Uwarunkowania bezpieczeństwa wewnętrznego Polski w

Polityczne uwarunkowania bezpieczeństwa
wewnętrznego Polski w XXI wieku
Arkadiusz Sekściński
2010
1
Słowa kluczowe: bezpieczeństwo wewnętrzne, uwarunkowania polityczne, zagrożenie,
politologiczna analiza systemowa
1. Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa w XXI wieku
Problematyka bezpieczeństwa wewnętrznego Polski rzadko jest przedstawiana w
literaturze naukowej w ujęciu politologicznym. Tymczasem wydaje się, że XXI wiek niesie
ze sobą nowe uwarunkowania, które każą patrzeć – nie tylko na bezpieczeństwo wewnętrzne
Polski, ale także innych państw obszaru Euro - Atlantyckiego - w zdecydowanie szerszej
perspektywie niż dotychczas. Ujęcie politologiczne bezpieczeństwa wewnętrznego odnosi się
do państwa z uwzględnieniem różnych płaszczyzn jego oddziaływania, w tym płaszczyzny
politycznej, gospodarczej i społecznej1.
Większość badaczy jako początek „nowej ery” w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego
określa rozpad świata dwubiegunowego (upadek ZSRR i bloku socjalistycznego)2. Głównych
źródeł zagrożeń bezpieczeństwa wewnętrznego przestano upatrywać w konflikcie Wschód –
Zachód3. Pojawiły się również koncepcje traktujące bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne
państwa jako całość. Przykładowo szkoła kopenhaska, której jednym z przedstawicieli jest
Barry Buzan zakłada, że po rozpadzie dwubiegunowego świata, bezpieczeństwo państwa
należy traktować holistycznie ze względu na internacjonalizację zagrożeń4. Uznano, że
dynamicznemu rozprzestrzenianiu się podlegają takie kwestie jak: handel bronią czy
narkotykami, przestępczość zorganizowana, korupcja, nielegalna imigracja, itd. Zagrożenia
stają się globalne i wspólne dla wielu państw. W płaszczyźnie międzynarodowej
podejmowane są działania, które umacniając bezpieczeństwo jednego państwa, służą również
bezpieczeństwu innych. Bezsprzecznie istotnym wydarzeniem, które wpłynęło na takie
pojmowanie bezpieczeństwa wewnętrznego był atak na World Trade Center, który miał
miejsce 11 września 20015.
„Nowa era” w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa wpłynęła również na
rozumienie, czym jest zagrożenie. Niezależnie od różnych podejść badawczych, zagrożenie
1
S. Sulowski, O nowym paradygmacie bezpieczeństwa w erze globalizacji, w: Bezpieczeństwo wewnętrzne
państwa. Wybrane zagadnienia, red. S. Sulowski, M. Brzeziński, Elipsa, Warszawa, 2009, s. 16
2
Ibidem, s. 13
3
K. Marczuk, Bezpieczeństwo wewnętrzne w poszerzonej agendzie studiów nad bezpieczeństwem, w:
Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa. Wybrane zagadnienia, red. S. Sulowski, M. Brzezińki, Elipsa, Warszawa,
2009, s. 75
4
R. Floyd, Human Security and the Copenhagen School’s Securitization Approach: Conceptualizing Human
Security as a Securitizing Move, „Human Security Journal”, vol. 5, Winter 2007, s. 38
