Maj - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku

Transkrypt

W NUMERZE:
WIEŚCI Z KRAJU
4
Pomorskie na targach Agrotravel
Z ŻYCIA POMORSKIEGO OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO
6 Wiosenne Targi Ogrodnicze w Strzelinie
7 X Turniej Kół Gospodyń Wiejskich Województwa Pomorskiego
ZARZĄDZANIE GOSPODARSTWEM ROLNYM
Program
rolnośrodowiskowy
w 2013 roku - zmiany
str. 10
NA POLACH I ŁĄKACH
W tym roku nastąpiły zmiany dla rolników ubiegających się o przyznanie
płatności w ramach działania „Program rolnośrodowiskowy”.
DLA WSI I REGIONU
10
12
13
14
16
17
18
19
21
23
25
Program rolnośrodowiskowy w 2013 roku - zmiany
Aktualne informacje prawne dla rolnictwa
Prognoza cen rynkowych podstawowych produktów rolno-żywnościowych
Wszystko o grupach producentów rolnych: Zasady organizacji
i funkcjonowania grup producentów owoców i warzyw (cz. II)
Kwiecień plecień...
Integrowana ochrona ziemniaka
Warto przeczytać
Plonowanie odmian życicy trwałej
Uprawa kukurydzy - zabiegi wiosenne
Przypominamy – maj
Rola preparatu Pest-Aut w utrzymaniu czystości opryskiwaczy
(artykuł sponsorowany)
W CHLEWNI I OBORZE
26
28
31
32
33
Przez żwacz do efektów
Hodowla bydła mlecznego na Pomorzu - wyniki w 2012 roku
Aktualności w hodowli bydła
BSE - historia i stan obecny
Przypominamy - maj
Z WIZYTĄ U ROLNIKA
34
35
Pasja sposobem na życie
Gospodarstwo na Kaszubach
W TROSCE O ŚRODOWISKO
37
38
Renowacja łąk i pastwisk ekologicznych
Sprawdzone w praktyce
POMORSKA IZBA ROLNICZA
40
41
42
43
43
44
45
Z prac Pomorskiej Izby Rolniczej
Posiedzenia Rad Powiatowych z Zarządem Pomorskiej Izby Rolniczej
Wizyta Wiceministra Kazimierza Plocke w Smętowie Granicznym
Posiedzenie Zarządu PIR
KGW Grabinianki najlepsze w powiecie gdańskim!
Dobrowolne ubezpieczenia życiowe na kieszeń rolnika
Zabezpieczą interesy rolników
DONIESIENIA
46
47
49
Współpraca międzynarodowa z Republiką Mołdowy
Przetwórstwo i przedsiębiorczość
Rolniczak – szkoła, która spełnia marzenia
W DOMU I ZAGRODZIE
51
52
53
55
Pineberry – truskawka ananasowa
Groźne choroby kory i drewna drzew owocowych
Wiosenne rarytasy ogrodowe
Jaja w roli głównej
Hodowla bydła mlecznego
na Pomorzu
- wyniki w 2012 roku
str. 26
Hodowla bydła mlecznego na Pomorzu z roku na rok zmienia swój wizerunek. Gospodarstwa typowo mleczarskie poprawiają poziom hodowli
i zwiększają produkcyjność zwierząt.
W 2012 roku średnia wydajność przekroczyła 7000 kg mleka od krowy.
Renowacja łąk i pastwisk
ekologicznych
str. 37
Trawy na pastwisku powinny cechować się korzystnym składem gatunkowym, a co za tym idzie wysoką
wartością paszową.
OFERTY
ROZRYWKA DLA DOROSŁYCH I DLA DZIECI
RAPORT Z RYNKU
3
Wieści z województwa
Pomorskie na targach Agrotravel
Co to są fefernuski? Czy nazwa Kociewie
pochodzi od kotów? Czy tabaka rośnie
na Kaszubach? Odpowiedzi udzielali
wystawcy stoiska promocyjnego
województwa pomorskiego podczas targów
Agrotravel w Kielcach.
P
iąta edycja Międzynarodowych Targów Turystyki Wiejskiej i Agroturystyki, które odbyły się
w dniach 6 - 8 kwietnia br., była doskonałą okazją
do zapoznania się z bogatą ofertą gospodarstw agroturystycznych, folklorem i tradycjami wiejskimi regionów.
Agrotravel to swego rodzaju festiwal dziedzictwa
kulturowo-krajobrazowego europejskich wsi, unikatowy i jedyny tak wyspecjalizowany i merytoryczny
we wschodnio-południowej Polsce. Promocje licznie
reprezentowanych krajów i regionów oraz atrakcji turystyki wiejskiej pozwalają na wymianę doświadczeń
i dobrych praktyk, a także są pomocne w kreowaniu
i rozwijaniu branży na obszarach wiejskich.
W tym roku ekspozycję województwa pomorskiego zapewnili Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku oraz członkowie Pomorskiej Sieci Dziedzictwa Kulinarnego, producenci żywności tradycyjnej
i regionalnej, lokalne grupy działania, stowarzyszenia
agroturystyczne i zespoły ludowe.
Stoisko Pomorskiego wzbudzało duże zainteresowanie zarówno podmiotów branżowych, jak i klientów indywidualnych chętnych do zwiedzania naszego
województwa. Tłumy zainteresowanych były efektem
przeprowadzanych promocji i degustacji specjałów,
przy akompaniamencie regionalnej muzyki, śpiewu
i tańca, co tworzyło niepowtarzalny klimat plaż i bałtyckiego złota – bursztynu.
Wrażenia estetyczne zapewniły przedmioty użytkowe oraz miniatury statków wykonane z bursztynu
4
i czarnego dębu (drewno dębów przysypanych ziemią
lub zalanych wodą nawet kilkanaście tysięcy lat temu).
Jedynym wytwórcą tych wyjątkowych przedmiotów
jest firma Myamber – Studio Bałtyckiego Bursztynu
i Drewna Czarnego Dębu.
Niezaprzeczalnym atutem turystyki wiejskiej naszego regionu są produkty tradycyjne, których nasze województwo zarejestrowało 136. Jesteśmy liderem ogól-
5/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze
Wieści z województwa
nopolskiej Listy Produktów Tradycyjnych. Na targach
można było delektować się przysmakami kuchni pomorskiej: kociewską herbatkę z lipy i bzu czarnego z miodem
lipowym podawała Alicja Wacholc z gospodarstwa agroturystycznego „Lipy”, kaszubskie wyroby wędliniarskie, tj. kiełbasę (wòrsztę), kaszankę, boczek wieprzowy
wędzony, czarny salceson (blutkę) serwowane przez
gospodarstwo ekologiczne Brygidy i Andrzeja Kąkolów
z Mojuszewskiej Huty, a pierniki regionalne – fefernuski
kociewskie i inne słodkości przygotowały Teresa Zielińska i Wanda Redzińska ze Stowarzyszenia „Kociewskie
Forum Kobiet” z Radostowa.
O nasze dziedzictwo kulinarne zadbała Spółdzielnia Mleczarska w Skarszewach, produkująca sery
i masło od 115 lat. Mleko używane do produkcji pochodzi z pięknych, zielonych terenów Kociewia i Kaszub.
Wielką atrakcją dla gości były wina polecane
przez właścicieli winnicy, ubranych w kontusze
szlacheckie z XVII wieku. Winnica na Pomorzu?
– pytali i degustowali napoje wytworzone na bazie owoców pochodzących z gospodarstwa Lidii
P
omorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku zaprasza rolników na szkolenia pt. „Szkolenia z zakresu dostosowania gospodarstw
rolnych Pomorza i Kujaw do wymogów wzajemnej
zgodności”, w ramach działania 111 „Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie”. Jest to już czwarta edycja szkoleń informujących
o wymogach wzajemnej zgodności.
W województwie pomorskim zorganizowanych
zostanie 61 dwudniowych szkoleń w terminie od
15 października 2012 r. do 31 października 2013 r.
Program szkolenia obejmuje m.in. następujące zagadnienia:
•produkcja roślinna i zwierzęca a ochrona środowiska naturalnego,
•Dobra Kultura Rolna zgodna z zachowaniem ochrony środowiska,
•zasady rejestracji i identyfikacji zwierząt,
i Roberta Galińskich w Gniewskim Polu, którzy od
15 lat badają przydatność różnych odmian winorośli
do produkcji win. Eksperymentalna winnica jest jedyną na Dolnym Powiślu.
Walorem prezentacji pomorskiej kultury była
wielobarwność haftowanych i rekonstruowanych
odświętnych ubiorów. Kociewski zespół regionalny
„Burczybas” Wojciecha Górskiego z Gniewa zaprezentował obrzędy i zwyczaje życia codziennego. Atrakcją
była możliwość zagrania na instrumentach ludowych
– burczybasie i diabelskich skrzypcach oraz zażycie tabaki z tradycyjnej tabakiery z rogów bydlęcych, którą
częstował Andrzej Olszewski, trzykrotny mistrz gawęd, wyrobu i zażywania tabaki.
Przedsięwzięcie było współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach III Schematu Pomocy
Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich
na lata 2007-2013.
Aleksandra Raczyńska
Departament Promocji Województwa UMWP
•zdrowie publiczne ludzi, zdrowie zwierząt i zdrowotność roślin,
•program zwalczania chorób zakaźnych u zwierząt
gospodarskich,
•dobrostan zwierząt,
•system sankcji stosowany w zakresie niespełnienia
wymogów wzajemnej zgodności.
W drugim dniu, w ramach wyjazdu studyjnego
do wybranych gospodarstw, uczestnicy będą mogli
w sposób praktyczny dokonać oceny dostosowania do
zasad wzajemnej zgodności. Omówione zostaną listy
sprawdzające oraz wykonane zostaną pomiary przy
pomocy specjalistycznej aparatury.
Udział w szkoleniu jest bezpłatny. Uczestnikom
zapewniamy materiały szkoleniowe i wyżywienie.
Szczegółowy program i terminarz szkoleń znajduje
się na stronie www.podr.pl oraz w BP ODR, które przyjmują zgłoszenia osób chętnych do udziału w szkoleniu.
„Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie”.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach działania: „Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie”
Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 w ramach operacji szkoleniowej – umowa nr 00002-6900-FA1900364/11.
Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Pomorskie Wieści Rolnicze • 5/2013
5
Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego
Wiosenne Targi Ogrodnicze
w Strzelinie
W
dniach 6 - 7 kwietnia br.
po raz 41. odbyły się Wiosenne Targi Ogrodnicze
w Strzelinie. Były to pierwsze targi
w tym roku organizowane przez
Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku. Targi odbywały się w bardzo niesprzyjających
warunkach atmosferycznych. Ostra
i przedłużająca się zima sprawiła,
iż w Strzelinie było nieco mniej wystawców niż zwykle. Utrzymujące się zimowe warunki pogodowe
spowodowały, że wielu szkółkarzy
miało problemy z wykopaniem
i przygotowaniem drzewek do
sprzedaży i z tego powodu zrezygnowali z udziału w targach.
W branży ogrodniczej, w tym
roku największym powodzeniem
cieszyły się cebulki kwiatowe. Można było np. przebierać w kolorach
i wielkościach orientalnych lilii.
Mimo mniejszej liczby wystawców
z roślinami ogrodowymi, można
było jednak nabyć najczęściej sadzone w naszych ogrodach drzewa i krzewy owocowe i ozdobne,
w tym: winorośl, borówki, jeżyny,
agrest, porzeczki, forsycje, płaczące
wierzby, róże pnące i wielokwiatowe oraz iglaki.
Jak zwykle uwagę uczestników targów przyciągały stoiska
z wyrobami i produktami kuchni
regionalnych. Zwiedzający chętnie
kupowali chleby pieczone na zakwasie z rozmaitymi dodatkami.
Długie kolejki ustawiały się przed
stoiskami z wędlinami litewskimi
oraz wyrobami Romana Kaczmarskiego ze Strzelinka, który sprzedawał wędliny wykonane według
tradycyjnych przepisów.
Duże zainteresowanie zwiedzających wzbudziły oryginalne meble ogrodowe z drewna wykonane
przez firmę Marcina Chrzanowskiego z Prabut, a także ciekawe rzeźby
ogrodowe Jana Redźko z Lęborka.
Swoją ofertę przedstawiły również firmy zajmujące się dystrybucją solarów i innych alternatywnych
form pozyskiwania energii oraz
producenci kotłów ekologicznych.
Nie brakowało też drobnych
stoisk z produktami pszczelimi,
przyprawami, słodyczami.
Dużym zainteresowaniem cieszył się sprzęt ogrodniczy prezentowany przez firmę „Stikar” ze
Słupska, która rozpoczęła niedawno swoją działalność na naszym
lokalnym rynku, oferując małe ciągniki, kosiarki, wykaszarki i pilarki szwedzkiej firmy „Stiga”.
Jak co roku podczas Targów
Wiosennych odbył się turniej szachów szybkich o Puchar Starosty
Słupskiego. Zwycięzcą turnieju
i zdobywcą pucharu został Pan
Michał Miszczuk ze Słupska.
Tradycyjnie w punkcie doradczym porad z dziedziny ogrodnictwa udzielali specjaliści naszego
Oddziału. Można było tam też nabyć fachową literaturę z dziedziny ogrodnictwa i rolnictwa. Obok
namiotu naszego Ośrodka, Koszalińska Stacja Chemiczno-Rolnicza
prowadziła pokaz pomiaru kwasowości gleby i doradztwo nawozowe.
Kolejną strzelińską imprezą,
na którą już dzisiaj serdecznie zapraszamy, są Targi Rolno-Kwiatowe, które odbędą się w dniach
18 - 19 maja br.
Bogdan Nowaczewski
Alicja Staciwa
6
X Turniej Kół Gospodyń Wiejskich
Województwa Pomorskiego
X Turniej Kół Gospodyń Wiejskich Województwa Pomorskiego odbył się 6 kwietnia br.,
w sali Gimnazjum nr 1 im. Jana Pawła II w Sztumie. Organizatorami imprezy byli: Samorząd
Województwa Pomorskiego, Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku,
Wojewódzki Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych w Gdańsku, Miasto i Gmina
Sztum oraz Starostwo Powiatowe w Sztumie.
G
ospodarzami imprezy byli: p. Wojciech Cymerys - Starosta Powiatu Sztumskiego oraz p. Leszek Tabor - Burmistrz Miasta i Gminy Sztum.
Patronat medialny nad imprezą sprawowali: Telewizja Polska S.A. Oddział w Gdańsku, Radio Gdańsk
S.A., Dziennik Bałtycki oraz Portal Internetowy Województwa Pomorskiego „Wrota Pomorza”, Tygodnik
Dziennika Bałtyckiego, Oddział w Sztumie.
Oficjalnego otwarcia turnieju dokonali: Wojciech
Cymerys - Starosta Powiatu Sztumskiego oraz Leszek Tabor - Burmistrz Miasta i Gminy Sztum, którzy
jednocześnie objęli patronat nad imprezą. Głos zabrali także Czesław Elzanowski – Członek Zarządu
Województwa Pomorskiego, Aleksander Mach – Dyrektor Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego
w Gdańsku oraz Anna Pomieczyńska – Przewodnicząca Wojewódzkiej Rady Kół Gospodyń Wiejskich.
Uroczyste otwarcie turnieju: od lewej - Anna Pomieczyńska
– Przewodnicząca Wojewódzkiej Rady Kół Gospodyń Wiejskich,
Aleksander Mach - Dyrektor PODR w Gdańsku, Czesław Elzanowski
– Członek Zarządu Województwa Pomorskiego, Leszek Tabor
- Burmistrz Miasta i Gminy Sztum i Wojciech Cymerys - Starosta
Powiatu Sztumskiego
W rozgrywkach turniejowych o puchar Grand Prix
konkurowało 15 Kół Gospodyń Wiejskich z 14 powiatów (zabrakło nowodworskiego i człuchowskiego),
laureatów eliminacji powiatowych. Przedstawicielki
kół prezentowały swoje umiejętności w pięciu konkurencjach regulaminowych. Zmagania pań oceniało
jury w 5-osobowym składzie, w którym znaleźli się
przedstawiciele: Wojewódzkiego Związku Rolników,
Kółek i Organizacji Rolniczych w Gdańsku, Sekretariatu Regionalnego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich
Województwa Pomorskiego, Departamentu Programów Rozwoju Obszarów Wiejskich Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, Muzeum Narodowego w Gdańsku, Oddział Etnografii, Dziennika
Bałtyckiego, Oddział w Sztumie oraz przedstawicielka Koła Gospodyń Wiejskich w Leszkowach - laureata
Grand Prix w 2012 r.
Jury dokonało oceny dwóch konkurencji przed
oficjalnym otwarciem. Były nimi: produkt tradycyjny - „Chleb”, w której najważniejszym kryterium był
smak oraz dydaktycznej – „Wizytówka koła”. Tu ocenie podlegała prezentacja tematyczna gotowej planszy
o wymiarach 1,00 x 0,80 m. Kolejną, trzecią konkurencją była „Moda – kapelusz”. Przedstawicielka z danego koła gospodyń wiejskich prezentowała na wybiegu nakrycie głowy do muzyki przygotowanej przez
organizatora. Następna, czwarta z kolei konkurencja „Śpiew - dwie piosenki” polegała na wykonaniu
dwóch wybranych piosenek - jednej ludowej, drugiej
na dowolny temat, z własnym akompaniamentem.
Ostatnią konkurencją był „Taniec”. Każde koło gospodyń wiejskich zaprezentowało jeden dowolny
taniec ludowy, regionalny lub kulturowo związany
z wybranym krajem UE, z własnym podkładem muzycznym. Najwięcej emocji dostarczyły trzy ostatnie
konkurencje.
Kobiety co roku zaskakują widzów swoimi niezwykłymi umiejętnościami. Tylko nasze panie z pomorskich KGW potrafią wyczarować (dosłownie)
wyjątkowy kapelusz na zwykłe i niezwykłe okazje,
zaśpiewać jak wybrańcy programu „Tylko muzyka”
i zatańczyć perfekcyjnie, jak profesjonalni artyści.
Wiele przyjemnych emocji dostarczyłyście PANIE
wszystkim odbiorcom!! Bardzo gorąco dziękuję Wam
za czas i trud włożony w przygotowanie poszczególnych kategorii, który wygospodarowałyście z pewnością kosztem rodziny. Szkoda, że puchar Grand Prix
może być tylko jeden, jednak czy w tym wydarzeniu
najważniejszy jest puchar, chyba nie! Poprzez uczestnictwo w turnieju udowadniacie sobie i innym, że potraficie działać zespołowo, a przede wszystkim wskazujecie, jak można doskonale bawić się.
7
Trudne zadanie miało jury, ponieważ poziom prezentowanych konkurencji był niezwykle wysoki. Po
długiej dyskusji przewodniczący jury ogłosił wyniki
w poszczególnych kategoriach oraz podał zdobywcę Grand Prix. Laureatami X Turnieju Kół Gospodyń
Wiejskich Województwa Pomorskiego zostały:
•„Tablica - wizytówka koła” – KGW Gnieżdżewo, gmina Puck, powiat pucki,
•„Chleb” – KGW Tczewskie Łąki, gmina Tczew, pow. tczewski,
•„Śpiew - dwie piosenki” – KGW Tychnowy, gmina Kwidzyn, pow. kwidzyński,
•„Moda - kapelusz” – KGW Czernin, gmina Sztum, pow. sztumski,
•„Taniec” – KGW Chwaszczyno, gmina Żukowo, pow. kartuski.
Grand Prix X Turnieju KGW Województwa Pomorskiego przyznano
KGW z miejscowości Grabiny Zameczek, gmina Suchy Dąb, pow. gdański.
8
Laureat Grand Prix - KGW z miejscowości Grabiny Zameczek
KGW z Tychnów - najlepsze w kategorii „Śpiew”
KGW z Gnieżdżewa - najlepsze w kategorii „Wizytówka koła”
KGW z Czernina - najlepsze w kategorii „Moda - kapelusz”
KGW z Tczewskich Łąk - najlepsze w kategorii „Chleb”
KGW z Chwaszczyna - najlepsze w kategorii „Taniec”
Dyrektor PODR - Aleksander Mach wręcza nagrodę
przedstawicielce KGW z Tychnów
Tegoroczny turniej miał wyjątkowy charakter nie
tylko za sprawą jubileuszowej jego edycji, ale również
z racji wizyty pana Stanisława Kalemby – Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, który swój sobotni pobyt na Powiślu w znacznej części przeznaczył na bezpośredni kontakt
z uczestniczkami X Turnieju Kół Gospodyń Wiejskich.
Podczas
turnieju
publiczność
i uczestniczki
świetnie
bawili się
Na zakończenie imprezy głos zabrał p. Cezary Bieniasz-Krzywiec, Starosta Powiatu Gdańskiego, który
ogłosił zebranym, iż XI edycja Turnieju KGW Województwa Pomorskiego odbędzie się w powiecie gdańskim.
Gościem X Turnieju KGW Województwa Pomorskiego
był Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Stanisław Kalemba
Dyrektor PODR - Aleksander Mach wręcza Ministrowi Rolnictwa Stanisławowi Kalembie opracowanie pt. „Aktywność kobiet wiejskich”
Tak duża impreza mogła odbyć się tylko dzięki
hojności wielu sponsorów, którym składamy serdeczne podziękowania. Byli nimi:
- Województwo Pomorskie – fundator nagród za zajęcie
pierwszego miejsca w każdej z pięciu kategorii konkursowych oraz nagrody Grand Prix,
- Starostwo Powiatu Sztumskiego,
- Miasto i Gmina Sztum,
- Wojewódzki Związek Rolników, Kółek i Organizacji
Rolniczych,
- Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku,
- Pomorska Izba Rolnicza,
- Bank Spółdzielczy w Tczewie (fundator nagród
dla wszystkich uczestniczących w turnieju KGW),
- Bank Spółdzielczy w Sztumie,
- Agencja Nieruchomości Rolnych, Oddział Terenowy
w Gdańsku z siedzibą w Pruszczu Gdańskim,
- Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,
Oddział Regionalny w Gdyni,
- Związek Gmin Pomorskich,
- Sztumskie Centrum Kultury,
- KGW Leszkowy,
- Gimnazjum nr 1 im. Jana Pawła II w Sztumie.
Turniej Kół Gospodyń Wiejskich Województwa
Pomorskiego był współfinansowany ze środków Sekretariatu Regionalnego Krajowej Sieci Obszarów
Wiejskich dla Województwa Pomorskiego na lata
2012-2013.
Opracowała Barbara Ditrich
9
Dla wsi i regionu
Program rolnośrodowiskowy
w 2013 roku - zmiany
Od 15 marca do 15 maja Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przyjmuje
wnioski o przyznanie płatności bezpośrednich, ONW i rolnośrodowiskowych za 2013 rok.
W tegorocznych zasadach przyznawania dopłat bezpośrednich i ONW nie ma istotnych dla
rolników zmian, w porównaniu z 2012 rokiem. Nastąpiły natomiast zmiany dla rolników
ubiegających się o przyznanie płatności w ramach działania „Program rolnośrodowiskowy”.
Z
miany, jakie zaszły w Programie rolnośrodowiskowym w 2013 roku to:
• Wstrzymanie naboru na wariant 9.1 i 9.2 Pakietu 9. Strefy buforowe. Nie ma możliwości składnia wniosków z deklaracją tych pakietów zarówno pierwszorocznych, jak i kontynuacyjnych. Rolnicy, którzy
w poprzednich latach realizowali warianty 9.1 i 9.2
nie muszą zwracać wcześniej otrzymanych płatności, a zobowiązanie w tym zakresie wygasa.
• Brak możliwości podjęcia nowego zobowiązania
w wariancie 2.9, 2.10, 2.11 i 2.12 - Uprawy sadownicze - Pakietu 2. - Rolnictwo ekologiczne. Dotyczy
tylko wniosków o przyznanie pomocy składanych
po raz pierwszy. Oczywiście takie wsparcie będzie
wypłacane w dalszym ciągu tym rolnikom, którzy
w poprzednich naborach wdrożyli takie uprawy
w swoich gospodarstwach.
• Brak możliwości podjęcia zobowiązania w wariancie 6.1 Produkcja towarowa lokalnych odmian
roślin uprawnych - uprawa prosa - dotyczy tylko
wniosków o przyznanie pomocy składanych po raz
pierwszy.
• Uzależnienie płatności w wariancie 2.3/2.4 - Trwałe
użytki zielone Pakietu 2. Rolnictwo ekologiczne od
obsady zwierząt (bydło, konie, owce, kozy), które
rolnik posiada w okresie od 15 marca do 30 września
roku złożenia wniosku - dotyczy tylko wniosków
o przyznanie pomocy składanych po raz pierwszy.
• Zmiana reguł przyznawania płatności rolnośrodowiskowej w przypadku przeniesienia posiadania
gospodarstwa, śmierci rolnika lub innego następstwa prawnego.
10
• Wprowadzenie nowego załącznika dla wnioskodawców deklarujących pierwszy raz Pakiet 2. Rolnictwo ekologiczne, w przypadku realizacji wariantu 2.3/2.4 - Trwałe użytki zielone:
• zaświadczenie wydane przez podmiot prowadzący rejestr koniowatych, o którym mowa w przepisach o systemie informacji i rejestracji zwierząt.
Załącznik ten składany jest do 31 października roku,
w którym został złożony wniosek o przyznanie
płatności w zakresie wariantu 2.3/2.4 - dotyczy tylko wniosków o przyznanie pomocy składanych po
raz pierwszy.
• Zmiana terminu dostarczenia wymienionych poniżej
załączników w przypadku ubieganie się o pomoc
w ramach wariantu 6.2 Produkcja nasienna towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych. Załączniki:
- informacja o wynikach badania,
- świadectwo oceny polowej i laboratoryjnej materiału
siewnego,
- oświadczenie o posiadaniu plantacji dwuletniej
rośliny nasiennej
muszą zostać złożone do 31 października roku,
w którym został złożony wniosek o przyznanie płatności. Rolnicy którzy wdrożyli wcześniej ten wariant
i kontynuują go w 2013 roku, wymienione załączniki będą składali dwukrotnie. Najpierw muszą
złożyć te załączniki za rok 2012 razem z wnioskiem
o pomoc, czyli w terminie od 15 marca do 15 maja
2013 r. Drugi raz załączniki za 2013 rok muszą złożyć do 31 października tego roku.
• Wymagane załączniki w przypadku pakietu 7.Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych
zwierząt w rolnictwie muszą być składane co roku.
Dla wsi i regionu
Takim załącznikiem jest kopia dokumentu, sporządzona na formularzu udostępnionym przez Agencję, obejmująca oświadczenia rolnika, zawierająca
wskazanie zwierząt, jakie zostały zakwalifikowane
do programu ochrony zasobów genetycznych ras
lokalnych. Kopia musi być składana do wniosku
o przyznanie pierwszej i kolejnych płatności rolnośrodowiskowych.
• Wprowadzono nowy dokument składany w przypadku, gdy rolnik nie zamierza ubiegać się w danym
roku o przyznanie kolejnej płatności - „Informacja
o realizowanym zobowiązaniu rolnośrodowiskowym
w ramach PROW 2007 - 2013”.
Brak złożenia wniosku o przyznanie kolejnej płatności
i brak złożenia „Informacji” skutkuje zwrotem całej
płatności rolnośrodowiskowej przyznanej do tej pory
za realizację danego pakietu czy wariantu.
„Informację o realizowanym zobowiązaniu rolnośrodowiskowym w ramach PROW 2007 - 2013” składa
się do kierownika biura powiatowego Agencji, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania albo
siedzibę rolnika, w terminie od 15 marca do 15 maja.
• Wprowadzono nowe zasady dokonywania zmian
zobowiązania rolnośrodowiskowego.
• Zniesiono termin początkowy wydawania decyzji. Według stanu prawnego, obowiązującego do
15 marca 2013 r., termin ten był ustalony na dzień
1 grudnia roku, w którym został złożony wniosek.
Po wprowadzeniu zmiany, płatności rolnośrodowiskowe będą mogły być wypłacane od 16 października roku złożenia wniosku, oczywiście, jeżeli wniosek zostanie zweryfikowany pozytywnie.
• Dokonane zostało ujednolicenie terminów koszenia
trwałych użytków zielonych w przypadku równoczesnej realizacji na tych samych gruntach więcej
niż jednego wariantu.
Ze szczegółowymi zasadami przyznawania płatności rolnośrodowiskowych w roku 2013, rolnicy
mogą zapoznać się w biurach powiatowych i oddziałach regionalnych ARiMR, a także na stronie internetowej ARiMR, gdzie zamieszczone są również wzory
wymaganych dokumentów.
Reklama
Departament Płatności Bezpośrednich ARiMR
11
Dla wsi i regionu
Aktualne informacje prawne dla rolnictwa
Akt prawny
Dotyczy
Rozporządzenie Ministra
Rolnictwa i Rozwoju Wsi
z dnia 19 lutego 2013 r.
poz. 388/2013
Ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia
Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie
sposobu ustalania i wysokości opłat
za czynności wykonywane przez Inspekcję
Weterynaryjną, sposobu i miejsc pobierania
tych opłat oraz sposobu przekazywania
informacji w tym zakresie Komisji Europejskiej
Data ogłoszenia:
19 lutego 2013 r.
Data wejścia w życie:
4 marca 2013 r.
Zmiany rozporządzenia w sprawie
znakowania środków spożywczych
