wskazówki do pracy z uczniem słabo widzącym lub

Transkrypt

Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO
są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego.
MATERIAŁY
Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO
www.prototo.pl
REWALIDACJA DZIECI
NIEWIDOMYCH I NIEDOWIDZĄCYCH
PRZEDMIOT I ZADANIA TYFLOPEDAGOGIKI


TYFLOPEDAGOGIKA (gr.typhlos – ślepy) JEST NAUKĄ O
KSZTAŁCENIU I REWALIDACJI NIEWIDOMYCH, OCIEMNIAŁYCH I
NIEDOWIDZĄCYCH.
PRZEDMIOTEM DZIAŁALNOŚCI SĄ BADANIA I WDROŻENIA
DOTYCZĄCE
ROZWOJU
KOMPETENCJI
ŻCYIWYCH
OSÓB
NIEWIDOMYCH, UMOŻLIWIAJĄCYCH ŻYCIE I DZIAŁANIE W ŚWIECIE
SKONSTRUOWANYM WEDŁUG MOŻLIWOŚCI WIDZĄCYCH.
www.prototo.pl - NPDN PROTOTO
DEFINICJE
W aspekcie pedagogicznym można podzielić dzieci z dysfunkcjami
wzroku na 3 grupy: niewidomych, szczątkowo widzących, słabo
widzących.
Dzieci niewidome nie widzą nic. „Cechuje je niemożność korzystania z wrażeń
wzrokowych” (W. Melanowski).
Dzieci szczątkowo widzące spostrzegają przedmioty (zarysy ich kształtów) oraz ruch.
Mogą mieć możliwość różnicowania barw oraz wzrokowej orientacji przestrzennej.
Dzieci słabo widzące przy poznawaniu świata wykorzystują wzrok. Przy zastosowaniu
pomocy optycznych, mogą się posługiwać dość sprawnie drukiem zwykłym.
PROBLEMY WZROKOWE DZIECI SŁABO WIDZĄCYCH
PROBLEMY WZROKOWE DZIECI SŁABO WIDZĄCYCH
PRZYCZYNY WAD WZROKU wg. Z. Sękowskiej

Czynniki genetyczne (mogą być wynikiem mutacji genowej np. daltonizm)

Wady wrodzone analizatora wzrokowego i uszkodzenia okołoporodowe, np. nadużywanie
alkoholu, leków, zatrucia (ołów, tal), choroby matki (różyczka, toksoplazmoza), promienie
jonizujące, uszkodzenia mechaniczne (powodujące np. pęknięcie torebki soczewkowej),
wcześniactwo.

Choroby analizatora wzrokowego np.( jaskra, zaburzenie w kształcie i wielkości gałek
ocznych, zmętnienie rogówki lub ciała szklistego, zaburzenia nerwu wzrokowego, zmiany
w mózgowych szlakach wzrokowych).

Choroby zakaźne przebiegające z wysoką temperaturą oraz nowotwory.

Zatrucia (np. alkoholem), cukrzyca.

Urazy mechaniczne, termiczne, chemiczne.

Awitaminoza (brak Wit. A).

Zmiany starcze.
NASTĘPSTWA USZKODZENIA ANALIZATORA WZROKU
KONSEKWENCJE FIZYCZNO – ZDROWOTNE

U dziecka niewidomego od urodzenia rozwija się szereg wadliwych postaw poznawczych,
emocjonalnych i społecznych,

Narastanie stałego psychicznego napięcia w oczekiwaniu rzeczy i zjawisk nieznanych,

Świadomość niebezpieczeństw związanych z przejawianiem aktywności ruchowej skłania do
ograniczania ruchów,

Blindismy – zespoły tików, odruchów obrony, póz i gestów będących reakcją na
niezidentyfikowane
obiekty
oraz
braku
mimitycznej
kontroli
własnych
zachowań
ukierunkowanych na środowisko,

Swoista postawa oraz poruszanie się: skrzywienie kręgosłupa typu lordoza szyjna, kifoza
piersiowa, lordoza lędźwiowa – wyciągnięte do przodu ramiona, cofnięta głowa i tułów oraz
tzw. koguci chód.

