docPobierz projekt "Najzdrowszy Powiat Europy"
download 
Reklamacja Transkrypt
Pobierz projekt "Najzdrowszy Powiat Europy"
Projekt NPE Najzdrowszy Powiat Europy Opracowanie: WSSE Kraków Wersja skrócona 5.0. z dnia 08.07.2011 r. N – Nauka P - Profilaktyka E – Edukacja Projekt – „Najzdrowszy Powiat Europy” Osoby uczestniczące w opracowaniu projektu Agnieszka Hejmo Angelika Drobisz- Miętkiewicz Krzysztof Michałek Marita Klemczak Magdalena Koperny Elżbieta Kuras Jacek Żak Michalina Żurawska Główny Koordynator Rafał Niżankowski Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Krakowie ul. Prądnicka 76, 31-202 Kraków tel. 12 25 49 429 12 25 49 501 [email protected] [email protected] __________________________________________________________________________________ Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Krakowie ul. Prądnicka 76, 31-202 Kraków 2 N – Nauka P - Profilaktyka E – Edukacja Projekt – „Najzdrowszy Powiat Europy” I. Wstęp 1 lipca 2011 Polska obejmuje przewodnictwo w Radzie Unii Europejskiej, jednym z priorytetów zdrowotnych ma być wyrównywanie różnic w zdrowiu społeczeństw Europy. W ramach tego priorytetu prezydencja skoncentruje się min. na zagadnieniu zmniejszania różnic w zdrowiu pomiędzy krajami UE poprzez działania na determinantach zdrowia w szczególności właściwym odżywianiu i aktywności fizycznej. Pod wieloma względami w statystykach Unijnych mamy bardzo dużo do zrobienia, dlatego Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Krakowie zajęła się przygotowaniem pilotażowego projektu Najzdrowszy Powiat Europy. CEL Projektu: 1. udowodnienie możliwości poprawy zdrowotności populacji polskiej, 2. dopracowanie i wytestowanie w małej skali jednego, średniej wielkości powiatu konsekwencji zdrowotnych, ekonomicznych i społecznych w zakresie skoordynowanej profilaktyki głównych schorzeń, promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej, 3. dostarczenie wiarygodnych informacji o opłacalności w polskich warunkach programów profilaktycznych. Chcemy stworzyć modelowy ośrodek profilaktyki, Prewentorium - (niem. Präventorium, z nazywany ang. preventorium od prevent PREWENTORIUM, w którym będą prowadzone działania oparte na najbardziej aktualnych ‘zapobiegać’) dowodach naukowych w zakresie profilaktyki, edukacji i promocji zdrowia. Nasz projekt jest zgodny z celem głównym Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007- 2015 „Poprawa stanu zdrowia i związanej z nim jakości życia ludności oraz zmniejszenie nierówności w zdrowiu’’ cel ten ma być osiągnięty przez: 1. Kształtowanie prozdrowotnego stylu życia społeczeństwa, 2. Tworzenie środowiska życia, pracy i nauki sprzyjającego zdrowiu, __________________________________________________________________________________ Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Krakowie ul. Prądnicka 76, 31-202 Kraków 3 N – Nauka P - Profilaktyka E – Edukacja Projekt – „Najzdrowszy Powiat Europy” 3. Aktywizowanie do działań na rzecz zdrowia: a. jednostek samorządu terytorialnego b. organizacji pozarządowych c. pracodawców Spodziewane efekty: 1. Zdrowotne W perspektywie krótkoterminowej (1-5 lat) a. Wzrost wykrywalności: nadciśnienia, nowotworów, zaburzeń gospodarki lipidowej, depresji dzieci i młodzieży. b. Inicjacja terapii schorzeń wykrytych we wczesnych etapach. W dłuższej perspektywie (powyżej 5 lat) a. Spadek zapadalności na choroby cywilizacyjne (gł. choroby układu krążenia i nowotwory). b. Wydłużenie średniej życia mieszkańców powiatu. 2. Ekonomiczne a. Zmniejszenie wydatków na lecznictwo szpitalne i wysokospecjalistyczne. b. Mniejsza absencja chorobowa. 3. Społeczne a. Lepsza alokacja środków publicznych. b. Wzrost świadomości społeczeństwa w zakresie odpowiedzialności za własne zdrowie i życie. c. Budowanie i zwiększanie partnerstwa na rzecz działań z zakresu profilaktyki, promocji i edukacji zdrowotnej. d. Wspieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego. II. Założenia i uzasadnienie Stan zdrowia Polaków pomimo poprawy w ostatnim 20-leciu pozostaje stale wyraźnie gorszy od zdrowia zachodnich Europejczyków. Oczekiwana długość życia w Polsce od 1990 r. wzrasta, lecz jest wciąż wyraźnie krótsza niż oczekiwana długość życia w krajach Europy Zachodniej. Liczba zgonów w Polsce na przestrzeni 10 lat systematycznie spada, ale wskaźnik ten jest ciągle jednym z najwyższych wśród krajów Unii Europejskiej. Najczęstszą przyczyną zgonów są choroby naczyń oraz nowotwory. __________________________________________________________________________________ Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Krakowie ul. Prądnicka 76, 31-202 Kraków 4 N – Nauka P - Profilaktyka E – Edukacja Projekt – „Najzdrowszy Powiat Europy” Powszechność tych dwóch grup schorzeń jest tak wielka, iż można mówić o współczesnej epidemii, tzw. chorób cywilizacyjnych. Państwowa Inspekcja Sanitarna stworzona została do walki i przeciwdziałania tradycyjnym epidemiom powodowanym przez zaraźliwe czynniki zakaźne i tą drogą zapewniała zdrowie publiczne. Działo się to w czasach, gdy największym obciążeniem dla zdrowia społecznego były choroby zakaźne. W międzyczasie zostały one skutecznie opanowane i współcześnie ich udział w statystykach zgonów jest marginalny. Ze współczesnymi epidemiami nikt nie prowadzi systematycznej walki tak jak to uczyniono z epidemiami chorób zakaźnych. Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie działając w interesie zdrowia publicznego postanowiła zainicjować walkę z epidemią chorób cywilizacyjnych. Uznając kompleksowe podejście i szerokie zaangażowanie społeczne za rokujące największe szanse powodzenia proponuje wypróbowanie w ograniczonej skali powiatu skuteczności, skutków ubocznych i kosztów takiej metody walki z tą epidemią. W kręgach ekspertów i osób zainteresowanych zdrowiem publicznym bądź polityką zdrowotną powszechnie panuje przekonanie, iż poprawy zdrowotności można oczekiwać nie poprzez medycynę (tj. medyczne działania naprawcze, gdy schorzenie jest już wysoce zaawansowane), ale poprzez zapobieganie schorzeniom, poprawę warunków życia i zmianę niekorzystnych dla zdrowia nawyków. W tych kierunkach powinien iść główny wysiłek świadomego społeczeństwa. Tak jednak nie jest. W Polsce programy profilaktyczne realizowane są: 1. wybiórczo będąc ukierunkowanymi na pojedyncze problemy zdrowotne – nie mając istotnej szansy wpływu na ogólną zdrowotność, 2. z założeniem konieczności rozumienia ich wagi przez społeczeństwo – co dyskryminuje część populacji nie przejawiającej zainteresowania problematyką chorób bądź nie rozumiejącej zawiłości oferowanych propozycji, 3. w oderwaniu z czasami niezbędnym dalszym postępowaniem medycznym – wielokroć uczestnicy programów dowiadują się o podejrzeniu poważnej choroby a potem miesiącami nie mogą doprosić się o weryfikację i leczenia, __________________________________________________________________________________ Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Krakowie ul. Prądnicka 76, 31-202 Kraków 5 N – Nauka P - Profilaktyka E – Edukacja Projekt – „Najzdrowszy Powiat Europy” 4. bez uwrażliwienia na fakt, iż niektóre postępowania proponowane przez specjalistów poszczególnych dziedzin medycyny są nieracjonalne, gdyż nie dowiedziono ich skuteczności, bądź gorzej wykazano już na świecie ich nieskuteczność, 5. wygodnie dla świadczeniodawców, ale nie pacjentów – poszczególne programy lokalizowane są w miejscach pracy poszczególnych specjalistów, 6. obejmując niewielką część populacji, do której adresowany jest poszczególny program – konieczność dobrej komunikacji z populacją jest często niedoceniona lub marginalizowana w skali problemów z jakimi borykają się realizatorzy programu co czasem prowadzi wręcz do stosowania tzw. skriningu oportunistycznego (rekrutowanie do programu profilaktycznego chorych zgłaszających się do specjalisty z różnych powodów, czasem z dolegliwościami). W rezultacie wydaje się, iż programy profilaktyczne przynoszą niejednokrotnie więcej korzyści ich realizatorom niż społeczeństwu. Poważnym utrudnieniem dla oceny potencjalnych i rzeczywistych korzyści z ich realizacji jest notoryczny brak: 1. kontrolowanego wytestowania w małej skali przed szerszym wdrożeniem oraz 2. niezależnego monitorowania skutków pozytywnych i negatywnych programu prowadzonego przez niezależną instytucję (zastępowane jest to sprawozdaniem sporządzanym przez realizatora, które nie może siłą faktu być traktowane jako wiarygodne źródło wiedzy). Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie realizująca cele z zakresu zdrowia publicznego, w szczególności mająca zadanie podejmować działania przeciw-epidemiczne, nie tylko w odniesieniu do tradycyjnych epidemii chorób zakaźnych postanowiła zainicjować Powiatowy Pilotażowy Projekt Zdrowotny. W związku z podstawowymi założeniami, jakie stanowią przekonanie jego inicjatorów o możliwości istotnego wpływu na zdrowotność oraz decyzja o realizacji w skali powiatu Projekt otrzymuje tytuł NAJZDROWSZY POWIAT EUROPY. W ten sposób inicjatorzy przedsięwzięcia pragną wyrazić nadzieję, iż z czasem ludność wybranego powiatu wykaże się najlepszymi wskaźnikami zdrowotności w Polsce a w bardziej odległej przyszłości stanie się jedną z __________________________________________________________________________________ Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Krakowie ul. Prądnicka 76, 31-202 Kraków 6 N – Nauka P - Profilaktyka E – Edukacja Projekt – „Najzdrowszy Powiat Europy” najzdrowszych społeczności Unii Europejskiej. Nazwa zatem odzwierciedla, ambitny cel, do którego należy dążyć a nie zadanie do wykonania w krótkim czasie. W ramach projektu zostały opracowane następujące programy: 1. Program profilaktyki i wczesnego wykrywania chorób układu krążenia. 2. Program wczesnego wykrywania tętniaka aorty brzusznej. 3. Program ograniczania palenia tytoniu. 4. Program profilaktyki nadwagi i otyłości. 5. Program wczesnego wykrywania raka szyjki macicy. 6. Program wczesnego wykrywania raka piersi. 7. Program wczesnego wykrywania raka jelita grubego. 8. Program profilaktyki złamań i wczesnego wykrywania osteoporozy. 9. Program wykrywania zakażenia chlamydią. 10. Program profilaktyki zaburzeń depresyjnych wśród młodzieży. 11. Program zapobiegania próchnicy. 