Data ogłoszenia:
15 marca 2013 r.
po upływie 3 miesięcy od
dnia ogłoszenia, z wyjątkiem
§ 1, pkt 6 i 10 oraz § 2,
które wchodzą w życie
z dniem następującym
po dniu ogłoszenia.
Wymagań technicznych dla opryskiwaczy
Data ogłoszenia:
2 kwietnia 2013 r.
po upływie 3 miesięcy od
dnia ogłoszenia.
z dnia 7 marca 2013 r.
poz. 416/2013
Badania sprawności technicznej
opryskiwaczy
Data ogłoszenia:
2 kwietnia 2013 r.
po upływie 3 miesięcy
od dnia ogłoszenia.
poz. 430/2013
warunków i trybu zmian programu
operacyjnego wprowadzanych w trakcie
jego realizacji
Data ogłoszenia:
8 kwietnia 2013 r.
22 kwietnia 2013 r.
poz. 434/2013
Wymagań, jakie powinien spełniać projekt
technologiczny zakładu, w którym ma być
prowadzona działalność w zakresie produkcji
produktów pochodzenia zwierzęcego
Data ogłoszenia:
8 kwietnia 2013 r.
30 dni od dnia ogłoszenia.
poz. 443/2013
znakowania środków spożywczych
Data ogłoszenia:
11 kwietnia 2013 r.
25 kwietnia 2013 r.
z dnia 8 kwietnia 2013 r.
poz. 452/2013
integrowanej produkcji
Data ogłoszenia:
11 kwietnia 2013 r.
18 kwietnia 2013 r.
poz. 457/2013
Terminów składania oraz wzoru wniosku
o wydanie zgody na wprowadzenie do
obrotu mieszanki dla ochrony środowiska
Data ogłoszenia:
15 kwietnia 2013 r.
29 kwietnia 2013 r.
poz. 414/2013
poz. 415/2013
Istotne informacje
Na podstawie dostępnych materiałów
opracowała Joanna Woźnica
12
Zarządzanie gospodarstwem rolnym
Prognoza cen rynkowych podstawowych
produktów rolno-żywnościowych
W
dniu 25 marca 2013 r. odbyło się kolejne
posiedzenie Zespołu Ekspertów, powołanego przez Prezesa Agencji Rynku Rolnego,
którego celem było zaktualizowanie prognozy cen
rynkowych podstawowych produktów rolniczych na
czerwiec i wrzesień 2013 r. Biorąc pod uwagę bieżącą
sytuację na poszczególnych rynkach rolnych, Zespół
Ekspertów przewiduje następujący poziom cen:
RYNEK ZBÓŻ
Prognoza cen skupu (bez VAT)
Wyszczególnienie
Jm.
Ceny
w lutym
2013 r.
(wg GUS)
Pszenica ogółem
zł/t
Pszenica
konsumpcyjna
Żyto ogółem
Prognozowane ceny (zł)
czerwiec
2013
wrzesień
2013
1021
970 - 1020
860 - 920
zł/t
1018
1000 - 1050
900 - 950
zł/t
760
740 - 780
670 - 720
Natomiast analitycy Banku BGŻ wstępnie przewidują, że cena pszenicy konsumpcyjnej w trzecim kwartale tego roku spadnie do 872 - 985 zł za tonę, z 1019
- 1035 zł za tonę w pierwszym kwartale tego roku. Warunkiem są dobre zbiory.
Według prognozy Banku BGŻ, w drugim kwartale
2013 roku cena pszenicy konsumpcyjnej ma wynieść
947 - 1031 zł/t. Z kolei pszenica paszowa ma kosztować w drugim kwartale 931 - 1013 zł/t, a w trzecim
kwartale 841 - 950 zł/t.
Bank BGŻ prognozuje ceny kukurydzy odpowiednio: w pierwszym kwartale 911 - 925 zł/t, w drugim
kwartale 854 - 928 zł/t, w trzecim kwartale 808 - 922 zł/t.
Decydujący wpływ na tendencje cenowe na rynku
zbóż do końca pierwszej połowy 2013 roku będą mieć
kolejne informacje o światowym zużyciu, zapasach
i eksporcie w sezonie 2012/2013 oraz produkcji na półkuli północnej w roku 2013.
RYNEK MIĘSA
Jm.
Ceny
w lutym
2013 r.
(wg GUS)
Żywiec
wieprzowy
zł/kg
Wyszczególnienie
czerwiec
2013
wrzesień
2013
5,18
5,40 - 5,70
5,60 - 6,00
Bydło ogółem
zł/kg
6,62
6,00 - 6,30
6,00 - 6,50
Młode bydło
rzeźne
zł/kg
6,85
6,30 - 6,60
6,30 - 6,80
Kurczęta brojlery
zł/kg
3,84
3,80 - 4,00
3,80 - 4,10
Według danych GUS, w lutym za kg żywca wieprzowego płacono 5,18 zł/kg. Pod koniec marca, po
początkowym spadku cen, przewiduje się znaczący
wzrost poziomu cen w drugiej połowie roku.
Natomiast poziom cen bydła ogółem, jak również
młodego bydła rzeźnego, będzie kształtował się na podobnym poziomie.
W przypadku kurcząt brojlerów zakłady drobiarskie w skupie płaciły 4,00 zł/kg, natomiast za indyki
5,57 zł/kg. Oznacza to lekką tendencję zniżkową w stosunku do minionego miesiąca.
RYNEK MLEKA
Wyszczególnienie
Jm.
Ceny
w lutym
2013
(wg GUS)
Mleko surowe
zł/hl
czerwiec
2013
wrzesień
2013
123,70
118 - 124
118 - 126
13,80
- 14,70
10,50
- 11,20
Masło
w blokach
zł/kg
15,00
13,70
- 14,30
Mleko
odtłuszczone
w proszku
zł/kg
11,41
10,60
- 11,10
Trwałe produkty mleczarskie na rynku krajowym
nieznacznie potaniały – masło w blokach i konfekcjonowane oraz mleko w proszku odtłuszczone (OMP),
natomiast wzrost cen odnotowano w zbycie pełnego
mleka w proszku (PMP).
W dniach 18 - 24 marca br., w zakładach mleczarskich objętych monitoringiem Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej Ministerstwa
Rolnictwa i Rozwou Wsi, średnia cena zbytu masła
konfekcjonowanego wynosiła 14,30 zł/kg.
W ciągu miesiąca masło konfekcjonowane potaniało o niecały 1%. Za masło w blokach średnio w kraju
uzyskiwano 13,25 zł/kg. Jednak w porównaniu do notowań sprzed miesiąca, cena masła w blokach wzrosła
o 3%, a w ciągu roku o 10%. Przewiduje się, że tendencja ta będzie miała miejsce również w najbliższym
półroczu.
Cena odtłuszczonego mleka w proszku średnio
ukształtowała się na poziomie 10,75 zł/kg.
W odniesieniu do ceny uzyskiwanej przed rokiem,
OMP było o 21% droższe. Za pełne mleko w proszku
płacono 12,37 zł/kg, o 0,5% więcej niż przed miesiącem. PMP było również o 4% droższe niż przed rokiem. Również w tym przypadku przewidywania
wskazują na tendencję wzrostową.
Opracował Tadeusz Plichta
13
WSZYSTKO O GRUPACH PRODUCENTÓW ROLNYCH
Zasady organizacji i funkcjonowania
grup producentów owoców i warzyw (cz. II)
Podstawowa ustawa regulująca tworzenie i funkcjonowanie
grup producentów owoców i warzyw ukazała się w grudniu
2003 r. (Dz.U. z 2003 r. nr 223, poz. 2221) i weszła w życie
z dniem uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkowstwa
w Unii Europejskiej. Do ustawy wprowadzono zmiany w 2011
roku (Dz.U. nr 145, poz. 868) i 2012 roku (Dz.U. poz. 243, 1258).
I
stotne zmiany w finansowaniu
grup wprowadzono 5 kwietnia
2012 roku, kiedy Komisja UE
wydała rozporządzenie wykonawcze nr 302/2012 zmieniające rozporządzenie wykonawcze nr 543/
2007, ustanawiające szczegółowe
zasady stosowania rozporządzenia
Rady WE nr 1234/2007 w odniesieniu do sektora owoców i warzyw
oraz sektora przetworzonych owoców i warzyw.
Zmiany polegały m.in. na obniżeniu poziomu pomocy udzielanej
wstępnie uznanym grupom i organizacjom producentów owoców
i warzyw oraz zasad opiniowania
planów dochodzenia do uznania
wstępnie uznanych grup producentów owoców i warzyw, w państwach, które przystąpiły do Unii
po 1 maja 2004 r. i objęte są progra-
14
mem pomocy dla grup i organizacji
producentów owoców i warzyw.
W świetle nowych przepisów
wstępnie uznane grupy producentów owoców i warzyw, które otrzymały status wstępnego uznania
przed dniem 5 kwietnia 2012 r. będą
mogły otrzymać pomoc finansową
na dotychczasowych zasadach, jeżeli
grupa producentów przed zatwierdzeniem planu podjęła zobowiązanie/zobowiązania finansowe lub
zawarła prawnie wiążącą umowę/
umowy ze stroną/stronami trzecimi, w odniesieniu do minimum
dwóch inwestycji, zatwierdzonych
w planie dochodzenia do uznania.
Dodać trzeba jednak, że w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) nr 302/2012 dla zapewnienia przewidywalności finansowej
i należytego zarządzania finansa-
mi, w odniesieniu do tych grup,
przewidziano, że zmiana planu dochodzenia do uznania, w stosunku
do zwiększenia całkowitej kwoty
wydatków określonych w planie,
może wynosić maksymalnie 5%
kwoty początkowo zatwierdzonej.
Nie są możliwe też zmiany wartości wcześniej zaplanowanej kwoty
inwestycji w poszczególnych okresach rocznych. Przepisy te wprowadzają zasadę, zgodnie z którą
pomoc docelowo udzielana grupie producentów ogranicza się do
kwot wydatków zatwierdzonych
w planie dochodzenia do uznania,
a nie faktycznie poniesionych.
Rozpatrywanie
wniosków
o przyznanie pomocy finansowej
wstępnie uznanym grupom producentów owoców i warzyw, które
uzyskały lub uzyskają wstępne zatwierdzenie planu dochodzenia do
uznania, od dnia 5 kwietnia 2012 r.
jest następujące:
- zgodnie z rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) nr 302/
2012, marszałek województwa
wstępnie akceptuje plan i udziela
wstępnego uznania;
- informacja o decyzjach w sprawie wstępnie zaakceptowanych
planów uznawania i skutkach finansowych tych planów trafia do
Komisji UE do dnia 1 lipca danego
roku;
- na podstawie przekazanych informacji, Komisja ustala współczynniki przydziału oraz określa łączny możliwy wkład UE na państwo
członkowskie w ciągu roku. Wiemy, że łączne wydatki na wkład
unijny w pomoc dla tworzonych
grup owoców i warzyw nie mogą
przekroczyć kwoty 10 mln euro na
rok kalendarzowy. Jeśli w dowolnym roku łączna kwota, wynikająca z powiadomień nie przekracza
maksymalnej kwoty wkładu Unii,
współczynnik przydziału ustala
się na poziomie 100% (w odniesieniu do planów uznawania, o których nie powiadomiono nie przyznaje się wkładu Unii);
- po określeniu współczynników
przydziału, właściwy organ państwa członkowskiego zapewnia zainteresowanym grupom
producentów możliwość zmiany lub wycofania ich planów
uznawania. W przypadku gdy
grupa producentów nie wycofa
swojego planu, właściwy organ
ostatecznie akceptuje taki plan
z zastrzeżeniem zmian, które
właściwy organ może uznać za
niezbędne;
- warunkiem złożenia wniosku
o przyznanie pomocy finansowej,
będzie ostateczne zatwierdzenie
planu dochodzenia do uznania
przez marszałka województwa,
po wcześniejszej jego zmianie,
polegającej na dostosowaniu wysokości wsparcia ze środków UE
na dany rok objęty wnioskiem,
do ww. współczynnika przydziału, określonego przez KE.
Na każdy kolejny rok realizacji
planu, grupa producentów będzie
mogła otrzymać pomoc finansową,
po wcześniejszym ustaleniu przez
Komisję Europejską współczynnika przydziału oraz określeniu
możliwego wkładu UE na państwo członkowskie, na pomoc grupom producentów dla kolejnego
roku, w ramach rocznego budże-
tu UE wynoszącego 10 mln euro.
Wysokość środków UE przyznana
danemu państwu członkowskiemu
na pomoc finansową grupom producentów, będzie określana przez
KE na każdy rok, na podstawie
powiadomień o szacowanej wysokości wydatków, wynikających
z planów dochodzenia do uznania
(zatwierdzonych od dnia 5 kwietnia 2012 r.), przekazywanych do KE
w każdym roku przez poszczególne
państwa członkowskie UE (w których obsługiwany jest mechanizm
pomocy grupom producentów owoców i warzyw).
Przy opiniowaniu nowego planu, do wstępnego zatwierdzenia
przez marszałka województwa, od
dnia 5 kwietnia 2012 r. będą miały
zastosowanie nowe warunki kwalifikowania kosztów tego planu.
Zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia wykonawczego Komisji UE, do wsparcia nie kwalifikują
się następujące inwestycje:
1. Inwestycje w środki transportu
wykorzystywane przez grupę
producentów do celów obrotu
lub dystrybucji, z wyjątkiem:
a)inwestycji w środki transportu
wewnętrznego; w momencie
zakupu grupa producentów
odpowiednio uzasadnia wobec odnośnego państwa członkowskiego, że inwestycje są
wykorzystywane wyłącznie
do transportu wewnętrznego;
b)dodatkowych urządzeń na
samochodach ciężarowych,
przeznaczonych do transportu chłodniczego lub w kontrolowanej atmosferze.
2. Zakup gruntu, którego cena
przekracza 10% wszystkich wydatków kwalifikowanych związanych z danym działaniem
i który nie jest zabudowany,
chyba że zakup jest konieczny
do dokonania inwestycji zawartej w planie uznawania.
3. Urządzenia używane zakupione
ze środków pomocy unijnej lub
krajowej w okresie poprzednich
siedmiu lat.
4. Dzierżawa, chyba że właściwy
organ państwa członkowskiego
akceptuje dzierżawę jako uza-
sadnioną ekonomicznie alternatywę zakupu.
5. Zakup nieruchomości, które
w okresie ubiegłych 10 lat zostały zakupione za pomocą środków
z pomocy unijnej lub krajowej.
6. Inwestycje w udziały i akcje.
7. Inwestycje lub działania podobnego rodzaju realizowane poza
gospodarstwami rolnymi lub
obiektami grupy producentów
lub jej członków.
Stosownie do nowych zasad,
dyrektor oddziału regionalnego
ARiMR, opiniujący plan dochodzenia do uznania, zwraca się o wprowadzenie zmian do planu, w tym
zmian w odniesieniu do okresu
obowiązywania, oceniając w szczególności, czy proponowane etapy
planu nie są nadmiernie długie.
Negatywnie opiniuje plan, szczególnie w przypadku, gdy podmiot
zrzeszający producentów owoców
i warzyw, ubiegający się o wstępne uznanie za grupę producentów,
spełnia już kryteria uznania za organizację producentów. Nowy plan
dochodzenia do uznania, podlegający opiniowaniu, musi uwzględniać limit wysokości wkładu UE
w pomoc finansową na pokrycie
części kwalifikowanych kosztów
inwestycji realizowanych przez
grupy producentów - w trzecim,
czwartym i piątym roku realizacji
planu, odpowiedni o do 70%, 50%
i 20% wartości produkcji sprzedanej grupy producentów.
Zasady funkcjonowania i finansowania grup wstępnie uznanych
i organizacji producentów owoców
i warzyw, przedstawione w opracowaniu, nie wyczerpują wszystkich
spraw z tym związanych. Zwracam
uwagę, że warunki wspierania producentów owoców i warzyw znacznie pogorszyły się. Dla tych, którzy
zwlekali z decyzją zorganizowania
się i z podjęciem działań, możliwość
wyposażenia w nowoczesne środki
techniczne do przechowywania,
przygotowania i zbioru owoców
i warzyw bezpowrotnie minęła.
Znowu potwierdziła się zasada kto pierwszy ten lepszy.
Bogdan Nowaczewski
15
Na polach i łąkach
Kwiecień plecień...
Po raz kolejny zima dała się we znaki producentom
rolnym. Początek wegetacji nastąpił z miesięcznym
opóźnieniem, w porównaniu do lat poprzednich. Optymalne
kalendarzowe terminy siewu zbóż jarych minęły, zatem
mało jest czasu na wykonanie wszystkich niezbędnych
zabiegów agrotechnicznych warunkujących prawidłowy
wzrost i rozwój roślin. Spiętrzenie prac w tym okresie może
spowodować świadome lub nieświadome popełnianie
błędów agrotechnicznych przez producentów rolnych, które
w późniejszym okresie mogą skutkować stratami w plonach
roślin.
W
ubiegłym roku wystąpiły straty w zasiewach
zbóż i rzepaku ozimego,
spowodowane ujemnymi skutkami przezimowania, tj. wymarznięciem zasiewów. W wielu gospodarstwach doszło do całkowitego
wymarznięcia pszenicy ozimej,
głównie w rejonach, gdzie brak
było pokrywy śnieżnej podczas
mrozów przekraczających -25o C
i więcej. Tylko pszenice o najwyższej mrozoodporności przetrwały,
jednakże zostały w bardzo dużym
stopniu uszkodzone. Zdarzało się
również, że niekiedy lepiej przezimowały zasiewy pszenżyta,
jęczmienia i rzepaku ozimego, ale
w rejonach bezśnieżnych, w okresie mrozów, także wystąpiły silne
uszkodzenia roślin.
W bieżącym sezonie warunki
pogodowe były nieco odmienne,
w porównaniu do roku ubiegłego.
Wegetacja ustała pod koniec roku,
co ponad 10 lat temu było normą.
Z początkiem stycznia w dostatecznej ilości wystąpiły opady
śniegu chroniącego zasiewy ozimin przed wymarznięciem. W kolejnych dwóch miesiącach sytuacja
wyglądała podobnie, poza chwilowymi ociepleniami, za którymi
następowały obfite opady śniegu
oraz spadek temperatur nawet do
-20o C. Nikt jednak nie przepuszczał, że początek wegetacji, nastąpi
z tak dużym opóźnieniem - na początku II dekady kwietnia.
Jak wiadomo optymalny termin siewu zbóż jarych, bobiku,
grochu przypada na III dekadę
marca - I dekadę kwietnia. Warunki wilgotnościowe gleby do połowy kwietnia nie sprzyjały uprawie
przedsiewnej oraz siewie zbóż jarych, z uwagi na duże wysycenie
profilu glebowego wodą pocho-
Pszenica ozima (stan na 13 kwietnia 2013 r.)
16
dzącą z topniejącego śniegu, a także z obfitych opadów deszczu na
początku II dekady kwietnia.
Należy pamiętać, że jakakolwiek uprawa gleby nadmiernie
uwilgotnionej jest utrudniona
i może wpłynąć negatywnie na
strukturę roli. Stąd też nieunikniony
jest siew zbóż po terminie kalendarzowo optymalnym. Można przypuszczać, że opóźnienie to może
niekorzystnie wpłynąć na plonowanie zbóż jarych, z uwagi na skrócenie
okresu wegetacji (w odniesieniu do
korzystnego początkowego okresu,
tj. liczby dni chłodniejszych o krótszym dniu względem nocy, podczas
którego ma miejsce krzewienie produktywne). Prawidłowa ilość wysiewu powinna zapewnić właściwą
obsadę roślin po wschodach. Przy
siewach opóźnionych ilość wysiewu
może okazać się zbyt niska, ponieważ krzewistość roślin jest wtedy
słabsza. Zwiększanie normy wysiewu powinno się mieścić w granicach
od 5 do 15%. Większe zagęszczenie
siewu jest raczej niewskazane.
Zastosowanie powyższego sposobu to jeden z warunków umożliwiających uzyskanie zakładanych plonów. W kompleksowej
technologii produkcji zbóż musimy mieć na uwadze, że tylko
w warunkach poprawnej agrotechniki oraz w miarę optymalnych
warunków pogodowych jesteśmy
w stanie uzyskać przewidywane
plony. Jeśli któryś z elementów
agrotechniki został niespełniony
lub pominięty, może okazać się
czynnikiem ograniczającym plonowanie, w przypadku wystąpienia
niekorzystnych warunków pogodowych (nadmierne opady lub ich
brak, w towarzystwie wysokich
temperatur). W takim przypadku zaniechanie jednego zabiegu
ochrony roślin, czy brak nawożenia (dokarmiania) dolistnego lub
zły dobór gatunków i odmian do
warunków glebowych powoduje,
że niechroniona lub niedożywiona plantacja reaguje jako pierw-
sza objawami charakterystycznymi
dla popełnionych błędów. Taka
plantacja jest bardziej narażona
na spadek plonu niż plantacja, na
której zastosowano np. zabieg fungicydowy czy też zrównoważone
nawożenie makro- i mikroelementowe jeszcze przed wystąpieniem
sprzyjających warunków rozwoju
chorób lub też suszy.
W przypadku kiedy zabiegi
agrotechniczne wykonywane są interwencyjnie (nieprofilaktycznie),
a czynnik stresowy działa w długim
okresie czasu, zazwyczaj wykonane zabiegi są nieefektywne w stosunku do poniesionych nakładów.
Na domiar złego, jeśli któryś z powyższych czynników stresowych
„zejdzie się w czasie” z okresem
krytycznym u roślin zbożowych,
tj. strzelaniem w źdźbło, kłoszeniem czy też wykształcaniem lub
nalewaniem ziaren, straty w plonie
mogą w istotny sposób wpłynąć na
opłacalność produkcji.
Miejmy nadzieję, że w późniejszym okresie wegetacji warunki
pogodowe będą sprzyjające prawidłowemu wzrostowi i rozwojowi
roślin.
Podsumowując, zastosowane
przez wielu producentów nawożenie azotowe zbóż na początku
marca (a nawet pod koniec lutego), było w bieżącym roku nieefektywne z uwagi na duże straty
azotu, który w okresie spoczynku zimowego nie został pobrany
przez rośliny. Azot jest najbardziej
ruchliwym pierwiastkiem, który
w tym przypadku został wymyty
wraz z topniejącym śniegiem oraz
późniejszymi opadami deszczu
do wód gruntowych lub zmyty
do wód powierzchniowych. Takie działanie w znacznym stopniu
powoduje zagrożenie dla wód,
a w konsekwencji ich zanieczyszczenie związkami azotu. Mając na
uwadze pewną zawartość azotu
minimalnego w glebie, zależną od
urodzajności danej gleby, która
pozwala roślinom na początkowy
rozwój, nie było potrzeby stosowania nawożenia azotowego często
w dawce około 70 kg N/ha.
Sebastian Zwierz
Integrowana ochrona
ziemniaka
I
ntegrowana ochrona roślin to
sposób ochrony roślin przed
organizmami szkodliwymi, polegający na wykorzystaniu wszystkich dostępnych metod ochrony
roślin, w szczególności metod niechemicznych, w celu zminimalizowania zagrożenia dla zdrowia ludzi, zwierząt oraz dla środowiska.
Ogólne zasady integrowanej
ochrony roślin
•Stosowanie właściwego płodozmianu.
•Stosowanie właściwej agrotechniki (np. zabiegi uprawowe przed
sadzeniem, optymalne terminy
i normy sadzenia).
•Uprawa odmian odpornych/tolerancyjnych na organizmy szkodliwe oraz stosowanie kwalifikowanego materiału sadzeniakowego.
•Stosowanie zrównoważonego nawożenia, wapnowania, nawadniania.
•Stosowanie środków higieny (dezynfekcja maszyn i opakowań
podczas uprawy roślin, ich zbioru
i przechowywania) – zapobieganie rozprzestrzenianiu się organizmów szkodliwych.
•Ochrona naturalnych wrogów
organizmów szkodliwych lub
wykorzystywanie ekologicznych
struktur w miejscu produkcji.
•Podejmowanie decyzji o zastosowaniu chemicznych zabiegów
ochrony roślin z uwzględnieniem:
-wyników monitoringu występowania organizmów szkodliwych,
-progów ekonomicznej szkodliwości organizmów szkodliwych,
-wskazań programów wspomagania decyzji w ochronie roślin,
-profesjonalnego doradztwa.
•Stosowanie w pierwszej kolejności metod niechemicznych
w ochronie roślin przed organizmami szkodliwymi.
•Stosowanie w pierwszej kolejności środków ochrony roślin
o najmniejszym niekorzystnym
wpływie na zdrowie człowieka,
zwierząt i środowisko.
•Stosowanie obniżonych dawek
lub ograniczenie ilości zabiegów.
•Stosownie środków ochrony roślin o różnych mechanizmach
działania, uwzględniając poziom
zagrożenia oraz rozwój odporności.
•Sprawdzanie efektów zastosowanych metod ochrony roślin przy
pomocy ewidencji zabiegów oraz
działań monitorujących.
Zgodnie z rozporządzeniem
1107/2009, art. 55: „Środki ochrony
roślin muszą być stosowane właściwie.
Właściwe stosowanie obejmuje stosowanie zasad dobrej praktyki ochrony
roślin i spełnianie warunków ustanowionych zgodnie z art. 31 i podanymi
w etykietach. Musi być ono również
zgodne z przepisami dyrektywy 2009/
128/WE, a w szczególności z ogólnymi
zasadami integrowanej ochrony roślin
[...], które będą stosowane od 1 stycznia 2014 r.”
Rozporządzenie wprowadza
termin „dobra praktyka ochrony roślin”. Oznacza on praktykę,
w której zabiegi z użyciem środków ochrony roślin, stosowanych
do danych roślin lub produktów
roślinnych, zgodnie z warunkami
dozwolonego stosowania, są wybierane, dawkowane i planowane
tak, aby zapewnić akceptowalną skuteczność przy minimalnej
niezbędnej ilości, z właściwym
uwzględnieniem miejscowych warunków oraz możliwości zwalczania metodami mechanicznymi
i biologicznymi.
Ustawa określa wymóg stosowania środków ochrony roślin
w taki sposób, aby nie stwarzać zagrożenia dla zdrowia ludzi, zwierząt
oraz dla środowiska, w tym przeciwdziałać zniesieniu ich na obszary
i obiekty niebędące celem zabiegu oraz planowania stosowania
z uwzględnieniem okresu, w któ-
17
rym ludzie będą przebywać na obszarze objętym zabiegiem.
Stosując powyższe zasady
w uprawie ziemniaka, walkę
z chwastami w pierwszej kolejności
powinniśmy rozpocząć od zabiegów mechanicznych, które mają za
zadanie zniszczyć kiełkujące chwasty przy zastosowaniu brony chwastownika, a także różnego rodzaju
pielników i obsypników. Zadaniem
obsypnika jest nie tylko zniszczenie
kiełkujących chwastów, ale także
prawidłowe uformowanie redlin
i utrzymanie optymalnych właściwości fizycznych gleby.
Największe zagrożenie ze strony chwastów występuje w okresie
od posadzenia do zwarcia międzyrzędzi, gdy gleba jest nieosłonięta
przez rośliny. Występuje wtedy
duża ich agresywność.
Rozróżniamy trzy metody walki z chwastami:
- mechaniczną - stosujemy ją bezpośrednio po posadzeniu ziemniaków. Pierwszym zabiegiem
jest bronowanie naprzemiennie
ze stosowaniem pielnika i obsypnika. Odstępy między zabiegami nie powinny przekraczać
7 dni, ponieważ im chwasty są
we wcześniejszej fazie rozwojowej, tym skuteczność wykonania
będzie wyższa niż w późniejszym stadium rozwojowym;
- mechaniczno-chemiczna – polega na stosowaniu po posadzeniu zabiegów mechanicznych,
a przed wschodami ochrony herbicydowej,
- chemiczna – polega na zastosowaniu po posadzeniu i ostatecznym uformowaniu redlin tylko
ochrony herbicydowej. Zabieg
ten wykonujemy na rosnące
chwasty, w dwóch terminach:
a)przed wschodem ziemniaków,
b)po wschodach,
lecz przy niektórych preparatach
należy zwrócić uwagę czy uprawiana odmiana nie jest wrażliwa
na zastosowaną substancję czynną.
W przypadku ochrony przed
szkodnikami, w pierwszej kolejności powinniśmy zastosować ich
wrogów naturalnych, a następnie
w miarę konieczności zabiegi che-
18
miczne. Podstawową zasadą przy
stosowaniu insektycydów jest wykonywanie zabiegów po przekroczeniu progu szkodliwości szkodnika, a także w odpowiednim stadium
rozwojowym.
W celu zabezpieczenia plantacji
przed chorobami, należy wybierać
odmiany bardziej odporne, sadzić
zdrowe i kwalifikowane sadzeniaki,
sprzęt i pomieszczenia mające kontakt z uprawą i przechowywaniem
ziemniaków dezynfekować. Walkę
chemiczną należy stosować w ostateczności, wspomagając się progra-
mami pomocniczymi i obserwując warunki pogodowe, czy są one
sprzyjające rozwojowi patogena.
Literatura:
- Zmiany w przepisach dotyczących
stosowania środków ochrony roślin,
dr inż. Bogusław Rzeźnicki, materiały konferencyjne, CDR Radom
13 marca 2013 r.,
-Nowe regulacje prawne w zakresie
integrowanej ochrony roślin, Rafał
Kołodziejczyk, materiały konferencyjne, IOR Poznań, 27 - 28 kwietnia
2010 r.
Grzegorz Manowski
 Warto przeczytać
SIMA UMACNIA SWOJĄ MARKĘ
W lutym, we Francji miała
miejsce 75. edycja Targów SIMA.
W tym roku, w targach udział wzięło 1700 wystawców pochodzących
z 40 krajów. Polskę reprezentowało
osiem firm. Przygotowaną ekspozycję odwiedziło niemal 250 tysięcy
osób. Odbywająca się co dwa lata
impreza jest miejscem prezentacji
najnowszych maszyn, urządzeń
i rozwiązań dla rolnictwa światowych producentów. W tym roku
