Krajowy program hodowlany dla bydła rasy Simentalskiej

Krajowy program hodowlany dla bydła rasy Simentalskiej w Polsce
Do rasy Simentalskiej zalicza się bydło tej rasy pochodzenia krajowego i zagranicznego
oraz potomstwo pochodzące z kojarzenia w/w bydła.
Populacja żeńska bydła rasy Simentalskiej na koniec 2010 roku w stadach objętych oceną
wartości użytkowej i wpisanych do ksiąg hodowlanych wynosiła 16 100 sztuk, w tym 8 898
krów i 7 202 cieliczek.
W 2010 roku od przeciętnej liczby krów ocenianych 9 258,6 w Polsce uzyskano
wydajność: 5 359 kg mleka, 221 kg tłuszczu, 183 kg białka, o zawartości 4,12 % tłuszczu i 3,42
% białka.
Celem realizacji programu hodowlanego rasy Simentalskiej w Polsce jest postęp genetyczny w
zakresie cech mleczności, cech typu i budowy oraz cech opasowych i rzeźnych, prowadzący do
doskonalenia populacji w kierunku mięsno-mlecznym. Doskonaleniu podlegają cechy
wpływające w zasadniczy sposób na poprawę opłacalności produkcji: wydajność mleka,
wydajność białka, wydajność tłuszczu, cech typu i budowy, ze szczególnym uwzględnieniem
budowy wymienia i nóg, cech funkcjonalnych oraz cech opasowych i rzeźnych.
Krajowy program hodowlany dla bydła rasy Simentalskiej w Polsce
Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka
Wzorzec rasy Simentalskiej
SAMICA
1. Wysokość w krzyżu: odpowiednia do wieku zwierzęcia; optymalny wzrost
pierwiastki to 134-142 cm, a krowy dorosłej 140-144 cm.
2. Sylwetka:
- kształt ciała zbliżony do prostokąta.
3. Umięśnienie:
- wypukłe, profile mięśni dobrze zaznaczone.
4. Głowa i szyja:
- głowa średniej wielkości, dopuszczalna głowa cięższa, szyja średniej długości, dobrze
umięśniona o wyraźnym fałdzie na podgardlu w kierunku mostka.
5. Barki:
- dobrze umięśnione, dobrze przylegające łopatki, wyrostki grzbietowe kręgosłupa lekko
wystające ponad łopatki.
6. Klatka piersiowa:
- szeroka, dobrze wysklepiona, nieco szersza w części tylnej, żebra szeroko rozstawione,
kości żeber zaokrąglone i długie.
7. Brzuch:
- głęboki i pojemny.
8. Grzbiet:
- szeroki i prosty, mocny, prosta i szeroka partia lędźwiowa, umięśnienie dobrze
zaznaczone.
9. Zad:
- lekko spadzisty, długi, szeroki, dobrze umięśniony, profile mięśni zwłaszcza udowych
wypukłe, prosta nasada ogona, dopuszczalna lekko uniesiona nasada ogona.
10. Nogi:
- szeroko i równolegle ustawione, lekko skątowane, o silnej kości i wyrazistych stawach,
prawidłowy kąt stawu skokowego i stawu pęcinowego, wysoka piętka racicy, racice
lekko rozwarte.
11. Wymię (dotyczy krów):
- pojemne, w części tylnej zawieszone wysoko i szeroko, zawieszenie przednie wyraźnie
wysunięte do przodu, dobrze połączone z powłokami brzusznymi, o cienkiej skórze,
delikatnie owłosionej z wyraźnie zaznaczonymi żyłami mlecznymi, równomiernie
1
rozwiniętymi ćwiartkami, strzyki centralnie rozmieszczone na ćwiartkach, pionowo
ustawione, cylindryczne, o długości 6-7 cm i grubości 2,5 cm. Wymię czyste - bez
dodatkowych strzyków i przystrzyków.
12. Ogólny wygląd:
- harmonijny, o nieco lepiej zaznaczonych cechach mlecznych, przy równoczesnym
dobrym umięśnieniu.
13. Umaszczenie:
- łaciate, dopuszczalne dropiate, na białym tle łaty duże lub drobne, od bułkowo-żółtych
do czerwonych, łaty barwne rozmieszczone na szyi, grzbiecie, bokach i zadzie, barwna
nasada ogona. Głowa, brzuch, wymię, nogi i dolna część ogona biała. Dopuszczalne
jednostronne lub obustronne barwne okulary, rogi na całej długości woskowo-żółte,
racice jasne.
