2 maja: Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej

2 maja: Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej

2 maja: Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej
- 2 maja 2014 roku obchodzimy Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej. Święto ustanowione zostało
przez polski parlament 20 lutego 2004 roku - mówi ppłk Marek Kwiecień, znawca weksylologii i
ceremoniału dyplomatycznego, wykładowca Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej im. Jana
Zamoyskiego w Zamościu i dodaje… Dzień Flagi RP w założeniu ma również mieć charakter
edukacyjny i ma służyć propagowaniu polskich symboli państwowych i narodowych.
- No właśnie, bardzo ważną datą w historii polskich barw narodowych był dzień 7 lutego 1831
roku…
- Sejm 7 lutego 1831 r. – po burzliwej dyskusji uchwalił, że Kokardę narodową stanowić będą kolory
herbowe Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, to jest kolor biały z czerwonym.
W trakcie trwającego Powstania Listopadowego suwerenny Sejm Królestwa Polskiego podjął
następującą uchwałę:
"Izba Senatorska i Poselska, po wysłuchaniu wniosków Komisyi sejmowych, zważywszy potrzebę
nadania jednostajnej oznaki, pod którą winni łączyć się Polacy, postanowiły i stanowią:
Art.1. Kokardę narodową stanowić będą kolory herbu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa
Litewskiego, to jest kolor biały z czerwonym.
Art. 2. Wszyscy Polacy, a mianowicie Wojsko Polskie, te kolory nosić mają w miejscu, gdzie takowe
oznaki dotąd noszonymi były.
Przyjęto na posiedzeniu Izby Poselskiej dnia 7 lutego 1831 roku”
Realizując w naszej rozmowie edukacyjny wymiar święta polskiej flagi, każdy od razu może stwierdzić,
że ustawa mówi o dwóch herbach a nie o jednym. Te herby bowiem symbolizowały Rzeczpospolitą
przez ponad 500 lat.
Biel pochodzi od bieli Orła, będącego godłem Polski, i bieli Pogoni, rycerza galopującego na koniu,
będącego godłem Litwy. Oba te godła znajdują się na czerwonych tłach tarcz herbowych.
Na fladze biel jest u góry, ponieważ w naszej heraldyce ważniejszy jest kolor godła niż tła. Nasze
barwy narodowe mają pochodzenie heraldyczne jako jedne z nielicznych w świecie. Pochodzą jednak
nie od jednego herbu, a od dwóch, Polski i Litwy, umieszczonych na jednej tarczy.
- Flaga państwowa Rzeczypospolitej Polskiej to…
- Flaga Rzeczypospolitej Polskiej to prostokątny płat tkaniny o barwach Rzeczypospolitej Polskiej i
proporcji 5:8, umieszczony na maszcie. Ustawa stanowi, że barwami Rzeczypospolitej Polskiej są
kolory biały i czerwony, ułożone w dwóch poziomych, równoległych pasach tej samej szerokości, z
których górny jest koloru białego, a dolny koloru czerwonego. Barwy flagi są odwzorowaniem
kolorystyki herbu państwowego - jak wcześnie wspomniałem, który stanowi orzeł biały na
czerwonym polu. Zgodnie z zasadami heraldyki pas górny reprezentuje białego orła, a dolny
czerwone pole tarczy herbowej. Zachęcam do wczytywania się w załączniki do ustaw. Przykład…
Zapisane w ustawie z 1919 roku barwy to biały i czerwony. Jednakże rysunek, który zamieszczono w
ustawie, był czarno-biały. Nie wiedziano więc, jaki powinien być odcień czerwieni. Dopiero w
rozporządzeniu prezydenta z roku 1927 określono go jako cynober.
- Proporcje flagi?
- Każda flaga ma swoje proporcje / wymiary/. Flaga Polski ma określone proporcje - 5:8. Jeżeli
kupujemy biało - czerwoną o wymiarach 50 cm na 80 cm - to jest to polska flaga. Ale jeśli jej
wymiary są np.100 cm na 140 cm - to nie mamy flagi, tylko szarfę w narodowych barwach.