złote medale za innowacje przyznano trzem produktom. Dwa
z nich należały do firmy Claas. Jeden z nich dotyczył stworzenia
pierwszej na rynku aplikacji programowej (App) nazwanej roboczo „Uniwersalnym terminalem
ISOBUS”. Projekt rewolucjonizuje
w standardzie ISOBUS komunikację
między ciągnikiem a dołączoną do
niego maszyną. Drugi złoty medal
Claas otrzymał za system CEMOS
Automatic w nowej serii kombajnów Lexion 700. Trzeci złoty medal
przyznano firmie John Deere za ciągnik zasilany paliwem mieszanym.
Karol Hołownia, SIMA umacnia swoją markę, Farmer nr 4/2013, str. 150
Do czytania zachęca
Lucyna Lesińska
DOŚWIADCZENIA PDOiR W ZDOO LISEWO MALBORSKIE
Plonowanie odmian życicy trwałej
W
warunkach intensywnej produkcji pasz wykorzystuje się zaledwie kilka gatunków traw
pastewnych, m.in. kostrzewę łąkową, kupkówkę pospolitą, kostrzewę trzcinową, życicę trwałą, tymotkę łąkową, życicę wielokwiatową oraz trzy
gatunki motylkowatych: koniczynę czerwoną, koniczynę białą i lucernę. W użytkowaniu pastwiskowym
wykorzystuje się mieszanki traw dające niewysoką,
zwartą, wyrównaną i obficie ulistnioną ruń dodatkowo znoszącą udeptywanie i przygryzanie przez zwierzęta, np. życica trwała, wiechlina łąkowa i kostrzewa czerwona. Trawy wysokie są w tym przypadku
jedynie dodatkiem tych mieszanek [Domański 2005].
Otrzymane wyniki doświadczeń z trawami pastewnymi w użytkowaniu wielokośnym (symulowanym pastwiskowym) charakteryzują badane odmiany m.in.
pod względem poziomu plonowania świeżej masy.
Doświadczenie z życicą trwałą prowadzono w ramach PDOiR w Zakładzie Doświadczalnym Oceny
Odmian Lisewo, położonym w krainie Żuław Wiślanych w latach 2008 – 2011. Doświadczenie założono
27 sierpnia 2008 roku, w trzech grupach wczesności odmian (wczesne, średnio wczesne, późne). Rok 2008 był
rokiem siewu, natomiast 2009, 2010 i 2011 były latami
użytkowania. Analizę statystyczną przeprowadzono
testem Duncana. W latach użytkowania, w zależności
od liczby pokosów, stosowano nawożenie mineralne w ilościach czystego składnika: do 240 kg N/ha,
do 120 kg P2O5/ha oraz do 160 kg K2O/ha. Według
literatury pierwszy pokos z reguły najobficiej plonuje
ze względu na możliwość wykorzystania przez rośliny wody z okresu zimowego. Wielu autorów, m.in.
Chrzanowski [2000], Kaca i wsp. [2003] podają, iż rezerwy pozimowe wody mogą stanowić do 60 a nawet
100 mm, przy utrzymującym się lustrze wody do 60 cm
od powierzchni terenu. Analiza statystyczna zebranych plonów świeżej masy z pięciu pokosów w grupie
odmian wczesnych w pierwszym roku użytkowania
(2009) wskazała jednak na pokos drugi, jako najwyżej
plonujący (tabela 1).
Tabela 1.
Średnie plony świeżej masy roślin odmian życicy
trwałej, istotność różnic pomiędzy pokosami,
I grupa (wczesne), 2009 rok użytkowania
Pokos
Średnia
Test Duncana
2
296
a
4
135
b
3
123
b
1
119
b
5
35
c
Grupy jednorodne,
alfa =0,05;
błąd: MS międzygrupowe = 730,05,
df = 40,000
W drugim roku użytkowania (2010) odmian wczesnych i późnych pokos drugi również należał do najwydajniejszych pod względem zebranej świeżej masy.
Pokos ten wyraźnie lepiej plonował w porównaniu do
pośrednio plonującego pokosu pierwszego. Odmiany
plonujące powyżej wzorca, czyli powyżej 100% można
uznać jako odmiany o wysokiej wartości gospodarczej
(tabela 2). Odmiany te plonowały powyżej odmian
wzorcowych (Anna, Rela, Argona).
W szczególnych okolicznościach trwałość odmian
może być wręcz kluczowym elementem określającym wartość użytkową określonego gatunku, czy odmiany. W 2012 roku skrajne temperatury powietrza
w styczniu i lutym spowodowały wymarznięcie roślin.
Wykonane obserwacje wykazały różnice w wielkości
uszkodzeń roślin na poletkach. Odmianami bardziej
odpornymi na niskie temperatury powietrza były:
Danmalos, Prana, Mathilde (wczesne), Rela, Diament,
Gagat, Garibaldi (średnio wczesne) oraz Akwamaryn,
Barnauta, Toledo, Sponsor, Kabota (późne). Odmiany:
Anna, Lacerta, Rosalin, Kentaur, Montando, Bargala
praktycznie całkowicie wymarzły. Zebrane wyniki doświadczeń umożliwiły zatem wyodrębnienie odmian
wysoko plonujących w latach użytkowania cechujących się dodatkowo pewną tolerancją na niskie temperatury (Mathilde, Danmalos, Garibaldi, Barnauta).
Odmianami wysoko plonującymi, lecz bardzo wrażliwymi na niskie temperatury były: Lacerta, Kentaur
oraz Montando.
W latach użytkowania warunki meteorologiczne
wyraźnie modyfikowały potencjał plonotwórczy roślin badanych odmian. Niezależnie od grup wczesności najwydajniejszy pokos drugi wzrastał w maju w
sprzyjających warunkach pogodowych. Dostępność
wody opadowej w glebie wraz z optymalnym rozkładem temperatur powietrza i gleby odpowiednio do
15 i 18o C intensyfikowała wzrost roślin. Ograniczona
dostępność wody opadowej przy wysokich temperaturach powietrza i gleby 20, 24o C, wyraźnie spowalniała wzrost roślin badanych odmian.
19
Tabela 2.
Życica trwała. Plon świeżej i suchej masy odmian wczesnych, średnio wczesnych i późnych (% wzorca)
w latach użytkowania 2009 - 2011, Lisewo
Pokos
Odmiana
Plon świeżej masy rośliny właściwej
z 3 lat użytkowania (% wzorca)
Plon suchej masy rośliny właściwej
z 3 lat użytkowania (% wzorca)
I
II
III
IV
V
Średnia
odmian
100
68
97
49
53
37
100
100
100
100
100
100
100
100
100
91
93
83
129
77
87
96
94
136
134
127
99
124
118
119
124
117
88
127
104
83
121
108
89
132
107
88
84
85
90
78
117
92
84
88
92
150
111
130
123
124
110
135
103
118
123
118
142
114
128
118
122
106
129
106
117
116
115
101
140
100
121
104
113
103
128
93
114
104
108
95
153
113
123
118
120
96
136
102
112
115
112
Wzorzec t/ha
188
580
241
293
176
100
46
114
56
65
47
100
1.
Rela-w
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
2.
Diament
145
112
95
111
92
111
146
108
90
111
90
109
3.
Gagat
155
113
107
122
99
119
147
106
97
116
97
113
4.
Calibra
148
115
115
125
113
123
135
110
106
116
106
115
5.
Garibaldi
158
119
108
121
113
124
147
116
107
113
105
117
6.
Kentaur
157
116
112
128
115
126
144
110
106
121
111
118
7.
Montagne
130
107
133
125
115
122
125
101
128
114
103
114
8.
Montando
132
109
124
128
120
123
125
105
116
117
109
114
9.
Bargala
137
111
106
115
111
116
137
109
104
105
102
112
154
114
110
113
108
120
143
114
103
103
98
112
I
II
III
IV
Wzorzec t/ha
291
433
196
235
149
1.
Anna- w
100
100
100
100
2.
Naki
81
129
78
88
3.
Lacerta
105
131
129
4.
Lipresso
79
122
104
5.
Telstar
77
116
6.
Mathilde
108
7.
Danmalos
108
8.
Prana
9.
Rosalin
Lp.
V
Średnia
odmian
ODMIANY WCZESNE
ODMIANY ŚREDNIO WCZESNE
10. Aubisque
ODMIANY PÓŹNE
Wzorzec t/ha
210
591
231
312
184
100
51
115
54
65
49
100
1.
Argona-w
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
2.
Maja
141
117
92
102
89
108
124
113
79
101
86
101
3.
Bajka
96
106
91
83
106
96
93
115
93
83
105
98
4.
Solen
132
116
92
101
91
107
122
118
83
98
89
102
5.
Akwamaryn
139
108
95
106
96
109
125
105
84
102
93
102
6.
Tivoli
107
107
135
131
139
124
104
104
121
126
125
116
7.
Barnauta
138
117
113
118
123
122
122
113
103
113
109
112
8.
Barelan
124
118
132
126
124
125
116
112
121
118
111
115
9.
Elgon
126
108
130
129
124
123
117
107
119
119
112
115
103
100
117
108
101
106
102
101
109
107
102
104
11. Toledo
96
96
107
98
85
96
99
105
109
107
87
102
12. Sponsor
107
97
109
108
105
105
104
100
109
114
104
106
13. Kabota
102
105
117
102
109
107
99
109
116
102
108
107
10. Herbie
dr inż. Marcin Pelc, Zakład Doświadczalny Oceny Odmian Lisewo Malborskie
Pełne opracowanie dostępne na stronie: www.podr.pl w zakładce doradztwo - produkcja roślinna
Sprostowanie
W kwietniowym numerze PWR artykuł nt. kostrzewy łąkowej ukazał się pod błędnym tytułem. Prawidłowy tytuł powinien brzmieć: „Plonowanie kostrzewy łąkowej a warunki meteorologiczne”. Autora opracowania - pana dr. inż.
Marcina Pelca przepraszamy za zaistniałą pomyłkę.
20
Uprawa kukurydzy – zabiegi wiosenne
ści pracy, zamiast brony powinno
się stosować kultywator z wąskimi
zębami sprężynowymi.
Termin siewu
Kukurydza jest gatunkiem o małych wymaganiach glebowych,
niemniej jednak wysoka kultura gleby oraz zaopatrzenie
w substancje organiczne zwiększają plon tej rośliny.
N
ależy pamiętać, że kukurydza nie jest rośliną gleb
marginalnych. Najlepsze są
dla niej gleby próchniczne, przewiewne i ciepłe, mogące gromadzić zapasy wody. Do najlepszych
gleb pod kukurydzę należą czarnoziemy oraz gleby lessowe. Dobre warunki do wzrostu występują
również na madach, glebach brunatnych oraz na mocnych piaskach
gliniastych.
Kukurydzy nie należy uprawiać na glebach zimnych, podmokłych, ciężkich, jak również na
suchych i piaszczystych. Najwłaściwszym odczynem gleby jest
obojętny, jednakże kukurydza dobrze znosi pH w granicach 5 – 7,5,
zaś na glebach kwaśnych poniżej
pH 5 uzyskuje się niższe plony.
Kukurydza może być uprawiana w zmianowaniu po różnych
przedplonach, ale bardzo często
uprawiana jest w stanowisku po
sobie. Niemniej jednak należy pamiętać, że kukurydza w płodozmianie, nawet uproszczonym,
plonuje o 10 – 20%, a nawet 30%
wyżej niż w monokulturze. Brak
płodozmianu prowadzi do zwiększenia występowania chorób,
szkodników, chwastów, jak rów-
nież do pogorszenia jakości gleby
poprzez jednostronne wyczerpanie składników pokarmowych.
Uprawa przedsiewna
Spośród wiosennych zabiegów
uprawowych pod kukurydzę, zaleca się włókowanie lub bronowanie
(bronami odwróconymi zębami do
góry), co powoduje przerwanie parowania i wyrównanie powierzchni pola oraz przyczynia się do
przyspieszenia ogrzewania gleby.
Po przeschnięciu powierzchniowej
warstwy gleby można zastosować
nawożenie przedsiewne. Na glebach lekkich szczególnie ważne
jest zachowanie jak największych
zapasów wody, będących podstawowym czynnikiem decydującym
o plonie. Dlatego też stosowanie
narzędzi bądź maszyn intensywnie spulchniających glebę nie jest
wskazane.
Na glebach kukurydzianych
dobre efekty zapewniają agregaty
uprawowe, w których narzędziem
roboczym jest brona z zębami sprężynowymi współpracująca z dwoma wałami strunowymi, wykonanymi z uzębionych płaskowników.
Na glebach ciężkich, ze względu na
trudności z utrzymaniem głęboko-
Wybór optymalnego terminu
siewu ma znaczący wpływ na rozwój i plonowanie kukurydzy. Kukurydza silnie reaguje na długość
dnia, gdyż jest rośliną dnia krótkiego i skrócony dzień przyśpiesza
rozwój generatywny rośliny. Wczesny siew kukurydzy z reguły prowadzi do wyższych plonów, natomiast wraz z opóźnieniem siewu,
rośliny wytwarzają większą masę
wegetatywną, następuje opóźnienie rozwoju i dojrzewania ziarna
oraz zmniejszenie plonu ziarna
i obniżenie zawartości suchej masy
w plonie całych roślin.
Do skiełkowania ziarno kukurydzy potrzebuje stosunkowo
wysokiej temperatury. Minimalną
temperaturą, przy której następuje
przerwanie spoczynku ziarniaka
jest 6° C, natomiast wschody pojawiają się przy 10° C. Dlatego optymalny termin siewu kukurydzy
występuje, gdy temperatura gleby
na głębokości umieszczania nasion wynosi około 10°C. Okres ten
najczęściej przypada na początek
kwitnienia mniszka lekarskiego
oraz czeremchy.
Głębokość i gęstość siewu
Na glebach lżejszych oraz przy
późniejszym siewie zaleca się głębsze umieszczenie nasion. Średnia
głębokość siewu na glebach lżejszych to 5 - 6 cm, a na glebach cięższych 4 - 5 centymetrów.
Głębszy siew zapewnia lepsze
uwilgotnienie, niemniej jednak
temperatura gleby wokół ziarniaka jest niższa i stąd następuje
wolniejsze pobieranie składników
pokarmowych, gdyż na proces ten
wpływa zarówno wysokość temperatury, jak i niedostatek wody.
Ze względu na ten ostatni czynnik,
spulchnianie gleby przed siewem
21
powinno odbywać się na głębokości około 4 – 5 cm, najlepiej przy
użyciu kultywatora o łapach sztywnych z wałem strunowym. Nasiona
umieszczane są wtedy na niewzruszonej glebie o nieprzerwanych kapilarach, co zapewnia prawidłowe
podsiąkanie, a tym samym równomierne wschody roślin.
Ważnym czynnikiem plonotwórczym jest obsada roślin na
jednostce powierzchni. Zwiększanie liczby roślin na jednostce powierzchni prowadzi do wzrostu
plonu, z drugiej zaś strony prowadzi do uzyskania roślin o mniejszej
liczbie niewielkich kolb, a nawet ich
zupełny brak. Dlatego też, obsada
roślin powinna zależeć od odmiany
i być zgodna z zaleceniami firmy hodowlano-nasiennej. Zazwyczaj przy
uprawie odmian przeznaczonych
na ziarno wynosi 80 – 90 tys. szt./ha,
natomiast przy uprawie kukurydzy
na kiszonkę może być nieco wyższa
i dochodzić do 100 tys. szt./ha.
Nawożenie
Nawozy fosforowe, potasowe
i magnezowe stosuje się jesienią
pod orkę. W przypadku gdy nie
zastosowano ich w tym terminie,
należy wprowadzić je wiosną,
przed przedsiewnymi zabiegami
uprawowymi.
Wybór i termin zastosowania
nawozu azotowego nie jest łatwym
zadaniem, gdyż jego działanie na
plonowanie kukurydzy w dużej
mierze zależy od fazy rozwojowej
rośliny. Do fazy 6-tego liścia kukurydza jest wyjątkowo wrażliwa na
niedobór fosforu. Dopiero od tego
momentu rozpoczyna się gwałtowne pobieranie potasu i azotu,
natomiast od fazy kwitnienia wraz
z rozwojem kolb występuje duże
zapotrzebowanie na magnez. Tak
więc ostatnia dawka azotu powinna być zastosowana tuż przed fazą
6-tego liścia. W początkowych fazach rozwojowych rośliny zaleca się
stosowanie nawozów o działaniu
zakwaszającym, najlepiej z jednoczesnym połączeniem fosforu. Warunki te spełniają fosforany amonu,
amofoski, nitrofoski oraz klasyczne
nawozy azotowe, takie jak mocznik i ewentualnie siarczan amonu.
Dwa ostatnie nawozy należy stosować co najmniej dwa tygodnie
przed siewem. Dawka nawozu
wprowadzona do gleby nie powinna przekroczyć 2/3 całkowitej dawki azotu. Drugą grupę stanowią
wolnodziałające nawozy azotowe
Zaprawy nasienne zarejestrowane do ochrony kukurydzy
przed chorobami i szkodnikami
Choroby
Nazwa środka
Głownia kukurydzy
Sarox T 500 FS
Vitavax 200 FS
Zgorzel siewek
Maxim XL 035 FS IP
Sarox T 500 FS
IP
Vitavax 200 FS
IP
Szkodniki
Nazwa środka
Drutowce
– larwy sprężykowatych
Nuprid 600 FS
Pędraki
Nuprid 600 FS
Rolnice
Nuprid 600 FS
Ploniarka zbożówka
Couraze 350
Gaucho 600
Mesurol 500 FS
Nuprid 600 FS
22
IP
IP
Tabela
Należy pamiętać!
Zaprawy chronią kukurydzę
przed infekcją pierwotną we
wczesnych fazach wzrostu,
natomiast nie zapobiegają
one infekcjom wtórnym, które
mogą wystąpić w późniejszych
fazach rozwojowych rośliny.
Zaprawianie na mokro jest
bezpieczniejsze i umożliwia
bezpyłowe wykonanie zabiegu.
Należy pamiętać!
Należy zaprawiać ziarno przed
siewem.
typu saletrzak, saletra wapniowo
-amonowa (CAN 27) oraz saletra
amonowa. Przy stosowaniu tej grupy nawozów można jednorazowo
wprowadzić do gleby całą oszacowaną dawkę. Jednakże wskazane
jest również nieprzekraczanie 2/3
całkowitej dawki. Pozostałą część
azotu, czyli około 1/3 dawki całkowitej, najlepiej zastosować tuż przed
wejściem roślin w fazę 6-tego liścia.
Pogłówne nawożenie należy
stosować na suche rośliny, ponieważ nawóz, zatrzymując się na mokrych liściach roślin, może powodować poparzenia. W tym terminie
powinno preferować się nawozy
szybko działające: saletrę amonową, czy saletrę wapniową. Zwłaszcza ten ostatni korzystnie działa na
pobieranie przez roślinę magnezu.
Dlatego też zaleca się jego stosowanie w uprawie kukurydzy na ziarno. W latach wilgotnych, mokrych
drugą dawkę azotu można zmniejszyć o połowę, jednakże wtedy zaleca się formy saletrzane.
Zaprawy nasienne
Okres od siewu do wschodu
kukurydzy to czas, w którym młode rośliny, szczególnie w niesprzyjających warunkach atmosferycznych, są narażone na niekorzystne
działanie ze strony licznych agrofagów. Wśród szkodników atakujących młode rośliny można wymienić: drutowce, pędraki, rolnice,
oraz atakujące części nadziemne roślin: ploniarkę zbożówkę czy mszyce. Patogeny grzybowe atakujące
w okresie wiosennym kukurydzę
mogą być przyczyną rozwinięcia
się wielu chorób, między innymi:
zgorzeli siewek, głowni guzowatej,
głowni pylącej, zgnilizny korzeni,
zgorzeli podstawy łodygi czy choroby szalonych wiech.
Stosując zaprawy nasienne,
można zabezpieczyć młode, rozwijające się rośliny przed chorobami
i szkodnikami.
Należy pamiętać, iż zaprawy
fungicydowe to w tej chwili jedyny
sposób ochrony kukurydzy przed
chorobami grzybowymi.
Opracowała Monika Najduk
Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy
Maj
Zboża:
Maj jest miesiącem najintensywniejszego rozwoju roślin. Dla większości regionów naszego kraju, pierwsze dni maja
są optymalnym terminem siewu kukurydzy. Jednak równie istotnym warunkiem, jak termin siewu, jest temperatura
gleby, która na głębokości umieszczania nasion powinna wynosić około 10° C.
Zabiegi wiosennego odchwaszczania pszenicy ozimej powinny być już wykonane. Jednakże w przypadku, gdy występuje duże jej zachwaszczenie lub oprysk łanu z różnych powodów okazał się nieskuteczny, zabieg odchwaszczania należy niezwłocznie wykonać odpowiednimi herbicydami.
Początek drugiej dekady maja to również czas zabiegów fungicydowych w zbożach jarych oraz stosowania regulatorów wzrostu.
Od stadium pełni krzewienia następuje intensywny przyrost wegetatywny roślin pszenicy i silnie wzrasta zapotrzebowanie na azot. Nawożenie, w okresie początku strzelania w źdźbło, zmniejsza redukcję pędów, kłosków i kwiatów.
W uprawie pszenicy ozimej można zastosować mocznik, z uwagi na „tańszy N” oraz dłuższe jego działanie (w porównaniu z saletrą amonową). Tylko w przypadku wystąpienia wyraźnego rozjaśnienia łanu, wskazującego na brak
azotu, należy jak najszybciej zastosować saletrę amonową.
Wielkość drugiej dawki nawożenia azotowego jest uzależniona od przebiegu pogody. Ciepła i wilgotna wiosna
sprzyja mineralizacji substancji organicznej, z której uwalniają się dość duże ilości azotu, pozwalające na ograniczenie dawki nawożenia azotowego. Wielkość tej dawki można też uściślić poprzez analizę materiału roślinnego,
będącego w stadium wyczuwalnego 2-go kolanka. Analizy te wykonuje laboratorium Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego, Oddział w Starym Polu.
W maju należy rozpocząć systematyczne obserwacje i ocenę zagrożenia wystąpienia chorób i szkodników upraw
polowych. Na plantacjach zbóż ozimych i jarych, traw oraz kukurydzy, może dojść do pojawienia się muchówek.
Zwalczając ploniarkę zbożówkę, ogranicza się rozwój śmietki ozimówki, a także zmniejsza się straty powodowane
przez niezmiarkę paskowaną. Już pod koniec maja, na polu mogą pojawić się skrzypionki. W przypadku masowego nalotu muchówek, po przekroczeniu progu szkodliwości, zaleca się zwalczanie chemiczne. Oprysk preparatami
owadobójczymi wykonujemy dawkami zalecanymi na opakowaniach preparatów, przestrzegając przy tym okresów
karencji.
W przypadku jednoczesnego wystąpienia chorób i szkodników, w ilościach przekraczających progi szkodliwości,
można przeprowadzać zabiegi łączone.
Przypominamy o możliwości składania wniosków do OT ARR, o przyznanie dopłaty z tytułu zużytego do siewu lub sadzenia materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany mającej charakter pomocy „de minimis” w rolnictwie.
Dopłaty przysługują producentom rolnym, którzy zakupili i zużyli do siewu lub sadzenia „materiał siewny” zakupiony
w terminie od dnia 15 lipca 2012 r. do dnia 15 czerwca br. Wyżej wymienionymi dopłatami objęte są zboża ozime
i jare, rośliny strączkowe, ziemniaki oraz mieszanki zbożowe i pastewne, sporządzone z materiału siewnego
gatunków lub odmian roślin zbożowych lub strączkowych.
Rzepak:
 Maj to okres intensywnej ochrony rzepaku zarówno ozimego, jak i jarego, a zwłaszcza w latach przekropnych
i ciepłych, kiedy to nasila się infekcja groźnych chorób rzepaku, do których należą: zgnilizna twardzikowa, szara pleśń
i czerń krzyżowych. Powodują one znaczne straty w plonowaniu rzepaku, które w przypadku wystąpienia zgnilizny
twardzikowej mogą wynosić – 20 - 60%, szarej pleśni – 10 - 15%, czerni krzyżowych – 15 - 20%.
Środki zwalczające wymienione choroby można stosować zapobiegawczo lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów chorobowych od fazy zwartego kwiatostanu, a najczęściej w okresie opadania pierwszych płatków
kwiatowych. Do zabiegu użyć jednego z preparatów: Atak, Caramba, Eminent Star, Helicur, Horizon, Impact, Kasir,
Mirage, Pictor, Riza, Rovral, Tebu, Traper, Yamato (od fazy pełni kwitnienia do końca kwitnienia ) lub innych. Przed
użyciem wymienionych preparatów należy zapoznać się z ich etykietą.
W okresie opadania płatków kwiatowych i po wykształceniu się pierwszych łuszczyn pamiętajmy o zwalczaniu szkodników łuszczynowych: chowacza podobnika (4 chowacze na 25 roślinach) i pryszczarka kapustnika (1 owad dorosły na
4 roślinach).
Na plantacjach rzepaku jarego prowadzić intensywną ochronę przed atakującymi go szkodnikami, do których należą:
pchełki, słodyszek rzepakowy, chowacz podobnik, pryszczarek kapustnik, gnatarz rzepakowiec oraz mszyce. W przypadku dużego ich nasilenia istnieje potrzeba wykonania nawet kilku zabiegów zwalczających.
Usuwajmy zachwaszczenia z poboczy plantacji rzepakowych, które stwarzają korzystne warunki dla przetrwania wielu chorób.
23
Buraki cukrowe:
Wysokie plony buraków cukrowych możliwe są do osiągnięcia tylko przy skutecznym zwalczaniu chwastów jednoi dwuliściennych. Burak cukrowy należy do gatunków bardzo wrażliwych na zachwaszczenie.
Chwasty najłatwiej zwalczyć w fazie liścieni, wtedy są najbardziej wrażliwe na herbicydy. W takiej fazie można je
zwalczyć małymi dawkami herbicydów – metoda dawek dzielonych, niezależnie od fazy rozwojowej buraków.
Wyeliminowanie chwastów na polu, zwłaszcza w początkowym okresie ich wzrostu, decyduje o dalszym rozwoju
i plonowaniu plantacji.
Zabiegi herbicydami najlepiej wykonywać rano, po zejściu rosy. Bardziej wskazane jest ich wykonywanie wieczorem,
po oblocie pszczół, przy upalnej pogodzie - gdy temperatura przy glebie spadnie do 20o C. Kiedy jest pochmurno
i odpowiednia temperatura, można je wykonywać przez cały dzień.
Uprawa międzyrzędowa nie jest wskazana. Naruszenie wierzchniej warstwy gleby, w czasie gdy prowadzona jest
ochrona herbicydami, powoduje wyciągnięcie nasion chwastów i stworzenie im warunków do wschodów. Uprawę
międzyrzędową należy przeprowadzić tylko w szczególnych przypadkach, kiedy musimy usunąć zaskorupienie gleby, interwencyjnie poprawić stosunki cieplne i wilgotnościowo-powietrzne w glebie.
Rośliny motylkowe grubonasienne:
 W pierwszych dniach maja na plantacjach należy sprawdzić, czy zastosowane po siewie herbicydy doglebowe zadziałały. W przypadku wystąpienia chwastów, należy zastosować preparaty nalistne.
W tym też okresie na plantacjach grochu mogą pojawić się szkodniki. Jednym z nich jest mszyca grochowa, a także
oprzędzik pręgowany, którego larwy, wędrują do brodawek korzeniowych, żywiąc się ich zawartością. Zwalczanie
szkodników należy przeprowadzic zgodnie z zaleceniami IOR, po przekroczeniu progu ekonomicznej szkodliwości,
który w okresie od wschodów do fazy 2 - 3 liści stanowi 10% roślin uszkodzonych. W uprawie łubinów w tym okresie
mogą także wystąpić mszyce i oprzędzik szary, którego larwy uszkadzają brodawki korzeniowe, a osobniki dorosłe
blaszki liściowe. Należy przestrzegać izolacji przestrzennej od ubiegłorocznych pól łubinu.
Ziemniaki:
W maju na plantacjach ziemniaka zaczynamy zabiegi pielęgnacyjne, których celem jest utrzymanie pulchnej gleby, prawidłowego uformowania redlin, a także walkę z chwastami. Zwalczanie chwastów możemy wykonywać mechanicznie - za pomocą brony chwastownika, pielnika i obredlania plantacji (zalecana na małych
obszarach) lub chemicznie - przy pomocy herbicydów (na większych obszarach). Herbicydy stosujemy w różnych terminach, tj. po posadzeniu (po ostatecznym ukształtowaniu redlin, do 3 dni dla podkiełkowanych odmian bardzo wczesnych i wczesnych, dla pozostałych do 10 dni), przed wschodami ziemniaków (po ostatecznym ukształtowaniu redlin) lub po wschodach ziemniaków. Stosując niektóre herbicydy powschodowe, należy
sprawdzić, czy uprawiana przez nas odmiana nie jest wrażliwa na występującą tam substancję czynną – może
nastąpić uszkodzenie roślin. Zabieg herbicydowy musi być wykonany zgodnie z instrukcją stosowania środka
zamieszczoną na etykiecie. Nie wolno stosować preparatów niedopuszczonych do obrotu. Należy pamiętać, że
1 tona chwastów na plantacji może spowodować spadek plonu ziemniaków nawet do 2,5 tony, bo ziemniaki będą
drobniejsze i będzie ich mniej pod krzakiem.
Sebastian Zwierz, Zbigniew Marciniak, Grzegorz Manowski
Czy wiesz, że...
W 2013 r. rolnicy sfinansują w firmach leasingowych zakupy maszyn i urządzeń o wartości 3,5 mld zł, o 300 mln zł
więcej niż w 2012 roku. W ubiegłym roku maszyny rolnicze miały prawie 29-procentowy udział w rynku maszyn i urządzeń sfinansowanych przez branżę leasingową. Zdaniem firmy doradczej Deloitte, rolnicy nadal mają być głównym