12. Szczepienia. Projekt obejmuje dwa główne nurty. W ramach pierwszego wdrożone zostaną programy kompleksowej indywidualnej profilaktyki pierwotnej (kontrola czynników ryzyka) i wtórnej (wczesne wykrywanie) obejmującej: identyfikację czynników ryzyka, badania przesiewowe dla wykrycia wczesnych postaci schorzeń, szczepienia, suplementację, poradnictwo. Profilaktyka oferowana będzie w formie możliwie najwygodniejszej dla pacjenta. Wszystkie działania profilaktyczne dostępne będą w jednym miejscu – w powiatowym centrum profilaktyki określanym jako PREWENTORIUM. Nie oznacza to, iż pewne programy profilaktyczne nie będą dostępne w __________________________________________________________________________________ Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Krakowie ul. Prądnicka 76, 31-202 Kraków 7 N – Nauka P - Profilaktyka E – Edukacja Projekt – „Najzdrowszy Powiat Europy” innych miejscach (np. w szkołach program zapobiegania próchnicy). Udział w tej części Projektu oparty będzie na dobrowolnej decyzji indywidualnej zainteresowanego mieszkańca powiatu lub jego przedstawiciela prawnego, który złoży akces. Dla ułatwienia korzystania z indywidualnej profilaktyki Drugi nurt obejmie działania z zakresu powszechnej edukacji zdrowotnej oraz promocji zdrowia (profilaktyka wczesna) ukierunkowanych na skuteczną, pro-zdrowotną modyfikację stylu życia mieszkańców powiatu. __________________________________________________________________________________ Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Krakowie ul. Prądnicka 76, 31-202 Kraków 8 PROMOCJA ZDROWIA ZDROWIE zwiększanie potencjału zdrowotnego PROFILAKTYKA ZDROWIE PREWENCJA PROMOCJA ZDROWIA PREWENCJA I Zapobieganie wystąpieniu choroby PREWENCJA II Wczesne wykrywanie Zwiększanie rezerw zdrowia Wzmacnianie stanu zdrowia utrzymanie status quo LECZNICTWO PREWENCJA III Zapobieganie skutkom choroby Przeciwdziałanie nawrotom CHOROBA likwidacja, zmniejszanie skutków choroby OBSZAR PRZENIKANIA SIĘ DZIAŁAŃ (szczepienia, suplementacja, screening, aktywność fizyczna) N – Nauka P - Profilaktyka E – Edukacja Projekt – „Najzdrowszy Powiat Europy” Kompleksowa indywidualna profilaktyka W realizacji programów spersonalizowanej profilaktyki pierwotnej i wtórnej obowiązywać będzie 5 fundamentalnych, pryncypialnych zasad: 1. racjonalizmu – co oznacza, iż realizowane mogą być tylko te programy, które potencjalnie mogą skutecznie poprawiać poziom zdrowotności uczestników, a więc które przeszły pomyślnie kliniczne próby oceny ich efektywności a wyniki tych badań zostały uznane za wiarygodne przez wiodące światowe instytucje zajmujące się weryfikacją zdrowotnych działań profilaktycznych. Podstawą do wstępnego zakwalifikowania programu profilaktycznego jako elementu tworzonego Projektu jest posiadanie rekomendacji U.S. Preventive Services Task Force (USPSTF) (klasy A ew. B) lub Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Poszczególne rekomendacje oznaczają: Siła rekomendacji A B C D Opis USPSTF zaleca daną interwencję ze względu na jej wysokie korzyści. USPSTF donosi, iż istnieją wiarygodne dowody na efektywność interwencji, a korzyści z danej interwencji są umiarkowane lub znaczne i przewyższają szkody. USPSTF nie zaleca przeprowadzania rutynowo danej interwencji, istnieje umiarkowana pewność, że korzyść netto jest niewielka. USPSTF nie zaleca danej interwencji, ze względu na brak dowodów wskazujących na jej korzyści lub też szkody przewyższają korzyści. Podstawową listę interwencji stanowią, te które posiadają rekomendację klasy A USPSTF, interwencje z rekomendacjami klasy B USPSTF mogą być dołączone jeżeli: a. mogą być realizowane łatwo przez powiązanie z realizacją interwencji klasy A, marginalnie zwiększając zaangażowanie zasobów b. mają szczególne znaczenie poprzez przyciąganie środków lub sprzyjanie społecznie pozytywnemu postrzeganiu całego Projektu Lista interwencji rekomendowanych przez USPSTF i CDC zostanie zweryfikowana dla polskich warunków lokalnych – poprzez rezygnację z interwencji, które c. miałyby w polskich warunkach znikomy impakt na zdrowotność d. stwarzałyby szczególne trudności realizacyjne np. ze względów etycznych Poniżej prezentujemy programy profilaktyczne realizowane w ramach projektu Najzdrowszy Powiat Europy warz z rodzajem interwencji, grupą docelową i rekomendacją klasy zgodnie z USPSTF. Lp. 1. Nazwa programu Program profilaktyki i wczesnego wykrywania chorób układy krążenia Interwencja Pomiar ciśnienia tętniczego krwi Grupa docelowa Kobiety i mężczyźni > 18 r.ż. Pomiar stężenia lipidów we krwi Kobiety > 45 r.ż + podwyższone ryzyko ChNS* Kobiety > 22 r.ż + podwyższone ryzyko ChNS Mężczyźni >35 r.ż Mężczyźni 20-34 lat + podwyższone ryzyko ChNS Kobiety 55-79 lat Mężczyźni 45-79 lat A B A B A A Suplementacja kwasem acetylosalicylowym 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. USPSTF A Program wczesnego wykrywania tętniaka aorty brzusznej Program ograniczania palenia tytoniu Badanie ultrasonograficzne Mężczyźni 65-75 lat kiedykolwiek palący B Poradnictwo antytytoniowe Osoby dorosłe palące papierosy Kobiety ciężarne A A Program profilaktyki nadwagi i otyłości Program wczesnego wykrywania raka szyjki macicy Program wczesnego wykrywania raka piersi Program wczesnego wykrywania raka jelita grubego Program profilaktyki złamań i wczesnego wykrywania osteoporozy Program wykrywania zakażenia chlamydią Poradnictwo dietetyczne Badania cytologiczne >18 r.