docZastosowanie termograFii w diagnostyce schorzeĘ części twarzowej
download 
Reklamacja Transkrypt
Zastosowanie termograFii w diagnostyce schorzeĘ części twarzowej
:ASTOSOWANIETERMOGRAFIIWDIAGNOSTYCESCHORZEÊ CZÃuCITWARZOWEJCZASZKI 4HEUSAGEOFTHERMOGRAPHYOFDIAGNOSTICDISEASESOFTHECRANIOFACIAL DRHABNMED)WONA.IEDZIELSKAìLEKSTOM*OANNA-ARKIEWICZLEKSTOM2YSZARD-ARKIEWICZMGR2YSZARD "OGUCKIíDR"RONISAW+AJEWSKIí ì+ATEDRAI+LINIKA#HIRURGII#ZASZKOWOp3ZCZÃKOWOp4WARZOWEJgLSKIEGO5NIWERSYTETU -EDYCZNEGOW+ATOWICACH í'ÌWNY)NSTYTUT'ÌRNICTWA+ATOWICE $YREKTOR0ROFDRHABIN*ÌZEF$UBIÊSKI Streszczenie Termografia w aplikacjach stomatologicznych pojawiła się pod sam koniec dwudziestego wieku. Brak jest prac dotyczących jej zastosowania w diagnostyce zębopochodnych ognisk infekcji. Celem pracy była próba oceny korzyści z przeprowadzenia badań termograficznych w diagnostyce schorzeń części twarzowej czaszki ze szczególnym zwróceniem uwagi na zębopochodne ogniska infekcji w aspekcie schorzeń ogólnoustrojowych. Materiał i metodyka. Do badania termograficznego zakwalifikowano 58 pacjentów, u których wstępnie rozpoznano różne jednostki chorobowe części twarzowej czaszki, w tym również ogniska zębopochodne (2 dysplazje włókniste kości, 5 zapaleń zatok szczękowych, 3 zapalenia kości żuchwy, 3 osteoradionekrozy, 2 urazy części twarzowej czaszki oraz 43 zębopochodne ogniska infekcji). Badanie wykonano kamerą termowizyjną Agema typ 470 w stałych dla każdego pacjenta warunkach. Porównywano termogram, pantomogram z obrazem klinicznym. Wnioski: Badanie termograficzne w schorzeniach części twarzowej czaszki pozwala ujawnić procesy chorobowe, klinicznie uznane za nieaktywne, jako termograficznie aktywne, co może świadczyć o przetrwałym, aktywnym procesie i mieć wpływ na decyzje terapeutyczne. &ARMACEUTYCZNY 0RZEGLD.AUKOWY Abstract Thermography in dental applications appeared at the end of the XX century. There are no works concerning its usage in diagnostic of odontogenic focuses infection. The aim of the work was an attempt of the mark of the benefit in carrying examinations out of the thermographic works in diseases of the part of the craniofacial, with a particular focus on odontogenic focuses infection in the aspect of systemic diseases. The materials and methods: the 58 patients were qualified for the thermographic examination, who were initially diagnosed with different diseases of the part of the craniofacial and also the odontogenic focuses. (2 fibrous dysplasia of bones, 5 inflammations of facial sinuses (maxillary sinusitis), 3 inflammations of a jaw (mandibula), 3 osteoradionecrosis, 2 injuries of the facial skull and 43 odontogenic focuses infection. The examination was made by using a thermographic camera Agema type 470 in a constant condition for every patients. Compared thermogram to X-Ray picture with a clinical view. Conclusions: Thermographic examination in diseases of the part of the facial skull reveals pathological processes, clinically considered as inactive, as thermographicly active what can provide about a constant, active process and to have the influence on therapeutic decisions. The usage of thermography of diagnostic diseases of the part of the craniofacial. COPYRIGHT'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO )33. ¤°°U ' Ö Termografia była od dawna