odbiorcą w finansowaniu maszyn i urządzeń. Realizację tych oczekiwań utrudni jednak to, że kończą się środki w ramach obecnej perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata 2007-2013, które rolnicy wykorzystują na zakup nowego
sprzętu. Obecnie do wzięcia jest 537 mln zł na modernizację gospodarstwa. O ile Ministerstwo Rozwoju Regionalnego
dokona przesunięć, będzie to ostatni konkurs na modernizację gospodarstw rolnych w tej perspektywie UE. Pieniądze
z nowej perspektywy prawdopodobnie uruchomione zostaną dopiero w 2015 roku.
Biorąc pod uwagę, że ARiMR średnio ze środków unijnych dopłaca do modernizacji gospodarstw połowę, w sumie w 2013
roku rolnicy mogą nabyć maszyny i urządzenia za niecałe 1,1 mld zł. Od 2007 roku do tej pory na rozwój gospodarstw rolnicy
otrzymali 6,7 mld zł, co oznacza, że ich inwestycje przekroczyły 13 mld złotych.
Informacja ze strony: www.cbr.edu.pl
24
25
W chlewni i oborze
Przez żwacz do efektów
22 marca w Oddziale PODR w Starym Polu odbyła się
konferencja dla hodowców bydła i producentów mleka.
Jednym z tematów przewodnich tego spotkania był
prawidłowy odchów cieliczek i jego wpływ na późniejszą ich
wydajność po wycieleniu. Zagadnie to przedstawił hodowcom
dr inż. Zbigniew Lach z OHZ Osięciny. Artykuł dotyczący tego
zagadnienia ukazał się w kwietniowym numerze PWR.
Kolejnym, równie ważnym tematem poruszonym podczas
konferencji była prawidłowa praca żwacza, optymalizacja
jego funkcjonowania, a dzięki temu poprawa wykorzystania
pasz objętościowych, które podajemy krowom. Przedstawił
go p. Wojciech Saługa z firmy BioFeed. Oto materiał
przygotowany przez prelegenta na konferencję pt. „Przez
żwacz do efektów”.
S
tałe dążenie do wysokiej produkcji mleka pociąga za sobą
szereg trudności natury nie
tylko żywieniowo-trawiennej, lecz
również (a może głównie) ekonomicznej. Wysokie dawki pasz treściwych spożywane przez krowy
mleczne nierzadko są przeszkodą
w efektywnym funkcjonowaniu
mikroorganizmów żwacza. Każdy kilogram spożytej przez krowę
mieszanki treściwej obniża pobranie suchej masy z paszy objętościowej. Dochodzi do zmniejszenia
wykorzystania całej dawki pokarmowej, powstałe zaś metabolity
nadmiernie obciążają narządy
26
wewnętrzne. Konsekwencją jest
wzrost kosztów zarówno żywieniowych i weterynaryjnych, jak
również tych, które są związane
z wysokim remontem stada.
Od długiego czasu działania
żywieniowców koncentrują się
na optymalizacji funkcjonowania
żwacza. Najprostsze metody dotyczą sposobu bilansowania mieszanek treściwych. Zdecydowaną ich
większość sporządza się najczęściej
na bazie zbóż i śrut poekstrakcyjnych (sojowa, rzepakowa, słonecznikowa). Mieszanki zawierające
w swoim składzie kilka różnych
gatunków zbóż mają tę zaletę, że
powodują zwykle niższe spadki
pH żwacza niż te, które tworzymy
z jednego zboża. Jest to spowodowane różnym czasem rozkładu skrobi pochodzącej z różnych
gatunków zbóż. Spadki pH są
więc mniej drastyczne i rozłożone
w czasie.
Rozwiązaniem
stosowanym
przez niektórych hodowców jest
stosowanie produktów zawierających składniki pokarmowe w formie „chronionej”. Są one w znacznie mniejszym stopniu rozkładane
w żwaczu. Stosując produkty zawierające białko lub tłuszcz chroniony, odciążamy pierwszy przedżołądek i dostarczamy składniki
pokarmowe bezpośrednio do trawieńca i jelita. Jednak nie powoduje to poprawy wykorzystania pasz
objętościowych!
Używanie wozów paszowych
w połączeniu z dostępnością karmy dla zwierząt przez całą dobę
także skutecznie poprawia pracę
żwacza i może wpłynąć na zwiększenie produkcji mleka, zdrowotność zwierząt i poprawę ekonomii
produkcji. Odpowiednia struktura
TMR, zawartość suchej masy, chęć
jego pobierania przez krowy i wiele innych czynników muszą być
brane pod uwagę, jeśli zależy nam
na optymalnej pracy pierwszego
przedżołądka. Indykatorami jego
prawidłowego działania jest częstotliwość przeżuwania, % krów
zagrożonych kwasicą, jak również
kondycja racic. Jest dużo prawdy
w powiedzeniu, że żywiąc krowę,
żywimy jej żwacz!
Obserwowany wzrost cen pasz
treściwych (zarówno surowców
białkowych, jak również zbóż)
w połączeniu ze wspomnianym,
potencjalnym ryzykiem żywieniowym ich skarmiania w nadmiernej ilości, skłania do poszukiwań
skutecznych metod poprawy wykorzystania pasz objętościowych.
Można to robić na różne sposoby.
Dobór roślin uprawnych, ich odmian, optymalny termin zbioru,
W chlewni i oborze
coraz lepsze metody konserwacji
i przechowywania pasz, prewencja przed szkodliwym działaniem
mykotoksyn, stosowanie wozów
paszowych to tylko niektóre działania mające na celu poprawę efektywności ich skarmiania.
Na uwagę zasługują działania
polegające na ukierunkowaniu
przemian zachodzących w żwaczu.
Duży sukces na tym polu odnosi
francuska firma CCPA. W Polsce
jej rozwiązania żywieniowe skutecznie wprowadza na rynek firma
BioFeed. Ścisła współpraca między tymi podmiotami, obserwacja potrzeb naszych producentów
i szybka decyzyjność w połączeniu z dostępem do najnowszych,
sprawdzonych rozwiązań żywieniowych dają owoce w postaci
optymalizacji kosztów produkcji
mleka.
Koncepcja żywieniowa pod
nazwą VivActiv jest skierowana
do wszystkich tych producentów
mleka, którym zależy na obniżeniu
kosztów jego produkcji w dłuższym okresie czasu. To nie tylko
potanienie dawki żywieniowej, lecz
także poprawa zdrowotności stada.
VivActiv to strategia żywienia przeżuwaczy oparta na zwiększeniu
„potencjału trawiennego” żwacza
przez ukierunkowanie procesów
w nim zachodzących przy użyciu
substancji, których działanie obserwujemy w środowisku naturalnym. W przyrodzie występuje
wiele roślin produkujących różne,
aktywnie działające związki chemiczne. Grupę tych ekstraktów
roślinnych można definiować jako
olejki eteryczne. Zebrane w czasie
długotrwałych doświadczeń żywieniowych informacje na temat
ich działania na organizm zwierzęcy są kluczem do sukcesu. Szukając skutecznych rozwiązań, CCPA
brało pod uwagę także synergiczne
działanie wyciągów roślinnych pomiędzy sobą i innymi związkami
chemicznymi. Obserwowano ich
wpływ na wydzielanie enzymów
trawiennych, sekrecję śliny oraz
funkcje „ochronne” w żwaczu.
Poddano testowaniu ponad 130
różnych wyciągów roślinnych. Po
MNIEJ PROBLEMÓW METABOLICZNYCH
Wpływ TurboViv 250 na pH treści żwacza
Grupa kontrolna
Turbo Viv 250
Czas po skarmieniu (godz.)
żmudnych doświadczeniach zarówno in vitro, jak i in vivo ustalono skład
produktów efektywnie wspomagających działanie żwacza. TurboViv
250 to jeden z produktów należących
do koncepcji żywieniowej AmiViv.
To rozwiązanie żywieniowe mające
na celu obniżenie kosztów żywienia i poprawę zdrowotności krów
mlecznych. Substancjami aktywnymi jest w nim odpowiednio dobrana
kompozycja olejków eterycznych
i innych substancji wspomagających. To owoc współpracy CCPA
i Biofeedu. Jego efektywne działanie
dotyczy kilku obszarów:
Źródło: CCPA
wyprodukowanej śliny, a podatnością na kwasicę. Im więcej śliny
produkuje krowa, tym bardziej buforuje żwacz. Podawanie TurboViv
250 działa stymulująco na pracą
ślinianek i sekrecję śliny. Zwiększa
to wydatnie zdolności trawienne
żwacza i przeciwdziała kwasicy.
Ochrona składników pokarmowych całej dawki przed nadmierną degradacją w żwaczu
TurboViv 250 „chroni” pośrednio składniki pokarmowe dostające
się do żwacza przed ich zbyt intensywnym rozkładem. Takie działanie stabilizuje procesy tam zachodzące i ogranicza spadki pH.
Stymulowanie sekrecji enzymów
trawiennych w przewodzie pokarmowym
Dobroczynne działanie TurboViv 250 nie kończy się na żwaczu.
Przez synergiczne działanie olejków eterycznych z innymi substancjami czynnymi następuje zwyżka
produkcji enzymów trawiennych w
przewodzie pokarmowym. Zwiększa to zdolności trawienne całego
układu pokarmowego krowy.
Szeroko rozumiana kondycja
układu pokarmowego, a w szczególności żwacza wysoko wydajnych krów mlecznych jest kluczem
do ich wydajności i długowieczności. Wszelkie działania, mające na
celu jej wzmocnienie, przyczyniają
się do ograniczenia kosztów produkcji. Oferowane przez BioFeed
produkty doskonale wpasowują
się w tego typu działania.
Stymulowanie produkcji śliny
Ślina przeżuwaczy posiada naturalne zdolności buforujące. Istnieje ścisły związek pomiędzy ilością
Zbigniew Marciniak
PODR, Oddział Stare Pole
Wojciech Saługa
BioFeed Sp. z o.o.
Poprawia dostępność energii ze
składników pokarmowych
TurboViv 250 obniża aktywność
bakterii amylolitycznych działających w żwaczu. Dzięki temu więcej
skrobi jest dostępnej w jelicie.
27
W chlewni i oborze
Hodowla bydła mlecznego na Pomorzu
- wyniki w 2012 roku
W
ojewództwo pomorskie posiada duże zasoby paszowe umożliwiające hodowlę zwierząt trawożernych, głównie przeżuwaczy.
Najbardziej znaczącym kierunkiem jest hodowla bydła mlecznego. Hodowla ta z roku na rok zmienia swój
wizerunek. Gospodarstwa typowo mleczarskie poprawiają poziom hodowli, a tym samym zwiększają produkcyjność zwierząt.
Aktualnie w województwie pomorskim pogłowie bydła liczy 207 383 sztuki bydła (dane ARiMR na
1 marca br.), w tym około 78400 (szacunkowo wg GUS)
sztuk to krowy mleczne. Bydło jest utrzymywane
w 15539 stadach, w tym jest 2229 aktywnych dostawców z dostępnym limitem 257 368 428 kg, zaś sprzedaż
bezpośrednią prowadzi 783 producentów z limitem
4 802 922 kg. Pozostałe gospodarstwa nastawione są
na produkcję żywca, a mleko od krów wykorzystywane jest na pasze (część pogłowia to bydło mięsne i ich
krzyżówki) (szczegółowe dane w tabeli 1.).
Najliczniejsze pogłowie odnotowuje się w powiatach: chojnickim, kartuskim, kościerskim – pow. 20 tys.
sztuk oraz w powiatach: bytowskim, starogardzkim,
sztumskim – pow. 15 tys. sztuk. Hodowcy z Pomorza mogą być dumni z wysokich wydajności. Średnia
wydajność od krów ocenianych za 2012 rok wyniosła
6976 kg mleka, tzn. wzrosła o 149 kg w stosunku do
roku poprzedniego.
Ocenie podlegają następujące rasy:
• holsztyńsko-fryzyjska odmiany czarno-białej - w 1033
stadach o liczebności 27734,6, a ich wydajność wyniosła 7049 kg mleka, 4,10% tłuszczu i 3,32% białka;
• holsztyńsko-fryzyjska odmiany czerwono-białej –
w 140 stadach o liczebności 185 sztuk krów. Ich wydajność wyniosła 7243 kg mleka, 4,08% tłuszczu,
3,32% białka;
Tabela 1.
Przeciętna
Liczba
liczba
ocenianych
ocenianych
obór
krów
Liczba
siedzib
stad
Liczba
bydła
bytowski
1441
15914
69
1693,8
24,9
5779
4,08
3,29
chojnicki
1426
25145
148
4004
27,1
6240
4,22
3,35
381
3986
10
454,6
45,5
5668
4,32
3,38
Powiat
człuchowski
Średnia
stada
kg mleka
% tłuszczu
% białka
gdański
542
6475
29
1004
34,6
8170
4,11
3,30
kartuski
3049
25074
71
1730
24,4
6964
4,22
3,33
kościerski
1695
22082
91
2278,9
25,0
6723
4,20
3,34
kwidzyński
788
10680
33
895
27,1
7200
4,16
3,35
lęborski
381
7121
36
1161
32,3
6533
4,07
3,36
malborski
217
6580
57
2645,3
46,4
8252
3,99
3,37
nowodworski
342
8349
82
2314,3
28,2
7458
4,16
3,34
pucki
517
8623
69
1932,4
28,0
6426
4,11
3,34
słupski
611
11086
68
2214
32,6
6741
4,04
3,28
1342
15251
70
1614
23,1
6332
4,19
3,30
sztumski
635
16638
123
3787,2
30,8
7821
4,01
3,31
tczewski
553
10194
52
1403,5
27,0
7454
4,08
3,33
1619
14185
27
487,9
18,1
5619
3,95
3,22
15 539
207 383
1036
29756,9
28,7
6974
4,11
3,33
starogardzki
wejherowski
Razem
28
W chlewni i oborze
• simentaler – w 32 stadach o liczebności 266,8 sztuk.
Ich wydajność wyniosła 5770 kg mleka o zawartości
4,31% tłuszczu i 3,51% białka.
Oceniane są też pojedyncze sztuki rasy: polskiej
czerwonej - 5 sztuk, jersey - 11 sztuk, montbeliarde 44 sztuki, brown swiss, szwedzka czerwona, mieszańce międzyrasowe. Są to nieliczne stadka hodowane
przez hobbystów chętnych do poprawy zdrowotności
poprzez krzyżowanie międzyrasowe. W 42 oborach
hodowana jest rasa polska czarno-biała jako rasa zachowawcza. Ich wydajność kształtuje się na poziomie
4431 kg mleka, przy 4,02% tłuszczu i 3,30% białka. Dominującą rasą jest więc holsztyńsko-fryzyjska odmiany czarno-białej.
W statystyce produkcyjności pojawiają się różne liczby, lecz bardziej wiarygodne są wyniki oceny
użytkowości prowadzonej przez PFHBiPM niż statystyczne szacunkowe. Kontrolą użytkowości objętych
jest 30028 sztuk krów, co stanowi 42,4% pogłowia.
Krowy oceniane są 3 metodami. Metodą A4 (ważenie udojonego mleka i pobieranie próbek z wszystkich
udojów w ciągu doby, co miesiąc) - ocenianych jest
8717 sztuk. Metodą A T4 (ważenie udojonego mleka
i pobieranie próbek, naprzemiennie, jeden miesiąc rano,
następny wieczorem) – ocenianych jest 19571 sztuk
i metodą A8 (z całodobowego udoju co 2 miesiące)
ocenianych jest 1610. Najbardziej polecaną i wiarygodną jest metoda A4. Comiesięczne wyniki z całodobowego udoju są doskonałym narzędziem do oceny
stanu zdrowia zwierząt i prawidłowości żywienia, co
pozwala szybciej wychwycić nieprawidłowości.
Według wyników oceny użytkowości, średnia krajowa wydajność wynosi 7396 kg mleka, 4,15% tłuszczu,
3,36% białka. W województwie pomorskim wydajność
ta jest nieco niższa niż średnia krajowa i wynosi 6976
kg, 4,11% tłuszczu i 3,33% białka. Powodów takiej
sytuacji jest wiele. Najwięcej krów hodowanych jest
w rejonach, gdzie przeważają gleby klasy V i VI, co
utrudnia utworzenie odpowiedniej bazy paszowej.
Mamy jednak powody do dumy - w 265 oborach
średnia wydajność przekroczyła 7000 kg mleka, w tym
53 obory mogą poszczycić się produkcyjnością powyżej 9000 kg, a 15 stad powyżej 10000 kg mleka. Biorąc
po uwagę to, że przeważająca liczba użytków rolnych
to słabe gleby, wynik ten jest zadowalający.
Powodem do zadowolenia jest również rosnąca liczba stutysięcznic, czyli krów, których wydajność życiowa
przekroczyła 100 tys. kg mleka. Krowy, które osiągnęły
taką wydajność pochodzą z różnych gospodarstw, dużych i małych. Niektórym udało się osiągnąć 100 tysięcy
już w siódmej laktacji, innym w 14. laktacji. Dla przykładu krowa Rocket 12, urodzona 24 maja 2002 r., należąca do Fortune z Cieszymowa, wyprodukowała przez
7 laktacji 101859 kg mleka. W trzeciej i czwartej laktacji
jej wydajność przekroczyła 14000 kg mleka, a w siódmej
laktacji wyniosła 15111 kg. Krowa Mewa IX urodzona
13 kwietnia 1995 r., należąca do Grzegorza Rachwała,
przez 14 laktacji wyprodukowała 100 317 kg mleka, ale
urodziła 14 cieląt. Jej maksymalna wydajność za siódmą
laktację wyniosła 9437 kg mleka, a za trzynastą laktację
9586 kg mleka.
Oto liczby charakteryzujące pomorskie mleczarstwo.
Najlepsze obory w województwie pomorskim
Waldemar i Danuta
Zwoliccy
Żelichowo
33,6
11134
428
3,86
369
3,31
797
450
1003
Eugeniusz Majewski
Kołoząb
11,3
11070
447
4,04
385
3,48
832
464
805
Andrzej Stefański
Sołtyski
27,0
10996
467
4,25
351
3,19
818
456
957
Klemens Majewski
Jan Wrona
I. i T. Lejkowscy
Miejscowość
tłuszcz (T)
białko (B)
kg
%
kg
%
suma
T+B
Wiek I-go
wycielenia
kg
mleka
Hodowca
Okres
międzywycieleniowy
Przeciętna
liczba krów
Przeciętna wydajność
Kołoząb
17,5
10833
432
3,99
371
3,42
803
414
870
Żelichowo
14,0
10812
435
4,03
380
3,51
815
476
0
Prokowo
18,9
10798
413
3,82
343
3,18
756
460
815
Zygmunt Kruszyński
Wilcze Błota
5,5
10714
454
4,24
374
3,49
828
344
0
„Fortune” Sp. z o.o.
Cieszymowo
417,4
10683
386
3,61
352
3,29
738
435
812
Emilia i Krzysztof
Spicha
Nowa
Karczma
21,8
10585
389
3,67
346
3,27
735
433
871
Stanisław Pokorzyński
Solnica
16,8
10540
417
3,95
338
3,21
755
444
752
Feliks Tuzimek
Ząbrowo
18,3
10486
413
3,94
347
3,31
760
409
771
OHZ„Gajewo” Sp. z o.o.
Tragamin
220,5
10192
399
3,91
344
3,37
743
427
839
Dariusz Nazarewicz
Bągart
39,1
10095
459
4,54
345
3,42
804
415
867
Henryk Antonowicz
Marynowy
8,0
10040
418
4,16
363
3,62
781
417
697
363,3
10031
427
4,26
341
3,4
768
444
839
POLHOZ Sp. z o.o.
Szymankowo
29
W chlewni i oborze
Rok urodzenia
Mleko (kg)
Laktacja
Dni doju
Tłuszcz (kg)
% tłuszczu
Białko (kg)
% białka
Tłuszcz + białko
(kg)
Najlepsze krowy w województwie pomorskim
GR „Dochowo Dairy” Dochowo
Dzika 2
2005
16 469
4
305
681
4,13
452
2,75
1133
Fortune Sp. z o.o.
Cieszymowo
Blina 1
2006
16 217
4
305
557
3,43
483
2,98
1040
POLHOZ Sp. z o.o.
Szymankowo
Bestra 18
2007
15 761
2
305
532
3,37
448
2,84
980
Fortune Sp. z o.o.
Cieszymowo
Reina 88
2007
15 715
2
305
553
3,52
500
3,18
1053
POLHOZ Sp. z o.o.
Szymankowo
Cytra 16
2008
15 691
2
305
609
3,88
480
3,06
1089
Fortune Sp. z o.o.
Cieszymowo
Zima 18
2008
15 656
2
305
422
2,69
455
2,91
877
Fortune Sp. z o.o.
Cieszymowo
Bila 1
2008
15 619
2
305
527
3,37
455
2,92
982
Fortune Sp. z o.o.
Cieszymowo
Bogna 14
2007
15 316
3
305
501
3,27
475
3,10
976
POLHOZ Sp. z o.o.
Szymankowo
Wera 19
2008
15 311
2
305
580
3,79
472
3,08
1052
Fortune Sp. z o.o.
Cieszymowo
Płużka
2007
15 201
2
305
543
3,58
471
3,10
1014
POLHOZ Sp. z o.o.
Szymankowo
Pola 13
2007
15 006
3
298
572
3,81
490
3,27
1062
Właściciel krowy
Miejscowość
Nazwa
krowy
To są najlepsze krowy, których rekordowa wydajność sięga powyżej 15000 kg, tj. powyżej 877 kg białka
i tłuszczu. Jednak wiadomo, że wyższe wydajności wymagają też większej precyzji żywienia. Niepokojącym
jest fakt, że średnia użytkowania to tylko 3,5 laktacji,
a problemy zdrowotne wynikają z trudności w bilansowaniu energii. Tylko dla około 40% pogłowia krów
przygotowywane są raporty wynikowe, które są doskonałym narzędziem do oceny prawidłowości żywienia
zwierząt. Tymczasem około 30% stad dotkniętych jest
ketozą subkliniczną, a 50% brakowań spowodowane
jest zaburzeniami w rozrodzie. Wczesna diagnoza pomogłaby wyeliminować wiele problemów.
Powodów do dumy jest wiele: krowy rekordzistki, członkinie klubu stutysięcznic, czempiony na wystawach regionalnych, wojewódzkich i krajowych
oraz średnia wojewódzka wydajność sięgająca prawie
7000 tysięcy kg mleka. Jednak poziom hodowli na Pomorzu jest bardzo zróżnicowany, a zależy od warunków klimatyczno-glebowych i tradycji hodowlanych.
Informację o mleczarstwie w rozbiciu na powiaty
i regiony przedstawimy w kolejnym numerze Pomorskich Wieści Rolniczych.
Helena Artyszuk, PODR w Gdańsku
Regina Stefańska, PFHBiPM w Gdańsku
Dyrektor Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
Starosta Powiatu Nowodworskiego
Firma Rolkom W. Schwoch & M. Bogun
zapraszają serdecznie na:
POWIATOWĄ WIOSNĘ ROLNICZĄ
która odbędzie się 19 maja 2013 roku w Zespole Szkół nr 2 w Nowym Dworze Gdańskim,
ul. Warszawska 54. Rozpoczęcie imprezy - godz. 11.00, zakończenie - godz. 16.00.
W programie:
• prezentacja maszyn i urządzeń rolnych
• prezentacja usług firm działających na rzecz rolnictwa
• występy zespołów artystycznych
• prezentacja firm świadczących usługi dla rolnictwa
• konkursy z nagrodami dla dzieci.
Szczegółowe informacje, dotyczące wydarzenia, można uzyskać,
dzwoniąc pod nr tel. (55) 247 28 68 oraz pisząc na e-mail: [email protected]
30
W chlewni i oborze
Aktualności w hodowli bydła
D
nia 19 marca br. odbyła się w Kościerzynie
konferencja pt. „Aktualności w hodowli bydła
mlecznego” zorganizowana przez Pomorski
Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku i Polską
Federację Hodowców Bydła i Producentów Mleka,
Oddział w Gdańsku. Konferencja skierowana była do
producentów mleka, doradców i uczniów szkół rolniczych. W trakcie spotkania poruszono najistotniejsze
zagadnienia z zakresu hodowli, w tym wyniki kontroli
użytkowości w 2012 roku, problemy zdrowotne stad
wysoko wydajnych oraz perspektywy dla mleczarstwa w świetle zmian Wspólnej Polityki Rolnej.
Wystąpienie pierwszego prelegenta - Pana Krzysztofa Słoniewskiego z Polskiej Federacji Hodowców
Bydła i Producentów Mleka w Warszawie dotyczyło
problemu występowania różnych form ketoz.
Ketoza, a szczególnie jej subkliniczna postać, jest
jedną z najczęściej występujących chorób przemiany materii u krów, siejących spustoszenie w wielu
stadach. Występuje ona na skutek ujemnego bilansu
energetycznego spowodowanego zmniejszeniem pobrania paszy z różnych powodów. Deficyt energetyczny najczęściej występuje w pierwszych tygodniach po
wycieleniu (6. - 10. tydzień) lub w efekcie zmniejszenia pobrania paszy z powodu różnego typu zachorowań. Krowa cierpiąca nie jest zainteresowana karmą,
a na pokrycie niedoboru energii (węglowodanów)
w organizmie zaczyna zużywać własny tłuszcz zapasowy. Dochodzi wówczas do tzw. niepełnego spalania
kwasów tłuszczowych i zwiększania się ilości związków ketonowych. Schorzenie to występuje zwłaszcza
u krów wysokoprodukcyjnych, będących w dobrej
kondycji, a zwłaszcza u krów starszych, po czwartej
i dalszych laktacjach. W zależności od stężenia tych
związków we krwi, mleku, ślinie, moczu, ketoza
może przebiegać w postaci podklinicznej (utajonej)
lub klinicznej (z wyraźnymi objawami chorobowymi).
Oprócz strat w wydajności i jakości mleka, powoduje
też wiele innych powikłań, między innymi zaburzenia
w rozrodzie. Wczesna diagnoza może uchronić stado,
dlatego warto jest korzystać z wyników oceny użytkowości, ponieważ skład mleka (zawartość tłuszczu,
białka, mocznika) pozwala na ocenę jakości żywienia.
Od kwietnia rusza nowa usługa - testy na obecność
ciał ketonowych w mleku i każdy kto otrzyma raport
wynikowy RW-1, będzie miał informację o poziomie
ciał ketonowych w mleku.
Kolejny wykład poświęcony był znaczeniu betakarotenów w żywieniu krów wysoko wydajnych. Betakaroten, wbrew panującej opinii, nie może być zastąpiony witaminą A. Jego brak, nawet przy dobrym
zaopatrzeniu w witaminę A, prowadzi do groźnych
dla bydła zaburzeń gruczołów rozrodczych oraz innych narządów uzależnionych od ich funkcjonowania.
Zaburzenia te ujemnie wpływają na zdolności reprodukcyjne zwierząt, co objawia się następująco:
• słabe i przewlekłe, często niezauważalne ruje,
• nieregularne cykle płciowe (ok. 60% cykli krów),
• opóźnione jajeczkowanie - optymalna pora unasiennienia nie daje się dokładnie określić, co powoduje
zmniejszenie liczby zapłodnień i przedłużanie okresu międzywycieleniowego,
• niedorozwój ciałka żółtego - ujemnie wpływa na
przebieg cyklu płodowego i prowadzi do tworzenia się torbieli, obumierania zarodka lub poronień
(w 6. - 7. tygodniu ciąży),
• cielęta są słabe i częściej chorują na zapalenie przewodu pokarmowego (biegunki).
W kolejnym wystąpieniu Pani Regina Stefańska
przedstawiła wyniki oceny użytkowości mlecznej dla
województwa, w kontekście wyników krajowych.
Na zakończenie konferencji najlepsi producenci
otrzymali puchary za osiągnięcie najwyższych wydajności w 2012 roku. Zdobyte puchary to skromna gratyfikacja za ich mozolną pracę włożoną w postęp hodowlany.
Zaprezentowane wyniki za 2012 rok oraz wręczone puchary i wyróżnienia świadczą o tym, że jest się
z czego cieszyć - w naszym województwie nie brakuje
rekordzistek dających więcej niż 10 000 kilogramów
mleka za laktację, a w wielu gospodarstwach średnia
wydajność z obory przekroczyła 8000 kg mleka.
Podczas konferencji w Kościerzynie najlepsi producenci
otrzymali puchary za osiągnięcia w hodowli
Uczestnicy konferencji mieli również okazję do zapoznania się z ofertami firm zajmujących się sprzedażą
produktów, które mogą poprawić smakowitość paszy
i uzupełnić brakujące elementy dla prawidłowego
funkcjonowania organizmu krowy oraz innymi firmami pracującymi na rzecz rolnictwa. Duże zainteresowanie mlekiem z Pomorza wykazała Mleczarnia Spomlek,
Oddział w Elblągu, a SHiUZ zapewnił, że dalej będzie
dbał o dobry wybór ojców dla przyszłych krów.
Helena Artyszuk
31
W chlewni i oborze
BSE - historia i stan obecny
P
ierwszy przypadek BSE (gąbczastej encefalopatii
bydła), stwierdzony i uznany badaniem Centralnego Laboratorium Weterynaryjnego Ministerstwa Rolnictwa, Rybołówstwa i Żywności w Wielkiej
Brytanii, wystąpił 15 lutego 1985 roku. Wówczas padła
krowa, u której wcześniej występowały objawy chorobowe ze strony ośrodkowego układu nerwowego. Do
maja 1988 roku stwierdzono 455 przypadków tej choroby, a w lipcu 1988 roku podano, że za jej przyczynę
i szerzenie się odpowiedzialna jest mączka mięsno
-kostna używana jako dodatek do karmy dla bydła.
Obowiązek zawiadamiania o BSE w krajach Unii
Europejskiej wprowadzono w 1990 r. Zakaz karmienia
przeżuwaczy mączką władze UE wydały w czerwcu
1994 r. Wcześniej, pomimo wciąż pojawiających się
ognisk choroby we Francji, Portugalii i Szwajcarii, nie
był on całkowicie przestrzegany.
W Polsce nie tylko nie ścigano importerów pasz,
ale nie podawano nazwisk właścicieli firm tym się zajmujących, gdyż chroniła ich tajemnica handlowa.
W latach 2000-2001 BSE wystąpiła w Austrii, Belgii, Liechtensteinie, Niemczech, Słowacji, Holandii,
Czechach, Danii, Finlandii, Grecji, Hiszpanii, Japonii,
Słowenii i Włoszech, ale także i w USA, Kanadzie oraz
w Polsce. Ponad tysiąc jej przypadków stwierdzono
we Francji (1019), Portugalii (1080), Irlandii (1691),
a w Wielkiej Brytanii aż 184 618.
W Polsce od 2002 r. zanotowano 69 przypadków
chorobowych, ale nie zostały one potwierdzone lub
potwierdzone na niskim poziomie, gdyż nie stwierdzono u chorych zwierząt typowych objawów klinicznych BSE. Dlatego też nasz kraj został zaliczony do
III rejonu geograficznego, który zdefiniowano jako mający obecność zwierząt zakażonych prawdopodobnie.
W Polsce rozpoznawanie choroby odbywało się
na podstawie badania laboratoryjnego zwierząt pod-
Klasyczny obraz krowy chorej na BSE.
Zwierzę nie jest w stanie wstać
danych ubojowi, bez podejrzeń choroby. Początkowo
brano pod uwagę bydło w wieku powyżej 24 miesięcy,
później w wieku powyżej 30 miesięcy. Do badań pobierano też próbki od zwierząt wykazujących objawy neurologiczne bądź od sztuk padłych z takimi objawami.
Metody zwalczania BSE w państwach Unii Europejskiej oparto początkowo na zaleceniach OIE, a następnie na rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego
i Rady Europy z 22 maja 2001 roku ustanawiającym
przepisy w zakresie zapobiegania, zwalczania oraz
likwidacji pewnych zakaźnych encefalopatii gąbczastych i określającym systemy i zakres monitorowania
bydła, owiec i kóz oraz dobrowolne monitorowanie
innych gatunków zwierząt.
Mając na uwadze fakt, że w 2011 r. stwierdzono
w Irlandii tylko 3 przypadki, a w Wielkiej Brytanii 7,
można mieć nadzieję, że problem BSE przestanie istnieć.
Na podstawie artykułu prof. zw. dr. hab. Henryka Lisa
opracował Andrzej Zemło
Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Oddział w Starym Polu
organizuje dla wszystkich chętnych rolników
kurs pt. „Integrowana produkcja roślin rolniczych oraz roślin warzywnych”.
Jest to 2-dniowe szkolenie zakończone uzyskaniem stosownego zaświadczenia. Zaświadczenie to
wymagane jest do ubiegania się o wydanie certyfikatu IP. Cena kursu 270,00 zł brutto.
Producenci, który uzyskali certyfikaty IP, korzystający z działania „Uczestnictwo rolników w systemach
jakości żywności”, mogą przez okres 5 lat ubiegać się o zwrot kosztów, maksymalnie do wysokości
2750 zł rocznie.
Informacji nt. kursu udziela:
Monika Najduk, tel. (55) 270 11 37; (55) 270 11 00, e-mail: [email protected]
Szczegółowe informacje na temat integrowanej produkcji znajdują się na stronie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi:
http://www.minrol.gov.pl/pol/Jakosc-zywnosci/Integrowana-Produkcja/
32
W chlewni i oborze
Maj
Bydło:
Wiosna w tym roku bardzo opóźniła się. Miejmy jednak nadzieję, że przyroda nadrobi to opóźnienie i wypas zwierząt
na pastwiskach rozpocznie się w miarę normalnie. A pamiętajmy, że to najlepszy sposób eksploatacji użytków zielonych. Runi nie trzeba kosić i dowozić do obór, zwierzęta mają ruch, łatwiej wykrywać ruje. Dobre pastwisko gwarantuje wydajność w granicach 13 - 15 (20) kg mleka dziennie od krowy. Jeden jego hektar jest w stanie wyżywić w sezonie pastwiskowym 4 - 5 krów o takiej wydajności. Daje to przez 150 dni od 7800 do 9000 litrów z 1 ha. Jeśli dajemy
jeszcze paszę treściwą (1 kg/2,5 - 3 kg mleka) to pamiętajmy, aby była to pasza o wysokim udziale energii, bowiem
w młodej runi jej brakuje. Zwierzęta muszą mieć stały dostęp do lizawek solnych. Chodzi o uzupełnienie sodu, którego brakuje w trawie pastwiskowej. O stałym dostępie bydła do wody hodowcom chyba nie trzeba przypominać.
Pasza objętościowa sucha, czy to siano czy dobrej jakości słoma, uchroni krowy przed biegunkami spowodowanymi
małą zawartością włókna strukturalnego w młodych trawach.
Pamiętajmy również o kilku zasadach, jakie powinniśmy realizować na pastwiskach:
- wypasać w okresie dojrzałości pastwiskowej, w trakcie krzewienia traw i strzelania w źdźbło,
- kwaterę wypasać przez okres 3 - 4 dni (do 7 dni bydło mięsne), a jeszcze lepiej zorganizować kilkugodzinny wypas
(dzienny) wydzielonej części tej kwatery,
- wykaszać niedojady zaraz po wypasie – bezwzględnie po pierwszej rotacji pastwiskowej,
- zaprzestać wypasu z chwilą pojawienia się pierwszych kwiatostanów traw w I rotacji pastwiskowej i skosić kłoszącą się ruń z przeznaczeniem na kiszonkę.
Optymalny termin koszenia łąk, z przeznaczeniem na kiszonkę lub siano, to początek kłoszenia się traw, a rośliny
motylkowe powinny znajdować się w stadium pączkowania. Materiał zebrany w tej fazie charakteryzuje się wysoką
strawnością (ponad 70%), optymalną zawartością białka ogólnego (14 - 16% w suchej masie) oraz zawartością włókna surowego w granicach 18 - 22% w s.m. Nie opóźniajmy tego terminu, bo chociaż uzyskamy większy plon, to jego
jakość będzie zdecydowanie gorsza, a zwierzęta karmione taką paszą dadzą mniejszą produkcję.
Trzoda chlewna:
Maj to początek stosowania zielonek w żywieniu trzody chlewnej, pochodzących zarówno z upraw, jak i tych
pozyskiwanych z nieużytków. W maju możemy zbierać pierwszy pokos motylkowych drobnonasiennych. Najbardziej
wydajne i przydatne w żywieniu trzody chlewnej są lucerna siewna i koniczyna czerwona. Zielonki są paszą chętnie
stosowaną w gospodarstwach prowadzących tucz sezonowy, w gospodarstwach drobnotowarowych i ekologicznych,
w których świnie o mniejszym potencjale do przyrostów utrzymuje się w tzw. systemie gospodarskim. Zielonki mogą
być stosowane również w chowie intensywnym, szczególnie dla macior korzystających z wybiegu. Stosując zielonki
w żywieniu, należy pamiętać o następujących zasadach:
Zielona lucerna na początku kwitnienia daje najwyższy plon białka z hektara, spośród roślin pastewnych, i charakteryzuje się wysoką wartością. Aminokwasem ograniczającym, w przypadku lucerny, jest metionina, której brak
w naturalny sposób możemy uzupełnić, bilansując dawkę śrutą poekstrakcyjną lub makuchem rzepakowym.
Zielonkę z lucerny charakteryzuje duża zawartość wapnia oraz wysoki poziom i różnorodny zestaw innych związków mineralnych w korzystnym, „wzorcowym” stosunku. Również zawartość witamin w lucernie jest duża, szczególnie karotenów, ale również witaminy E i kompleksu B. W swoim składzie ma również znaczną ilość substancji
rujotwórczych, zwłaszcza na początku kwitnienia.
Dopuszcza się stosowanie w żywieniu loch do 10 kg zielonki z lucerny, a dla tuczników do 6 kg dziennie. Trzeba
pamiętać, że lucerna bardzo szybko ulega zdrewnieniu, dlatego powinno się ją kosić przed kwitnieniem lub na jego
początku.
Zielonka z koniczyny czerwonej ma podobny do lucerny skład pod względem zawartości witamin, związków mineralnych i składu aminokwasowego, różni się natomiast niższym plonem białka z jednostki powierzchni.
Zielonka z koniczyny czerwonej także zawiera substancje rujotwórcze, co praktycznie dyskwalifikuje ją jako paszę
dla młodych zwierząt. Nie powinno się też używać do karmienia młodej, mokrej lub przewiędniętej zielonki, ponieważ ma ona wówczas właściwości wzdymające. Dla świń raczej nie poleca się koniczyny w większych ilościach niż
do kilku kilogramów dziennie.
Zbigniew Marciniak, Włodzimierz Sawirski
33
Z wizytą u rolnika
Pasja sposobem na życie
W
ieś Przewłoka znana jest
ze swego turystycznego charakteru nie tylko
w gminie Ustka. W sezonie urlopowym zakwaterowanie znajduje
tu duża liczba wczasowiczów pragnących korzystać z uroków Morza
Bałtyckiego. Z roku na rok wzrastają
jednak oczekiwania urlopowiczów
względem atrakcyjności ofert turystycznych, jakie proponują miejscowości wypoczynkowe. Pamiętają
o tym mieszkańcy Przewłoki, czego przykładem jest gospodarstwo
agroturystyczne Państwa Anny
i Bernarda Lipczyńskich.
Jako mieszkaniec Przewłoki,
bardzo dobrze znam kolegę Benka,
dzięki czemu udało mi się w czasie naszej rozmowy uzyskać odpowiedzi na bardzo osobiste pytania
dotyczące historii gospodarstwa.
- Jak to się stało, że jako właściciel
dobrze prosperującego zakładu budowlanego zająłeś się działalnością
agroturystyczną?
To za sprawą pasji mojej żony
Ani. To ona (z wykształcenia rolnik)
całe życie marzyła o hodowli koni.
Początkowo byłem temu przeciwny. Z czasem, ulegając argumentom żony i pojawiającymi się
perspektywami, kiedy nadarzyła
się okazja – a było to w 1989 roku za zarobione pieniędze kupiliśmy
w Przewłoce małe, bo ok. 4-hektarowe gospodarstwo. Początkowo
po to, by stworzyć gospodarstwo
agroturystyczne, które w tym czasie stawały się modne. Działalność
naszą rozpoczęliśmy od budowy
dużego domu, przygotowanego
do wynajmu pokoi, oraz przeprowadzki z Ustki do Przewłoki.
- Czy od początku w gospodarstwie
były konie?
Nie tak szybko. Przygodę z hodowlą tych zwierząt zaczęliśmy od
kupienia jednego konia. Pasja pasją,
a nabycie umiejętności obchodzenia
się z końmi wymaga czasu i prakty-
ki. Były i błędy. Zapał i zawziętość
żony doprowadziły do osiągnięcia
potrzebnego poziomu. Dziś mamy
stadninę z 30 końmi.
- Ja dziś wygląda Wasza działalność?
Ośrodek nasz prowadzi działalność całoroczną. W sezonie urlopowym są kolejki do jazdy konnej. Ofertę naszą poszerzyliśmy
o hipoterapię i naukę jazdy konnej.
Mamy 2 bryczki myśliwskie wykorzystywane przez myśliwych dewizowych. Zakupiona niedawno
dorożka wynajmowana jest okazjonalnie np. w sesjach zdjęciowych.
- Proponowana przez Was oferta
wymaga określonego zatrudnienia. Jak z tym sobie radzicie?
Nasze gospodarstwo jest rodzinne. Pracuje w nim cała nasza
rodzina, czyli 6 osób.
- Czy możesz nam zdradzić, jak gospodarstwo wygląda pod względem dochodów?
Nasze gospodarstwo prowadzi
tylko działalność agroturystyczną. Jest naszym jedynym źródłem
utrzymania. Jak widzisz cały czas
jest modernizowane i rozbudowywane. Na poziom i jakość życia też
nie narzekamy.
W gospodarstwie agroturystycznym Państwa Anny i Bernarda Lipczyńskich
34
- Jakie są najbliższe plany rozwoju
gospodarstwa?
Pasją żony zaraziliśmy się
w domu wszyscy. W związku z tym
nasza najbliższa inwestycja jest również związana z końmi. Doszliśmy
Z wizytą u rolnika
Gospodarstwo
na Kaszubach
Nierostowo to niewielka wieś na terenie gminy Konarzyny,
w powiecie chojnickim. Mieszkają tu Państwo Joanna
i Sławomir Krauze. Wspólnie, z pomocą rodziców, prowadzą
rodzinne gospodarstwo rolne.
Gospodarstwo agroturystyczne Państwa
Lipczyńskich oferuje turystom m.in.
przejażdżki konne brzegiem morza
do wniosku, że musimy wybudować ujeżdżalnię. Pozwoli ona na
prowadzenie naszej działalności
intensywnie przez cały rok. W ten
sposób powiększy się nasza oferta.
Liczymy też na większe dochody.
- Jak oceniasz możliwości rozwoju
agroturystyki w naszym regionie?
Myślę o samej Przewłoce i najbliższej okolicy.
Dotychczasowa oferta mieszkańców to obecnie za mało. Sprowadza się ona praktycznie tylko do
wynajmu pokoi. Potrzebne jest coś
więcej. Brak jest np. boiska, kortów
tenisowych czy propozycji na dni
pogodowo niesprzyjające opalaniu
się nad morzem. Drogi czy parkingi
to też problem. Myślę, że konieczne jest większe zaangażowanie się
jednostek samorządowych i lepsze
wykorzystanie potencjału całego
pobrzeża, również w sąsiednich
gminach.
Z obawą śledzę niektóre działania, które niestety bardziej mogą odstraszać turystów niż ich przyciągać.
Mimo wszystko patrzę w przyszłość
z optymizmem. Dziś agroturystyka
to nie tylko moda, ale też jeden ze
sposobów wypoczynku dużej grupy Polaków.
- Dziękuję za rozmowę.
Adam Jabłoński
- Panie Sławku, proszę krótko scharakteryzować swoje gospodarstwo.
Wspólnie z żoną prowadzę
gospodarstwo rolne, które wraz
z łąkami zajmuje 36 ha. Dodatkowo
dzierżawimy 5 ha łąk i 11 ha lasu.
Ziemia własna to w połowie grunty orne, a druga połowa to łąki. Na
gruntach ornych uprawiam 9 ha
zbóż z przeznaczeniem na pasze
i 9 ha kukurydzy na kiszonkę, jako
zabezpieczenie na pasze objętościowe. Grunty, jakimi dysponuję
to gleby klasy IV do VI z.
- Kiedy rozpoczął Pan samodzielne
gospodarowanie i jak przebiegał
rozwój gospodarstwa? W jaki sposób finansuje Pan inwestycje w gospodarstwie?
Gospodarstwo rolne odziedziczyłem po rodzicach w roku 2010.
Na początku brakowało mi maszyn, tzn. były, ale trochę już wysłużone. Skorzystałem więc z premii dla młodego rolnika w ramach
PROW. Za te pieniądze kupiłem
pług obrotowy i wóz asenizacyjny.
Rok później, również ze środków
PROW 2007-2013, z działania „Modernizacja gospodarstw rolnych”,
zakupiłem ciągnik John Deere
o mocy 118 KM, rozrzutnik obornika, prasę rolującą, przyczepę
o ładowności 8 t, kosiarkę dyskową, rozsiewacz nawozów, agregat
ścierniskowy oraz zgrabiarkę karuzelową. Wszystkie te maszyny
znacznie ułatwiają i przyśpieszają
wykonywanie prac w gospodarstwie. W chwili obecnej, oprócz
płatności bezpośrednich, korzystam z dwóch pakietów rolnośro-
Pan Sławomir Krauze i nowy sprzęt
zakupiony ze środków PROW 2007-2013
35
Z wizytą u rolnika
dowiskowych: „Rolnictwo zrównoważone” oraz „Ekstensywne
trwałe użytki zielone”. Uważam,
że te programy są potrzebne, gdyż
pomagają utrzymać nasze gleby
w dobrej kulturze rolnej, a także
pozwalają na zachowanie urozmaiconego krajobrazu. Inwestycje
w gospodarstwie rolnym realizuję
głównie za własne środki finansowe. Podpieram się oczywiście
niskoprocentowym kredytem dla
młodych rolników.
- Proszę opowiedzieć o hodowli,
jaką Pan prowadzi.
Przed przejęciem w gospodarstwie prowadzona była hodowla
bydła mlecznego. Obecnie nastawiłem się na hodowlę bydła mięsnego.
W styczniu zakupiłem 11 jałówek
rasy limousine. Wszystkie zwierzęta utrzymywane są grupowo.
Oprócz nich jest 19 krów mamek
(ras mięsnych). Cielęta od wszystkich krów przeznaczane są na opas.
Dodatkowo rocznie kupuję około
10 cieląt, także z przeznaczeniem na
opas. Na dzień dzisiejszy w gospodarstwie jest 110 sztuk bydła. Pozostało jeszcze kilka krów mlecznych
z przeznaczeniem na mleko dla cieląt. Z czasem wszystkie krowy będą
tylko mamkami, a cielęta same będą
ssać mleko, bezpośrednio od matek. Opas w moim gospodarstwie
trwa 20 - 24 miesiące, w tym czasie
jałówki uzyskują wagę 600 - 650 kg,
a byczki 700 - 800 kg. W ciągu roku
sprzedaję około 40 opasów. W żywieniu opieram się na paszach
własnych. Starsze sztuki otrzymują 3 kg paszy treściwej (śruty zbożowej)/szt./dobę, sianokiszonkę
z traw i kiszonkę z kukurydzy do
woli. Młodzież żywiona jest paszami treściwymi z zakupu, głównie
z firm De Heus i Sano.
- Wiem, że startował Pan w Olimpiadzie Młodych Producentów Rolnych.
Tak, w 2011 roku na szczeblu
powiatowym zająłem pierwsze
miejsce.
- Czym zajmuje się Pańska żona?
Obecnie studiuje na Uniwersytecie Technologiczno-Przyrodniczym w Bydgoszczy, na Wydziale
36
Cielęta przeznaczone do opasu
Rolniczym. Wiedzę teoretyczną
zdobytą przez żonę wykorzystujemy w naszym gospodarstwie.
Pozwala to nam być na bieżąco
z osiągnięciami nauk rolnczych, co
może w przyszłości przełoży się na
wyższą produkcję i wzrost dochodowości.
- Jak Państwo widzicie przyszłość
swojego gospodarstwa?
Nasze gospodarstwo spełnia
wymogi w zakresie dobrostanu
zwierząt oraz ochrony środowiska.
Jedynie co nas trapi to utrzymanie opłacalności. Potrzebne byłoby
zwiększenie areału o jakieś 20 ha,
co zapewniłoby pasze treściwe
i słomę na ściółkę dla ciągle rosnącego stada zwierząt. Jednak ziemi
brakuje w naszej okolicy. Chętnie
kupiłbym również miniładowarkę
do usuwania obornika. Obecnie do
tych prac wykorzystywany jest wysłużony T-25. Jest jeszcze ciągnik
Pronar z turem, ale nie do każdego
miejsca dotrze tak łatwo jak ładowarka. Staram się, aby wszystkie
prace w moim gospodarstwie były
jak najbardziej zmechanizowane
i zaplanowane. Ciągle coś ulepszam i poprawiam.
- Dziękuję za rozmowę.
Waldemar Wrycza
 Warto przeczytać
MIĘDZYPLONY NA CHWASTY
Podczas sesji naukowej Instytutu Ochrony Roślin PIB, naukowcy z Uniwersytetu Przyrodniczego
we Wrocławiu przedstawili wyniki
swoich badań dotyczących międzyplonów i zachwaszczenia zbóż.
Badania obejmowały obecność lub
brak międzyplonu, jak również
jego rodzaj (międzyplon z gorczycy
białej i z mieszankami roślin strączkowych). Międzyplony uprawiane
były przed owsem, pszenicą oraz
ziemniakami. Naukowcy stwierdzi-
li, że międzyplony mogą regulować
zachwaszczenie pól uprawnych.
Konkurują bowiem z chwastami
o wodę, światło i składniki pokarmowe. Wydzielają również związki o charakterze allelopatycznym.
Wpływają na poprawę właściwości
gleby, na poprawę stanu fitosanitarnego łanu, a przez to na poprawę
plonowania rośliny następczej.
Międzyplony na chwasty, Farmer
nr 4/2013, str. 86
Do czytania zachęca
Lucyna Lesińska
W trosce o środowisko
Renowacja łąk i pastwisk
ekologicznych
T
rwałe użytki zielone odgrywają istotną rolę
w rolnictwie ekologicznym, zwłaszcza w produkcji zwierzęcej. Poza tym są jedną z częściej
wybieranych upraw, zgłaszaną do dopłat rolnośrodowiskowych w ramach pakietu 2. Trwałe użytki zielone są źródłem naturalnych pasz dla zwierząt trawożernych, a występujące w runi rośliny motylkowate
oraz zioła poprawiają jakość pasz i przemianę materii
u zwierząt. Dlatego bardzo ważne jest, aby trawy na
pastwisku cechowały się korzystnym składem gatunkowym, a co za tym idzie, wysoką wartością paszową.
W gospodarstwach ekologicznych wymagane jest,
aby zwierzęta w czasie prowadzenia opasu w okresie
letnim przynajmniej 150 dni przebywały na pastwisku
oraz, aby w dawce pokarmowej 60% stanowiły pasze
objętościowe. Żeby pastwisko było w stanie w pełni
zabezpieczyć potrzeby pokarmowe zwierząt, musi posiadać odpowiednio dobraną, pod względem gatunkowym i odmianowym, ruń. Najkorzystniejszy skład botaniczny jest wówczas, gdy około 60 - 70% runi stanowią
trawy, 15 - 20% rośliny motylkowate i 5 - 10% zioła.
Duże znaczenie dla utrzymania pastwisk w dobrym stanie mają zabiegi pielęgnacyjne. Dość często
w gospodarstwach ekologicznych, gdzie stosowany
jest wolny wypas zwierząt na dużych powierzchniach,
dochodzi do nadmiernego zachwaszczenia pastwisk
oraz do wypierania wartościowych traw przez rośliny gorszej jakości, niepożądane w runi. Konieczne jest
wówczas stosowanie zabiegów renowacyjnych mających na celu poprawę składu florystycznego, a co za
tym idzie, wartości paszowej runi.
Według najnowszych danych, w Polsce ponad połowa łąk trwałych i pastwisk to użytki zdegradowane,
wymagające renowacji. Jest to zjawisko tak zwanego
„wyradzania się” użytków zielonych. Polega ono na
tym, iż cenne gatunki roślin motylkowatych i traw są
zastępowane przez chwasty i małowartościową roślinność trawiastą. Konsekwencją tego procesu jest spadek
produkcyjności łąk i pastwisk, który może wynosić nawet 70% w stosunku do użytku niezdegradowanego
oraz obniżenie się wartości pokarmowej zielonej masy.
Do procesu degradacji użytków zielonych głównie
przyczyniają się:
• nadmierne stosowanie gnojówki i gnojowicy, w wyniku czego dochodzi do pojawienia się w runi chwastów potaso- i azotolubnych, takich jak szczawie,
mniszki i ostrożenie;
• niedobory tlenu na skutek okresowego zalewania terenu, które sprzyjają rozwojowi sitów, turzyc i śmiałka darniowego;
• długotrwałe okresy suszy;
• niewłaściwe użytkowanie kośne – opóźnienie zbioru I i II pokosu, zbyt niskie koszenie, pozostawianie
resztek zielonki i siana na powierzchni łąk;
• błędne użytkowanie pastwiskowe – pozostawianie
zbyt dużych powierzchni niedojadów, a przez to
wzrost udziału chwastów w runi, głównie sitów,
śmiałka darniowego oraz jaskra ostrego;
• stosowanie jednostronnego użytkowania łąkowego lub tylko pastwiskowego zamiast użytkowania
zmiennego.
Dobór metody renowacji zdegradowanych użytków zielonych zależy od stopnia degradacji runi, jej
składu botanicznego, stanu darni, rodzaju gleby oraz
stosunków wodnych w okresie wegetacji. W praktyce
stosowanych jest kilka metod odnowy zdegradowa-
37
W trosce o środowisko
nych lub zachwaszczonych pastwisk, nie wszystkie
jednak mogą być zastosowane w gospodarstwach ekologicznych. Metody zgodne z wymogami rolnictwa
ekologicznego to:
• renowacja poprzez nawożenie organiczne – polegająca na zastosowaniu zwiększonych dawek nawozów organicznych. Metoda ta daje dobre rezultaty,
jednak tylko w przypadku niewielkiego zdegradowania użytków zielonych;
• renowacja przez podsiew gatunkami traw i roślin
motylkowych po częściowym mechanicznym zniszczeniu starej darni;
• renowacja z zastosowaniem pełnej uprawy płużnej. Metoda to jest stosowana w przypadkach silnie
zachwaszczonych i bardzo zaniedbanych użytków
zielonych lub zdegradowanych łąk i pastwisk przeznaczonych do ponownego zagospodarowania.
Podstawowym i najtańszym zabiegiem poprawiającym plonowanie użytków zielonych jest nawożenie.
W gospodarstwach ekologicznych, w związku z zakazem stosowania nawożenia mineralnego, stosuje się
nawozy naturalne, takie jak: skompostowany obornik,
gnojówkę i gnojowicę. W dawce 10 m3 gnojówki wnosi
się do gleby około 35 - 40 kg azotu i około 80 kg potasu K2O. Roczne dawki gnojówki nie powinny więc
przekraczać 30 m3/ha, a jednorazowe 15 m3/ha, aby
nie spowodować nadmiernego, masowego wystąpienia
chwastów azoto- i potasolubnych.
Obornik korzystnie wpływa na stan darni i skład botaniczny runi. Korzystne następcze działanie obornika
utrzymuje się zwykle przez okres 2 - 3 lat. Oprócz tego
pastwisko nawożone jest także odchodami zwierząt pozostawionymi bezpośrednio podczas wypasu. Szacuje
się, że w sezonie pastwiskowym jedna krowa w odchodach pozostawia około 40 kg azotu (N), 5 kg fosforu (P)
i 15 kg potasu (K). Ogólna ilość wprowadzanego azotu
do gleby nie może przekroczyć 170 kg N/ha, czyli ilości
określonej w Dyrektywie azotanowej UE jako bezpiecznej dla środowiska (Dyrektywa 91/676/EWG).
Ważne znaczenie w pielęgnacji pastwisk, zwłaszcza ekologicznych, ma wykaszanie niedojadów, czyli
roślin pozostawionych przez zwierzęta. Zabieg ten najkorzystniej jest wykonać po II wypasie. Na prawidłowo
urządzonym i pielęgnowanym pastwisku ilość niedojadów nie powinna być wyższa niż 15% plonu ogólnego.
Najlepsze wykorzystanie i pobranie runi pastwiskowej
jest wówczas, gdy spasanie rozpoczyna się przy wysokości około 15 cm głównej masy traw, czyli w stadium
tzw. dojrzałości pastwiskowej. Zwierzęta łatwo pobierają taką ruń i szybko się najadają.
W celu wzbogacenia runi pastwiskowej oraz podwyższenia jej wartości paszowej można zastosować
podsiew nasionami roślin motylkowatych. Tradycyjna metoda podsiewu jest polecana w gospodarstwach
ekologicznych ze względu na niskie koszty oraz dopuszczalność wykonywania wszystkich zabiegów
agrotechnicznych.
Opracowała Małgorzata Huzior
38
Sprawdzone
w praktyce
W
ostatnich tygodniach, do rolników na naszym terenie trafiło kilka różnego rodzaju ofert dotyczących odnawialnych źródeł
energii. Nie dziwi to, gdyż obserwujemy dynamiczny
rozwój tego typu instalacji. Bardzo na czasie są między innymi ogniwa fotowoltaiczne. Jest to propozycja
ciekawa, głównie z powodu możliwości zarobku poprzez sprzedaż prądu do sieci energetycznej. Z życia
jednak wiemy, że coś co ma swoje zalety może mieć
również wady.
Jedna ze znanych mi ofert zakłada budowę instalacji fotowoltaicznej produkującej prąd na sprzedaż.
Budowa ma odbywać się również w ramach kredytu.
Po pierwsze kredyt kosztuje, a po drugie trzeba wiedzieć, że inwestycja taka może być realizowana dopiero po spełnieniu określonych wymogów. Każda
taka instalacja musi być indywidualnie rozpatrywana
nie tylko w przypadku konkretniej miejscowości, ale
musi dotyczyć również danego gospodarstwa. Pierwszym kryterium jest stan istniejącej sieci energetycznej
i określenie możliwości przyłączenia dodatkowego źródła prądu. Kupujący często może wymagać określonej
minimalnej mocy, jaką będziemy musieli dostarczać.
Dlatego przed podjęciem decyzji radzę zapoznać
się z wszystkimi uwarunkowaniami, również z analizą ekonomiczną oraz jakością oferowanej instalacji.
Warto wiedzieć, jaka będzie gwarancja dla samych
urządzeń i gwarancja kupna energii określająca rentowność. Przed podjęciem decyzji o budowie takiej
elektrowni należy przeprowadzić rozmowę ze specjalistami Zakładu Energetycznego.
Drugą propozycją OZE cieszącą się dużym zainteresowaniem są instalacje do podgrzewania wody. Na
przestrzeni ostatnich lat zainstalowano wiele kolektorów słonecznych. Spełniają one pewne oczekiwania.
Jednak w wyniku stałego rozwoju i pojawiających się
propozycji nowych technologii OZE, znawcy problemu proponują nowym inwestorom nowsze rozwiązania. Taką propozycją są pompy ciepła pozyskujące
ciepło z powietrza. Szczególnej uwadze polecam to
rozwiązanie działaczom samorządowym. Samorządy,
w ramach projektów, zakupują duże ilości urządzeń,
a biorąc pod uwagę fakt, że cenowo pompy ciepła są
prawie 2-krotnie tańsze od kolektorów słonecznych
nie jest to bez znaczenia. Tym bardziej, że efektywność
pomp ciepła jest znacznie większa od efektywności
kolektorów słonecznych.
W przypadku jakichkolwiek wątpliwości zainteresowanych ww. rozwiązaniami zapraszamy na konsultacje do Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego.
Adam Jabłoński
39
Pomorska Izba Rolnicza
Z prac Pomorskiej Izby Rolniczej
POWIAT PUCKI
W dniu 11 marca br. w sali konferencyjnej Urzędu
Gminy w Krokowej odbyło się posiedzenie Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej z powiatu Puck.
POWIAT SZTUMSKI
Dnia 6 kwietnia br., w sali posiedzeń Starostwa
Powiatowego w Sztumie odbyło się posiedzenie
Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej z powiatu Sztum.
W posiedzeniu uczestniczyli: Henryk Doering
– Wójt Gminy Krokowa, Zenon Bistram – Prezes PIR,
Radosław Szatkowski Dyrektor OR ARR w Gdyni,