ż +nadwaga/otyłość+ zespół metaboliczny Kobiety 25-59 lat B A Badanie mammograficzne Kolonoskopia Kobiety 50-69 lat Kobiety i mężczyźni 50-65 lat B A Ocena ryzyka złamań metodą FRAX Badanie densytometryczne Badania przesiewowe w celu wczesnego wykrycia chlamydii (badanie NAAT) Badania przesiewowe w celu wczesnego wykrycia depresji oraz szybkiej interwencji specjalistycznej. Fluoryzacja zębów - Kobiety > 50 r.ż. Kobiety > 65 r.ż. Kobiety 18-24 lat Kobiety w ciąży do 24 r.ż. Młodzież 14-16 lat B B A B B Dzieci 2-5 lat B - 10. Program profilaktyki zaburzeń depresyjnych wśród młodzieży 11. 12. Program zapobiegania próchnicy Szczepienia (zgodnie z zaleceniami CDC*) * ChNS- Choroba Niedokrwienna Serca *CDC- Centers od Disease Control and Prevention - N – Nauka P - Profilaktyka E – Edukacja Projekt – „Najzdrowszy Powiat Europy” 2. kompleksowości – intencją Projektu jest oferowanie kompletnego zestawu racjonalnych działań profilaktycznych. W pierwszym okresie dla dorosłych mieszkańców powiatu, docelowo również dla dzieci zdrowych. W ten sposób inicjatorzy Projektu wyrażają swoje przekonanie, iż dla uzyskania pozytywnego wpływu na zdrowotność populacji konieczne jest jednoczesne oddziaływanie wielokierunkowe. Zasada kompletności traktowana jest też jako podstawowa z przyczyn etycznych. Trudno bowiem moralnie uzasadnić potrzebę wydawania środków publicznych na jedne interwencje, dzięki którym korzyści mogą odnieść pewne grupy społeczne a nie na inne, dzięki którym korzyść byłaby dostępna innym grupom. Chcąc zachować zasadę egalitaryzmu uważamy, iż Projekt powinien obejmować wszystkie istotne społecznie, efektywne zdrowotnie interwencje. 3. wygody – korzystanie z programu powinno być wygodne dla osób, które są nim objęte. Wygoda pacjentów musi mieć priorytet nad wygodą świadczeniodawców. Oznacza to: rezygnację z założenia, iż mieszkańcy winni rozumieć wagę i pożytki płynące z poszczególnych oferowanych interwencji, przerzucenie na organizatora Projektu zadania pilnowania co i kiedy powinno zostać wykonane u uczestnika, możliwości wykonania wszystkich działań przewidzianych Projektem w jednym miejscu i w jednym czasie. Tak aby kolejne wizyty odbywane były w znanym już miejscu, elastyczną organizację wykonywania interwencji, które mogą być realizowane zarówno w ośrodku profilaktyki jak też w gabinetach lekarzy współpracujących (lekarze rodzinni, ginekolodzy), w zależności od preferencji pacjenta. dążenie do powiązania interwencji Projektu z a. badaniami profilaktycznymi zatrudnionych (medycyna pracy) b. wizytami w poradni dziecka zdrowego w odniesieniu do matek. c. Szkoleniami z zakresu udzielania pierwszej pomocy prowadzone w różnych środowiskach (jednostki OSP, placówki nauczania i wychowania , zakłady pracy, itp.) 4. powszechności – tylko udział w Projekcie więcej jak połowy właściwej populacji stwarza szanse na osiągnięcie celu jakim jest istotna poprawa zdrowotności mieszkańców. Nie mogą N – Nauka P - Profilaktyka E – Edukacja Projekt – „Najzdrowszy Powiat Europy” być akceptowane skriningi oportunistyczne ani kilku czy kilkunastoprocentowy udział osób do których poszczególne interwencje są kierowane. W tym celu niezbędne jest: stworzenie w ramach Projektu silnego Ośrodka Kontaktu z uczestnikami wykorzystującego wszystkie współczesne sposoby komunikacji (direct mailing, kontakt telefoniczny, emailowy i sms-y) i zapewniającego zarówno rekrutację jak i przypominanie o ustalonych terminach wizyty a w razie potrzeby modyfikujący ustalone daty wizyt. Ośrodka dysponującego wyczerpującą bazą teleadresową i elektronicznymi terminarzami. Tylko w przypadku wspólnego realizowania wielu interwencji stworzenie takiego profesjonalnego ośrodka jest ekonomicznie uzasadnione. niezależnie od bezpośrednich działań informacyjno – promocyjnych dla zapewnienia wysokiego odsetka mieszkańców korzystających z działań profilaktycznych konieczne jest wsparcie poprzez środowiska i instytucje współpracujące, posiadające szczególny autorytet. Zalecając udział w badaniach profilaktycznych dla zdrowia mogą one istotnie wpływać na postawy i przekonania dużych grup społecznych. Dodatkowym czynnikiem, który może sprzyjać wysokiej frekwencji jest poczucie udziału w czymś szczególnym. Elementem budowania takiego psychologicznego postrzegania ma być : a. dobrowolna chęć udziału, zadeklarowana pisemnie wraz ze zgodą na uzgadnianie terminów kolejnych wizyt, b. wydanie zadeklarowanym uczestnikom kart uczestnictwa, które jednocześnie mają same w sobie zwiększać bezpieczeństwo ich posiadaczy. Na karcie takiej poza danymi identyfikacyjnymi powinny być umieszczone informacje przydatne ratownikom w sytuacji udzielania właścicielowi pierwszej pomocy. Posiadanie aktualnej karty winno dawać pewne przywileje przy korzystaniu z publicznej służby zdrowia w powiecie. 5. trwałości – działania profilaktyczne o ile mają być skuteczne nie mogą być efemerydą pojawiającą się i znikającą. Od samego początku należy zapewnić mu stabilne funkcjonowanie. Aby to osiągnąć należy spełnić dwa warunki: Projekt musi zostać zinstytucjonalizowany co oznacza powstanie podmiotu, którego wyłącznym zadaniem jest prowadzenie kompleksowej spersonalizowanej profilaktyki. __________________________________________________________________________________ Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Krakowie ul. Prądnicka 76, 31-202 Kraków 13 N – Nauka P - Profilaktyka E – Edukacja Projekt – „Najzdrowszy Powiat Europy” Funkcji tej nie można łączyć z udzielaniem świadczeń osobom chorym, gdyż działania pilne jakimi jest pomoc cierpiącym w sposób naturalny spychają na dalszy plan ważne, ale nie naglące działania profilaktyczne. Powstać zatem musi instytucja poświęcona w całości zadaniom związanym z Projektem. Powinna ona uzyskać rozpoznawalną, swoistą, jednowyrazową nazwę, która wszystkim w powiecie kojarzyłaby się właśnie z profilaktyką. Tak jak pojęcie szpital kojarzy się jednoznacznie z miejscem specjalistycznego leczenia w trybie pobytu całodobowego. Tymczasowo brak nazwy dla instytucji profilaktycznej. Zapewne trzeba będzie poszukiwać jej w drodze konkursowej. Może, pomimo, iż było ono już stosowane w nieco innym znaczeniu kandydatem do takiego określenia mogłoby być PREWENTORIUM. Dobrze, jednoznacznie kojarzy się z prewencją – zapobieganiem. Niekorzystne jest to, iż kojarzy się również czasem z sanatorium dziecięcym. Tymczasowo, do chwili ustalenia ostatecznej nazwy będziemy używać właśnie tego określenia dla centralnej instytucji Projektu. Prewentorium powinno zapewnić możliwość przyjęcia i badania w zakresie wybranych interwencji wszystkich uczestników w określonych interwałach czasowych. Powinno ono być wygodnie zlokalizowane dla dojazdu zarówno środkami transportu publicznego jak też własnymi pojazdami uczestników i przyjmować w terminach najdogodniejszych dla uczestników. koszty operacyjne Prewentorium powinny być możliwie niskie a wydajność bardzo wysoka. Procedury w nim realizowane będą bardzo powtarzalne i muszą być standaryzowane, ale nie cechuje ich komplikacja, wręcz przeciwnie są względnie proste. Dlatego też jego praca w przeważającej większości powinna opierać się na wyspecjalizowanych pielęgniarkach i położnych. Udział droższej kadry lekarskiej winien być ograniczony do zadań, których nikt lepiej od lekarza nie wykona – rozmowa z pacjentem wtedy gdy trzeba zakomunikować nienajlepszy wynik lub gdy należy nakłaniać pacjenta do określonej decyzji a także nadzór nad poprawnością medyczną prowadzonych badań. Stosunek ilościowy pielęgniarek do lekarzy powinien być zdecydowanie wyższy niż w przeciętnej poradni medycznej. __________________________________________________________________________________ Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Krakowie ul. Prądnicka 76, 31-202 Kraków 14 N – Nauka P - Profilaktyka E – Edukacja Projekt – „Najzdrowszy Powiat Europy” Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia Edukacja zdrowotna i propagowanie pro-zdrowotnych przekonań i postaw nie może obejmować wszelkich problemów zdrowotnych, gdyż z punktu widzenia celu głównego Projektu oznaczałoby to rozpraszanie uwagi i niedostateczne koncentrowanie się na elementach najważniejszych. Zatem edukacja zdrowotna w ramach Projektu będzie ukierunkowana na czynniki, które mają największy wpływ na zdrowotność i zgony z powodu chorób cywilizacyjnych. Do takich czynników zaliczono: tytoń – palenie papierosów w znaczącym stopniu odpowiada za zgony z przyczyn naczyniowych (15%) oraz w około 1/3 nowotworów. Ograniczenie palenia może wyraźnie wpłynąć na poprawę zdrowotności. W skali populacyjnej są to dwa główne cele: 1) w odniesieniu do młodzieży zmniejszenie odsetka osób rozpoczynających palenie (zwiększenie umiejętności oparcia się naciskowi grupy koleżeńskiej poprzez upowszechnienie treningu asertywności), 2) w odniesieniu do dorosłych uczynienie palenia czynnością wstydliwą oraz kłopotliwą; sól – konsumpcja soli (unikalna w świecie zwierząt) odpowiada za przeważającą część przypadków nadciśnienia tętniczego. Celem Projektu jest ograniczenie konsumpcji chlorku sodu poprzez zmniejszenie ogólnej ilości konsumowanej soli oraz poprzez zamianę chlorku sodu na chlorek potasu w składzie soli przez mieszkańców powiatu; żywienie – głównie w zakresie: o eliminacji produktów wysoko-przetworzonych na rzecz produktów nieprzetworzonych, o zwiększenia konsumpcji warzyw i owoców, o zwiększenie udziału tłuszczy bogatych w jednonienasycone kwasy tłuszczowe Omega9 i wielonienasycone Omega-3 kosztem zmniejszenia udziału tłuszczy zawierających nasycone kwasy tłuszczowe i wielonienasycone kwasy Omega- 6, o zmniejszenie konsumpcji wysokoenergetycznych węglowodanów (cukier i skrobia) lub też zamiana produktów o wysokim indeksie glikemicznym na te o niskim indeksie przez osoby z tendencją do nadwagi, z nadwagą i otyłych , o popularyzacji picia wód źródlanych i mineralnych zamiast napojów gazowanych; __________________________________________________________________________________ Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Krakowie ul. Prądnicka 76, 31-202 Kraków 15 N – Nauka P - Profilaktyka E – Edukacja Projekt – „Najzdrowszy Powiat Europy” alkohol – o zmiana modelu z picia jednorazowo dużych ilości na konsumpcję niewielkich /umiarkowanych ilości do posiłku, zwłaszcza czerwonego wina wśród osób z wysokim ryzykiem naczyniowym, o promowanie abstynencji wśród osób obarczonych ryzykiem choroby nowotworowej lub uzależnienia alkoholowego, aktywność – o propagowanie umiarkowanych wysiłków aerobowych wśród ludności dorosłej, zwłaszcza jako stałego elementu w ramach codziennych zajęć (np. marsz lub dojazd do pracy rowerem), o aktywność umysłowa wśród ludzi starszych; higiena – tradycyjny obszar działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej powinien tez znaleźć miejsce wśród celów edukacyjnych, jego znaczenie zdrowotne pomimo postępu cywilizacyjnego ciągle pozostaje istotne; Działania edukacyjne obejmą propagowanie pro-zdrowotnych przekonań i postaw kierowane do poszczególnych grup społecznych we współpracy ze środowiskami posiadającymi możliwości skutecznego dotarcia do poszczególnych grup społecznych. Propagowane treści będą modyfikowane stosownie do możliwości percepcyjnych poszczególnych grup społecznych i skuteczności perswazyjnej specyficznego języka. Wyróżnia się następujące grupy docelowe, do których kierowane będą treści edukacyjne i których modyfikacji nawyków należy oczekiwać: młodzież pracownicy zakładów pracy (publicznych i prywatnych) osoby korzystające ze świadczeń pomocy społecznej emeryci, renciści Do działań najważniejszych należy zaliczyć te warunki, Promocję które powiązane są z celami edukacji zdrowotnej. tworzenie Modyfikacja i zachęcających do prozdrowotnego stylu istniejących warunków wymaga szerokiego zaangażowania wielu lokalnych środowisk, zdrowia rozumiemy warunków jako ułatwiających życia. w szczególności prywatnych przedsiębiorców. __________________________________________________________________________________ Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Krakowie ul. Prądnicka 76, 31-202 Kraków 16 N – Nauka P - Profilaktyka E – Edukacja Projekt – „Najzdrowszy Powiat Europy” w zakresie palenia tytoniu: o promocja mody na niepalenie wśród nauczycieli i pracowników przedszkoli i szkół oraz zaangażowanie nauczycieli w działania psychoprofilaktyczne, o uczynienie z zakładów pracy miejsc bez dymu tytoniowego- ochrona przed dymem tytoniowym osób niepalących oraz pomoc palącym w uwolnieniu się od nałogu (np. organizacja tzw. sesji antytytoniowych, zapewnienie osobom rzucającym palenie farmakoterapii, konsultacje medyczne dla palaczy pozwalające określić typ uzależnienia i ryzyko wystąpienia chorób odtytoniowych), o uczynienie kwestii palenia elementem branym pod uwagę przy rekrutacji pracowników, o tam gdzie niemożliwe jest pozbycie się palaczy izolowanie ich w czasie palenia w wentylowanych palarniach, o rozważenie rozpowszechnienia programów komputerowych pomocnych w rzuceniu palenia (blogi, fora dyskusyjne, email- coaching np. program HELP), o rozważenie upowszechnienia stosowania snusu, w zakresie soli: o doprowadzenie do produkcji soli modyfikowanej, zawierającej w połowie sole sodowe a w połowie potasowe (poza chlorkiem sodu mogłaby także zawierać jodek i/lub fluorek sodu), o zapewnić powszechną dostępność soli modyfikowanej. W miejscach jej sprzedaży powinny być widoczne zalecenia żywieniowe dotyczące ilości soli jaką należy spożywać (nie przekraczać 2g/d!); w zakresie żywienia: o doprowadzenie do utworzenia w sklepach ubiegających się o specjalne wyróżnienie (logo) stoisk z żywnością rekomendowaną przez Projekt, o ustalanie co może znajdować się na stoiskach zaopatrzonych logo. Powinny tam dominować warzywa i owoce. W niektórych asortymentach należy selekcjonować produkty o powszechnie wiadomych właściwościach prozdrowotnych; w zakresie aktywności: o częstym błędem jest kładzenie nadmiernego nacisku na aktywność ruchową młodzieży, która z racji wieku i tak jest najbardziej aktywną częścią populacji. __________________________________________________________________________________ Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Krakowie ul. Prądnicka 76, 31-202 Kraków 17 N – Nauka P - Profilaktyka E – Edukacja Projekt – „Najzdrowszy Powiat Europy” Przyczyną takich tendencji jest wiara, iż wysoka aktywność ludzi młodych przełoży się na wyższą aktywność ludzi starszych, dla których względna immobilizacja stanowi czynnik ryzyka miażdżycy, nadciśnienia, zespołu metabolicznego i cukrzycy. Brak jest jednak dowodów empirycznych uzasadniających taką wiarę. Zatem nacisk w ramach Projektu położony będzie, przede wszystkim na tworzenie warunków dla aktywności fizycznej osób dorosłych, w szczególności mających siedzący tryb pracy i życia, o ścieżki rowerowe, o marszruty piesze, moda na nordic walking- szczególnie wśród ludzi starszych, o organizacja pracy z dłuższą przerwą południową i możliwością aktywności fizycznej, o wspieranie organizacji i instytucji organizujących aktywność fizyczną i intelektualną ludzi w podeszłym wieku; w zakresie higieny, oświaty i edukacji - dalsza działalność Państwowej Inspekcji Sanitarnej; III. Realizacja Projektu Podstawowymi partnerami dla przygotowania i etapowej realizacji Projektu jest Samorząd Powiatowy i odpowiednie Samorządy Gminne, Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, Małopolski Oddział Narodowego Funduszu Zdrowia, Instytut Zdrowia Publicznego CMUJ. Ich rolę można określić następująco: Starostwo Powiatowe w Olkuszu- oraz Samorządy gminne Powiatu Olkuskiego zapewnienie wszechstronnego wsparcia nieruchomość, w której urządzone zostanie Prewentorium Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Olkuszu tworzy Prewentorium, którego zadaniami są: o prowadzenie kompleksowej, indywidualnej profilaktyki dla mieszkańców powiatu, o edukacja grupowa pacjentów na wybrane tematy, organizuje współpracę środowisk wspierających działalność Profilaktyczną, __________________________________________________________________________________ Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Krakowie ul. Prądnicka 76, 31-202 Kraków 18 N – Nauka P - Profilaktyka E – Edukacja Projekt – „Najzdrowszy Powiat Europy” organizuje trening edukatorów szkolnych i inspektorów bhp, szkolenia dla mediów i środowisk biorących udział w Edukacji Zdrowotnej, mobilizuje i angażuje do współdziałania instytucje i organizacje istotne dla tworzenia warunków Promujących Zdrowie. monitoruje działania w zakresie promocji warunków dla zdrowego stylu życia Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Krakowie opracowuje koncepcję Planu i koordynuje realizację organizuje zaplecze eksperckie i dostęp do aktualnej wiedzy naukowej, zapewnia analizę w oparciu o przegląd danych naukowych zapewnia niezbędne kontakty zagraniczne przeprowadza symulację wariantowych modeli realizacji przygotowuje materiały o dla profilaktyki indywidualnej (Oddział Programów Profilaktycznych) o dla powszechnej edukacji zdrowotnej z wariantami dostosowanymi do grup odbiorców (Oddział Higieny Dzieci i Młodzieży i Edukacji Zdrowotnej) – podstawowy podręcznik i materiały wariantowe o dla promocji zdrowia (Oddział Oświaty Zdrowotnej Promocji Zdrowia) zapewnia szczepionki (Oddział Epidemiologii) badania laboratoryjne (Dział Laboratoryjny) – przykładowo zawartości związków szkodliwych w produktach żywieniowych np. pestycydów, hormonów, azotynów, aflatoksyn. Zawartości związków korzystnych i niekorzystnych np. kwasów Omega3 i Omega-6 organizuje szkolenia dla: o edukatorów oraz zaangażowanych specjalistów - lekarzy, położnych, pielęgniarek, dietetyków, o jednostek samorządów terytorialnego w zakresie pisania projektów wpisujących się w programy unijne w ramach inicjatyw lokalnych organizacja wsparcia finansowego Projektu __________________________________________________________________________________ Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Krakowie ul. Prądnicka 76, 31-202 Kraków 19 N – Nauka P - Profilaktyka E – Edukacja Projekt – „Najzdrowszy Powiat Europy” Narodowy Fundusz Zdrowia MOW w Krakowie finansowanie powiatowego programu kompleksowej profilaktyki indywidualnej Instytut Zdrowia Publicznego Collegium Medicum UJ przygotowanie diagnozy społeczno-ekonomicznej niezależne monitorowanie 1. postaw zdrowotnych 2. konsumpcji kluczowych czynników (papierosów, soli, warzyw, alkoholu) 3. konsekwencji ekonomicznych, zdrowotnych i społecznych realizacji Projektu Dla zapewnienia wysokiego udziału w Kompleksowej Indywidualnej Profilaktyce a także dla skutecznego dotarcia z edukacją zdrowotną do różnych grup społecznych z edukacją zdrowotną niezbędne będzie zmobilizowanie i współdziałanie środowisk opiniotwórczych. Do najważniejszych zaliczyć należy: 1. Autorytety - wsparcie indywidualnych osób cieszących się szczególnym poważaniem w poszczególnych środowiskach lokalnych, osób na które społeczeństwo powiatu głosowaniach oraz obywateli będącymi wzorami do naśladowania (m.in. sportowcy, aktorzy) a w szczególności publiczne demonstrowanie przez nich udziału w Projekcie będzie miało istotne znaczenie dla upowszechnienia udziału i powodzenia Projektu. 2. Dziennikarzy i media lokalne mają szansę propagować badania i działania profilaktyczne, w szczególności w części populacji korzystającej z lokalnej prasy bądź słuchających miejscowego radia albo oglądających miejscową edycję programu TV. Promowanie oferty i działalności Prewentorium regularne zamieszczanie materiałów z zakresu edukacji zdrowotnej. 3. Nauczyciele rola szkoły polega przede wszystkim na promowaniu zdrowego stylu życia, a w szczególności: edukacji uczniów : - trening asertywności w szczególności w zakresie palenia papierosów, - prawidłowego odżywiania przeprowadzaniu testów przesiewowych w kierunku depresji. __________________________________________________________________________________ Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Krakowie ul. Prądnicka 76, 31-202 Kraków 20 N – Nauka P - Profilaktyka E – Edukacja Projekt – „Najzdrowszy Powiat Europy” 4. Księża (docierają zwłaszcza do uczestników mszy niedzielnych) kapłani kościoła rzymskokatolickiego, który jest wyznawany w Polsce powszechnie cieszą się wysokim autorytetem. Możliwość skutecznego dotarcia z zaleceniem dbania o własne zdrowie dotyczy w szczególności uczestników niedzielnych mszy świętych, zachęcanie do poddawania się działaniom profilaktycznym promowanie zdrowego stylu życia. 5. Lekarze Rodzinni informują i kierują do Prewentorium, współuczestniczą w całym procesie w zakresie edukacji, profilaktyki pierwotnej, wtórnej i procesu leczenia. 6. Lekarze specjaliści: a. Ginekolodzy – cytologia, kolposkopia, USG (gł. piersi), b. Kardiolodzy/ Interniści – nadciśnienie, ch. wieńcowa, zaburzenia gospodarki lipidowej, 7. Szpital w Olkuszu a. Kontynuacja terapii, b. Kierowanie do Prewentorium w okresie rekonwalescencji w celu utrwalenia zaleconych zmian w stylu życia. 8. Pielęgniarki Środowiskowe (obejmują opieką zarówno osoby zdrowe jak i chore w środowisku zamieszkania niezależnie od wieku- najczęściej osoby mało mobilne: identyfikacja potrzeb zdrowotnych podopiecznych (przeprowadzanie i analiza testów przesiewowych np. otyłości wśród dzieci i młodzieży), edukacja i poradnictwo w zakresie zdrowego stylu życia, prowadzenie działań profilaktycznych u osób z grup ryzyka zdrowotnego (cukrzycy, chorób układu krążenia), organizacja grup wsparcia, współpraca z innymi partnerami w edukacji z zakresu profilaktyki chorób przenoszonych drogą płciową. 9. Pomoc Społeczna (dociera do osób znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej, które wymagają wsparcia i pomocy ze strony państwa. Beneficjentami pomocy społecznej są dzieci, rodziny, osoby niepełnosprawne, starsze oraz bezrobotni) zachęcanie do poddawania się działaniom profilaktycznym, __________________________________________________________________________________ Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Krakowie ul. Prądnicka 76, 31-202 Kraków 21 N – Nauka P - Profilaktyka E – Edukacja Projekt – „Najzdrowszy Powiat Europy” promocja zdrowia i profilaktyka uzależnień (programy edukacyjne, materiały edukacyjne, szkolenia dla pracowników socjalnych), organizacja szkoleń dla pracowników socjalnych, pielęgniarek (np. domów pomocy społecznej) w zakresie żywienia w chorobach cywilizacyjnych tj. otyłość, cukrzyca, choroby układu krążenia. 10. Strażacy szkolenie młodzieży szkolnej w zakresie udzielania pierwszej pomocy (BLS) 11. Pracodawcy a. Umożliwiają i obligują pracowników do badań profilaktycznych b. Dają wsparcie finansowe 12. Producenci i handlowcy z branży spożywczej i farmaceutycznej a. Wytwarzają i zapewniają dostęp do rekomendowanych produktów spożywczych b. Wspierają akcje edukacyjne ( żywieniowe, popularyzujące aktywność fizyczną) c. Dają wsparcie finansowe i produktowe np. firmy farmaceutyczne Kluczowi partnerzy projektu: __________________________________________________________________________________ Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Krakowie ul. Prądnicka 76, 31-202 Kraków 22 N – Nauka P - Profilaktyka E – Edukacja Projekt – „Najzdrowszy Powiat Europy” Charakterystyka powiatu Olkusz Powiat olkuski mieści się w północno - zachodniej części województwa małopolskiego w obrębie Wyżyny Krakowsko - Częstochowskiej, Wyżyny Śląskiej i Wyżyny Miechowskiej. Na powierzchni powiatu, który liczy 618 km2 mieszka 113 893 mieszkańców. Jednostkę samorządową tworzy sześć gmin: - gmina miejska: Bukowno - gminy miejsko-wiejskie: Olkusz, Wolbrom - gmina wiejska: Bolesław, Klucze, Trzyciąż Obok znacznych powierzchni o charakterze rolniczo-leśnym powiat olkuski jest obszarem silnie uprzemysłowionym. Największym pracodawcą na terenie powiatu są Zakłady GórniczoHutnicze „Bolesław” w Bolesławiu, związane z nimi Bolesław Recycling Sp. z o. o. i firma Boltherm. __________________________________________________________________________________ Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Krakowie ul. Prądnicka 76, 31-202 Kraków 23 N – Nauka P - Profilaktyka E – Edukacja Projekt – „Najzdrowszy Powiat Europy” Ponadto działalność prowadzą tu międzynarodowe firmy tj. Schneider Electric Sp. z o. o. w Bukownie, Kimberly-Clark Sp. z o.o. w Kluczach, Saint-Gobain Glass w Jaroszowcu, TRI Poland Sp. z o. o. w Wolbromiu, Przedsiębiorstwo Zagraniczne LIGNA Sp. z o.o. w Olkuszu. W powiecie działa olkuska Fabryka Naczyń Emaliowanych Emalia S.A., Fabryka Taśm Transporterowych Stomil Wolbrom S.A., Zakłady Mechaniczno-Kuźnicze WOLSTAL Sp. z o.o., Huta Szkła Walcowanego Jaroszowiec, Przedsiębiorstwo Produkcyjne Wyrobów Gumowych Wolmot Sp. z o.o. w Wolbromiu, Fabryka Węży Gumowych i Tworzyw Sztucznych Fagumit Sp. z o.o. w Wolbromiu, ES SYSTEM K Sp. z o.o. w Wolbromiu. Zakładem pracy zatrudniającym dużą liczbę pracowników jest również Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Olkuszu. Powiat olkuski stanowi naturalny pomost między Małopolską, a Śląskiem. Atutem powiatu jest jego położenie na trasie ważnych szlaków komunikacyjnych. Bliskość zarówno stolicy województwa – Krakowa, jak i Katowic, sprzyjają rozwojowi miasta. Na terenie powiatu opiekę stacjonarną zapewniają 2 szpitale - w Olkuszu i Jaroszowcu. Szpital Powiatowy w Olkuszu posiada 14 Oddziałów z kilkunastoma komórkami diagnostycznymi. Natomiast w Jaroszowcu znajduje się Wojewódzki Szpital Chorób Płuc powstały w 1926 r. __________________________________________________________________________________ Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Krakowie ul. Prądnicka 76, 31-202 Kraków 24 N – Nauka P - Profilaktyka E – Edukacja Projekt – „Najzdrowszy Powiat Europy”