SAMIEC
1. Wysokość w krzyżu: odpowiednia do wieku zwierzęcia; optymalny wzrost w wieku
jednego roku to 126-131 cm, dorosłego buhaja 148-155 cm.
2. Sylwetka:
- kształt ciała zbliżony do prostokąta.
3. Umięśnienie:
- wypukłe, profile mięśni dobrze zaznaczone.
4. Głowa i szyja:
- głowa mocna, szeroki pysk, mocna żuchwa, szyja średniej długości, dobrze umięśniona
o wyraźnym fałdzie na linii gardło-podgardle-mostek.
5. Barki:
- dobrze umięśnione, dobrze przylegające łopatki, wyrostki grzbietowe kręgosłupa lekko
wystające ponad łopatki.
6. Klatka piersiowa:
- szeroka, dobrze wysklepiona, żebra szeroko rozstawione, kości żeber zaokrąglone i
długie.
7. Brzuch:
- głęboki i pojemny.
8. Grzbiet:
- szeroki i prosty, mocny, prosta i szeroka partia lędźwi, umięśnienie dobrze zaznaczone.
2
9. Zad:
- lekko nachylony do tyłu, długi i szeroki, profile mięśni zwłaszcza udowych wypukłe,
prosta nasada ogona, dopuszczalna lekko uniesiona nasada ogona.
8. Nogi:
- szeroko i równolegle ustawione o silnej kości i wyrazistych stawach, prawidłowy kąt
stawu skokowego i stawu pęcinowego, wysoka piętka racicy, racice lekko rozwarte.
10. Ogólny wygląd:
- harmonijna, proporcjonalna budowa, wykazująca cechy męskie, wigor, siłę, skóra
średniej grubości, pokryta błyszczącą, jedwabistą sierścią, umięśnienie wypukłe, profile
mięśni dobrze zaznaczone.
11. Umaszczenie:
- łaciate, dopuszczalne dropiate, na białym tle łaty duże lub drobne, od bułkowo-żółtych
do czerwonych. Łaty barwne rozmieszczone na szyi, grzbiecie, bokach i zadzie, barwna
nasada ogona. Głowa, brzuch, nogi i dolna część ogona biała. Dopuszczalne
jednostronne lub obustronne barwne okulary, rogi na całej długości woskowo-żółte,
racice jasne.
Szczegółowe zasady oceny wzorca rasy samicy i samca są uaktualniane wg potrzeb
wypracowywanych wspólnie przez specjalistów ds. oceny typu i budowy bydła mlecznego oraz
selekcjonerów zatrudnionych przez prowadzącego księgę.
Standard hodowlany
dla zwierząt wpisywanych do części wstępnej księgi.
3
Cieliczki i krowy wpisywane do części wstępnej księgi powinny posiadać
umaszczenie charakterystyczne dla rasy Simentalskiej.
Zgodność umaszczenia z wzorcem rasy określa zootechnik oceny wartości użytkowej
w chwili zakładania dokumentacji hodowlanej w stadzie poddanym ocenie wartości
użytkowej lub selekcjoner podmiotu prowadzącego księgi hodowlane dla bydła ras
mlecznych. Dla zwierzęcia posiadającego pochodzenie, rasę określa się na podstawie rasy
rodziców i koduje za pomocą kodów literowych ujętych w słowniku ras przez organizacje
międzynarodowe ICAR i INTERBULL oraz Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji
Rolnictwa. Dla bydła rasy Simentalskiej stosuje się kod SM.
W
przypadku
gdy
umaszczenie
zwierzęcia
odbiega
od
umaszczenia
charakterystycznego dla danej rasy należy przeprowadzić badanie w celu potwierdzenia
pochodzenia
zwierzęcia
po
wskazanej
parze
rodziców.
W
przypadku
zwierząt
nieposiadających udokumentowanego pochodzenia, rasę zwierzęcia określa się na podstawie
jego umaszczenia i zapisuje za pomocą kodu literowego w prowadzonej dokumentacji
hodowlanej.