stosowana w naukach pozamedycznych. W medycynie na szeroką skalę znalazła zastosowanie w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku, zaś w stomatologii dopiero pod koniec dwudziestego wieku [1,2]. W odróżnieniu od inwazyjnego badania radiologicznego metoda ta stwarza możliwości różnicowania stanów fizjologicznych i patologicznych i kontrolowanie efektów leczenia bez szkody dla pacjenta. Nie eliminuje ono całkowicie wykonanych badań radiologicznych zwłaszcza w przypadku stwierdzenia rozbieżności między badaniem klinicznym, a termograficznym, ale może być stosowane jako badanie screaningowe u chorych obciążonych kardiologicznie i nefrologicznie, u których istnieje wskazanie eliminacji ognisk zakażenia [3,4].W schorzeniach części twarzowej czaszki wykorzystano termografię do diagnostyki guzów nowotworowych [5-10], czy monitorowaniu leczenia chemioterapeutycznego nowotworów[11], stanów zapalnych zatok szczękowych [12-14] oraz gruczołów ślinowych [8]. W stomatologii rejestrowano kamerą termowizyjną temperaturę po leczeniu kanałów korzeniowych [15], polimeryzacji wypełnień oraz po zabiegach laserowych [4]. Rq-A¬ Celem pracy była próba oceny korzyści z przeprowadzenia badań termograficznych w diagnostyce schorzeń części twarzowej czaszki ze szczególnym zwróceniem uwagi na zębopochodne ogniska infekcji w aspekcie schorzeń ogólnoustrojowych. - Rl-tluR |J¬pDo badania zakwalifikowano 30 kobiet i 28 mężczyzn w wieku od 19 do 70 rż. Badanie termograficzne wykonano w Klinice Chirurgii Czaszkowo-Szczękowo-Twarzowej w Katowicach weryfikując pacjentów w Poradni Przyklinicznej, którzy zgłosili się do leczenia w okresie od I 2007 do V 2007. Badanie zostało przeprowadzone w specjalnie do tego przystosowanym pomieszczeniu (szczelne pomieszczenie klimatyzowane, ze stałą temperaturą pokojową, wilgotnością, co najmniej 3 godziny po posiłku, bez zażywania leków krążeniowych w dniu badania, ze stałą temperaturą ciała po 15 min. adaptacji w pracowni) wygospodarowanych na okres prac badawczych realizowanym w ramach grantu KBN (nr.40307631/3421). Badania wykonano przy użyciu kamery termowizyjnej Agema typ 470 przez tego samego technika, który dokonywał zapisu obrazu, interpretacji i jego obróbki. Wykonywano zdjęcia zewnątrzustne w trzech projekcjach „en face”, oraz dwa ujęcia boczne w pozycji siedzącej w odległości 40 cm od obiektywu kamery. Ujęcia wewnątrzustne wykonywano po odsłonięciu warg i policzków za pomocą szpatułek w celu uniknięcia nałożenia się na badany obszar tkanek miękkich po minucie od otwarcia ust i na wydechu. Obraz termograficzny oceniano w dwóch przypadkach dysplazji włóknistej kości, w 5 zapaleniach zatok szczękowych, w 3 zapaleniach kości żuchwy oraz w trzech osteoradionekrozach. Dwóch pacjentów poddano badaniu termoCOPYRIGHT'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO )33. graficznemu po doznanym urazie części twarzowej czaszki. Pozostałe przypadki (43) to zębopochodne ogniska infekcji. W każdym przypadku odnotowano wiek, płeć pacjenta, zgłębiano wywiad ogólny pod kątem schorzeń odogniskowych, przeprowadzano szczegółowe badanie stomatologiczne z uwzględnieniem wrażliwości ogniska pierwotnego na opuk, nagryzanie, reakcje na chlorek etylu, oraz wykonano testy Smrekera i Owińskiego. Radiogramy, w tym pantomogramy, zdjęcia rentgenowskie zatok szczękowych oraz zdjęcia kości części twarzowej czaszki w przypadku złamań porównywano do badań termograficznych uwzględniając również badanie kliniczne. '¬ylpl W każdym przypadku pomiaru średnich temperatur punktem odniesienia była strona przeciwległa do obszaru, gdzie występowała patologia lub obszary klinicznie zdrowe. W jednym na dwa przypadki dysplazji włóknistej wystąpiło zaostrzenie procesu chorobowego, które znalazło implikacje tylko w obrazie termograficznym bez uchwytnych zmian w radiogramie. Średnia różnica temperatur między ogniskiem zmian chorobowych, a strona przeciwną wynosiła 0,7°C. W każdym przypadku pełnych objawów ostrego i przewlekłego zaostrzonego zapalenia zatok szczękowych wykazano zmiany w ociepleniu tego obszaru w porównaniu do drugiej połowy ciała rzędu 1,2°C. Na podstawie termografii można było wykazać i ocenić drożność przewodów nosowych poprzez stopień ocieplenia przełożony na skalę kolorów (termogram), a tym samym rokować potrzebę wykonywania zabiegów rynologicznych u części pacjentów. W ocenie zębopochodnych ognisk infekcji wykazano w 21 przypadkach zwiększenie ocieplenia okolic okołowierzchołkowych zębów o 0,6°C, które po leczeniu kanałowym nie wykazywało zmian radiologicznych i klinicznych (fot. 4-8, ryc. 2, 3). U pacjentów z osteoradionekrozą temperatura w miejscu nasilonej osteolizy kostnej i występujących dolegliwości bólowych w porównaniu do strony przeciwległej była niższa o około 1,3° (fot.1, 2, 3 ryc.1). We wszystkich przypadkach osteoradionekrozy żuchwy po zastosowanej w przebiegu leczenia nowotworów tej okolicy radioterapii wykazano zwiększone ocieplenie obszarów, które było przyczyną dolegliwości bólowych pacjentów i zgłoszenia się ich do tutejszej poradni przyklinicznej. W związku z powyższym zaordynowano leczenie hiperbarią tlenową kontrolując wyniki tego leczenia kolejnymi termogramami. W 2/3 przypadki uzyskano poprawę stanu klinicznego potwierdzonego na termogramie jako zwiększone ocieplenie o średnich wartościach 0,50 bez widocznej poprawy w radiogramie. ¬p¥oTermografia ma szereg zalet, ale też i wad. Jest metodą mało inwazyjną, powtarzalną, co umożliwia monitorowanie dynamiki procesu chorobowego, ale z drugiej strony wymaga odpowiedniego przygotowania pacjenta do badania przy wy- &ARMACEUTYCZNY 0RZEGLD.AUKOWY ¤°°U | | ¤ | ¡ | G¤G¡-AoRy R|-Jl|yRp|®-¸¥Aiª¬ +-| ®RylR|AR¥Ai||7|ªRa| ¥ªlJ|A®yl|yRª Ru|a-ulR ¬A-AoRy R|-Jl|yRp|k ®- ¸¥Aiª¬ R|ql®- p| y- |J|k ªl-J-oÔA-®uylRo®|yRu¥|AlRqRyl¥ ª Ru|a-ulR ¬A | ` | ^ | `G^-AoRy +Ö7¬`G^7R®®ul-y|pªª|7-k ®lR-Jl|q|alA®y¬ulpqlylA®y¬uª¬k p-®¥oÔ|aylp-ª®u|¸|yRa||AlRk qRyl-ª|7-®lR Ru|a-]A®y¬u ¬A ¤ -AoRy +Ö7¬ `G ^ 7R®®ul-y|pªy--y |u|a-ulR ¬A¤ &ARMACEUTYCZNY 0RZEGLD.AUKOWY COPYRIGHT'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO )33. ¤°°U | | | U | z | G G UG z -AoRy ' "Rk u|a-u¬ªRªyÔ ®¥ yR| ªlRk J®-oÔ|7RAy|²É®Ö7||Ai|Jy¬Ai |aylp ly\RpAol l 7-p |AR¥ ®-k -qyRa| ª p-yp-Ai |pª ®Ö7}ª qRA®|y¬AiRyJ|J|y ¬A®ylR| G ®A®Öp- G| UGz¸¥Aiª- ¬A¡ -AoRy ' +ul-y¬ |pª y--y |u|a-ulR ¬Az sokim koszcie samej aparatury [16]. Biorąc jednak pod uwagę możliwość diagnostyki zębopochodnych ognisk infekcji w aspekcie schorzeń odogniskowych wydaje się, że jest metodą z wyboru. Do tej pory bowiem korzystano z arsenału metod bardzo inwazyjnych i niemile widzianych przez pacjentów, jak test