Osoby niedowidzące i sytuacja dylematu zdrowotnego.
KONSEKWENCJE ORIENTACYJNO – POZNAWCZE

rozwój mechanizmu kompensującego brak wzroku poprzez inne zmysły, a zawłaszcza
dotyk, węch i słuch,


zmysł przeszkód,
treść spostrzeżeń uboższa o spostrzeżenia z udziałem wzroku (zwłaszcza o barwę
i przestrzeń),

myślenie – szybki rozwój abstrahowania, różnicowania, klasyfikowania, schematyzowania,
szukania analogii,

rozumowanie przez analogię,

Wybitne możliwości różnicowania bodźców o charakterze węchowym, dotykowym,
słuchowym i smakowym,
„Węch jest potężnym czarownikiem, który przenosi nas przez tysiące mil
i przez wszystkie lata naszego życia. Na przykład zapach owoców przypomina mi mój
dom na Południu z czasów dziecinnych zabaw w brzoskwiniowym sadzie. Inne,
chwilowe i szybko przemijające, zapachy powodowały, że moje serce bądź to rosło
z radości, bądź kurczyło się pod wpływem zapamiętanej przykrości kojarzącej się
z tym zapachem. Wystarczy, abym tylko pomyślała o zapachach, a już mój nos jest
pełen woni, które pobudzają słodkie wspomnienia minionych lat i dojrzewających pól
daleko stąd” (H. Keller).
KONSEKWENCJE PSYCHOSPOŁECZNE

zaburzone poczucie własnej wartości,
Dla kształtowania korzystnego poczucia własnej wartości jest akceptacja braku
wzroku na zasadzie – wiem, co utraciłem bezpowrotnie, wiem, co jeszcze mi pozostało i wiem,
że z tym, co mi pozostało, mogę żyć pełnią życia - z szansami na sukcesy, przeżywanie
radości, z szerokim zakresem samodzielności i osobistej wolności.
KLASYFIKACJA POTRZEB OGRANICZONYCH PRZEZ
UTRATĘ WZROKU

Ograniczenie potrzeb poznawczych i estetycznych,

Ograniczenie potrzeb osobistych, uczuciowych i orientacyjnych,

Ograniczenie potrzeb społecznych.
OGRANICZENIE POZNAWCZE I ESTETYCZNE
Obejmuje:

Wizualne poznanie świata – nieadekwatność wyobrażeń w myśleniu,
schematyzm pojęć;

Możliwości kształcenia się;

Znajomość literatury naukowej, beletrystycznej, prasy, poezji;

Wypowiadanie się na piśmie, w twórczości literackiej czy korespondencji;

Orientację przestrzenną;

Doznania estetyczne z dziedziny malarstwa, rzeźby, architektury oraz
twórczości artystycznej,
OGRANICZENIE POTRZEB OSOBISTYCH
Dotyczy:

Swobody ruchów;

Możliwości uniknięcia bólu, cierpień, przykrości, leczenia;

Poczucia własnej wartości, siły, zdrowia na rzecz stałej świadomości
swojej niepełnosprawności.
OGRANICZENIE UCZESTNICTWA W ŻYCIU
SPOŁECZNYM
Obejmuje:

Współżycie społeczne na rzecz poczucia upośledzenia, a przez to
inności;

Zaspokojenie potrzeby szacunku na rzecz częstych upokorzeń,
drwin, poczucia własnej bezradności i bezbronności;

Możność zaspokojenia potrzeby miłości i kontaktu osobistego;

Samodzielność i niezależność od innych;

Możliwość wyboru drogi życiowej i zawodu.
POJĘCIE REWALIDACJI
Rewalidacja to termin używany zamienne z pojęciem rehabilitacja,
oznacza długotrwałą działalność terapeutyczno – wychowawczą, a więc
wielostronną stymulację, opiekę, nauczanie i wychowanie jednostek
o zaburzonej percepcji rzeczywistości, czyli osób upośledzonych umysłowo,
niewidomych i niesłyszących (W. Dykcik, 1998).
Rewalidacja dzieci i młodzieży z uszkodzonym wzrokiem
obejmuje
osoby
niewidome,
niedowidzące,
szczątkowo
widzące
i ociemniałe. Jej celem jest maksymalne ich usprawnienie dzięki
wytworzeniu procesów kompensacyjnych, oddziaływaniu medycznemu,
psychologicznemu, pedagogicznemu i społecznemu (Z. Sękowska).
ZASADY PRACY REWALIDACYJNEJ