Powinniśmy dostrzegać te ważne szczegóły. Proporcje flagi określane są przez wszystkie kraje np. tak
jak Rzeczypospolita 5:8 ma Szwecja ale już 2:3 ( Czechy, Indie, Austria ) czy z niekiedy bardzo dużą
dokładnością 10:19 ( USA ) lub 189:335 ( Salwador). Proporcje flag podobnych do polskiej flagi, tylko
kolory są odwrócone: flaga Indonezji 2:3 i 4:5 flaga Monako. I ciekawostka… 18 pażdziernika 1918r.
(tuż przed ogłoszeniem przez Polskę 11 listopada niepodległości ) przebywający z oficjalną wizytą w
USA prezydent Czechosłowacji Tomáš Garrigue Masaryk polecił na swej siedzibie w Nowym Jorku
podnieść flagę biało-czerwoną – historyczne weksylium Czechów, wywodzące się od białego lwa w
czerwonym polu – jako oficjalną flagę państwową (tego dnia na stopniach waszyngtońskiego
Kapitolu, proklamował niepodległość Czechosłowacji). Flaga ta pełniła funkcje znaku państwowego
Czechosłowacji do 1920 r. – bowiem i u Czechów były nie mniej niż w Polsce ostre spory o ostateczny
wzór państwowej flagi – tj. do czasu wprowadzenia na biało-czerwoną flagę niebieskiego trójkąta na
licu przydrzewcowym. Republika Czeska (w latach 1990-1992) miała flagę identyczną jak
Rzeczpospolita.
- W ilu państwach na świecie obchodzony jest Dzień Flagi?
- W ponad 60 ale światowym liderem uroczystości flagowych są Amerykanie i ich wkład w
popularyzację Dnia Flagi na świecie jest znaczący. Amerykanie publikują najwięcej o swojej fladze.
Mają 10 organizacji naukowo – badawczych i popularyzatorskich dla flagi USA i jej dnia -14 czerwca…
- 2 maja po raz dziesiąty obchodzimy w Polsce Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej. Święto to
ustanowione zostało przez Sejm na mocy ustawy z dnia 20 lutego 2004 roku o zmianie ustawy o
godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej…
- Tak, druga nowelizacja ustawy. Poza wprowadzeniem Dnia Flagi RP nowelizacja wprowadziła
istotne zmiany w zakresie używania symboli państwowych, przede wszystkim "zwróciła" symbole
narodowe obywatelom. Na mocy nowelizacji każdy może od tego dnia wywieszać flagę w celu
uczczenia ważnych uroczystości, rocznic i świąt państwowych. Flaga może towarzyszyć również
naszemu życiu prywatnemu, kiedy np.: chcemy uczcić ważne wydarzenie rodzinne. Należy jednak
pamiętać, że otaczanie flagi i innych symboli państwowych czcią i szacunkiem jest prawem i
obowiązkiem każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej oraz wszystkich organów państwowych,
instytucji i organizacji.
- Jak to czynić?
- Niestety zapisy dotyczące używania symboli są w znacznej części ogólne, często niejednoznaczne i
niespójne. Taki stan często jest przyczyną różnic w interpretacji poszczególnych przepisów a w
konsekwencji prowadzi do niejednolitego eksponowania herbu i flagi RP. Znakomitą pracę w tym
zakresie wykonała Najwyższa Izba Kontroli w 2005 roku w ramach "Kontroli używania symboli
państwowych przez organy administracji publicznej". NIK opracowała na podstawie powszechnie
uznanych praktyk i doświadczeń innych krajów, wyników dyskusji z udziałem przedstawicieli
różnych szczebli administracji publicznej oraz specjalistów z dziedziny heraldyki i weksykolologii
"Zasady dobrej praktyki używania symboli państwowych przez administrację publiczną oraz
placówki oświatowe".