Włodzimierz Olszewski – Dyrektor OT ANR w Pruszczu Gdańskim, Beata Lessnau-Ledeman – Kierownik
PODR w Pucku, Ireneusz Wiśniewski – Kierownik
Biura Powiatowego ARiMR w Pucku, Marek Karwacki – Powiatowy Lekarz Weterynarii, członkowie Rady
Powiatowej PIR oraz rolnicy.
Spotkanie otworzył Pan Zenon Bistram - Prezes
PIR, który przywitał wszystkich obecnych, następnie
przekazał głos przedstawicielom poszczególnych instytucji.
Zaproszeni goście przedstawili: bieżące zagadnienia i stan polskiego rolnictwa, bieżącą działalność
Pomorskiej Izby Rolniczej, aktualności z ARiMR,
aktualności z ARR, informacje z ANR, aktualności
z PODR, aktualności służby weterynaryjnej.
Po wystąpieniach wywiązała się dyskusja, w trakcie
której rolnicy zadawali pytania. Na zakończenie Prezes
PIR podziękował zebranym i zakończył posiedzenie.
Posiedzenie zorganizował i prowadził Przewodniczący Rady Powiatowej PIR - Pan Wojciech Zielonka.
Spotkanie miało podniosłą rangę, ze względu na
to, że uczestniczył w nim Minister Rolnictwa i Rozwoju
Wsi Pan Stanisław Kalemba. W spotkaniu uczestniczyli
również członkowie Rady Powiatowej PIR z powiatów
Sztum, Kwidzyn oraz Malbork, mieszkańcy obszarów
wiejskich, samorządowcy, rolnicy i przedsiębiorcy.
W pierwszej części spotkania Minister Kalemba przedstawił wyniki negocjacji prowadzonych
w Brukseli. Omówił najistotniejsze zmiany w zakresie
finansowania naszego rolnictwa i obszarów wiejskich
w nowej perspektywie finansowej 2014 - 2020.
Następnie rolnicy zadawali pytania dotyczące między innymi: realizacji zadań w zakresie melioracji oraz
przyszłości spółek wodnych; przewlekłości procedury
naliczania i wypłaty odszkodowań z tytułu zdarzeń
losowych w gospodarstwach rolnych; planowania
działalności zalesieniowej i jej finansowania; kwestii
uboju rytualnego; obowiązkowego ubezpieczenia
zwierząt gospodarskich; możliwości sprzedaży przetworzonych produktów bezpośrednio z gospodarstwa; ochrony gruntów rolnych Skarbu Państwa przed
inwestorami z obcych krajów, w tym, jak wskazano,
z Emiratów Arabskich.
Minister, w ramach czasu, jakim dysponował, odniósł się do wszystkich wymienionych kwestii. Zgromadzeni rolnicy oraz goście w liczbie blisko 100 osób
byli zadowoleni ze spotkania, lecz podobnie jak Minister Kalemba mieli uczucie niedosytu, z uwagi na zbyt
krótki czas wizyty na terenie powiatu sztumskiego.
Wojciech Richert
Marcin Piątek
40
Posiedzenia Rad Powiatowych z Zarządem
Pomorskiej Izby Rolniczej
POWIAT BYTÓW
W dniu 28 marca br., w sali konferencyjnej Urzędu Miejskiego w Bytowie odbyło się spotkanie
Zarządu i Rady Powiatowej PIR, rolników i wójta
gminy Borzytuchom - Witolda Cyby z Dyrekcją OT
Agencji Nieruchomości Rolnych.
Stałym punktem posiedzeń są aktualne informacje
z działań ARiMR, z którymi zapoznała zebranych Kierownik Biura Powiatowego w Bytowie Władysława
Łangowska.
Po wyczerpaniu zaplanowanych tematów, Przewodniczący Leon Wnuk Lipiński podziękował wszystkim za udział w posiedzeniu i zakończył obrady.
Zenona Mazurczyk
POWIAT KOŚCIERSKI
Dnia 10 kwietnia br., w Liniewie, członkowie Rady
Powiatowej PIR Powiatu Kościerskiego spotkali się
z Zarządem Pomorskiej Izby Rolniczej, w celu przyjęcia stanowiska w temacie toczącego się przed MRiRW
postępowania w sprawie nabycia przez cudzoziemca
– spółkę „3E Liniewo” Sp. z o.o. nieruchomości o powierzchni 61,29 ha, położonej w miejscowości Orle,
gmina Liniewo.
Prowadzący posiedzenie Leon Wnuk Lipiński wyjaśnił, że celem spotkania jest przedstawienie sposobu
przeprowadzenia przetargu na nieruchomości obrębu Dąbrówka i Suchorze. Według przewodniczącego, proponowany przetarg ofertowy uwzględniający
wielkość gospodarstwa, odległość i prowadzenie produkcji zwierzęcej, miałby ułatwić powiększenie gospodarstw miejscowym rolnikom.
Po szczegółowym wyjaśnieniu przez Dyrektora OT
ANR Włodzimierza Olszewskiego zasad organizowania przetargu ofertowego, z uwzględnieniem aktualnego stanu prawnego, rolnicy rozpoczęli dyskusję w sprawie wyboru korzystniejszego sposobu zakupu ziemi.
Prezes PIR Zenon Bistram wyjaśnił, że pojawiły
się rozbieżności i spotkanie ma odpowiedzieć jednoznacznie, czego oczekują rolnicy.
Po dyskusji Przewodniczący Leon Wnuk Lipiński
wznowił obrady i ogłosił, że wolą rolników z gminy
Trzebielino i Borzytuchom jest, aby grunty były zbywane w przetargach ograniczonych. Zapewne decyzja
rolników podyktowana była dogodnym, jeszcze tylko
w tym roku, zakupem ziemi, a brak precyzyjnych reguł
przetargu ofertowego mógłby procedury przedłużyć.
W trakcie posiedzenia Prezes Zenon Bistram przybliżył działania Zarządu, poinformował także o możliwościach uczestnictwa w wypoczynku letnim i zimowym dzieci rolników, gdy przynajmniej jedno z nich
ubezpieczone jest w KRUS oraz powiedział o prowadzonych przez PIR szkoleniach. Wyjaśnień w różnych
kwestiach udzielał również obecny na posiedzeniu
Dyrektor Jarosław Jelinek.
Członkowie Zarządu PIR: Stanisław Anders, Lech
Kolaska, Beata Wika-Czarnowska oraz delegat PIR do
KRIR, Andrzej Tandek wypowiedzieli się w sprawie
i wysłuchali zdania poszczególnych delegatów Rady
Powiatowej PIR. W dyskusji udział wzięli także przedstawiciele władz lokalnych – Jerzy Bałachowski, Przewodniczący Komisji Rolnictwa Rady Gminy Liniewo
oraz Wiesław Szarmach, Przewodniczący Rady Gminy Liniewo. Stanowisko Wójta Gminy Liniewo odczytał Sekretarz Gminy, Jacek Sosnowski. W wyniku głosowania Rada Powiatowa PIR Powiatu Kościerskiego
podjęła uchwałę o negatywnym zaopiniowaniu transakcji nabycia gruntów przez cudzoziemca. Na zakończenie posiedzenia przytoczono aktualne informacje
dotyczące rolnictwa, a Przewodniczący Rady - Ryszard Kleinszmidt przedstawił krótkie sprawozdanie
z ostatnich działań.
Anna Zelewska
41
Wizyta Wiceministra Kazimierza Plocke
w Smętowie Granicznym
Z inicjatywy Wójta Gminy Smętowo Graniczne
Pani Zofii Kirszenstein, w dniu 8 kwietnia br.,
w strażnicy OSP w Smętowie Granicznym
odbyło się spotkanie Sekretarza Stanu w
Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Kazimierza Plocke z rolnikami z terenu gminy.
W
spotkaniu uczestniczyły również przedstawicielki kół gospodyń wiejskich oraz strażacy OSP z terenu gminy Smętowo Graniczne.
Celem spotkania było zapoznanie rolników ze
zmianami, które zostaną wprowadzone w zakresie
rolnictwa.
Podczas spotkania naczelnicy OSP otrzymali
puchary Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi za działania pomocowe na rzecz mieszkańców gminy Smętowo Graniczne poszkodowanych w wyniku trąby
powietrznej.
Na spotkanie przybyli także:
- Zenon Bistram - Prezes Pomorskiej Izby Rolniczej,
- Lech Kolaska - Członek Zarządu Pomorskiej Izby
Rolniczej,
- Włodzimierz Olszewski – Dyrektor OT Agencji Nieruchomości Rolnych w Gdańsku,
- Andrzej Styn – Dyrektor OT Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Gdańsku,
42
- Radosław Szatkowski – Dyrektor OT Agencji Rynku
Rolnego w Gdańsku,
- Tomasz Ołtarzewski - Powiatowy Lekarz Weterynarii, oddelegowany przez Wojewódzkiego Lekarza
Weterynarii,
- Renata Borzeszkowska – Kierownik Biura Powiatowego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku,
- Andrzej Kania – Pomorski Wojewódzki Inspektor
Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Gdańsku.
Lilla Śledź
Posiedzenie Zarządu PIR
N
a posiedzeniu w dniu 21 marca br. Zarząd
zajmował się bieżącą działalnością Izby, zapoznał się z wnioskami Rad Powiatowych, które
wpłynęły do biura PIR w Pruszczu Gdańskim.
Dyrektor Biura PIR przedstawił i omówił plan wyjazdu studyjnego do Hiszpanii, w dniach od 31 maja
do 7 czerwca br. Celem wyjazdu jest zapoznanie jego
uczestników z organizacją i funkcjonowaniem tamtejszych gospodarstw rolnych. Przedsięwzięcie jest wpisane w plan działania KSOW dla naszego województwa.
Zarząd KRIR zlecił Pomorskiej Izbie Rolniczej
w bieżącym roku współpracę przy realizacji następujących zadań finansowych z funduszy promocji artykułów rolno-spożywczych: Piknik Wieprzowy, Piknik
Drobiowy, Piknik Zbożowy.
Jednocześnie KRIR zwróciła uwagę, że przy planowaniu miejsc realizacji ww. imprez należy akcje promocyjne przeprowadzać w miastach wojewódzkich.
Renata Wiczling
KGW Grabinianki najlepsze w powiecie
gdańskim!
P
omorska Izba Rolnicza, jak co roku, brała czynny udział w IV Powiatowym Turnieju Kół Gospodyń Wiejskich Powiatu Gdańskiego. Udział
w nim wzięły następujące KGW: Gołębiewko, gm.
Trąbki Wielkie; Jodłowno, gm. Przywidz; Kolnik,
gm. Pszczółki; Jagatowo, gm. Pruszcz Gdański; Grabina Zameczek, gm. Suchy Dąb i Kiezmark, gm. Cedry Wielkie. Przedstawicielki KGW rywalizowały ze
sobą w sześciu konkurencjach. Pięcioosobowe jury
składające się z przedstawicieli Pomorskiego Ośrodka
Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Wojewódzkiego
Związku Rolników Kółek i Organizacji Rolniczych,
Pomorskiej Izby Rolniczej, Agencji Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa oraz Dziennika Bałtyckiego
„Echo Pruszcza” miało nie lada problem z wyłonieniem najlepszego zespołu. Wszystkie koła były świetnie przygotowane i prezentowały się wspaniale.
W poszczególnych konkurencjach jury uznało za
najlepsze: KGW Jagatowo - „Taniec”, – KGW Grabinianki „Śpiew”, KGW Kolnik - „Kapelusz”, KGW Jodłowno - „Chleb”, KGW Kiezmark - „Stół”, KGW Gołębiewko - „Tablica”.
Ostatecznie laureatkami Grand Prix w Powiatowym
Turnieju KGW Powiatu Gdańskiego zostały panie z
KGW z miejscowości Grabiny Zameczek, gm. Suchy Dąb
i to one będą reprezentowały powiat w Wojewódzkim
Turnieju KGW w Sztumie. Uczestniczki powiatowego
turnieju otrzymały puchar i nagrody rzeczowe.
Nagrodę Pomorskiej Izby Rolniczej dla KGW Gołębiewko za konkurencję „Tablica – wizytówka koła”
wręczył Pan Jan Wiczling – Przewodniczący Rady Powiatu Gdańskiego Pomorskiej Izby Rolniczej.
Jury (od prawej): Piotr Hałuszczak (przewodniczący) - WZRKiOR,
Alina Wysocka - PODR w Gdańsku, Renata Wiczling - PIR,
Joanna Łabasiewicz - Echo Pruszcza, Waldemar Mik - ARiMR
Nagrodę ufundowaną przez Pomorską Izbę Rolniczą otrzymało
KGW Gołębiewko; wręczył ją Przewodniczący Rady Powiatu
Gdańskiego PIR - Jan Wiczling
Gratulujemy wszystkim uczestnikom Turnieju
wspaniałych prezentacji, a szczególnie paniom z KGW
Grabiny Zameczek, gdyż 6 kwietnia zwyciężyły one
również w Turnieju Wojewódzkim w Sztumie.
Anna Zaworska
43
Dobrowolne ubezpieczenia życiowe
na kieszeń rolnika
O
d lat 90. jesteśmy w Polsce świadkami dynamicznego rozwoju rynku komercyjnych ubezpieczeń na życie.
Stanowi on istotne uzupełnienie
podstawowej ochrony oferowanej
przez państwowe zakłady ZUS
i KRUS. W 2011 r. liczba zawartych
polis różnorodnych ubezpieczeń
życiowych osiągnęła ilość prawie
22 mln sztuk. Ta wręcz zawrotna
liczba może sugerować, iż Polacy dość powszechnie korzystają
z tego dodatkowego zabezpieczenia. Niestety, nie wszystkie grupy
zawodowe są w jednakowym stopniu beneficjentami tych możliwości. Okazuje się, iż rolnicy należą
do zbiorowości, które dość rzadko
zawierają ubezpieczenia życiowe.
Jakie są tego przyczyny? Podstawową barierą uniemożliwiającą
upowszechnienie ubezpieczeń życiowych na wsi jest ich cena. Przeciętna roczna składka tego ubezpieczenia przekracza 1 tys. zł. Nie
jest to kwota, na jaką mógłby pozwolić sobie przeciętny polski rolnik. Ubezpieczyciele prześcigają się
w agresywnej reklamie. Popularnym stało się podawanie przez agentów ubezpieczeniowych składki
w przeliczeniu na jeden dzień, tak
aby złagodzić wrażenie drożyzny.
Czar pryska od razu, gdy pomnożymy tą „niewielką” składkę przez
liczbę dni w roku. Pomimo dość
ostrej konkurencji kilkudziesięciu
zakładów ubezpieczeń funkcjonujących na tym rynku, ceny produktów
nie spadły. Ubezpieczyciele skupiają
się na segmentach ludzi zamożnych
i średnio zamożnych. Kolejną przeszkodą w popularyzacji „życiówki”
na wsi jest specyfika tej branży. Dochody rolników podlegają wahaniom i są nieregularne. Ubezpieczalnie preferują natomiast osoby
o stałych dochodach, gdyż właśnie
w systemie miesięcznym pobierane jest większość składek. Wszyst-
44
ko to sprawiło, że jak do tej pory
nie widać było do tej pory na polskim rynku produktów życiowych
skierowanych specjalnie dla rolników i mogących sprostać ich
oczekiwaniom oraz możliwościom
finansowym.
Małe zainteresowanie komercyjnych zakładów ubezpieczeń
segmentem rolnictwa może być
zrekompensowane ofertą spółdzielczości ubezpieczeniowej, bliżej związanej i lepiej rozumiejącej
potrzeby tego środowiska. Inicjatywę upowszechnienia ubezpieczeń życiowych na wsi podjął
MACIF ŻYCIE TUW.
Przez ostatnie 2 lata prowadzono badania wśród rolników Małopolski i Podkarpacia dotyczące ich
potrzeb ubezpieczeniowych oraz
realnych możliwości zapłaty składki. Miało to na celu wyodrębnienie najbardziej pożądanych przez
klientów rodzajów ubezpieczeń
oraz oszacowanie akceptowalnej
dla obu stron ceny. Okazało się, iż
rolnicy najbardziej zainteresowani
byli zabezpieczeniem rodziny na
wypadek śmierci oraz dodatkowym, nawet skromnym, zabezpieczeniem emerytalnym.
Skonstruowano dwa produkty zgodne z wnioskami płynącymi z długotrwałych badań rynku.
Składkę ubezpieczeniową dostosowano do portfela potencjalnego
klienta, a nie odwrotnie. Dlatego
przeliczając ją na dni, to już grosze,
a nie złotówki. Zaproponowano
niezbędną rolnikom ochronę ubezpieczeniową za minimalną składkę.
Obecnie trwa pilotaż wprowadzający produkty na rynek. Autorzy
pomysłu dotarcia z ubezpieczeniami życiowymi „pod strzechy” są
pozytywnie zaskoczeni. Rosnąca
sprzedaż wskazuje, że rolnicy zaakceptowali tę propozycję.
Paweł Augustyn
Zabezpieczą interesy rolników
Zgodnie z ubezpieczeniem rolników w KRUS, ubezpieczeniu
podlega osoba prowadząca gospodarstwo rolne powyżej
1 ha przeliczeniowego, co jest jednoznaczne z tym, że rolnicy
posiadający małe gospodarstwa rolne - od 1 do 4 hektarów
fizycznych, o bardzo niskiej klasie gleby V – VI, nie podlegają
obowiązkowemu ubezpieczeniu w KRUS, gdyż nie posiadają
przynajmniej 1 ha przeliczeniowego.
C
i rolnicy mogą dobrowolnie zawrzeć ubezpieczenie
w KRUS na wniosek albo też
wykupić dodatkową polisę ubezpieczeniową, na którą ich będzie stać
i która zabezpieczy ich minimalne
potrzeby. Należy również dodać,
że obowiązkowe ubezpieczenie
w KRUS obejmuje ochronę ubezpieczeniową w wyniku wypadków
i świadczeń z tego tytułu, jeżeli wypadek nastąpi tylko i wyłączne podczas pracy związanej z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.
Co w przypadku, gdy wypadek
nie był związany z prowadzeniem
gospodarstwa rolnego? Rolnik nie
otrzyma jednorazowego świadczenia
za poniesiony uszczerbek na zdrowiu
w wyniku wypadku. Stąd niezbędnym wydaje się zbudowanie oferty
ubezpieczeniowej, która będzie uzupełnieniem obowiązkowego ubezpieczenia rolników dobrowolnym
ubezpieczeniem od wypadków.
Dla MACIF Życie Towarzystwa
Ubezpieczeń Wzajemnych oczywista jest współpraca ze środowiskiem wiejskim. Dlatego właśnie
MACIF Życie TUW przygotowało
ofertę dostosowaną do potrzeb rolników i spełniającą ich niezbędne
wymagania. Oferowany produkt
zapewnia ochronę na obszarze
działalności rolniczej, w życiu prywatnym, a także podczas urlopu
za granicą.
Skąd taka propozycja? Wystarczy zadać sobie proste pytanie: co
stanie się w razie śmierci rolnika?
Załóżmy, że jego rodzina musi stawić czoła sytuacji, w której zostaje
pozbawiona dochodów i musi spłacić pozostawione przez niego długi.
A co stanie się, jeśli ma miejsce wypadek, a w jego następstwie pobyt
w szpitalu?
Oferta MACIF Życie TUW
umożliwia pomoc rodzinie poszkodowanego za minimalną cenę
Suma ubezpieczenia śmierć z każdej przyczyny
1.500,00 złotych
Suma ubezpieczenia śmierć w wyniku NNW
15.000,00 złotych
Pobyt w szpitalu
w wyniku NNW
30,00 złotych/dzień
do 15 dni pobytu
Suma ubezpieczenia śmierć z każdej przyczyny
3.000,00 złotych
Suma ubezpieczenia śmierć w wyniku NNW
30.000,00 złotych
Pobyt w szpitalu
w wyniku NNW
60,00 złotych/dzień
do 15 dni pobytu
Składka roczna
40 złotych
Składka roczna
80 złotych
40 lub 80 złotych na rok, w zależności od wybranej opcji.
Niezwykle istotne jest i należy
to podkreślić, że ochrona obejmuje
wypadek mający miejsce podczas
działalności rolniczej, w życiu prywatnym, a także podczas wakacji
za granicą. W przypadku śmierci
w następstwie choroby, oferta zapewnia pokrycie kosztów pogrzebu. Oferowany produkt został
stworzony w porozumieniu z rolnikami i jest dostępny od listopada
2012 roku bez operacji handlowych,
co jest prawdziwym sukcesem
– mówi Phillipe Safray, prezes
Macif Życie TUW. - Siłą MACIF
Życie TUW są Klienci, którzy są
zadowoleni ze swoich ubezpieczeń
i mówią o tym otwarcie. MACIF
Życie TUW jest towarzystwem,
gdzie Klienci są najważniejsi. Zasadą towarzystwa ubezpieczeń
wzajemnych jest to, że nie wypłaca się dywidendy założycielom.
Ubezpieczony, czyli członek towarzystwa, jest podmiotem, a nie
przedmiotem działalności MACIF
Życie TUW.
Rolnik, przy rozszerzeniu zakresu ochrony ubezpieczeniowej,
może sobie zabezpieczyć kredyt,
dostosowując sumę ubezpieczenia
i zakres ochrony ubezpieczeniowej
do wymogów bankowych.
Wszyscy wiemy, że dziś banki
wymagają dodatkowych zabezpieczeń, a taka polisa może w znaczny
sposób ułatwić pobranie kredytu
przez rolnika.
Mam nadzieję, że ta współpraca
przyczyni się do rozwoju ubezpieczeń wzajemnych wśród rolników
i zabezpieczy ich interesy.
W przypadku chęci uzyskania
dodatkowych informacji, można
kontaktować się pod numerem telefonu 22 535 02 00, 14 655 20 40.
Paweł Augustyn
Przewodniczący Komisji
ds. ubezpieczeń KRIR
II kadencji
45
Doniesienia
D
Współpraca międzynarodowa
z Republiką Mołdowy
otychczasowe wieloletnie doświadczenia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego,
Oddział w Starym Polu we współpracy międzynarodowej obejmują m.in. realizację wspólnych projektów z partnerami z Ukrainy, w tym Autonomicznej Republiki Krymu, Federacji Rosyjskiej, Gruzji i Republiki
Mołdowy oraz wiele działań pozaprojektowych.
Realizowany w roku bieżącym projekt nr 74/2013/
PPR2013 pt. „Przygotowanie rolniczych służb doradczych Mołdowy do działań poprzedzających akcesję
do Unii Europejskiej” został zaakceptowany do finansowania w ramach programu polskiej współpracy
rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP na
2013 r. Partnerem projektu jest Krajowa Agencja Rozwoju Wsi w Kiszyniowie ACSA.
Zadaniem niniejszego projektu jest praktyczna
nauka opracowywania, analizy i oceny technicznotechnologicznej i ekonomicznej wniosków o dofinansowanie w ramach przygotowywanego dla Mołdowy
przedakcesyjnego programu ENPARD (na wzór polskiego programu SAPARD), stanowiącego narzędzie
przyspieszenia integracji z UE, służące wspieraniu
działań inwestycyjnych w rolnictwie oraz wsparcie
dla wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich.
Przeprowadzenie warsztatów w Starym Polu dla
30-osobowej grupy, składającej się z konsultantów
i doradców rolnych reprezentujących Krajową Agencję Rozwoju Wsi w Kiszyniowie ACSA, umożliwi
nabycie wiedzy i umiejętności dotyczących opracowywania wniosków, biznesplanów, załączników
o dofinansowanie. Natomiast warsztaty w Starym Polu
dla 15-osobowej grupy, składającej się z konsultantów
rolnych szczebla regionalnego, zapewnią nabycie wiedzy i umiejętności dotyczących analizy i oceny techniczno-technologicznej i ekonomicznej ww. aplikacji
o dofinansowanie.
PODR, Oddział w Starym Polu (do 2005 r. Regionalne Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa
i Obszarów Wiejskich) posiada bogate doświadczenie
w sporządzaniu i dokonywaniu oceny techniczno
-technologicznej i ekonomicznej wniosków o dofinansowanie SAPARD wynikające z wykonywanych zadań
w tym zakresie, w latach 2002–2004 dla projektodawców z województw pomorskiego (1179 projektów zrealizowanych), warmińsko-mazurskiego (856) i podlaskiego (1007). Tylko w ramach zadań delegowanych
przez ARiMR, Oddział w Starym Polu dokonał oceny
technicznej i ekonomicznej 1567 ww. wniosków.
SAPARD stanowił istotny element budowy instytucji realizujących politykę Unii Europejskiej wobec
rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich w Polsce. Doświadczenie SAPARD, jak również pierwsze doświad-
46
czenia z wdrażania instrumentów poakcesyjnych
w Polsce pokazują, że odpowiednio zaprojektowany
i realizowany system instytucjonalny polityki rozwoju obszarów wiejskich i odpowiednie przygotowanie
kadr do jego wdrażania ma istotny wpływ na terminowe i efektywne wykorzystanie tych środków.
W ramach projektu przeprowadzone zostanie także szkolenie z zakresu zwiększenia konkurencyjności
produkcji rolnej poprzez poprawę jakości, które pozwoli na zapoznanie z wymaganiami Unii Europejskiej dotyczącymi jakości i bezpieczeństwa żywności
oraz z funkcjonującymi w Polsce rozwiązaniami technologicznymi poprawiającymi jakość produkcji rolnej,
jak również z badaniami i oceną jakości żywności.
Wiedza uzyskana przez doradców rolnych podczas
szkolenia pozwoli, podczas bezpośrednich kontaktów
z rolnikami, na ukierunkowanie inwestycji w gospodarstwach rolnych, dofinansowywanych w ramach
programu ENPARD, zapewniających poprawę jakości
produktów rolnych wpływających na wzrost ich konkurencyjności, a w efekcie poprawę ekonomicznej konkurencyjności sektora rolno-spożywczego, zarówno na rynku krajowym, jak i międzynarodowym, dostosowanie
sektora rolno-spożywczego do wymagań sanitarnych
i higienicznych jednolitego rynku Unii Europejskiej, do
którego aktualnie Mołdowa aspiruje.
Komisja Europejska, uznając znaczące postępy Republiki Mołdowy we wdrażaniu prawodawstwa, standardów i wymogów unijnych zaproponowała (w myśl
zasady more for more) pomoc finansową w postaci Programu ENPARD (Programu Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich Krajów Partnerstwa Wschodniego).
Ponadto trwają negocjacje Umowy Wolnego Handlu
Mołdowy z UE (DCFTA). Aktualnie strona mołdowska
opracowuje dokumenty operacyjne pozwalające na implementację programu ENPARD, który obejmować będzie dofinansowanie inwestycji w gospodarstwach rolnych, przetwórstwie i infrastrukturze wiejskiej, a opierać
się będzie na doświadczeniach programu SAPARD,
dostępnego przed akcesją w Polsce. Mimo relatywnie
niewielkiej skali środków SAPARD (23 227 projektów
na łączną kwotę refundacji 4 470 347,2 tys. zł) w stosunku do wielkości polskiego sektora rolno-spożywczego,
program ten przyczynił się do rozwoju tegoż sektora
poprzez wsparcie w dostosowaniu się do wymogów
w zakresie jakości, higieny i bezpieczeństwa żywności.
Działania w projekcie pozwolą na implementację
posiadanej wiedzy, doświadczeń oraz sprawdzonych
rozwiązań do służb doradztwa rolniczego Mołdowy.
Teresa Krakowska
Alicja Panimasz-Wolska
Doniesienia
Przetwórstwo i przedsiębiorczość
28-osobowa grupa rolników z Powiśla i Żuław uczestniczyła
w trzydniowym szkoleniu pt. „Przetwórstwo na poziomie
gospodarstwa, systemy produkcji surowców i mała
przedsiębiorczość”, które odbyło się w dniach 11-13 marca br.
w Centrum Doradztwa Rolniczego w Radomiu.
S
zkolenie zostało przeprowadzone w formie wykładów
i warsztatów w trzech modu-
łach:
•przetwórstwo surowców zbożowych,
•przetwórstwo mięsa,
•przetwórstwo owoców i warzyw.
Uczestnicy szkolenia zapoznali
się z wymogami formalno-prawnymi, które stanowią barierę w rozwoju przetwórstwa na poziomie
gospodarstwa. Omówione zostały
tematy z zakresu m.in. sprzedaży
bezpośredniej produktów rolnych,
marketingu produktów rolniczych,
możliwości pozyskania dofinansowania, dobrych praktyk produkcyjnych i higienicznych oraz wymagań jakościowych dla produktów
rolniczych. W trakcie wykładów
uczestnicy dowiedzieli się, w jaki
sposób rozpocząć działalność w zakresie wytwarzania produktów ekologicznych w gospodarstwie, jakie
są uwarunkowania prawne produkcji surowców ekologicznych
i jak wygląda proces certyfikacji
gospodarstw.
Weterynarii. Ponadto linia technologiczna do przetwórstwa mięsa
linia spełnia wymagania sanitarne
i higieniczne do prowadzenia przetwórstwa mięsa w ramach MLO.
produkcji mąki z ziarna pszenicy,
orkiszu i żyta. Wyposażenie i urządzenia zakładu umożliwiają przeprowadzenie procesu przemiału
zboża na mąkę. Zakład spełnia
wymagania sanitarne i higieniczne
do prowadzenia małego przetwórstwa zbóż.
Podczas warsztatów w Centrum
Praktycznego Szkolenia w Zakresie
Małego Przetwórstwa uczestnicy
szkolenia zapoznali się z przebiegiem całego procesu produkcyjnego tłoczenia soków naturalnie
mętnych oraz poznali proces technologiczny przygotowania mięsa
do przerobu i proces produkcyjny
wyrobów z mięsa na przykładzie
białej kiełbasy parzonej.
Wymienione modelowe linie
technologiczne są zatwierdzone
przez Powiatowego Inspektora Sanitarnego i Powiatowego Lekarza
Uczestnicy wyjazdu szkoleniowego
podczas wykładów w CDR w Radomiu
Część warsztatowa szkolenia
z zakresu przetwórstwa zbóż została przeprowadzona w Pokazowym
Gospodarstwie Ekologicznym w
Chwałowicach, gdzie znajduje się
modelowa linia technologiczna do