ZASADA SUKCESU JAKO RÓŻNICOWANIE WYMAGAŃ PROGRAMOWYCH POPRZEZ
UWZGLĘDNIENIE AKTUALNYCH POTRZEB I MOŻLIWOŚCI DZIECKA,

ZASADA ŚCISŁEJ INTEGRACJI DOŚWIADCZEŃ PERCEPCYJNYCH, RUCHOWYCH
I JĘZYKOWYCH W TRENINGU RÓŻNYCH FUNKCJI PRAKTYCZNYCH,

ZASADA
AKTYWNEGO,
WIELOSTRONNEGO
MOBILIZOWANIA
DZIECKA
DO
WYKONYWANIA ZADAŃ POPRZEZ STOSOWANIE RÓŻNORODNYCH FORM ĆWICZEŃ,

ZASADA
DOBORU
ODPOWIEDNICH
METOD,
SPECJALISTYCZNEJ TERAPII ZAJECIOWEJ,
TECHNIK
I
ŚRODKÓW

ZASADA WYZWALANIA OTWARTOŚCI, BEZPOŚREDNIOŚCI I SPONTANICZNOŚCI
W KOMUNIKOWANIU SIĘ Z NAJBLIŻSZYM OTOCZENIEM,

ZASADA PEŁNIEJ AKCEPTACJI I TOLERANCJI,

ZASADA PRZYJMOWANIA RÓŻNYCH ZAKRESÓW WOLNOŚCI I AUTONOMII OSÓB
NIEPEŁNOSPRAWNYCH, TZN. MOŻLIWOŚCI WYBORU I DOBROWOLNOŚCI PODJĘCIA
OFERTY WSPÓŁPRACY Z OPIEKUNEM,

ZASADA
STOPNIOWEGO,
EWOLUCYJNEGO
I
REGULARNEGO
OSIĄGANIA
ZAMIERZONYCH CELÓW PRACY REHABILITACYJNEJ ORAZ JEJ KONTYNUACJI
W CAŁOŻYCIOWEJ PERSPEKTYWIE EDUKACYJNEJ,

ZASADA UCZENIA SIĘ DLA ŻYCIA W ŚRODOWISKU, POPRZEZ UCZESTNICTWWO,
DZIAŁANIE I PRZEŻYWANIE ORAZ DOPASOWYWANIE WYMAGAŃ DO POZIOMU
ROZWOJU,

ZASADA
CAŁOŚCIOWEGO,
KOMPLEMENTARNEGO,
WSZECHSTRONNEGO,
ZINTEGROWANEGO PODEJŚCIA DO CZŁOWIEKA NIEPEŁNOSPRAWNEGO JAKO
CAŁOŚCI FIZYCZNEJ, PSYCHICZNEJ I SPOŁECZNEJ, ŻYJĄCEJ W KONKRETNYM,
LOKALNYM ŚRODOWISKU (W. Dykcik)
CELE EDUKACJI REWALIDACJI NIEWIDOMYCH

Akceptacja utraty wzroku i rozwój motywacji do wysiłków na rzecz gotowości do
uczenia się sztuki życia z pomocą nienaruszonych zmysłów i sprawności (osoby
ociemniałe),

Nauka pisma dotykowego systemem Braille‚a (osoby niewidome i ociemniałe),

Nauka orientacji i samodzielnego poruszania się,

Kształtowanie
nawyków
prozdrowotnych
(nawyk
przejawiania
ruchu
aktywności wypoczynkowo – rekreacyjnej),

Nauka czynności życia codziennego.
oraz
PEŁNA DIAGNOZA
DIAGNOZA
Diagnoza
LEKARSKA
Lekarska
PSYCHOLOGICZNA
Psychologiczna
PEDAGOGICZNA
Pedagogiczna
DIAGNOZA LEKARSKA
Informuje o jednostce chorobowej ucznia, wynikających z niej
konsekwencji, zawiera także wskazówki dotyczące najkorzystniejszego
oświetlenia
miejsca
pracy,
używanego
przez
ucznia
optycznego, jego działanie, nakazów i zakazów podczas pracy.
sprzętu
DIAGNOZA PSYCHOLOGICZNA
Opisuje:

Ogólną sprawność umysłową,

Stopień wykorzystywania wzroku,

Stopień kompensacji percepcyjnej,

Współwystępowanie schorzeń,

Funkcje
percepcyjno
–
motoryczne
(analiza
słuchowa,
słuch
fonematyczny, rozwój ruchowy, lateralizacja, orientacja w przestrzeni),

Uzdolnienia kierunkowe, zainteresowania,

Przystosowanie emocjonalne,

Funkcjonowanie społeczne.
DIAGNOZA PEDAGOGICZNA
Sprawdza poziom wiadomości i umiejętności szkolnych.
WSKAZÓWKI DO PRACY Z UCZNIEM SŁABO WIDZĄCYM
LUB NIEWIDOMYM
JAK ROZPOZNAĆ POTRZEBY EDUKACYJNE UCZNIA NIEPEŁNOSPRAWNEGO
WZROKOWO?

Zapoznanie się z diagnozą medyczną oraz następstwami funkcjonalnymi danego schorzenia
(jak dziecko widzi, czy nie widzi, światłowstręt, oczopląs, i inne);

Udzielenie odpowiedzi na pytanie: jaka technika szkolna będzie odpowiednia dla danego
ucznia: wzrokowa (pomoce optyczne, nieoptyczne, powiększony druk), czy bezwzrokowa
(brajl, pomoce dotykowe);

Uzyskanie informacji o pomocach wspomagających funkcjonowanie ucznia: np. okulary,
pomoce optyczne, nieoptyczne, urządzenia elektroniczne, maszyna do pisania brajlem, biała
laska…
LUB NIEWIDOMYM
JAK ROZPOZNAĆ POTRZEBY EDUKACYJNE UCZNIA NIEPEŁNOSPRAWNEGO
WZROKOWO?

Ocena umiejętności samodzielnego poruszania się i wykonywania czynności; codziennych
(analiza problemów i propozycja adaptacji, modyfikacji otoczenia);

Dla ucznia słabo widzącego ocena, jakiej wielkości czcionka jest najkorzystniejsza, kontrast,
kolor…

Ustalenie odpowiedniego miejsca w klasie (A. Tomaszewska).
LUB NIEWIDOMYM
UCZEŃ NIEPEŁNOSPRWNY WZROKOWO W KLASIE:

wyznaczyć stałe miejsca, zgodnie z jego potrzebami, przy zmianie ustawienia
mebli, konieczne poinformowanie ucznia, dbać o stałość przedmiotów,

pozwalać na podchodzenie do tablicy (pomocy), aby uczeń mógł obejrzeć z bliska
i jeżeli to możliwe dotknąć,


zachęcać do korzystania ze specjalistycznych pomocy,
pamiętać, że uczeń może potrzebować więcej czasu na przepisanie z tablicy,
odczytywać to co jest pisane na tablicy,
LUB NIEWIDOMYM

opisywać słownie, co się dzieje w klasie, tak, żeby uczeń mógł w pełni
uczestniczyć w lekcji,

dawać więcej czasu, np. na odczytanie polecenia, czy podczas prac pisemnych
(klasówka),

dbać o rozwijanie sprawności czytania i pisania w technice dostępnej dla ucznia
(brajl lub czarnodruk), oceniać również prace pisemne,

uczyć wykonywania rysunków w technice dostępnej dla ucznia, np. na
matematyce,
LUB NIEWIDOMYM

używać czasowników związanych z widzeniem, np. „zobaczyć”, „oglądać”,
„widzieć”,

wymagać
przystępowania
do
sprawdzianów
i
egzaminów
zewnętrznych,
z dostosowaniem do możliwości percepcyjnych ucznia,

dbać o socjalizację ucznia w klasie, szkole, pozwalać na pełnienie ról
społecznych,

traktować
niepełnosprawnego
wzrokowo,
(A. Tomaszewska)
jako
pełnoprawnego
ucznia
WSKAZÓWKI METODYCZNE
Zastępowanie ilustracji konkretnymi obiektami, stosowanie metod aktywizujących.

zaadaptowane podręczniki drukowane w brajlu i w powiększonym druku dla uczniów
niewidomych i słabowidzących (kuratorium),

uczeń z dysfunkcją wzroku powinien móc poznawać zagadnienia czy interesujące obiekty,
za pomocą słuchu, dotyku, węchu i smaku. Takie możliwości stwarzają żywe rośliny
i zwierzęta, okazy spreparowane, modele, makiety, nagrania dźwiękowe (np. odgłosy lasu,
zwierząt hodowlanych, pojazdów oraz utwory muzyczne, itp.), audiowizualne i inne.