- Proszę o wskazówki dotyczące reguł postępowania z flagą państwową Rzeczypospolitej…
- Po raz pierwszy rozmawiamy na portalu to może szerzej ten problem rozwinę. Podnosząc lub
eksponując flagę Rzeczypospolitej Polskiej powinniśmy pamiętać, że:
- na fladze nie wolno umieszczać ani przyczepiać do niej żadnego znaku, litery, słowa, liczby czy
jakiegokolwiek rysunku;
- flaga powinna być tak umieszczona, aby nie dotykała podłoża, podłogi lub nie była zamoczona w
wodzie;
- flaga powinna być zabezpieczona przed zniszczeniem, zerwaniem lub upadkiem na ziemię; podczas ulewy lub przy bardzo silnym wietrze flagę należy zdjąć lub jeżeli musi być eksponowana
(np. podczas wizyty oficjalnej) należy dbać, aby nie uległa zniszczeniu lub zerwaniu. O ile do tego
dojdzie, należy ją bezzwłocznie zdjąć;
- flaga powinna być podnoszona na maszt w sposób energiczny, a jeżeli podczas jej podnoszenia
jest wykonywany hymn, tempo podnoszenia flagi należy dostosować do czasu wykonywania hymnu
(jednocześnie zacząć i skończyć);
- jeżeli flaga RP jest eksponowana na pojeździe, powinna być umieszczona po jego prawej stronie;
- jeżeli flaga jest eksponowana na podium mówcy, powinna znajdować sie na prawo od mówcy
zwróconego twarzą do słuchaczy lub płasko na ścianie, nad mówcą lub za nim;
- po przecięciu wstęgi w barwach państwowych z okazji uroczystości otwarcia jakiegoś obiektu lub
odsłonięcia pomnika, wstęgę należy zabezpieczyć, aby nie upadła na ziemię, nie leżała na ziemi, ani
nie była deptana;
- jeśli używa się flagi do przykrycia posągu lub pomnika podczas uroczystości jego odsłonięcia, nie
można dopuścić, aby flaga upadła na ziemię;
- instytucja odpowiedzialna za organizację obchodów, podczas których używane są flagi z papieru,
powinna zapewnić odpowiednie warunki do ich zebrania po zakończeniu uroczystości oraz
odpowiedniego zniszczenia;
- flagi nie powinny być wyrzucane do śmietnika ani rzucane na ziemię.
- Nieprzestrzeganie tych zasad ilustruje mi Pan filmem zamieszczonym na YouTube ”Szacun dla
flagi - RESPECT FOR FLAG”, który pokazuje w jaki sposób pewien człowiek podczas oficjalnych
uroczystości odsłonięcia pomnika potraktował Polską flagę po zdjęciu z odsłanianego pomnika.
Zmiął ją w rękach i rzucił na ziemię. Dla przeciwwagi można obejrzeć ceremoniał składania flagi
przez żołnierzy US Army…
- Zakłopotanie i konsternacja… prawda! Krótki kilkunasto sekundowy przykład pokazuje ile pracy
edukacyjnej i legislacyjnej przed nami. Niestety w praktyce naszych urzędów cywilnych taki
ceremoniał nie istnieje. W związku z tym nawet podczas uroczystości samorządowych ale i
państwowych może dojść do takiej sytuacji. Powiem więcej, dochodzi i będzie dochodzić bo nie
posiadamy przepisów regulujących te kwestie…
- Czy w związku z tym nie powinny wprowadzić przepisów, które uściśliłyby w jaki sposób
traktować polską flagę?
- Zdecydowanie tak...
W tej sytuacji doskonale radzą sobie Siły Zbrojne RP. Zauważyło „lukę” i uszczegółowiło tą
problematykę. W Dzienniku Urzędowym MON z dnia 10 kwietnia 2014r. opublikowano:
- poz. 125 Zarządzenie Nr5/MON z dnia 9 kwietnia 2014r. w sprawie sposobu i okoliczności
stosowania symboli Rzeczypospolitej Polskiej w jednostkach Rzeczypospolitej Polskiej;
- poz. 126 Zarządzenie Nr6/MON z dnia 9 kwietnia 2014r. w sprawie sposobu używania flagi
państwowej z godłem Rzeczypospolitej Polskiej przez oddziały i jednostki Sił Zbrojnych RP podczas
oficjalnych uroczystości poza granicami państwa oraz w kontaktach na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej. Również w 2012 roku ukazała się publikacja Biura Bezpieczeństwa Narodowego z okazji Dnia
Flagi RP, która nosi tytuł "Duma i szacunek. Zasady oraz dobre praktyki godnego postępowania
wobec polskich symboli państwowych".