W części warsztatowej uczestnicy
szkolenia poznali działanie modelowej linii
technologicznej do produkcji mąki, a także
proces technologiczny przygotowania
mięsa do przerobu na przykładzie białej
kiełbasy parzonej
47
Doniesienia
Kolejnym punktem programu
wyjazdu była wizyta w gospodarstwie agroturystycznym państwa
Anny i Arkadiusza Oliszewskich
Leśniczówka „Paryż” w Rzach,
w powiecie płońskim. Przemiła
gospodyni, przy płonącym kominku, opowiedziała o gospodarstwie,
a następnie oprowadziła grupę po
obiektach przeznaczonych dla turystów.
Leśniczówka „Paryż” to zagroda wiejska położona pośród lasów,
około 70 km od Warszawy. Głównym atutem tego miejsca jest czyste,
zdrowe, leśne powietrze, cisza, spokój oraz bogata oferta rekreacyjna.
W gospodarstwie organizowane są
biesiady, wycieczki leśne, przejażdżki bryczką, kuligi i rajdy. Do dyspozycji gości przygotowane są altany
ze stanowiskiem do grillowania oraz
palenia ogniska. Gospodyni serwuje
smaczne domowe, regionalne i myśliwskie potrawy. Leśniczówka „Pa-
ryż” to doskonałe miejsce dla osób
zmęczonych zgiełkiem życia wielkomiejskiego. To właśnie to gospodarstwo zostało wybrane spośród
tysiąca innych, aby odwiedził je
prezydent Aleksander Kwaśniewski wraz z ambasadorami innych
państw i pochwalił się przed nimi
tym niezwykłym miejscem ukrytym wśród mazowieckich lasów.
Uczestnicy wyjazdu szkoleniowego mieli możliwość szczegółowego poznania rozwiązań dotyczących
przetwórstwa surowców rolnych na
poziomie gospodarstwa. Pozyskana wiedza i umiejętności z zakresu
przetwórstwa owoców, mięsa i zbóż
oraz małej przedsiębiorczości mogą
być wykorzystane w przyszłości,
w przypadku uruchomienia takiej
działalności we własnym gospodarstwie przez tych, którzy chcą zdywersyfikować swoje dochody.
Alina Ciesielska
Agnieszka Rojewska
Ogłoszenie
Część warsztatowa zakończyła się
prezentacją procesu produkcyjnego
tłoczenia soków naturalnie mętnych
Gospodarstwo agroturystyczne
Leśniczówka „Paryż”
Po prawej Anna Oliszewska - właścicielka
Leśniczówki „Paryż”
48
Doniesienia
Rolniczak – szkoła, która spełnia
marzenia
O
d początku swego istnienia Zespół Szkół Agrotechnicznych w Słupsku łączy tradycję z nowoczesnością. Dzięki temu naszym uczniom
zapewniamy wykształcenie, które owocuje umiejętnością odnajdywania się w szybko zmieniającym się świecie. Wykwalifikowani i życzliwi nauczyciele stawiają
sobie za cel pomoc w integralnym kształceniu młodych
osobowości i charakteru. Podstawą tego procesu jest realizowanie dewizy: Semper paratus! Zawsze gotowy!
Do szkoły zapraszamy młodzież, dla której nauka
oznacza nie tylko mozolne zdobywanie wiedzy, ale
także sztukę poznawania siebie i rozumienia świata.
W naszej szkole uczniowie nie są tylko numerami
w dzienniku. To konkretne osoby – Magda, Ola, Kuba
– które wspieramy w dążeniu do wyznaczonego celu.
Co warto wiedzieć o szkole
Zespół Szkół Agrotechnicznych w Słupsku kształci 831 uczniów w dwóch typach szkół dla młodzieży:
Technikum (kierunki: żywienie i usługi gastronomiczne,
technologia żywności, architektura krajobrazu, ochrona
środowiska, analityk, geodeta, informatyk) i Zasadniczej
Szkole Zawodowej (kucharz, cukiernik, ogrodnik).
Jako placówka innowacyjna i otwarta na wszelkie
inicjatywy związane z zapewnieniem odpowiedniej jakości kształcenia zawodowego, od wielu lat uczestniczymy w projektach współfinansowanych ze środków
UE, obejmujących swoim tematem kształcenie techniczne. Dzięki temu nie tylko stwarzamy naszym uczniom
możliwości rozwijania wiedzy i umiejętności w pozaszkolnych formach kształcenia, dbamy o zapewnienie odpowiedniej klasy sprzętu i materiałów dydaktycznych,
ale poprzez udział w licznych szkoleniach i warsztatach,
poświęconych realizacji projektów jak i samego ich prowadzenia wyposażamy uczących się w naszej szkole
w niezwykle istotne doświadczenia, które pomagają
odnaleźć się im na europejskim rynku pracy.
Realizujemy nowoczesny program wychowawczy, w którym szczególny nacisk kładziemy na inicjatywy uczniów, rozwijanie samorządności i kreowanie
dobrego wizerunku szkoły w środowisku lokalnym.
Istotne są dla nas również problemy z jakimi styka się
nasza młodzież, dla której opracowany jest i realizowany program profilaktyczny.
Pomagamy finansowo
Uczniowie nasi objęci są pomocą finansową. Otrzymują stypendia za wyniki w nauce (oraz inne osiągnięcia) i stypendia socjalne. Uczniom klas pierwszych,
rozpoczynającym naukę w naszej szkole, oferujemy
stypendia motywacyjne Starosty Słupskiego. Szkoła
Budynek Zespołu Szkół Agrotechnicznych w Słupsku
współpracuje z MOPR-em i GOPS-ami, skąd również
można uzyskać wsparcie.
Nasze dodatkowe atuty
Ofertę edukacyjną kierujemy do wszystkich absolwentów szkół gimnazjalnych. Jest w naszej szkole
miejsce zarówno dla ucznia zdolnego, jak i takiego,
który pod okiem fachowców wyuczy się wybranego
zawodu. Szkoła dobrze wpisała się już w krajobraz
miasta i regionu. Ostatnio, dzięki trosce organu prowadzącego, którym jest Rada Powiatu Słupskiego,
wizerunek naszej szkoły bardzo się zmienił. Przeprowadzono termomodernizację, dzięki temu budynki szkolne pięknie wkomponowują się w otaczającą
szkołę zieleń. Jesteśmy również otwarci na innowacje
pedagogiczne, które pozwalają naszym uczniom rozwijać swoje zainteresowania i talenty. W bieżącym roku
szkolnym prowadzimy innowacje „Wirtualna Fizyka
– Wiedza Prawdziwa”,”Matematyka w Komputerze”.
Współpracujemy również z partnerami zagranicznymi, wdrażamy programy pomocowe Unii Europejskiej,
jesteśmy beneficjentem programu Leonardo da Vinci,
dzięki któremu nasza młodzież będzie mogła odbywać praktyki zawodowe w Hiszpanii. Bierzemy udział
w dwóch projektach w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego: „Zdolni z Pomorza”, „Pomorskie
– Dobry kurs na edukację”, „Szkolnictwo zawodowe a
wyzwania rynku pracy”, dzięki którym nasi uczniowie
uczestniczą w bezpłatnych zajęciach dodatkowych.
Możemy się również poszczycić tym, że każdego
roku uczeń naszej szkoły zostaje stypendystą Prezesa
Rady Ministrów. Mamy również stypendystów Starosty Powiatu Słupskiego. Nasi uczniowie są finalistami
Olimpiady Wiedzy Ekologicznej, Olimpiady Wiedzy
i Umiejętności Rolniczych, Wojewódzkiego Turnieju
Wiedzy Ekologicznej, Powiatowego Konkursu Ortograficznego. Odnosimy też sukcesy w Słupskiej Olimpiadzie Młodzieży.
49
Doniesienia
Szkoła, w której nie ma nudy
Nasza szkoła ma szeroką ofertę edukacyjną zajęć
pozalekcyjnych. Prowadzimy koła przedmiotowe,
dodatkowe zajęcia dla maturzystów, zajęcia przygotowujące do egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe. Prężnie działa Młodzieżowe Centrum
Edukacji Ekologicznej, Klub Wolontariusza, Samorząd
Uczniowski, koło recytatorskie, zespół wokalny i taneczny, Liga Ochrony Przyrody. Odbywają się liczne
warsztaty, konferencje, prelekcje i wystawy. W szkole można zdobyć prawo jazdy kategorii B i T. Możemy również pochwalić się bardzo nowoczesną bazą
dydaktyczną. Posiadamy 5 nowoczesnych pracowni
komputerowych, w każdym miejscu szkoły jest dostęp
do bezprzewodowego Internetu. Boisko, sala gimnastyczna, profesjonalnie wyposażona siłownia, nowoczesna pracownia chemiczna, w której uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenia, klasy wyposażone
w tablice multimedialne – to niektóre z bardzo dobrze
przygotowanych do pracy z uczniami klasopracowni.
Zespół Szkół Agrotechnicznych kształci przyszłych
ludzi sukcesu – odpowiedzialnych, przedsiębiorczych,
aktywnych oraz twórczych. Młodzież uczy się samodzielności i współpracy w grupie. Uczniowie mają
poczucie własnej wartości, znają i szanują tradycje narodu i regionu, czują się obywatelami Europy. Szkoła
jest otwarta i demokratyczna, panuje w niej atmosfera
partnerstwa i życzliwości. Celem naszej pracy jest służenie uczniom, rodzicom i nauczycielom, a wskaźnikiem sukcesu, ich satysfakcja i prestiż w środowisku.
Uczniowie
promują
szkołę
Występ
koła
teatralnego
Prowadzimy nabór elektroniczny.
Szukajcie nas pod nazwą: Technikum nr 6 i Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 6 w Słupsku.
Zespół Szkół Agrotechnicznych
im. Władysława Reymonta
ul. Szczecińska 36, 76-200 Słupsk
tel. (59) 845 64 48, fax (59) 845 67 53
e-mail: [email protected]
www.zsa.slupsk.pl
Ogłoszenie
50
W domu i zagrodzie
Pineberry – truskawka ananasowa
W tym roku wysyłkowe firmy ogrodnicze
oferują nowość - truskawkę ananasową
znaną w Europie pod nazwą pineberry.
N
azwa pineberry jest połączeniem fragmentów
angielskich słów pineapple - ananas i strawberry – truskawka. Odnosi się ona do smaku owoców (przypomina ananasa) oraz ich wyglądu
i struktury - charakterystycznych dla truskawki. Pineberry różni się od tradycyjnych odmian również barwą
miąższu, który w stadium pełnej dojrzałości jest biały.
Czerwone są natomiast niełupki („nasionka”). Owoce
truskawki ananasowej nie są duże – mają 15 – 25 mm
średnicy.
Truskawka ananasowa podobnie jak tradycyjna
czerwona truskawka to mieszaniec gatunku Fragaria
chiloensis, który rośnie dziko w niektórych częściach
Chile oraz gatunku Fragaria virginiana pochodzącego
z Ameryki Północnej. Mieszaniec ten, odnaleziony na
południu Europy, został poddany selekcji i sześcioletnim pracom hodowlanym, które przeprowadziła holenderska firma VitalBerry BV. Miały one na celu poprawienie jakości owoców i plenności roślin. Prace nad
truskawką ananasową zakończyły się w 2009 roku.
W 2010 roku jej owoce po raz pierwszy pojawiły się na
rynku brytyjskim, w sklepach sieci Waitrose, a od 2011
roku dostępna jest w całej Europie, przede wszystkim
(ze względu na jej cenę) w sklepach przeznaczonych
dla zamożniejszych klientów.
Uprawa truskawki ananasowej
Wymagania klimatyczno-glebowe truskawek ananasowych są podobne jak truskawek tradycyjnych.
Najlepszy ich wzrost i owocowanie uzyskuje się na
stanowiskach słonecznych oraz na glebach żyznych,
zasobnych w próchnicę, dostatecznie przewiewnych,
o uregulowanych stosunkach wodnych. Złe są gleby
ciężkie, zlewne i podmokłe. Optymalne pH dla truskawki wynosi od 5,5 do 6,2.
Przed planowanym sadzeniem truskawek wczesną wiosną, zagon należy przygotować już jesienią. W tym celu glebę trzeba oczyścić z chwastów
i przekopać z obornikiem.
Obecnie rozpowszechnianych jest kilka odmian
pineberry: White Pine, White Carolina i White Dreem.
Ta ostatnia, oferowana przez polskie firmy ogrodnicze,
nadaje się również do uprawy w donicach i skrzynkach balkonowych.
Sadzonki truskawek sadzi się tak, aby nie zasypywać nasady liści z nowymi pąkami, w rozstawie pomiędzy sadzonkami 40 cm i między rzędami 70 cm. Ziemię wokół sadzonek należy uklepać i podlać. Dobrze
jest międzyrzędzia wyściółkować słomą lub włókniną,
co ograniczy rozwój chwastów. W okresie kwitnienia
i owocowania wymagane jest regularne podlewanie
roślin.
Pineberry reklamowana jest jako odporna na choroby i szkodniki. Do tej informacji trzeba jednak podejść z dystansem, ponieważ nie mamy żadnego doświadczenia w jej uprawie w Polsce. Należy się jednak
spodziewać, że w naszych warunkach klimatycznych,
w zależności od przebiegu pogody, na roślinach pineberry mogą wystąpić objawy szarej pleśni, mączniaka prawdziwego, białej plamistości truskawek czy
antraknozy.
Czy truskawki ananasowe przyjmą się w naszym
kraju? Prawdopodobnie, tak jak miało to miejsce w innych częściach Europy, zainteresują się nimi amatorzy
wszelkich nowości, a także ekskluzywne restauracje
i cukiernie. Jeżeli natomiast chodzi o jej uprawę, to raczej
ograniczy się ona do ogrodów przydomowych, choć
i tu barierą jest cena sadzonek, która waha się obecnie od
8 do 20 zł/szt. Uprawy towarowe pineberry wydają się
nieopłacalne, przede wszystkim ze wzgledu na małe
owoce, które na dodatek źle znoszą transport. Poza
tym truskawki ananasowe są zdecydowanie mniej
plenne niż tradycyjne. No i wreszcie smak owoców
– czy faktycznie jest w stanie konkurować z tym, jaki
znamy i jaki lubimy?
Na podstawie literatury
opracowała Bożena Korzańska
51
W domu i zagrodzie
Groźne choroby kory i drewna
drzew owocowych
W
naszym regionie, ze
względu na warunki
atmosferyczne (ciepła
i wilgotna pogoda jesienią i zimą) występuje duże zagrożenie drzew owocowych chorobami kory i drewna.
Dla drzew jabłoni podstawowym zagrożeniem jest rak drzew
owocowych (Nectria galligena) oraz
- szczególnie w młodych nasadzeniach - zgorzel kory powodowana
przez grzyby z rodzaju Pezicula.
wia się przebarwieniem pędów na
brązowo.
Walka z tą chorobą jest trudna,
polega na prawidłowej agrotechnice, tj. wycinaniu silnie porażonych
pędów, czyszczeniu ran rakowych
i zabezpieczeniu ich farbą emulsyjną
z dodatkiem Topsinu M lub pastą
ogrodniczą Funaben. Zapobiegać
chorobom kory i drewna na jabłoniach można także, stosując oprysk
drzew preparatami miedziowymi.
Zgorzel kory
Wśród drzew pestkowych groźnymi chorobami kory i drewna są
brunatna zgnilizna drzew pestkowych i leukostomoza.
W sprzyjających warunkach
pogodowych powstają rozległe
nekrozy i zrakowacenia pędów konarów i pni, często prowadzące do
zamierania, szczególnie młodych,
dopiero posadzonych drzew, na
których szybciej dochodzi do zaobrączkowania porażonego konaru.
Objawami zgorzeli są niezbyt
głębokie nekrozy widoczne na jednorocznych lub dwuletnich pędach.
Infekcja może zachodzić praktycznie w ciągu całego roku, jednak
najbardziej sprzyjający okres to
czas po zbiorze owoców i opadaniu
liści. Grzyb poraża tkanki poprzez
różnego rodzaju uszkodzenia, rany
mechaniczne, mrozowe lub po zerwaniu owoców. W miejscu porażenia kora brunatnieje, zapada się,
łuszczy i zamiera.
Zapobieganie zgorzelom kory
polega na usuwanie porażonych
pędów i zabezpieczeniu powstałych
po tym zabiegu ran oraz wszystkich
innych mechanicznych uszkodzeń
farbą emulsyjną zewnętrzną z dodatkiem 2% Topsinu M lub pastą
ogrodniczą Funaben.
Rak drzew owocowych
Grzyb atakuje drzewo także
w miejscach zranień i uszkodzeń
mechanicznych. W miejscu porażenia kora brunatnieje i ulega
nekrozie. Grzyb niszczy nie tylko
korę, ale także drewno, co obja-
52
Brunatna zgnilizna drzew
pestkowych
Najbardziej widoczne objawy
zgnilizny to gnicie owoców na drzewie całymi kiściami. Jednak porażane mogą być także krótkopędy i pędy
drzew, szczególnie wierzchołki.
Zapobieganie chorobie polega
na wycinaniu porażanych części
roślin (pozostawianie obumarłych
pędów na wiśni może doprowadzić do obumarcia całych konarów,
a nawet drzew). Dobre wyniki daje
oprysk drzewa preparatem Topsin
lub preparatami miedziowymi.
Leukostomoza
Chorobą powodującą duże straty na drzewach pestkowych jest
leukostomoza wywoływana przez
grzyby, które wnikają poprzez różnego rodzaju uszkodzenia kory
i drewna, a więc rany po cięciu, rozłamane konary, uszkodzenia po konarach, a także przez rany powstałe
w wyniku uszkodzeń mrozowych.
Pierwszym objawem jest tzw.
gumowanie w miejscu infekcji, na
przełomie kwietnia i maja. Żywica
najpierw jest koloru bursztynowego,
a potem ciemnieje. W miejscu wyciekającej żywicy pojawiają się nekrozy
powodujące więdnięcie i usychanie
Zgorzel kory na jabłoni
gałęzi, a nawet całych konarów.
Szkodliwość choroby jest duża, gdyż
w młodych sadach może prowadzić
do zamierania całych drzew.
Zapobieganie chorobie to wycinanie i palenie porażonych pędów i zamierających drzew. Cięcie
należy prowadzić podczas suchej
pogody, po oczyszczeniu rany lub
wycięciu porażonych gałęzi, drzewo należy opryskać preparatem
Topsin M 500 SC.
Podsumowanie
Chorobom kory i drewna zapobiegamy poprzez:
- wycinanie porażonych pędów
ok. 10 cm poniżej miejsca zakażonego,
- zabezpieczania ran po cięciu lub
innych uszkodzeń farbą emulsyjną zewnętrzną z dodatkiem 2%
Topsinu lub smarowanie pastą
ogrodniczą Funaben,
- chronienie siatką pni drzew
przed ogryzaniem przez sarny,
zające i inne gryzonie,
- opryskiwanie zagrożonych drzew,
w okresie opadania liści i wiosną
preparatami miedziowymi,
- unikanie przenoszenia grzybów
chorobotwórczych na narzędziach do cięcia: sekatorach,
nożach itp. Narzędzia należy
dezynfekować po pracy, np. alkoholem lub podchlorynem sodu.
Jan Rozenek
W domu i zagrodzie
Wiosenne rarytasy ogrodowe
Zwykle już w marcu w naszych ogrodach pojawiają się pierwsze wiosenne kwiaty. Są to
przeważnie przebiśniegi, krokusy, później hiacynty, tulipany i narcyzy. Istnieje jednak wiele
innych, niezwykle pięknych wiosennych roślin, które ze względu na dużą atrakcyjność
kwiatów i dekoracyjnych liści mogą stanowić prawdziwą ozdobę przydomowej rabaty czy
działki. Poniżej przedstawiamy Państwu kilka z nich.
Śnieżyca (Leucojum L.)
dzi się od kształtu cebuli podobnej do zęba psa. Roślina występuje głównie w zachodnich rejonach Ameryki
Północnej. W Europie i Azji występuje tylko jeden gatunek Erythronium dens-canis – psiząb liliowy. Wydłużona
cebula, zwana niekiedy bulwą korzeniową, nie posiada
suchej łuski okrywającej. Liście liczne, szerokolancetowate, często z marmurkowym nakrapianiem. Łodyga
nierozgałęziona o wysokości od 15 do 45 cm. Kwiatostan nieco zwisły z 3 – 5 kwiatami barwy różowej, lila,
żółtej lub białej. Cebule sadzi się na jesieni, na głębokości
10 – 15 cm, na stanowiskach lekko ocienionych, w żyznej,
próchniczej i przepuszczalnej glebie, która wiosną powinna być wilgotna, a później dość sucha. Roślina kwitnie wczesną wiosną, a na początku lata traci już liście.
Psiząb pozostawiony w jednym miejscu przez kilka lat
ładnie się rozrasta (wegetatywnie i z nasion).
W języku greckim leukos oznacza biały, a ion – fiołek. W Polsce, w warunkach naturalnych występuje
śnieżyca wiosenna (Leucojum vernum L.). Jej kwitnienie przypada tuż po przebiśniegach. Kulista cebula
rośliny, o obwodzie 6 – 8 cm, okryta jest jasną łuską.
Liście odziomkowe, mięsiste, równowąskie, o długości
kilku centymetrów mają barwę ciemnozieloną. Pędy
kwiatowe, dłuższe od liści, zakończone są 1 – 2 białymi,
z zielonożółtą plamką na końcu płatka, dzwonkowatymi kwiatami. Śnieżyce uprawia się w cieniu drzew
i krzewów. Ich wymagania uprawowe są takie same jak
przebiśniegów. Wszystkie części rośliny są trujące.
Miodunka (Pulmonaria L.)
Psiząb (Erythronium L.)
Nazwa rodzajowa pochodzi od greckiego słowa
erythros - czerwony. Określenie to odnosi się do koloru
kwiatów niektórych gatunków. Polska nazwa wywo-
Miodunki to niskie, miododajne, wiosenne byliny
lubiące cieniste, wilgotne zakątki ogrodu. Dekoracyjne są zarówno kwiaty, jak i liście niektórych gatunków
i odmian. W Polsce występuje pięć gatunków tej rośliny.
Miodunka plamista (Pulmonaria officinalis) występuje
w stanie naturalnym w lasach bukowych i w bogatych
w zioła lasach mieszanych. Jest małą (15 – 30 cm wysokości) rośliną. Łodygi wyprostowane są słabo rozgałęzione. Liście odziomkowe ogonkowe, wydłużone, sercowate, przy ogonku zwężające się, z białymi
plamkami. Liście łodygowe są małe, siedzące. Kwiaty,
w zależności od długości kwitnienia, mają barwę początkowo różową, potem lila, a na końcu niebieską.
53
W domu i zagrodzie
Kwiatostan zawiera więc kwiaty w trzech kolorach.
Wszystkie części rośliny są owłosione. Miodunka kwitnie od marca do maja. Liście odziomkowe są ozdobą
do jesieni. Roślina bardzo szybko rozrasta się. Równie
piękna jest miodunka wąskolistna (Pulmonaria angustifolia) o czerwonych, w miarę przekwitania zmieniających się na błękitne kwiatach.
Epimedium (Epimedium L.)
py i Azji. Jest rośliną o pokroju krzaczastym, o wysokości 20 – 30 cm. Liście delikatne, pierzaste wielodzielne.
Kwiaty duże, wielopłatkowe, barwne, osadzone pojedynczo na szczytach licznych pędów. W Polsce występuje miłek wiosenny (Adonis vernalis L.), który kwitnie
w kwietniu i maju. Jego kwiaty są intensywnie żółte
i błyszczące. W naturalnych stanowiskach jest gatunkiem całkowicie chronionym. Lubi stanowiska słoneczne, miejsca zaciszne i ciepłe, gleby wapienne, głęboko
próchniczne. Nie lubi nadmiaru wody, dobrze znosi
nawet dłuższą suszę. Jest całkowicie odporny na mróz.
Miłka można rozmnożyć z nasion, które wysiewa się
tuż po zbiorze, ponieważ nasiona tracą szybko zdolność kiełkowania. Rośliny można rozmnożyć również
przez podział. Dzieli się je zaraz po kwitnieniu lub pod
koniec sierpnia. Sadzonki należy natychmiast posadzić
na stałe miejsce. Miłki nie lubią przesadzania.
Tarczownica (Peltiphyllum L.)
Rodzaj obejmuje zimozielone i zrzucające liście
byliny. Oryginalne, dekoracyjne liście u niektórych gatunków pokryte są na obrzeżach kolcami, u innych są
zaróżowione. Jesienią często wybarwiają się na piękne
kolory. Kwiaty drobne, zebrane w grona, w jaskrawych
kolorach. Rośliny kwitną w kwietniu i maju. Epimedium jest rośliną cieniolubną. Nie jest rośliną wymagającą, najlepiej jednak rośnie na glebie gliniastej, ciężkiej.
W ogrodach najczęściej uprawia się epimedium alpejskie (Epimedium alpinum) o kwiatach o zewnętrznych
płatkach szarych, nakrapianych czerwono, a wewnętrznych granatowo-czerwonych. Epimedium wielkokwiatowe (Epimedium grandiflorum) ma duże, średnicy do
4 cm kwiaty barwy białej, ciemnoróżowej lub żółtej.
Natomiast epmedium pierzaste (Epimedium pinnatum)
odznacza się drobnymi żółtymi kwiatami.
Miłek (Adonis L.)
Rodzaj obejmuje gatunki jednoroczne i wieloletnie.
W warunkach naturalnych występuje na stepach Euro-
54
W naturalnych warunkach występuje w Ameryce
Północnej. Jest byliną wieloletnią. Jej grube, mięsiste
kłącza płożą się płytko pod powierzchnią gleby. Roślina
ma bardzo atrakcyjne liście, odziomkowe, okrągłe,
tarczowate, o średnicy 30 cm, wklęsłe w środku,
o brzegu ostro ząbkowanym z 6 – 10 klapami. Ogonek
liściowy, o długości 30 – 60 cm, jest gruby, czerwonobrązowy, z białymi włoskami. W czasie deszczu
w liściowych miseczkach zbiera się woda. Tarczownica
kwitnie od kwietnia do maja, przed rozwojem liści.
Kwiaty biało-różowe, zebrane w wielokwiatowe
kwiatostany osadzone są na bezlistnych szypułkach
wysokości 40 – 50 cm. Tarczownica jest rośliną łatwą
w uprawie, wolno rozrastającą się. Jest w pełni
mrozoodporna. Wymaga stanowiska wilgotnego,
półcienistego, o żyznej glebie. Doskonale nadaje się do
obsadzania brzegów stawów czy strumieni.
Na podstawie literatury
opracowała Lucyna Lesińska
W domu i zagrodzie
Jaja w roli głównej
Jaja to produkty spożywcze o wielu walorach
smakowych, mają dużą wartość odżywczą
i urozmaicony skład chemiczny. Poza zastosowaniem
w gospodarstwie domowym są niezastąpionym surowcem
w przemyśle piekarskim, ciastkarskim i garmażeryjnym.
W
1965 r. Światowa Organizacja Zdrowia
(WHO) uznała, że ze względu na wysoką
wartość biologiczną, białko jaja kurzego jest
wzorcem, względem którego porównywane są białka
zawarte w innych produktach spożywczych, zarówno
roślinnych, jak i zwierzęcych. Wysoka wartość biologiczna białka jaja oznacza, że jest ono źródłem niezbędnych aminokwasów egzogennych czyli takich, których
nie może wytworzyć sam organizm ludzki i musi je dostarczać wraz z pożywieniem.
Barwa skorupy jaja może być biała, kremowa lub
jasnobrązowa, zależy od rasy kury. Barwa żółtka może
być bardziej lub mniej pomarańczowa, zależy to od rasy
kury i rodzaju paszy. Barwa skorupy i żółtka jaja praktycznie nie ma wpływu na wartość odżywczą jaja.
Składniki odżywcze znajdują się w żółtku i białku, przy czym zawartość ich w tych częściach jest różna. W skład chemiczny jaja wchodzą białka, tłuszcze,
składniki mineralne, składniki rozpuszczalne w wodzie, woda i witaminy. Białko jaja nie tylko charakteryzuje się kompleksowym składem aminokwasowym,
ale ma bardzo dobrą strawność i jest łatwo przyswajalne przez organizm człowieka. Paradoksalnie więcej
białka znajduje się w żółtku (16,6%) niż w białku jaja
(około 10%). Żółtko jest również bogate w fosfolipidy,
zwłaszcza lecytynę, której składu nie da się porównać
z innymi fosfolipidami pochodzenia roślinnego. Jaja
są szczególnie bogate w żelazo, cynk, fosfor, selen, witaminy z grupy B oraz są źródłem przeciwutleniaczy
(witaminy E, A i betakarotenu), chroniących nas przed
szkodliwym działaniem wolnych rodników. Żółtko to
również źródło luteiny. Barwnik ten filtruje szkodliwe
dla oczu światło niebieskie i zapobiega uszkodzeniom
siatkówki.
Jaja można uznać za pokarm niskokaloryczny. Jajo
ważące około 50 g dostarcza 75 kcal i aż 6,2 g białka.
Białko, gdy oddzieli się je od żółtka, dostarczy zaledwie 14 kcal. Żółtko zawiera aż pięć razy więcej kalorii
niż białko. Zmiany wartości odżywczej jaj poddanych
obróbce termicznej są niewielkie. Wartość odżywcza
białek, soli mineralnych oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach zasadniczo nie ulega zmianom. Do
wyjątków należą jaja gotowane na twardo, w których
pewne aminokwasy ulegają dezaminacji. Podczas każdego procesu obróbki termicznej dochodzi do niewielkich strat witamin grupy B.
JAK ROZPOZNAĆ, CZY JAJKA SĄ ŚWIEŻE?
Wstrząsanie
Jajko średniej wielkości, mające jeden dzień waży około
50 g. Pęcherzyk powietrza znajdujący się w jego bardziej zaokrąglonym końcu ma minimalną wielkość.