5
S. Sulowski, op.cit. s. 20.
2
określa się w relacji z pojęciem bezpieczeństwa. Stanowi ono jego przeciwieństwo i oznacza
możliwość wystąpienia zjawiska niepożądanego, godzącego w określone wartości lub
stwarzające dla nich niebezpieczeństwo6. W ramach zagrożenia można wskazać dwa
elementy, które rozróżniamy ze względu na obiektywność i subiektywność obaw. Komponent
obiektywny odnosi się do zjawisk powodujących stan niepewności, czyli takich, które tworzą
rzeczywiste zagrożenia. Z kolei komponent subiektywny dotyczy sfery odczuwania i
percepcji zjawisk, które są uznawane za niebezpieczne7. Jak twierdzi dr Michał Brzeziński,
politolog z Uniwersytetu Warszawskiego: Percepcja zagrożenia, niezależnie od tego czy jest
błędna czy prawidłowa, przekłada się na bezpieczeństwo. Nawet przy założeniu
niewłaściwego rozpoznania zagrożenia lub też jego całkowitej imaginacji, zagrożenie mimo
wszystko istnieje i wpływa na końcową ocenę stanu bezpieczeństwa8. Jak wielkie znaczenie
dla bezpieczeństwa wewnętrznego państwa ma percepcja zagrożenia może posłużyć przykład
wprowadzenia stanu wojennego w PRL 13 grudnia 1981 roku. Dysonans w kwestii oceny
zagrożenia w tym czasie interwencją Armii Radzieckiej miał wymiar nie tylko subiektywny
(społeczny, postrzegalny), lecz również obiektywny (racjonalny, specjalistyczny)9. Wydaje
się, że zagrożenia w XX wieku i wcześniej było łatwiej określać. Wyścig zbrojeń, konflikty
zbrojne czy napięcia wewnątrz państw bloku wschodniego były więcej niż odczuwalne. Z
kolei w XXI wieku wydaje się, że dominuje komponent subiektywny zagrożenia. Mieszkańcy
globu obawiają się wydarzeń, w których trudno określić wroga (terroryzm, kryzysy
ekonomiczne, katastrofy ekologiczne). Należy zwrócić uwagę, że dotychczasowe
niebezpieczeństwa nie zniknęły, ale obok nich pojawiły się zupełnie nowe, np.
cyberterroryzm czy zagrożenia ekologiczne10. Dlatego nakreślenie pełnego katalogu zagrożeń
dla bezpieczeństwa wewnętrznego państwa stanowi spore wyzwanie.
Na potrzeby pewnej systematyzacji w niniejszym artykule zaprezentowano katalog
zagrożeń państwa, których źródeł upatruje się w czynnikach politycznych, mających wymiar
wewnętrzny i zewnętrzny.
Wśród zagrożeń państwa, których źródeł upatruje się w czynnikach politycznych
mających wymiar wewnętrzny należy przede wszystkim wymienić.
6
Ryszard Zięba, Pojęcie i istota bezpieczeństwa państwa w stosunkach międzynarodowych, „Sprawy
Międzynarodowe”, 1989, s. 50-51
7
J. Prońko, System kierowania reagowaniem kryzysowym w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń dla
ludzi i środowiska, rozprawa doktorska, AON, Warszawa 2001.
8
M. Brzeziński, Kategoria bezpieczeństwa, w: Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa. Wybrane zagadnienia, s.
26
9
red. Maria Izbicka, Polityczno-prawne aspekty walki politycznej i konfliktów społecznych w Polsce w latach
1980-1983, Wrocław, 1994.
10
M. Brzeziński, op. cit., s. 24
3
- okresowa lub długotrwała destabilizacja polityczna
- przewroty polityczne
- zamieszki i zdarzenia godzące w porządek konstytucyjny
- kryzysy ekonomiczne
- terroryzm rodzimy (zdarzenia z użyciem przemocy stosowane przez lokalne grupy
ekstremistów)
- przestępczość zorganizowana
- korupcja
- klęski żywiołowe i ekologiczne
- katastrofy przemysłowe
- choroby zakaźne
- negatywne zmiany demograficzne
Wśród zagrożeń państwa, których źródła stanowią czynniki polityczne mające wymiar
zewnętrzny należy głównie wskazać:
- patologiczne następstwa masowej migracji
- konflikty zbrojne
- wojny między państwami
- starcia lub incydenty graniczne
- interwencje militarne wynikające ze zobowiązań międzynarodowych
- kryzysy ekonomiczne
- terroryzm międzynarodowy (w tym cyberterroryzm i inne jego nowoczesne formy)
- destabilizacja polityczna w poszczególnych regionach
- dezintegracja i rozpad globalnego ładu politycznego
- rozprzestrzenianie środków masowego rażenia
- degradacja środowiska naturalnego
- epidemie i choroby śmiertelne takie jak AIDS
W zależności od przyjętych kryteriów powyższy katalog mógłby być mniej lub bardziej
obszerny. Z naukowego punktu widzenia bezpieczeństwo wewnętrzne można, rozpatrywać w
ujęciu szerokim i wąskim. W ujęciu szerszym pojęcie to odnosi się do porządku publicznego,
4
życia i zdrowia obywateli, majątku narodowego, a ujęciu węższym utożsamia się je głównie z
bezpieczeństwem ustrojowym11. To znaczy, że odrębnie można traktować zagrożenia
związane z przestępczością czy korupcją (zakres bezpieczeństwa publicznego), katastrofami
przemysłowymi czy ekologicznymi (zakres bezpieczeństwa powszechnego) czy porządku
konstytucyjnego (bezpieczeństwo ustrojowe)12.
Jednak wszystkie klasyczne definicje bezpieczeństwa wewnętrznego odnoszą się do
trwałości państwa. Przykładowo Sławomir Zalewski bezpieczeństwo wewnętrzne utożsamia
ze stabilnym i harmonijnym funkcjonowaniem struktur państwa, wskazując na struktury
władzy, procedury decyzyjne w ramach tych struktur oraz relacje pomiędzy władzą a
obywatelami”13. Podobnie uważa Janusz Symonides wskazując, że „(…) bezpieczeństwo
wewnętrzne to stan stabilności i równowagi wewnętrznej”14.
W związku z powyższym wydaje się, że w badaniach nad bezpieczeństwem
wewnętrznym państwa bardzo przydatne może okazać się ujęcie politologiczne. W poniższym
artykule przedstawione zostaną uwarunkowania polityczne bezpieczeństwa wewnętrznego
Polski oraz wynikające z tego implikacje. Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie o
znaczenie umacniania instytucji publicznych dla bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i
relacje między wolnościami człowieka a bezpieczeństwem państwa. Analizie należałoby
poddać, czy rządzący, aby sprostać nowoczesnym zagrożeniom - za aprobatą społeczną decydują się na umacnianie instytucji państwa i częściowe ograniczenia wolności obywateli
na rzecz umacniania bezpieczeństwa wewnętrznego państwa. Hipoteza, która podlega
weryfikacji brzmi: Polska w XXI wieku – tak jak inne państwa demokratyczne– jest głównie
zagrożona niebezpieczeństwami, które mają wymiar globalny, a nie lokalny.
2. Politologiczna analiza systemowa bezpieczeństwa wewnętrznego Polski
Analiza politologiczna z pewnością umożliwia holistyczne ujęcie kwestii związanych z
bezpieczeństwem wewnętrznym Polski w XXI wieku15. W celu szczegółowej interpretacji
wybranych
zagadnień
dotyczących
uwarunkowań
politycznych
bezpieczeństwa
11
Zob. szerzej: Bezpieczeństwo wewnętrzne RP w ujęciu systemowym i zadań administracji publicznej, red. B.
Wiśniewski, S. Zalewski, Bielsko Biała, 2006, s. 26; M. Brzeziński, op. cit., s. 40-41
12
M. Brzeziński, op.cit., s. 40-41
13
S. Zalewski, Bezpieczeństwo wewnętrzne RP w dobie członkostwa w NATO, w: Międzynarodwe i wewnętrzne
aspekty członkostwa Polski w NATO, red. W. Fehler, J. Tymanowski, Toruń 2000, s. 70
14
J. Symonides, Problemy pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego we współczesnym świecie, Wrocław
1984, s. 45.
15
T. Klementewicz, Spór o model metodologiczny nauki o polityce, Warszawa, 1991
5
wewnętrznego Polski wykorzystano metodę systemową16. Bezpieczeństwo wewnętrzne Polski
w poniższej analizie traktowane jest jako istotny element systemu politycznego (jest to tzw.
analiza systemowa średniego rzędu – analiza mezosystemu). Rzetelnej analizy wymagałoby
podjęcie się takich kwestii jak: wskazanie elementów podsystemu bezpieczeństwa
wewnętrznego Polski, z jakimi elementami systemu politycznego podsystem wiąże się
najmocniej i najsłabiej oraz co można powiedzieć o charakterze oddziaływań poszczególnych
elementów systemu politycznego na podsystem bezpieczeństwa wewnętrznego państwa (z
uwzględnieniem takich elementów systemu jak: instytucje państwa, ład polityczny, procesy
decyzyjne i reguły działania, normy polityczne i wartości, system partyjny, grupy społeczne i
grupy interesu, podmiotowość jednostki) oraz jaki jest stopień autonomii mezosystemu oraz
funkcje i dysfunkcje podsystemu bezpieczeństwa wewnętrznego wobec innych elementów i
systemu politycznego jako całości.
Poniższa analiza dotyczy bezpieczeństwa wewnętrznego Polski, ale większość zagrożeń
jest tożsama dla większości
demokracji. Zacieśnianie się więzi ekonomicznych między
państwami, rozrost korporacji międzynarodowych, integracja i zacieranie granic politycznych,
spowodowało, że problemy państw przestały być indywidualne, a zaczęły być wspólne.
Globalizacja powoduje, że świat staje się zespołem naczyń połączonych, co jest szczególnie
widoczne w sferze bezpieczeństwa. Nawet jeśli zagrożenia mają charakter indywidualny czy
wewnętrzny to ich następstwa mają wymiar międzynarodowy. Anthony Giddens w gronie
współczesnych niebezpieczeństw dla wszystkich państw wymienia: rozszerzanie się władzy
totalitarnej, załamanie się mechanizmów wzrostu gospodarczego, zniszczenie lub katastrofę
środowiska, konflikt jądrowy lub wojnę na szeroką skalę 17. Globalizacja nie tylko implikuje
rozprzestrzenianie się zagrożeń, ale jest również mechanizmem, który powoduje ich
powstawanie. Jak wskazuje Ulrich Beck - dynamiczny rozwój współczesnych społeczeństw
powoduje, że modernizacji towarzyszy ryzyko powstawania nowych zagrożeń, przykładowo
ekologicznych czy ekonomicznych. Jest to dostrzegalne w skali globalnej i lokalnej. Ulrich
Beck pisze: Społeczeństwo ryzyka jest społeczeństwem katastrof. Zagraża mu to, iż stany
wyjątkowe stają się stanami normalnymi18. Dlatego globalizacja jest procesem uwikłanym w
wewnętrzne sprzeczności19. Modernizacji, powstawaniu nowych technologii i innych
udogodnień, które służą człowiekowi towarzyszą skutki uboczne, takie jak pogłębianie się
nierówności społecznych czy niszczenie środowiska naturalnego.
16
D. Easton, Analiza systemów politycznych, J. Szacki, W. Dereczyński, A. Jasińska – Kanita (red.), Elementy
teorii socjologicznych, PWN, Warszawa, s. 563
17
A. Giddens, Konsekwencje nowoczesności, Eidos Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008, s. 21
18
U. Beck, Społeczeństwo ryzyka, Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa, 2002, s. 33
19
A. Giddens, Socjologia, PWN, Warszawa, 2008, s. 87 - 97
6
W związku z powyższym bezpieczeństwo wewnętrzne państwa należy rozpatrywać
przede wszystkim w relacji z systemem politycznym jako całością oraz z uwzględnieniem
otoczenia systemu politycznego, które na nie pośrednio oddziaływuje. Na rysunku nr 1 został
przedstawiony model analizy podsystemu bezpieczeństwa wewnętrznego. Podsystem to część
systemu politycznego, który jednocześnie stanowi jego otoczenie (nie jedyne bo należy
również uwzględnić otoczenie międzynarodowe i wszelkie zewnętrzne czynniki polityczne).
Wejścia to wszelkie przejawy wpływu otoczenia systemu politycznego, np. postulaty
społeczne, a wyjścia to wszelkie przejawy jego oddziaływania, np. konkretne decyzje, które
są efektem konwersji dokonujących się wewnątrz systemu. Poprzez sprzężenie zwrotne
należy rozumieć w tym przypadku proces ponownego oddziaływania systemu na siebie
samego i podsystem bezpieczeństwa państwa.
Otoczeniezewnętrzne
(środowiskomiędzynarodowe)
Sprzężeniezwrotne
Otoczeniesystemu
(społeczeństwo)
Wejścia
Systempolityczny
Wyjścia
Podsystembezpieczeństwapaństwa
Rysunek nr 1 przedstawia model analizy systemowej dla podsystemu bezpieczeństwa wewnętrznego Polski
(opracowanie własne)
System polityczny musi reagować na wyzwania, które wpływają na jego trwałość.
Informacje o zagrożeniach, niepokojach społecznych i innych dysfunkcjach trafiają do
systemu politycznego i podsystemu bezpieczeństwa wewnętrznego. Nie bez znaczenia jest
stabilność systemu politycznego i postawy społeczne, które oddziaływują na decyzje
podejmowane w podsystemie bezpieczeństwa. Te decyzje są ponownie poddane
oddziaływaniu systemu politycznego i otoczenia społecznego. Jeśli odpowiadają na potrzeby
otoczenia, są legitymizowane. Ze względu na fakt, że bezpieczeństwo nie jest stanem w pełni
7
osiągalnym, sprzężenie między systemem i otoczeniem jest w zasadzie permanentne. Z
analiz
dotyczących
państw
demokratycznych
wynika
również,
że
konwersja
wewnątrzsystemowa sprzyja umacnianiu instytucji publicznych odpowiedzialnych za
bezpieczeństwo wewnętrzne państwa20. Dodatkowo obywatele państw demokratycznych,
dając legitymację władzom do tworzenia systemów bezpieczeństwa wewnętrznego, coraz
częściej pozwalają na częściową ingerencję w ich sprawy, nawet kosztem ograniczania praw i
wolności.
3. Czynniki polityczne określające bezpieczeństwo wewnętrzne Polski
Analizując podsystem bezpieczeństwa wewnętrznego Polski trzeba wskazać szereg
czynników, które mają wpływ na jego funkcjonowanie. Spośród zewnętrznych czynników
politycznych należy wymienić: przynależność do organizacji międzynarodowych, położenie
geopolityczne, udział w misjach zagranicznych i konfliktach zbrojnych, wpływ procesów
globalizacyjnych. Powszechnie uważa się, że dla bezpieczeństwa Polski kluczowe znaczenie
miało przystąpienie do NATO i UE. Integracja z tymi strukturami wiąże się również z
nowymi wyzwaniami i zagrożeniami. Obecność w NATO oraz w koalicji antyterrorystycznej
zdeterminowała udział Polski w misjach zagranicznych, w tym w Afganistanie od 2002 roku
czy Iraku od 2003 roku, co może wpływać na zainteresowanie naszym krajem ze strony
terrorystów. Z kolei przynależność do UE sprawia, że Polska jest bardziej atrakcyjnym
krajem dla imigrantów, szczególnie dla obywateli byłego ZSRR, którzy przez Polskę starają
się trafić do innych krajów Zachodniej Europy. Silne związki ekonomiczne z innymi
państwami członkowskimi wpływają również na polską gospodarkę, nie zawsze pozytywnie,
jeśli UE pogrążona jest w recesji.
Uwarunkowania zewnętrzne
Przynależność
do
III RP
organizacji UE, ONZ, NATO
międzynarodowych
20
S. K. Schneider, Flirting with dis aster. Public Management in Crisis Situations, New York, London, England,
1995; J. Enders, Measuring community awareness and preparedness for emergencies, “Australin Journal of
Emergency Management”, Spring 2001
8
Położenie geopolityczne
Wschodnia granica UE
Aktywność w misjach zagranicznych
Znaczące uczestnictwo w misjach NATO i
ONZ
Udział w konfliktach zbrojnych
Udział w tzw. „wojnie z terroryzmem”, z
dala od granic kraju
Procesy globalizacyjne
Transformacja z kraju emigracyjnego w kraj
emigracyjno
–
imigracyjny,
powiązania
ekonomiczne
Tabela 1: Najważniejsze elementy politycznych uwarunkowań zewnętrznych z dla bezpieczeństwa
wewnętrznego Polski w XXI wieku (opracowanie własne).
Z kolei wśród wewnętrznych czynników politycznych bezpieczeństwa Polski należy
wymienić przede wszystkim ład polityczny, postawy społeczne wobec zagrożeń oraz stopień
demokratyzacji. Względna stabilność polityczna ma znaczny wpływ na funkcjonowanie
instytucji publicznych odpowiedzialnych za bezpieczeństwo. Jednocześnie, formowanie się
nowego porządku demokratycznego po 1989 roku sprzyjało wielu przemianom, w tym w
środowisku instytucji odpowiedzialnych za bezpieczeństwo państwa. W polskim modelu
instytucjonalnym możemy wyróżnić organy ogólne (w tym Sejm, Senat, Radę Ministrów i
Prezydenta RP) i wyspecjalizowane (w tym policję, straż pożarną, poszczególne służby
specjalne oraz Siły Zbrojne RP). Organy ogólne podlegają społecznej kontroli (legitymizacji
wyborczej), zaś organy wyspecjalizowane są zobowiązane do działania zgodnie z aktami
prawnymi. Z badań społecznych prowadzonych w okresie ostatnich kilku lat wynika, że
organy ogólne budzą mniejsze zaufanie niż organy wyspecjalizowane21. Zaskoczenie może
wywoływać względna akceptacja społeczna dla poszerzania się uprawnień poszczególnych
instytucji wyspecjalizowanych. Tak jak w innych krajach demokratycznych, tak i w Polsce,
po 11 września 2001 roku obywatele świadomi zagrożeń terrorystycznych oraz innych
niebezpieczeństw, zaczęli domagać się „więcej państwa”, które jest najważniejszym
gwarantem bezpieczeństwa22. Ta tendencja jest widoczna, choćby w kontekście rozrostu
służb, które posiadają uprawnienia do działań operacyjno – rozpoznawczych23. Jak pisze
Ulrich Beck: „Władza uświadomionego ryzyka ujawnia się także i w tym, że nawet w
21
Raport "Zaufanie społeczne", komunikat z badań CBOS, Warszawa, marzec 2010
U. Beck, Władza i przeciwwładza w epoce globalnej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005,
s.331
23
Uprawnienia operacyjno- rozpoznawcze mają służby: ABW, AW, CBA, SKW, SW, straż graniczna, policja,
wywiad skarbowy, żandarmeria wojskowa
22
9
rozwiniętych demokracjach podstawowe prawa obywatelskie i polityczne będą raptownie
zawieszane i to za zgodą przeważającej części ludności wychowanej w warunkach
demokracji. Stając przed wyborem między bezpieczeństwem, a wolnością, rządy, parlamenty,
partie i społeczności (…) zgodnie i szybko przystaną na umniejszenie fundamentalnych
wolności, a jednocześnie prawa narodowej suwerenności w kwestiach związanych z
działalnością policji i armii będą musiały ustąpić pola konieczności ponadnarodowej
współpracy w imię walki (…) z agresywnym terroryzmem”24.
Wydaje się jednak, że większa obecność państwa w życiu obywateli niekoniecznie
musi być odbierana jako zagrożenie dla ich praw i wolności. Dodatkowej analizie należałoby
poddać, jaki jest stopień przyzwolenia społecznego dla ewentualnego ograniczania praw i
swobód obywatelskich w zamian za lepsze gwarancje bezpieczeństwa państwa.
Uwarunkowania wewnętrzne
Ład polityczny i rozwiązania instytucjonalne
III RP
Względna stabilność polityczna sprzyjająca
funkcjonalności
Postawy
społeczne
wobec
zagrożeń
instytucji państwa
Demokratyzacja
instytucji
publicznych
odpowiedzialnych za bezpieczeństwo
i Świadomość
zagrożeń
globalnych
i
lokalnych, umiarkowany stopień zaufania do
i
poszanowanie
człowieka
instytucji publicznych
praw Prawa
obywatelskie
gwarantowane
konstytucyjnie, mogą być redukowane w
przypadku zagrożenia bezpieczeństwa
Tabela 2: najważniejsze elementy uwarunkowań wewnętrznych dla bezpieczeństwa wewnętrznego Polski w XXI
wieku, źródło własne
Konkluzje
W świetle analizy politologicznej należy patrzeć na system bezpieczeństwa wewnętrznego
dużo szerzej niż tylko przez pryzmat stabilności państwa. Bezpieczeństwo jest kwestią
polityczną25. Duże znaczenie dla bezpieczeństwa wewnętrznego państwa
mają czynniki
polityczne – wewnętrzne i zewnętrzne.
Nowy wymiar bezpieczeństwa wewnętrznego polega na tym, że większość zagrożeń jest
wspólna wielu państwom. To efekt rozwoju procesów globalizacyjnych, które mają jeszcze
większe znaczenie niż w XX wieku. Dotyczy to również Polski, która jest aktywnym
24
25
Ibidem, s. 35
S. Sulowski, op. cit., s. 21
10
członkiem organizacji międzynarodowych. Terroryzm, kryzysy finansowe czy klęski
ekologiczne to zagrożenia, które dotyczą w równym stopniu Polski i innych państw
demokratycznych.
Interesującym zjawiskiem jest kwestia umacniania instytucji państwowych na rzecz
bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, co może prowadzić do redukcji znaczenia jednostki
w
systemie
politycznym.
Bezsprzecznie
problematyka
bezpieczeństwa
zderza
się
problematyką wolności jednostek i społeczeństw. Państwa demokratyczne stają w obliczu
dylematu, jak jednocześnie zapewnić bezpieczeństwo i wolność swoim obywatelom. Wydaje
się jednak, że sprawa bezpieczeństwa staje się sprawą priorytetową i władze chcąc uczynić
państwo bezpiecznym, pozyskują legitymizację obywateli na rzecz umacniania instytucji
publicznych.
Należy sądzić, że przed takimi wyzwaniami i dylematami stoi również Polska. Nasz
kraj jest poddany procesom globalizacyjnym, które implikują wiele zagrożeń. Nowe
wyzwania
wymagają
aktywności
państwa,
które
jest
najważniejszym
gwarantem
bezpieczeństwa dla obywateli. Państwo działa za pośrednictwem swoich instytucji, które by
działać skutecznie muszą mieć szerokie uprawnienia. Legitymizacja społeczna dla silnych
instytucji państwa może zachęcać rządzących do tworzenia instrumentów kontroli społecznej.
Dylemat jak bardzo ma być silne państwo, by zagwarantować bezpieczeństwo, a jednocześnie
nadmiernie nie ograniczać swobód jednostki pozostaje na razie nierozstrzygnięty.
Polityczne uwarunkowania bezpieczeństwa wewnętrznego Polski w XXI wieku
STRESZCZENIE
11
Analiza politologiczna bezpieczeństwa wewnętrznego Polski odnosi się do czynników
politycznych - wewnętrznych i zewnętrznych, które mają istotny wpływ dla bezpieczeństwa
państwa w XXI wieku. Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa traktowane jest jako istotny
element systemu politycznego państwa. Zaprezentowany model analizy systemowej,
przedstawia charakter oddziaływań między podsystemem bezpieczeństwa wewnętrznego
państwa a systemem politycznym i jego otoczeniem oraz wynikające z niego konsekwencje
dla państwa i społeczeństwa.
Artykuł przedstawia katalog zagrożeń, które
implikują charakter bezpieczeństwa
wewnętrznego Polski w XXI wieku oraz innych państw obszaru Euro-Atlantyckiego. Polska
w XXI wieku – tak jak inne demokratyczne państwa – jest głównie zagrożona
niebezpieczeństwami, które mają wymiar globalny, a nie lokalny. Charakteryzuje również
nowy paradygmat bezpieczeństwa wewnętrznego, który w sposób nadrzędny traktuje politykę
bezpieczeństwa wobec innych sfer życia publicznego. Nowe wyzwania sprzyjają umacnianiu
instytucji państwa, czasami kosztem redukcji wolności człowieka, ale niekoniecznie wbrew
opinii społecznej.
Political conditions of Poland’s internal security in XXI century
Political analysis of Poland’s internal security concerns internal and external political
factors which influence on state security in XXI century. The internal security is formulated
as an important element of political system. Presented model of decision analysis explains the
relations between subsystem of internal security and political system as well as consequences
for society and the state.
It is presented the list of threats in XXI century which strongly impact on Poland’s
internal security system and other states representing Euro-Atlantic area. Poland in XXI
century – as well as other democratic states – is highly endangered by global threats and
hardly by local threats. It is also presented a new paradigm of internal security which places
policy on security at higher level than other public issues. New challenges requires
enforcement of public institutions, even if it brings about public dissatisfaction or human
freedom.
12
Informacja o autorze:
Arkadiusz Sekściński (ur. 1983), absolwent Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych
Uniwersytetu Warszawskiego (2007, dyplom z wyróżnieniem), studiował na Narodowym
Uniwersytecie Kapodystriańskim w Atenach (2006). Doktorant w Zakładzie Socjologii i
Psychologii
Polityki
Instytutu
Nauk
Politycznych
(2008).
Stypendysta
Funduszu
Stypendialnego i Szkoleniowego w Instytucie Teorii Organizacji i Administracji
Uniwersytetu w Bergen (2010). W dydaktyce zajmuje się socjologią ogólną, naukowo oraz
zawodowo problematyką bezpieczeństwa wewnętrznego oraz lobbingu w Polsce i Unii
Europejskiej.
13