Czas wolny w życiu dzieci i młodzieży
Transkrypt
Czas wolny w życiu dzieci i młodzieży
Andrzej Nowacki Czas wolny w yciu dzieci i młodzie y Problem wolnego czasu stał si w ostatnich latach tre ci wielu prac badawczych i artykułów publicystycznych. Znaczna cz prowadzonych bada koncentruje si wokół sposobów sp dzania czasu wolnego w zale no ci od wpływu ró nych czynników. Prowadzone s równie szerokie badania i rozwa ania nad funkcjami, jakie spełnia czas wolny w zale no ci od sposobów jego wykorzystania. W zwi zku z tym wzrasta wyra nie potrzeba wi kszej troski o wychowanie do czasu wolnego, który nie jest czasem pustym, ale czasem niezb dnym dla wzbogacenia osobowo ci człowieka. Człowiekowi współczesnemu brakuje cz sto odpowiedniej dawki ruchu, kontaktu z przyrod , mo liwo ci spontanicznego wyra enia wewn trznych stanów emocjonalnych, bliskich i nieformalnych kontaktów z innymi lud mi, trwałego systemu uznawanych i realizowanych warto ci. Aktywno ruchowa poprzez swoje ró norodne formy ma zapewni mu odpowiedni poziom wydolno ci i sprawno ci fizycznej, a wi c zaspokoi potrzeby zdrowotne, higieniczne, towarzyskie, poznawcze, doskonal ce i sportowe. Przyczynia si ona tak e do podniesienia ogólnego poziomu kultury fizycznej, tzn. kształtowania okre lonej postawy i troski o swój rozwój, kondycj psychiczn , racjonalne organizowanie i sp dzanie wolnego czasu. Aktywno ruchowa w sposób naturalny i prosty kształtuje pewien styl ycia zapewniaj cy człowiekowi siły do pracy, zarówno fizycznej jak i umysłowej oraz ich regeneracj . Czas wolny dzieci i młodzie y ró ni si od czasu wolnego dorosłych. Ci pierwsi wypełniaj go zabaw , rozrywk i rozwojem własnych zainteresowa , a ci drudzy preferuj raczej inne formy jak np. praca rekreacyjna na działce, ogl danie telewizji, czytanie prasy i ksi ek czy wyjazdy rodzinne oraz odpoczynek. Ró nica wolnego czasu dzieci i młodzie y a dorosłych polega równie na tym, e czas wolny dorastaj cego pokolenia jest dłu szy, charakteryzuje si mniej zró nicowanymi formami i miejscem sp dzania go, wi kszy jest w nim udział odpoczynku biernego oraz odbywa si on pod kontrol i opiek ze strony dorosłych. Istnieje, zatem konieczno kształtowania ju od najmłodszego wieku u jednostki umiej tno ci racjonalnego wykorzystania czasu wolnego tak, by podejmowane zaj cia w sposób optymalny zaspakajały jej osobiste potrzeby, a przy tym były zgodne z po danym modelem wychowawczym. Wydaje si , i szczególne obowi zki w tym zakresie posiada podstawowe rodowisko wychowawcze, jakim jest rodzina, w którym młoda jednostka wzrasta i nabywa pierwszych do wiadcze , umiej tno ci jak równie czerpie wzory zachowa w ró nych sytuacjach yciowych. Du rol odgrywa szkoła a głównie zdobycie w niej pewnych okre lonych umiej tno ci sportowo – rekreacyjnych, co jest jednym z podstawowych warunków w rekreacji fizycznej współczesnego człowieka, a tak e zwi ksza aktywno sportowo-rekreacyjn i turystyczn . Jako formy szczególnie przydatne dla rekreacji uzna nale y umiej tno : pływania, jazdy na rowerze, na ły wach, na rolkach, pewnego zasobu gier rekreacyjnych i sportowych, jak np. gra w siatkówk , koszykówk , piłk no n . Czas wolny dzieci i młodzie y posiada pi aspektów: • socjologiczny • ekonomiczny • psychologiczny • fizjologiczno-zdrowotny • pedagogiczny. Aspekt socjologiczny posiada warto ideowo – wychowawcz . Czas wolny ułatwia kontakty i prze ycia społeczne. Dzi ki tym kontaktom budz si w dziecku potrzeby współdziałania z innymi, rezygnowania ze swoich postaw egoistycznych na rzecz wspólnego działania, wspólnego po wi cenia, wspólnej rado ci i wspólnych rozczarowa . Wspólny wypoczynek, wspólna zabawa, wspólne działanie w kole zainteresowa , wycieczka - to znakomita szkoła współ ycia i współdziałania społecznego. Czas wolny w yciu dzieci i młodzie y ma równie aspekt ekonomiczny. Praca (nauka) i czas wolny stanowi jedno ekonomiczn . Ekonomika pracy szkolnej jest, bowiem ci le zwi zana z ekonomik czasu wolnego. Im sprawniej szkoła organizuje proces nauczania, im lepiej wykorzystuje godziny lekcyjne pobudzaj c aktywno umysłow dzieci i młodzie y, tym wi cej maj czasu wolnego poza lekcjami. Kolejnym aspektem czasu wolnego jest aspekt psychologiczny. Rozwijaj cej si psychice nie wystarczaj nauka szkolna i praca. W zaj ciach czasu wolnego, obok budzenia, rozwijania i kształtowania zainteresowa i uzdolnie , du rol graj potrzeby rozrywki, przyjemno ci i zadowolenia po trudach nauki i pracy. Czas wolny stanowi, wi c dla rozwoju psychicznego ródło nowych prze y , wywołuj cych ywe reakcje psychofizyczne, sprzyja wytwarzaniu si pozytywnych cech charakteru jak kole e sko , uprzejmo , serdeczno , osłabiaj c boja liwo , lenistwo, niezaradno , samotno . Czwartym aspektem czasu wolnego jest aspekt fizjologiczno- zdrowotny, b d cy zabezpieczeniem młodego organizmu przed nadmiernym obci eniem obowi zkami i zadaniami szkolnymi, spełniaj cy profilaktyczn rol w zakresie ochrony zdrowia dzieci i młodzie y. Do walorów fizjologiczno- zdrowotnych zaliczamy mi dzy innymi odpr enie psychofizyczne organizmu w czasie pozaszkolnym; du y zasób wie ego powietrza oraz ruch fizyczny, rozwijaj cy układ mi niowo-kostny i sprawno fizyczno-ruchow , reguluj cy wła ciw przemian materii. Ostatnim aspektem czasu wolnego jest aspekt pedagogiczny, polegaj cy na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielno ci w organizowaniu sobie ró nych zaj rekreacyjnych, w zale no ci od własnej potrzeby i własnych zainteresowa . Jednym z dodatnich elementów pedagogicznych aspektów czasu wolnego jest dochodzenie przez samo dziecko do zrozumienia konieczno ci samowychowania, stałego podnoszenia swoich umiej tno ci oraz ich doskonalenie. Postawy rodziców wobec czasu wolnego ich dzieci maj bardzo du y wpływ. Wa ne jest to, aby rodzice rozumieli potrzeb kontaktu młodego człowieka ze rodowiskiem, docenili wzory kulturalnych zachowa w wolnym czasie i wskazali swoim dzieciom mo liwo ci korzystania z interesuj cych ich zaj . Przemiany dokonuj ce si we współczesnym społecze stwie przynosz w efekcie zwi kszenie si zasobów wolnego czasu. Młodzie b d ca w okresie przej ciowym mi dzy dzieci stwem a dorosło ci , znajduje si w fazie intensywnego rozwoju psychofizycznego, a postawy ukształtowane w tym okresie mog mie doniosłe znaczenie w ich dorosłym yciu. LITERATURA 1) T. Wujek; Czas wolny młodzie y szkolnej i jego uwarunkowanie. [W:] Red. B. Suchodolski: Studia Pedagogiczne, Wrocław - Warszawa Kraków 1983. 2) P. Tauber, Pedagogika czasu wolnego. Zarys problematyki. ZGTKKF, Pozna 1998. 3) J. Macieszek, Aktywno ruchowa dzieci i młodzie y w czasie wolnym, Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne nr 2. 4) H. G sior, Wychowanie pozaszkolne a kultura czasu wolnego uczniów, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1995.