Niestety, nie ma w Polsce czegoś takiego jak polski protokół flagowy. Mamy ustalenia zwyczajowe
spisane na zasadzie prawa powielanego. Najwyższy czas stworzyć nowoczesne, zwarte przepisy
protokolarne i ceremonialne Rzeczypospolitej Polskiej, a protokół flagowy powinien być ich częścią.
Jeśli przed wojną stać nas było na takie regulacje, to dlaczego teraz nie?
- Mówimy cały czas o fladze biało-czerwonej. W sklepach sprzedawane są też flagi z herbem Polski.
Ludzie chętnie kupują, bo wydaje im się ładniejsza, odświętna. Nadaje się do uczczenia 2 czy 3
Maja?
- Nie… Polska jest jedynym państwem na świecie, w którym są dwie flagi państwowe a nie ma flagi
narodowej.
Podnoszenie i eksponowanie flagi państwowej z godłem Rzeczypospolitej Polskiej zastrzeżono dla :
- przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych oraz innych oficjalnych
przedstawicielstw i misji za granicą, na budynkach lub przed budynkami ich siedzib urzędowych, a
także kierowników tych przedstawicielstw, urzędów i misji na swych rezydencjach i środkach
komunikacji,
- cywilnych lotnisk i lądowisk,
- cywilnych samolotów komunikacyjnych podczas lotów za granicą,
- kapitanatów (bosmanatów) portów – na budynkach lub przed budynkami stanowiącymi ich siedziby
urzędowe.
Do niedawna był to znak zastrzeżony dla tych podmiotów, ale wyraźnie do użytku na zewnętrz.
Nowelizując ustawę i wpisując używanie tejże flagi także przez jednostki i oddziały Sił Zbrojnych
podczas oficjalnych uroczystości poza granicami państwa, dopisano zgodę, by wojsko używało jej
także w kontaktach międzynarodowych na terytorium Rzeczypospolitej. Zarządzeniem wykonawczym
MON z 2007 roku do tej noweli, wprowadzono występowanie „pocztu flagowego z flagą państwową z
godłem Rzeczypospolitej Polskiej na drzewcu”. Odtąd kompania honorowa Wojska Polskiego, czyli
wojskowa asysta honorowa, i taki poczet z flagą z „godłem”, wita przedstawicieli państw obcych w
naszym kraju.
Używanie za granicami kraju flagi biało-czerwonej z herbem budzi też wątpliwości, zwłaszcza wśród
cudzoziemców, co do faktycznego wyglądu flagi Polski. W polskim ustawodawstwie flagą państwową
nazwano bowiem zarówno flagę biało-czerwoną, jak i biało-czerwoną z godłem Rzeczypospolitej
Polskiej. Weksylolog Alfred Znamierowski jest zdania, że flagę biało-czerwoną winno się oficjalnie
nazwać „narodową”, gdyż od wielu lat jest symbolem narodowym i mieli prawo używać jej wszyscy
Polacy. Flaga biało-czerwona z herbem winna stać się „flagą państwową” w pełnym tego słowa
znaczeniu, czyli powinna być flagą urzędów i instytucji państwowych w kraju i symbolem państwa
polskiego na arenie międzynarodowej.
- 1 maja mija też 10. rocznica wstąpienia Polski do Unii Europejskiej. Co zrobić z flagami Unii
Europejskiej ?
- Flagi organizacji międzynarodowych w tym Unii Europejskiej nie mają statusu flag państwowych
powinny zajmować drugie miejsce w stosunku do flag państwowych, tj. po lewej stronie. Flaga Unii
Europejskiej powinna być eksponowana na stałe na budynkach, w których mieszczą się siedziby
agend UE oraz na granicach stanowiących granice zewnętrzne UE. W innych miejscach flaga UE może
być eksponowana w dniach wyborów do Parlamentu Europejskiego, oficjalnych wizyt z udziałem
przedstawicieli Unii Europejskiej oraz 9 maja (Dzień Europy). W celach informacyjnych flaga UE może
być eksponowana na jednostkach realizujących programy unijne.