Wycieczki terenowe, hodowle, uprawa ogródka, gotowanie wzbogacają doświadczenia
dotykowe o słuchowe, węchowe, smakowe.

Włączenie metod aktywizujących, metod samodzielnego dochodzenia do wiedzy, pozwolą
w pełni zastosować zasady poglądowości i kompensacji.
Stosowanie komunikacji ukierunkowanej na potrzeby i możliwości uczniów z dysfunkcją
wzroku.

uczeń słabowidzący musi otrzymać taką wskazówkę, którą będzie w stanie wykorzystać przy
użyciu pozostałych zmysłów. Przykład właściwie sformułowanego polecenia: „popatrzcie na
ilustrację znajdującą się na prawo od okna” albo „wykonajcie zadanie napisane na lewym
skrzydle tablicy”. Polecenia dla ucznia słabowidzącego mogą zawierać informacje dotyczące
tych obiektów, co do których wiadomo, że je uczeń widzi (np. okno, lampę, czarną tablicę
kontrastującą z białą ścianą, itp.).

stosowanie precyzyjnych opisów. np. w opisie eksperymentu chemicznego, można odwołać
się do wrażeń dotykowych (zmiany temperatury obudowy menzurki), wrażeń słuchowych
(bulgotanie czy syczenie spowodowane zmieszaniem substancji).
TYFLOGRAFIKA
Tyflografika to grafika użyteczna dla osób niewidomych i słabowidzących,
pozwala poznać, zrozumieć oraz odwzorować rzeczywistość.
Lekcja z mapami Polski
Rysunek pt. „Na łące” wykonany przez niewidome dziecko na folii
LUDWIK BRAILLE
„Otworzył niewidomym bramy wiedzy”
ALFABET BRAILLE‚A
Brajl to alfabet, w którym poszczególne litery to różne kombinacje
wyczuwalnych dotykiem punktów wybranych spośród tak zwanego sześciopunktu
(litera ‘a’ – punkt 1, litera ‘b’ – punkty 1,2, litera ‘c’ – punkty 1,4 etc.
LUKI W WIEDZY O ŚWIECIE
Wypowiedzi dzieci i dorosłych osób niewidomych od urodzenia:

Jakiego koloru jest wiatr?

Czy kamień wygląda tak samo jaki jest w dotyku?

Jak to jest, że można zobaczyć wielką górę przez małe okno?

Już wiem, jak ryba pływa, ale jak ryba chodzi?

To samoloty nie machają skrzydłami?
STÓŁ?
??
SKOMPLIKOWANA GRAFIKA..
BIBLIOGRAFIA:




Ossowski R.: Pedagogika niewidomych i niedowidzących. W: Pedagogika specjalna. Wydawnictwo naukowe, Poznań 1998.
Piskorska A., Krzeszowski T., Marek B.: Uczeń z dysfunkcją wzroku na lekcji angielskiego. Wskazówki metodyczne dla
nauczycieli. Uniwersytet Warszawski 2008;
Paplińska M. (red.): Edukacja równych szans. Uczeń i student z dysfunkcją wzroku – nowe podejście, nowe możliwości.
Uniwersytet Warszawski 2008;
Poradnik dydaktyczny dla nauczycieli realizujących podstawę programową w zakresie szkoły podstawowej i gimnazjum z
uczniami niewidomymi i słabo widzącymi. MEN, Warszawa 2001;

wskazówki do pracy z uczniem słabo widzącym lub

Transkrypt

Podobne dokumenty

odżywianie się zwierząt

fotosynteza /oddychanie (utlenianie biologiczne)

rewalidacja niepełnosprawnych intelektualnie

Wybrane zagadnienia z metodyki nauczania

Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO