Regulamin korzystania z darmowego internetu dostępnego na tere

Łyżwiarstwo szybkie 500 m kobiet (19.02, godz. 3.00) Złotowska

Przeworsk (lipiec 2015)

Aktualizacja PŚ z dnia 6 kwietnia 2007 r.

Protokół Magdalena Kapusta- Kierownik Działu Służb

promesa