Jednak jego objętość powiększa się nieznacznie każdego dnia. Jajko, którym potrząśniemy tuż przy uchu, nie
wydaje żadnego dźwięku - gdy jest bardzo świeże. Przy
starszych jajkach słychać bardzo słabe, tępe dźwięki.
W wodzie
Świeże jajko włożone do wody idzie na dno, jajko mające
od tygodnia do 10 dni pływa na powierzchni.
Przy rozbijaniu
Białko musi tworzyć grubą warstwę, przykrywającą
żółtko. W żadnym wypadku nie powinno się szeroko
rozlewać. Bacznie sprawdzamy również zapach oraz
barwę żółtka, pamiętając jednak, że piękny, żółty kolor
uzyskać można obecnie w sztuczny sposób.
Ilość jaj w diecie jest od wielu lat tematem spornym dietetyków i lekarzy. Ze względu na wysoką zawartość cholesterolu w żółtku jaja, łączono duże spożycie jaj z ryzykiem wielu chorób. Prowadzone do tej
pory badania nie wskazały jednak bezpośrednio takiego związku. Zaleca się więc szczególnie sportowcom,
dzieciom i młodzieży w okresie wzrostu i rozwoju
oraz osobom zdrowym i rekonwalescentom ich spożywanie w codziennej diecie. Należy jednak pamiętać,
że jaja są wykorzystywane do produkcji różnych artykułów żywieniowych, np. majonezu, ciasta drożdżowego, ciastek, bez, naleśników, makaronu, kotletów
mielonych, panierki do mięs, lodów, itp.
Powszechnie znane informacje dotyczące spożycia
jaj głosi, iż nie wolno spożywać więcej niż 3 sztuki na
tydzień. Jednak w świetle ostatnich badań te zalecenia
zmieniły się i tak np. Światowa Organizacja Zdrowia
dopuszcza jedzenie 10 jajek tygodniowo, ale łącznie
z tymi użytymi do innych produktów spożywczych.
Jajka zajmują szczególne miejsce w naszym jadłospisie. Najczęściej jemy je na śniadanie, a w Wielkanoc
czynimy nawet głównymi bohaterami świątecznego
stołu. Można z nich przyrządzić wiele atrakcyjnych
przekąsek, a nawet wyśmienite dania główne.
Oto kilka przepisów na potrawy z jaj.
55
W domu i zagrodzie
JAJECZKA PRZEPIÓRCZE W GALARECIE
15 - 20 jaj • 2 - 3 plastry
szynki • 3 szklanki odtłuszczonego bulionu •
po 2 ziarenka ziela angielskiego • pieprzu •
liść laurowy • szczypta
tymianku • kawałek marynowanej czerwonej
papryki • cebula • mała
gotowana marchewka
pokrojona w krążki •
2 łyżki groszku z puszki
• 3 kolby miniaturowej
kukurydzy • 4 łyżeczki
żelatyny • zielenina (koperek, natka pietruszki).
Jaja ugotować w lekko osolonej wodzie, obrać.
W szklance chłodnego bulionu namoczyć żelatynę
i odstawić, by napęczniała. Do pozostałego bulionu włożyć pokrojoną na ćwiartki cebulę, korzenie, tymianek
i gotować 5 minut, po czym odcedzić, połączyć wywar
z napęczniałą żelatyną, znów zagotować i wystudzić.
Na dnie niedużego wąskiego naczynia (miseczki,
szklaneczki, kokilki) ułożyć marchewkę pokrojoną
w talarki, groszek i kilka listków zieleniny, wlać szklankę bulionu. Wstawić do lodówki, by galareta stężała.
Na już ściętej ułożyć jajeczka, w każde wetknąć kawałek gałązki lub listek zieleniny, zalać połową pozostałej
galaretki, wstawić do lodówki. Szynkę oraz paprykę
pokroić w cienkie paski i razem z kukurydzą ułożyć
jako następną warstwę, zalać resztą galarety i na kilka
godzin wstawić do lodówki. Stężałą galaretkę wyjąć
z naczynia, przybrać zieleniną i cząstkami cytryny. Podawać z pieczywem.
prawić solą i pieprzem, smażyć na niewielkim ogniu
12 minut, podważając od czasu do czasu brzegi, żeby
płynna masa jajeczna spływała na dno. Kiedy spód się
zrumieni, a masa zestali, wstawić patelnię na 5 minut
do mocno nagrzanego piekarnika, aby wierzch się lekko
zarumienił. Pokroić frittatę na kliny, posypać zieleniną.
Podawać natychmiast z sałatką, np. z pomidorów z cebulą, pomidorów z mozzarellą lub ogórków, papryki.
TORTILLA PO WIEJSKU
6 ziemniaków średniej wielkości • 2 cebule • 5 jaj • 2 łyżki margaryny lub 3 łyżki oliwy • pół łyżeczki posiekanego rozmarynu lub tymianku • sól • pieprz.
Ziemniaki obrać, umyć, pokroić w cieniutkie plasterki, cebulę posiekać. Na dużej patelni rozgrzać dwie
łyżki tłuszczu, zeszklić na nim cebulę. Włożyć ziemniaki
i często mieszając smażyć, aż będą miękkie i lekko złote.
Następnie dodać pozostały tłuszcz, a gdy się lekko podgrzeje się, wlać roztrzepane jaja, wsypać zioła, wymieszać i przyprawić wszystko do smaku solą i pieprzem.
Smażyć na niedużym ogniu, aż jajka lekko się zetną.
FRITTATA Z CUKINIĄ I BEKONEM
PLACEK LOTARYŃSKI
6 - 7 dużych jaj • 3 cukinie po około 20 dag • 15 dag
chudego bekonu lub wędzonego boczku • 8 - 10 listków bazylii lub kilka gałązek natki pietruszki • cebula •
2 łyżki oliwy • sól • pieprz.
Pokroić wędzonkę w paski i wytopić na małej patelni. Umyte i osuszone cukinie i cebulę pokroić w plasterki, smażyć na oliwie na dużej patelni. Gdy nieco
zmiękną, dodać bekon wraz z wytopionym tłuszczem
oraz jajka roztrzepane widelcem na jednolita masę. Do-
Ciasto: 2 szklanki mąki pszennej • 20 dag masła • sól •
pieprz.
Nadzienie: 30 dag wędzonego boczku • szklanka śmietany18 - 30% • 3 jaja • 10 dag tartego żółtego sera •
ćwierć łyżeczki gałki muszkatołowej • pieprz • sól.
Mąkę posiekać z masłem, dodać szczyptę soli i pieprzu, wlać 4 - 5 łyżek zimnej wody, szybko wyrobić
ciasto, zawinąć w folię, włożyć na godzinę do lodów-
56
W domu i zagrodzie
ki. Ciasto rozwałkować, wylepić nim wysmarowaną
masłem okrągłą formę o średnicy 28 cm, gęsto nakłuć
widelcem i piec 15 min w piekarniku nagrzanym do
200o C. Boczek pokroić w cienkie plasterki, podsmażyć
i ułożyć na cieście. Jajka roztrzepać ze śmietaną, dodać
ser, doprawić solą, pieprzem i gałką muszkatołową,
wymieszać i wlać na ciasto. Piec 35 minut w piekarniku nagrzanym do 200o C.
JAJA FASZEROWANE SMAŻONE
Szparagi pokroić w dwucentymetrowe kawałki, fasolkę osączyć lub ugotować. Ziemniaki obrać, pokroić
w kostkę, korniszony w słupki, pomidory na cząstki.
Włożyć warzywa do salaterki. Połowę jaj kurzych pokroić na cząstki, przepiórcze na połówki. Pokrojoną
w drobną kostkę cebulę oraz przeciśnięty przez praskę
czosnek wymieszać z majonezem, sokiem z cytryny
lub octem winnym i pieprzem. Warzywa w salaterce
polać sosem, wymieszać. Udekorować resztą jaj, posypać zieleniną, oprószyć pieprzem i solą.
OMLET BISZKOPTOWY
6 jaj ugotowanych na twardo • surowe jajo • 10 dag sera
pleśniowego • 2 łyżki posiekanej natki pietruszki, • czubata łyżka posiekanych orzechów włoskich • łyżka bułki
tartej • łyżka masła • 3 - 4 łyżki oliwy • sól • pieprz.
Jaja przeciąć wzdłuż , tak by nie pokruszyć skorupek. Ze wszystkich połówek wyjąć zawartość skorupki,
odłożyć. Jaja posiekać z serem, wymieszać z roztrzepanym surowym jajem i natką, doprawić solą i pieprzem.
Skorupki napełnić farszem, wyrównać powierzchnię.
Bułkę tartą wymieszać z orzechami, panierować w niej
farsz, lekko docisnąć palcami. Na dużej patelni lekko
rozgrzać oliwę razem z masłem, ułożyć jajka farszem
do dołu i usmaży na rumiano. Podawać z pieczywem.
2 jaja • 1/2 łyżki mąki • łyżeczka masła • sól.
Jaja umyć, wbić do miski, oddzielić żółtka od białek. Białka ubić na sztywną pianę, lekko osolić i ubijać
dalej, dodając po jednym żółtku. Ubitą masę wymieszać
z przesianą mąką i wyłożyć na patelnię z rozgrzanym
masłem, przykryć. Gdy spód się podrumieni, odwrócić
omlet łopatką. Ponownie przykryć i lekko podsmażyć
z drugiej strony. Gotowy omlet przełożyć na ogrzany
talerz. Podawać z sokiem, konfiturami lub owocami.
SAŁATKA PROWANSALSKA
NALEŚNIKI ZAPIEKANE Z SEREM
4 kurze jaja lub 12 przepiórczych • słoik szparagów konserwowych lub 30 dag zielonej fasolki szparagowej •
3 ziemniaki ugotowane w mundurkach • 2 pomidory •
3 korniszony • czerwona cebula • ząbek czosnku • 3 łyżki
majonezu • łyżka soku z cytryny lub octu winnego • czubata łyżka posiekanej natki pietruszki • sól • pieprz.
Ciasto: 2 szklanki mąki pszennej • łyżka cukru • 4 jaja •
szklanka mleka • 3/4 szklanki śmietanki 30% • szczypta
soli • woda gazowana • olej do smażenia • masło do
pieczenia • cukier.
57
W domu i zagrodzie
Nadzienie: 75 dag białego sera tłustego lub półtłustego • 2 - 3 łyżki śmietany • cynamon • rodzynki • cukier.
Mikserem wymieszać wszystkie składniki ciasta,
dodając w razie potrzeby przegotowaną wodę. Odstawić na pół godziny. Naleśniki smażyć na bardzo rozgrzanej patelni na cienkiej warstwie oleju.
Ser starannie rozgnieść widelcem, dodać łyżkę
śmietany. Doprawić do smaku cynamonem, wsypać
namoczone wcześniej i odsączone rodzynki i dokładnie wymieszać. Naleśniki posmarować nadzieniem,
zwinąć w ruloniki i ułożyć w naczyniu żaroodpornym. Wierzch posmarować resztą śmietany, posypać
cukrem i wiórkami masła. Wstawić do piekarnika rozgrzanego do 170o C na 15 - 20 minut tak, by wierzch się
lekko przyrumienił.
wsypać cukier i dalej ubijając dodawać kolejno żółtka.
Gdy rozczyn podrośnie, dodać resztę mąki, stopione
masło oraz ubite jaja i wyrobić drewnianą łyżką. Pozostawić do wyrośnięcia. Na patelni rozgrzać tłuszcz,
wkładać łyżką porcje ciasta, wyrównać je i rumienić
z obu stron. Usmażone racuchy wyłożyć na rozgrzany
półmisek i posypać przez sitko cukrem pudrem z wanilią. Oddzielnie podać konfiturę.
TORT MAKOWO-KAWOWY
Biszkopt makowy: po
3/4 szklanki maku, mąki
i cukru • 5 jaj • łyżka startych biszkoptów • łyżeczka proszku do pieczenia.
Krem: 30 dag masła •
3 jajka • 2/3 szklanki cukru • 2 łyżeczki rozpuszczonej kawy • łyżka spirytusu.
Do dekoracji: połówki
orzechów włoskich lub
uprażonych migdałów.
Poncz: szklanka wody •
2 łyżki rumu • 1,5 łyżki
cukru.
Suchy mak wymieszać z mąką, biszkoptami, proszkiem do pieczenia i połową cukru. Ubić pianę z białek,
utrwalić pozostałym cukrem, wymieszać z roztrzepanymi żółtkami i delikatnie mieszając, wsypywać
porcjami mąkę z wcześniej zmieszanymi składnikami.
Tortownicę o średnicy 24 - 26 cm wysmarować masłem, napełnić ciastem. Wstawić do lekko nagrzanego
piekarnika i piec 30 - 40 min w temperaturze 180o C.
Kawę rozpuścić w dwóch łyżkach wody wymieszanej
ze spirytusem. Wystudzony biszkopt przekroić na trzy
blaty i nasączyć ponczem. Jajka ubić z cukrem na parze i ostudzić. Masło utrzeć na puch, dodawać po łyżce
masy jajecznej i po kilka kropli kawy z alkoholem. Gotowy krem wstawić do lodówki. Gdy lekko zastygnie
przełożyć nim blaty biszkoptu i cienko posmarować
wierzch i boki. Udekorować tort orzechami lub migdałami, posypać mieloną kawą. Schłodzić w lodówce.
RACUCHY DROŻDŻOWE
1,5 szklanki mąki • 3 dag drożdży • 3 jaja • 2 łyżki cukru •
1/2 szklanki mleka • łyżka masła • łyżka cukru • konfitura
owocowa • cukier puder z wanilią • tłuszcz do smażenia.
Drożdże rozetrzeć z cukrem, rozprowadzić mlekiem, wymieszać z kilkoma łyżkami mąki i pozostawić do wyrośnięcia. Z białek ubić sztywną pianę,
58
Racuchy drożdżowe
BISZKOPT KAKAOWY Z MASĄ OWOCOWĄ
Ciasto: 6 łyżek mąki pszennej • 2 łyżki mąki ziemniaczanej • 2 łyżki kakao • 8 jaj • 8 łyżek cukru • kilka kropli
aromatu rumowego.
Krem: 20 dag masła • 3/4 szklanki dżemu truskawkowego, malinowego lub wiśniowego • 2 łyżki wiśniówki
• budyń waniliowy • półtorej szklanki mleka.
Białka ubić na sztywną pianę, pod koniec ubijania
utrwalić połową cukru. Żółtka utrzeć z pozostałym cukrem, delikatnie wymieszać z pianą. Przesianą mąkę
i kakao połączyć, wymieszać z ubitymi jajami i aromatem. Prostokątną formę średniej wielkości wyłożyć
pergaminem, wlać ciasto i piec około 30 min w temperaturze 180o C. Ugotowany budyń, ostudzić. Masło
utrzeć na puch i stale ucierając, dodawać po łyżce zimnego budyniu i dżemu wymieszanego z alkoholem.
Ostudzony biszkopt przekroić na trzy placki, przełożyć masą i wstawić na kilka godzin do lodówki.
Materiały zebrały:
Alina Ciesielska i Agnieszka Rojewska
Oferty
Usługi
Korekcja racic u bydła.
Wiadomość: tel. kom. 608868322.
Agregat 4- lub 5-metrowy do uprawy przedsiewnej,
bronę talerzową, sortownik, sadzarkę i kombajn do
ziemniaków oraz opony, felgi i silnik do kombajna Bizon. Wiadomość: tel. kom. 790318118.
Regeneracja części do maszyn rolniczych i budowlanych (sita otworowe, żaluzjowe, klepiska, posiewacze,
sprzęgła, sworznie, pompy hydrauliczne, siłowniki, rozdzielacze). Wiadomość: tel. (55) 619 80 85, (55) 231 25 30,
tel. kom. 509349400, Jegłownik.
Sprzedam
Kowalstwo artystyczne. Produkcja i montaż kutych
ogrodzeń, bram i balustrad ozdobnych. Kompleksowe
wykonawstwo. Tanio i solidnie.
Słomę w okrągłych balotach (70 sztuk). Wiadomość:
gmina Cedry Wielkie, tel. kom. 663347016.
Punkt Unasieniania Zwierząt wykonuje inseminacje.
Oferuje nasienie buhajów ras mlecznych i mięsnych,
według potrzeb hodowców. Współpracuje ze Stacją
Hodowli i Unasieniania Zwierząt Sp. z o.o. w Bydgoszczy. Wiadomość: tel. kom. 601655772.
Orka, siew, prasowanie słomy i siana, sianokiszonki
w balotach, koszenie, mulczowanie.
Ciągnik C-360, r. prod. 1982; przyczepę; ścinacz zielonek; agregat uprawowy Ares, szer. rob. 2,8 m.
Kombajn Bizon Record ze stołem do rzepaku i podbieraczem pokosów; przyczepę o ład. 10 t; agregat ścierniskowy oraz bronę talerzową o szer. rob. 3,4 m.
Sortownik do ziemniaków Puck, stan b. dobry, cena
- 4 900 zł (do negocjacji) oraz agregat uprawowy prod.
polskiej, szer. rob. 2,7 m.
Zatrudnię
Działkę k. Chojnic o pow. 22 000 m2 na każdą działalność lub mniejszą, z przyłączami.
Gospodarstwo rolne o powierzchni 540 ha zatrudni
zarządcę ze znajomością produkcji roślinnej i zwierzęcej. Mile widziana znajomość języka angielskiego.
Wiadomość: tel. (55) 247 89 26 lub (55) 245 01 68.
Siedlisko k. Chojnic o pow. 44 000 m2 lub 22 000 m2
z budynkami w stanie surowym.
Kupię
Baloty sianokiszonki.
Knury i maciory (szybki odbiór).
Skóry królicze. Wiadomość: tel. kom. 602714793.
Kombajn zbożowy Bizon Super lub Bizon Record oraz
przystawkę do kukurydzy.
Mieszalnik pasz 300 kg oraz motoreduktor do wyciągu linowego. Wiadomość: Gościszewo, tel. kom.
605247281.
Ciągnik Ursus C-330, r. prod. 1985 z kabiną, po kapitalnym remoncie. Wiadomość: tel. kom. 665685475.
Pług Kverneland, siewnik lub agregat uprawowo
-siewny, opryskiwacz i rozsiewacz do nawozów dwutalerzowy oraz przyczepę rolniczą D55.
Czyszczalnię Petkus + komplet nowych sit do typu
Gigant, na kołach transportowych; ładowacz WIR-8
na podzespołach czeskich; pokosówkę Fortschritt 301
sprawną technicznie.
Pług 3-skibowy, grzędzielowy.
Wiadomość: tel. (55) 261 00 59.
Sadzonki truskawek i malin z dowozem do klienta.
Prasę do słomy Z-224 i rozdrabniacz do Bizona.
Słomę w okrągłych balotach o wym 160 x 120, cena do
negocjacji. Wiadomość: tel. kom. 515915838, Trzcinisko.
59
Oferty
Wapno rolnicze z dowozem
Kombajn zbożowy Bizon Z056, sprawny technicznie,
stół do rzepaku, sieczkarnia, stan b. dobry, garażowany; agregat uprawowy U708 bierny, szer. rob. 2,80 m,
talerzówkę zawieszaną, szer. rob. 2,50 m; opielacz ciągnikowy 6-rzędowy.
Wiadomość: okolice Kwidzyna, tel. kom. 692278474.
Jałówki hodowlane (2 szt.), wycielenie we wrześniu.
Wiadomość: tel. kom. 889686050 lub tel. (58) 681 04 92.
Słomę żytnią i pszenżytnią w balotach 140 cm (300 400 sztuk), cena 210 zł/tonę. Wiadomość: Skarszewy
k. Starogardu Gdańskiego, tel. kom. 601968023.
Przetrząsacz do siana Niemyer zawieszany, 4-gwiazdowy, w dobrym stanie. Cena - 2700 zł.
Wiadomość: tel. kom. 604661651, Malbork.
Gospodarstwo rolne: 34 ha ziemi, 2 chlewnie, dom,
garaż.
Wiadomość: tel. (55) 2770625 lub tel. kom. 500062899.
Ciągnik Ursus C-360 po kapitalnym remoncie, stan
techniczny idealny, wymienione ogumienie (przód
i tył). Wiadomość: tel. kom. 606838021.
Sieczkarnię do kukurydzy jednorzędową z hydraulicznym sterowaniem oraz agregat uprawowo-siewny
o szer. rob. 3 m. Wiadomość: tel. kom. 669383786.
Dmuchawę 7,5 KW oraz żmijkę dł. 6 m, 3 sita, stan b.
dobry. Wiadomość: tel. kom. 664 921 744.
Brony 5-polowe średnie; rozdrabniacz Bąk, silnik 5,5 kW;
rozdrabniacz do buraków, silnik 0,4 kW; klatkę zawieszaną i dwukółkę. Ceny do uzgodnienia. Wiadomość:
tel. kom. 516269292, gm. Nowy Dwór Gdański.
Ciągnik Pronar 1221, r. prod. 2004, garażowany, stan
dobry; opryskiwacz Pilmet, szer. rob. 18 m, poj. 1600
litrów i gruber o szer. rob. 3 m. Ceny do uzgodnienia.
Wiadomość: tel. kom. 502520516, gm. Sztutowo.
Przyczepę ciągnikową rolniczą Kirowiec JPT S12 o ład.
12 t i agregat uprawowo-siewny Famarol o szer. rob.
3 m. Stan techniczny urządzeń dobry. Ceny do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 661757172.
Rozrzutnik jednoosiowy do obornika, sprawny technicznie. Cena do uzgodnienia. Wiadomość: gm. Sztutowo, tel. (55) 247 84 48.
Kombajn Mercator 60, heder 3 m, cena - 24 000 zł, cena
do negocjacji. Wiadomość: tel. kom. 501243092, gm.
Nowy Dwór Gdański.
Przetrząsaczo-zgrabiarkę karuzelową, rok prod. 2012,
zgrabiarkę jednogwiazdową Kuhn o szer. rob. 4 m
i ciągnik Ursus C-360, r. prod. 1980 (po kapitalnym remoncie, nowa kabina). Ceny do uzgodnienia.
Wiadomość: tel. kom. 607134921, gm. Nowy Dwór
Gdański.
Cielaczka. Wiadomość: tel. (55) 261 00 59.
POMORSKIE WIEŚCI ROLNICZE
Prenumerata:
roczna
22,00 zł - odbiór u doradcy
44,00 zł - z wysyłką pocztową
półroczna
12,00 zł - odbiór u doradcy
24,00 zł - z wysyłką pocztową
Wpłaty:
Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
ul. Trakt św. Wojciecha 293, 80-001Gdańsk
PODR w Gdańsku, Bank Millennium S.A.
Nr konta 77 1160 2002 0000 0002 28960837 - Rachunek PLN
Informacje na temat prenumeraty:
60
tel. (55) 270 11 32
Rozrywka dla dorosłych i dla dzieci
1
2
3
4
5
6
7
8
9
A
10
11
KUPON 5
B
C
D
E
Maj 2013
F
PIONOWO:
1 - G) holowniczy, z tyłu samochodu
2 - A) część filiżanki
2 - I) jednostka powierzchni
3 - E) świder stolarski
4 - A) opiekunka kurcząt
5 - F) pomysł, projekt
6 - A) do czyszczenia broni
6 - I) część utworu scenicznego
7 - F) układ koloidowy
8 - A) nowe srebro, argentan
8 - H) ptak morski
9 - F) Śląska Akademia Medyczna (skrót)
10 - H) praktyka, zwyczaj ustalony
11 - F) angielskie tak
G
H
I
J
K
Hasło:
K-6
H-10
B-8
I-4
F-5
J-7
POZIOMO:
A - 1) rajgras niemiecki
C - 1) krawędź, kant czegoś
D - 6) prawy dopływ Odry
E - 1) natryt
F - 5) niekwaśny i niesfermentowany
G - 1) strug
H - 7) skład starych rzeczy, rupieciarnia
I - 1) krzew ozdobny
J - 6) roślina dla leniwych
K - 1) dostojnik kościelny
F-10
Wśród czytelników, którzy do 20 maja 2013 r. nadeślą do redakcji w Starym Polu prawidłowe rozwiązanie
krzyżówki wraz z kuponem, rozlosujemy nagrodę książkową.
Rozwiązanie z nr. 4/2013 – HASŁO: „WIOSENNE SIEWY”.
Nagrodę wylosowała: Krystyna Jurczak ze Smołdzina. Nagrodę prześlemy pocztą.
Wykreślanka dla dzieci
Wykreślcie z diagramu podane słowa. Są one wpisane poziomo lub pionowo, a niektórych liter użyto dwukrotnie. Nieskreślone litery, czytane kolejno
rzędami, utworzą rozwiązanie.
S
Z
A
F
I
R
E
K
H
T
T
C
H
Ł
O
D
N
R
I
U
R
A
B
A
T
A
Y
O
A
L
A M A
J
W
P
O
K
C
I
W
B
R
A
T
K
I
U
Y
P
A
L
U
U
R
O
D
S
N
A
C
E
B
U
L
I
C
A
T
N
N
A
R
C
Y
Z
Y
Z
A
J
BRATKI
CEBULICA
HIACYNT
KROKUS
NARCYZY
RABATA
SZAFIREK
TRAWA
TULIPAN
Poniżej znajduje się piąta
część rysunku składającego się
z 11 elementów. Wśród dzieci
(do lat 13), które do 20 grudnia
2013 roku nadeślą cały rysunek,
naklejony na karcie pocztowej,
rozlosujemy rower.
KUPON 5
Maj 2013
Wśród dzieci, które do 20 maja 2013 r. nadeślą do redakcji prawidłowe rozwiązanie wykreślanki wraz z kuponem, rozlosujemy nagrodę książkową.
Rozwiązanie z nr. 4/2013 – HASŁO: „WIOSENNA KRZĄTANINA”.
Nagrodę wylosowała: Wiktoria Kempińska z Nowej Jończy.
Nagrodę prześlemy pocztą.
Konkurs
dla wytrwałych
Rozwiązania krzyżówki i wykreślanki
należy przysyłać na adres:
PODR w Gdańsku, Oddział w Starym Polu
82-220 Stare Pole, ul. Marynarki Wojennej 21
61
POMORSKIE WIEŚCI ROLNICZE
POMORSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W GDAŃSKU
80-001 Gdańsk, ul. Trakt św. Wojciecha 293
tel. (58) 326 39 00, fax (58) 309 09 45
www.podr.pl
WYDAWCA:
REDAKCJA:
Oddział w Starym Polu
82-220 Stare Pole, ul. Marynarki Wojennej 21
tel. (55) 270 11 11 lub 270 11 00, fax 270 11 62
KOLEGIUM REDAKCYJNE:
Oddział w Strzelinie
76-200 Słupsk 2
tel. (59) 847 12 88, fax (59) 847 12 81
mgr inż. Krzysztof Pałkowski (przewodniczący), mgr inż. Andrzej
Dolny, mgr inż. Antoni Hajdaczuk, Jarosław Jelinek (Pomorska
Izba Rolnicza), mgr inż. Zdzisław Kołodziejski, mgr inż. Bożena
Korzańska (red. naczelna), mgr inż. Andrzej Okrój, dr inż. Daniel
Roszak, mgr inż. Jan Rozenek, mgr inż. Ewa Szymańska,
mgr Beata Wójcik
ODDZIAŁY
80-001 Gdańsk, ul. Trakt św. Wojciecha 293
tel. (55) 270 11 32, e-mail: [email protected]
SKŁAD KOMPUTEROWY:
Wanda Ciecholewska i Bożena Korzańska
RAPORT Z RYNKU - na podstawie danych z Biur Powiatowych
ODR w Gdańsku oraz biuletynu „Rynek zbóż” MRiRW
zestawiła Barbara Kukowska
BP ODR Bytów
ul. Wojska Polskiego 33, 77-100 Bytów, tel. (59) 822 27 52
KOREKTA:
mgr Lucyna Lesińska
BP ODR Chojnice
ul. 31 Stycznia 56, 89-600 Chojnice, tel./fax (52) 397 41 12
DRUK:
Przedsiębiorstwo Prywatne „WiB”
ul. Sobieskiego 14, 80-216 Gdańsk, tel. (58) 522 30 29
NAKŁAD: 4 200 egz.
Dział Systemów Produkcji Rolnej, Standardów Jakościowych
i Doświadczalnictwa w Lubaniu
83-422 Nowy Barkoczyn
tel. (58) 688 20 11, (58) 688 21 50, fax (58) 688 22 52,
BP ODR Człuchów
Osiedle Młodych 9, 77-300 Człuchów, tel. (59) 834 24 34
CENA 1 egz. - 2,00 zł
ZAMAWIANIE PRENUMERATY:
BP ODR Gdańsk
ul. Trakt św. Wojciecha 293, 80-001 Gdańsk, tel. (58) 326 39 22
Wpłaty przyjmujemy na konto:
PODR w Gdańsku, Bank Millennium S.A.
Nr 77 1160 2202 0000 0002 28960837 - Rachunek PLN
BP ODR Kartuzy
ul. Hallera 1, 83-300 Kartuzy, tel./fax (58) 681 42 67
CENA PRENUMERATY:
półroczna – 12,00 zł + 12,00 zł (koszty przesyłki) = 24,00 zł
roczna – 22,00 zł + 22,00 zł (koszty przesyłki) = 44,00 zł
Prenumeratę przyjmują również doradcy BP ODR.
ZLECANIE REKLAM:
Dział Szkoleń, Gdańsk, tel. (58) 326 39 06 lub (58) 326 39 11
CENNIK ODPŁATNOŚCI
ZA MATERIAŁY INFORMACYJNO-REKLAMOWE
Ogłoszenia, komunikaty i informacje handlowe,
artykuły sponsorowane (czarno-białe):
cała strona - 800 zł + VAT; 1/2 strony - 480 zł + VAT;
1/4 strony - 300 zł + VAT; 1 cm2 - 1,60 zł + VAT
Reklamy kolorowe wewnątrz numeru:
cała strona - 1200 zł + VAT; 1/2 strony - 720 zł + VAT
1/4 strony - 400 zł + VAT; 1/8 strony - 240 zł + VAT
Reklamy kolorowe na okładce:
II i III - 1400 zł + VAT; IV - 1800 zł + VAT
Zamieszczenie wkładki reklamowej - 500 zł + VAT
Drobne ogłoszenia od rolników są zamieszczane
bezpłatnie.
Ogłoszenia te można zgłaszać telefonicznie:
tel. (55) 270 11 32, 270 11 31 lub 270 11 30, drogą elektroniczną:
e-mail: [email protected] albo listownie na adres redakcji.
Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych i nie drukuje ich
bez podania przyczyny. Redakcja zastrzega sobie również prawo
redagowania i skracania nadesłanych materiałów.
Za treść ogłoszeń, tekstów sponsorowanych i reklam zleconych
Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku nie ponosi
odpowiedzialności. Ogłoszenia dla rolników indywidualnych są
bezpłatne. Przyjmują je doradcy BP ODR lub można je przesłać
pocztą.
Wszystkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, przetwarzanie
i rozpowszechnianie bez zgody PODR w Gdańsku lub autora
publikacji jest zabronione.
62
BIURA POWIATOWE OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO
B. Korzańska, Stare Pole, tel. (55) 270 11 32
BP ODR Kościerzyna
ul. Wodna 14, 83-400 Kościerzyna, tel./fax (58) 686 89 18
BP ODR Kwidzyn
ul. Grudziądzka 8, 82-500 Kwidzyn, tel. (55) 261 34 59
BP ODR Lębork
ul. Czołgistów 5, 84-300 Lębork, tel. (59) 862 21 72
BP ODR Malbork
ul. Marynarki Wojennej 21, 82-220 Stare Pole, tel. (55) 270 11 19
BP ODR Nowy Dwór Gdański
Plac Wolności 1, 82-100 Nowy Dwór Gd., tel. (55) 247 28 68
BP ODR Puck
ul. Wejherowska 5, 84-100 Puck, tel. (58) 673 28 77
BP ODR Słupsk z siedzibą w Strzelinie
76-200 Słupsk 2, tel. (59) 847 12 81
BP ODR Starogard Gdański
Nowa Wieś Rzeczna, ul. Rzeczna 18, 83-200 Starogard Gd., tel. (58) 562 49 63
BP ODR Sztum
ul. Mickiewicza 39, 82-400 Sztum, tel. (55) 267 04 33
BP ODR Tczew
ul. Wojska Polskiego 6, 83-110 Tczew, tel. (58) 531 38 27
BP ODR Wejherowo
ul. Sobieskiego 241, 84-200 Wejherowo, tel. (58) 672 13 09

Maj - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku

Transkrypt

Podobne dokumenty

w numerze

w numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku

w numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku

w numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku

W numerze dodatkowo - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego

w numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku

w numerze

w numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku

W numerze dodatkowo - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego

w numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku

w numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku

Nasze Kulinaria

w numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku

Wieści Nr 15

Czytaj on-line - Wieści Gazeta Regionalna

w numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku

Wieści Gazeta Regionalna

Czytaj on-line - Wieści Gazeta Regionalna