insulinowy, penicylinowy pomocne w poszukiwaniu aktywnych ognisk zębopochodnych przy towarzyszących schorzeniach ogólnoustrojowych. W dużej liczbie analizowanych przypadków uwidoczniono zwiększone ocieplenie w radiologicznie i klinicznie niemym procesie chorobowym. Czy zatem można sądzić, że są to źródła infekcji w aspekcie schorzeń odogniskowych? Trudno wysuwać takie wnioski bez dodatkowych badań. Wydaje się, że odpowiednia interpretacja wyników badań na dużym materiale klinicznym połączona z dodatkowymi badaniami pozwoli w przyszłości interpretować tego typu wyniki bez odnoszenia się do radiogramów. Do COPYRIGHT'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO )33. właściwej interpretacji wyników pomiarów termowizyjnych niezbędna staje się wiedza medyczna z zakresu anatomii i fizjologii człowieka. Istotne są również ustandaryzowane warunki przeprowadzenia badań, którym starano się sprostać. W interpretacji wyników badań dotyczących zębopochodnych ognisk infekcji brano pod uwagę wiedzę na temat różnic temperatur między przyzębiem szczęki i żuchwy, którą zauważył Holthius i Chebiba [17] oraz różnice między zębami siecznymi, a zębami trzonowymi. Z tego powodu porównywano w badaniu tkankę chorą ze zdrową lub tkanką przeciwległą uzyskując w tych przypadkach średnią różnicę temperatur rzędu 0,5°C. Melnitzky i Schartenmuller [18] wykazali, iż w przypadku zapalenia zatok obocznych nosa różnica temperatur lewej i prawej strony twarzy może wynosić zaledwie 0,25±0,1oC. Niskie rożnice temperatur pomiędzy połowami twarzy osób zdrowych wykazał również Uematsu &ARMACEUTYCZNY 0RZEGLD.AUKOWY ¤°°U [19], który ocenie poddał okolicę czołową (0,12±0,09oC) oraz Gratt i wsp. [20] oceniający temperaturę skóry brody (0,1±0,1°C). Opracowano już pewne wzorce rozkładów temperatur w stanach fizjologicznych jamy ustnej i wiadomo jest, że są dwa wzorce wykorzystywane do diagnostyki chorób przyzębia (moment otwarcia ust i po 60 sek. od otwarcia ust), które wykorzystano w zaprezentowanym badaniu. Ze względu na małą liczbę przypadków innych schorzeń ocenianych w tym badaniu trudno o ich interpretację. Jedynie w grupie bardzo rzadkich chorób jak dysplazja włóknista, czy osteoradionekroza można pokusić się o wstępną interpretację wyników badań ponieważ są to z natury rzeczy rzadkie schorzenia. Badanie termograficzne pozwoliło zdiagnozować zaostrzenie choroby, czego nie wykazano badaniem radiologicznym i nie zawsze też klinicznym. W osteoradionekrozie można było również ocenić skuteczność leczenia hyperbarią tlenową. Zwiększone ocieplenie ogniska osteolizy kostnej można interpretować jako poprawę ukrwienia kości pod wpływem wysokich dawek tlenu. Potwierdzeniem tego była znaczna poprawa stanu klinicznego chorego. Z zaprezentowanych danych oraz z przeglądu piśmiennictwa wynika, że termografia coraz powszechniej znajduje zastosowanie w stomatologii. Być może stanie się powszechnie używaną metodą diagnostyki różnych schorzeń części twarzowej czaszki, w tym zębopochodnych ognisk infekcji przy pokonaniu bariery finansowej zakupu sprzętu. 'yl|pl Badanie termograficzne pozwala ujawnić procesy chorobowe, klinicznie uznane za nieaktywne, jako termograficznie aktywne, co może świadczyć o przetrwałym, aktywnym procesie i mieć wpływ na decyzje terapeutyczne. l²ulRyylA ª| 1. Crandel C.E., Hill R.P.:Thermography in dentistry-a pilot study,Oral Surg.,Oral Med.,Oral Pathol. 1966,21,316-320 2. Biagoni P.A., McGimpsey, Lamey P.J.: Electronic infrared thermography as a dental research technique,Brit. Dental J.1960,180,6:226-230 3. Marszał E., Wojaczyńska- Stanek K.: Badanie termograficzne w schorzeniach zatok obocznych nosa u dzieci. Prz. Pediatr. 1991,21(2):128-133. 4. Żmuda St., Zaborowski P., Dąbrowski M., Dulski R.: Różnicowanie stanów fizjologicznych i patologicznych tkanek przyzębia w podczerwieni. Mag. Stom.2002,12(10):54-58 5. Bihl I., Wnukiewicz J., Żukowski W., Pawela T., Ziemski P.:”Termografia w schorzeniach zatok szczękowych „Człowiek Populacja Środowisko”, Prace Dolnośląskiego Centrum Diagnostyki Medycznej DOLMED we Wrocławiu 1987,4,19,47-63 6. Bihl I., Wnukiewicz J., Żukowski W., Pawela T., Pomorski A.: Termografia schorzeń nowotworowych jamy ustnej i kości szczęk. Człowiek Populacja Środowisko, Prace Dolnośląskiego Centrum Diagnostyki Medycznej DOLMED we Wrocławiu 1987,4,19,27-46 &ARMACEUTYCZNY 0RZEGLD.AUKOWY 7. Bihl I., Wnukiewicz J., Żukowski W., Pawela T., Komorowski A.: Termografia schorzeń nowotworowych jamy ustnej i kości szczęk. Człowiek populacja środowisko. Prace dolnośląskiego centrum diagnostyki medycznej. Dolmed. Wrocław 1979. 8. Acciarri L.: Thermography of parotid tumora. Acta thermographica 1976,3,155 9. Chies A., Acciarri L.: Thermography of the neck. Oto-Rhino-Laryng. 1978,24,143 10. Veyrosta Z.: Infrared thermovision In the diagnosis of orofacial tumors. Cesk. Stomat 1975,36,75 11. Cennamo G. Rocco P., Greco g et all.: Termography of tumors of the orbit, of the okular Globe and its parts. Acta thermographica 1976,3,188. 12. Mielcarek B., Wnukiewicz J., Wróblewski J., Stępniewski W., Kaczmarek U.: Usefulness of termographic and scintiscanner testes In diagnosis of oral tumors. 5-th Congress EAMPS, Poland, Warszawa, September,1980. 13. Wróblewski J., Mielcarek B., Wnukiewicz J.: Przydatność badań termograficznych w chirurgii stomatologicznej. Wrocławska Stomatologia. 1979,147-149 14. Bystrzycki B., Górski Sz.: Obrazy termograficzne twarzy w chorobach szczęk. Materiały I Ogólnopolskiego Sympozjum Termografii Medycznej. Poznań 1979 15. Dąbrowski M., Dulski R., Zaborowski P., Żmuda S.: Obrazowanie zmian temperatury błony śluzowej podczas laseroterapii z wykorzystaniem kamery termowizyjnej i oprogramowania do ciągłej rejestracji obrazu. V Krajowa Konferencja termografia i termometria w Podczerwieni Ustroń 2002 16. Stępień i wsp.: Porównanie technik radioizotopowej i termograficznej w obrazowaniu schorzeń układu kostno-stawowego. Acta Bio-Optica et informatica Medica 2006,12,77-80. 17. Holthius A.,F., Chebib F.S.: Observations on temperature and temperature patterns of gingival. The effect of arch, region and health. J.Periodontol,1983,54,624-628. 18. Melnitzky P., Schartelmuller T.: Thermographie bei Sinusitis-Patienten. European J.of Thermol.,1998,8,4,150-154 19. Uematsu S.:Symmetry of skin temperature comparing one side of the body to the other. Thermolog,1985,1,1,4-7 20. Gratt B.M. i wsp.: Electronic thermography in the assessment of interior alveolar nerve deficyt. Oral Surg., Oral. Med., Oral Pathol., Oral Radiol. 1995,80,2,153-160 COPYRIGHT'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO )33.