Przy okazji zwrócę uwagę na inną kwestię flagi Unii Europejskiej. Polska / Republika Czeska, Dania,
Estonia, Irlandia, Francja, Łotwa, Holandia, Finlandia, Szwecja, Wlk. Brytania /nie podpisała deklaracji
uznającej symbole Unii Europejskiej (deklaracja 52 do Traktatu z Lizbony). Wieloletni ambasador Jan
Wojciech Piekarski napisał o tej sprawie tak (artykuł Nieznane skutki traktatu lizbońskiego Jan
Wojciech Piekarski, Przegląd, 10 stycznia 2010r.). „Powiewanie flag unijnych przed Pałacem
Prezydenckim, Kancelarią Prezesa Rady Ministrów i wielu innych miejscach publicznych oparte było na
faktycznym uznaniu przez Polskę tych symboli po przystąpieniu do Unii Europejskiej w 2004 r. Inna
sytuacja jest obecnie. Polska nie przystępując do deklaracji 52., nie uznała tych symboli za swoje.
Skoro ich nie uznała, trzeba być konsekwentnym i ściągać flagi unijne sprzed państwowych instytucji”.
Niezależnie od braku litery prawa należy zachować racjonalizm. Eksponowanie flagi europejskiej obok
flagi polskiej jest łączeniem idei jedności europejskiej z ideą państwa narodowego. To się nie
wyklucza. Ale prawo powinno być prawem…
Wydaje się, że zamiast dawać powody do dyskusji znacznie rozsądniej będzie potwierdzić treść
deklaracji nr 52 w formie jednostronnej uchwały Sejmu RP i rozwiązać problem natychmiast!
- Jest jeszcze jeden problem, który może spotkać każdego z nas: flaga, którą z okazji świąt
eksponujemy na domu, spłowiała, podarła się... Jak się jej pozbyć?
- Rzeczywiście, z kwestią poszanowania flagi państwowej wiąże się też problem, jak godnie pozbyć się
zniszczonej flagi. Na to jest tylko jeden sposób – tkaninę flagową należy spalić (przed spaleniem flaga
powinna być rozcięta, aby rozdzielić barwy), ale… nie publicznie. Nie wyrzucać do śmietnika. Dotyczy
to również flagi z papieru, używanej podczas różnego rodzaju uroczystości np. na Rynku Wielkim w
Zamościu. W Zamościu jest na to sposób… Aby Zamościanom umożliwić w godny sposób pozbycia się
zniszczonej flagi od 2 maja 2012 roku w Zamojskim Ośrodku Informacji Turystycznej, Ratusz - Rynek
Wielki 13 i Muzeum Zamojskim ul. Ormiańska 30 można ją wrzucić do pojemnika z napisem
„USUWANIE FLAGI” - „FLAG DISPOSAL”. Jest to pierwsza i jedyna w Rzeczypospolitej praktyczna
realizacja ustawy „O godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej…” w tym zakresie.
- Gdzie wiedzę z zakresu posługiwania się i postępowania z flagą Polski można spotkać?
- By poszerzyć wiedzę w zakresie postępowania z flagą Rzeczypospolitej i innymi symbolami
państwowymi polecam coś nietypowego, wcześniej wspomniany w naszej rozmowie… dokument
pokontrolny NIK z 15 kwietnia 2005r. - Najwyższa Izba Kontroli -"Używanie symboli państwowych
przez organy administracji publicznej”. Najpełniej wiedzę w zakresie symboli państwowych i
ceremoniału znajdzie Pan i wszyscy czytelnicy w publikacjach znamienitych weksylologów i
heraldyków Krzysztofa J. Guzka, Tomasza Orłowskiego, Janusz Sidora, Alfreda Znamierowskiego,
Andrzeja Ludwika Włoszczyńskiego…
- …?
- Może jeszcze na koniec jedno spostrzeżenie z naszej rozmowy dla dziennikarzy, organizatorów
publicznych przedsięwzięć samorządowych czy państwowych… flagi się podnosi i opuszcza,
natomiast na budynkach flag się nie wywiesza lecz eksponuje, bowiem jak mawia Krzysztof J. Guzek
członek – współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Weksylologicznego: „Nota bene wciąga się spodnie
a opuszcza ... majtki, zaś wywiesza bieliznę po praniu”.
- Dziękuję za rozmowę