Cieliczki i krowy wpisuje się do części wstępnej księgi na podstawie kodu rasy
określonego w kartotece pochodzeniowej systemu teleinformatycznego prowadzonego na
potrzeby oceny wartości użytkowej lub hodowlanej bydła.
Opis sposobu identyfikacji zwierząt.
Zwierzęta rasy Simentalskiej są oznakowane zgodnie z przepisami ustawy o systemie
identyfikacji i rejestracji zwierząt. Identyfikacja zwierząt polega na porównaniu numeru
identyfikacyjnego znajdującego się na kolczykach z numerem zapisanym w dokumentacji
hodowlanej.
Zakres informacji o zwierzętach wpisywanych do księgi.
4
Zakres informacji o cieliczkach, krowach i buhajach wpisywanych do księgi hodowlanej
bydła rasy Simentalskiej obejmuje:
1) datę dokonania wpisu w księdze;
2) w przypadku zwierząt :
a) urodzonych w kraju - firmę lub nazwę podmiotu, u którego zwierzę się urodziło, jego
siedzibę i adres oraz oznaczenie formy prawnej wykonywanej działalności, a w
przypadku osoby fizycznej - jej imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania i adres,
b) importowanych - kraj pochodzenia;
3) firmę lub nazwę hodowcy, jego siedzibę i adres oraz oznaczenie formy prawnej
wykonywanej działalności, a w przypadku osoby fizycznej - jej imię i nazwisko oraz
miejsce zamieszkania i adres;
4) datę urodzenia zwierzęcia;
5) rasę i płeć zwierzęcia;
6) nazwę zwierzęcia, jeżeli została nadana, a w przypadku zwierzęcia urodzonego w wyniku
przeniesienia zarodka (embriotransferu) również oznaczenie „ET”;
7) numer identyfikacyjny zwierzęcia, nadany na podstawie przepisów o systemie
identyfikacji i rejestracji zwierząt;
8) informacje dotyczące pochodzenia zwierzęcia, w tym nazwy i numery identyfikacyjne
przodków zwierzęcia oraz ich numery w księdze lub rejestrze, jeżeli różnią się od
numerów identyfikacyjnych;
9) wynik badania grup krwi lub badania markerów DNA, jeżeli badanie to zostało
przeprowadzone, a w przypadku zwierząt urodzonych w wyniku przeniesienia zarodka
również wyniki badania grup krwi lub badania markerów DNA, rodziców biologicznych
zwierzęcia;
10) wynik badania na nosicielstwo wad genetycznych, jeżeli badanie to zostało
przeprowadzone;
11) wyniki oceny wartości użytkowej;
12) wyniki oceny wartości hodowlanej, jeżeli ocena taka została przeprowadzona.
Zakres prowadzenia oceny wartości użytkowej niezbędny do realizacji
programu hodowlanego dla rasy Simentalskiej.
5
Ocenie wartości użytkowej podlegają samice rasy Simentalskiej, które rozpoczęły
pierwszą laktację lub pierwszą znaną laktację. Ocena prowadzona jest zgodnie z zakresem i
metodyką prowadzenia oceny wartości użytkowej dla typu użytkowego mlecznego i mięsnomlecznego opracowaną przez Polską Federację Hodowców Bydła i Producentów Mleka i
przedłożoną Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Dane pochodzące z oceny zwierząt
gromadzone są w systemie teleinformatycznym SYMLEK prowadzonym na potrzeby oceny
wartości użytkowej zwierząt.
Opis metody prowadzenia oceny wartości hodowlanej.
Ocena wartości hodowlanej przeprowadzana jest bez przerwy od roku 1974. Prowadzona jest dla
podlegających ocenie wartości użytkowej cech mlecznych oraz cech typu i budowy. Wartość
hodowlana samców i samic szacowana jest przy pomocy metody BLUP- wielocechowego
modelu zwierzęcia, wykorzystując trzy pierwsze laktacje oraz liniowe oceny pokroju.
Ocena wartości hodowlanej dla cech funkcjonalnych będzie mogła być prowadzona po
opracowaniu odpowiednich metodyk. Dotyczy to w pierwszej kolejności cech, dla których
gromadzone są dane z oceny wartości użytkowej, a więc: zawartości komórek somatycznych,
łatwości wycieleń, żywotności cieląt, szybkości oddawania mleka, temperamentu tj. zachowanie
podczas doju oraz długowieczności.
Na podstawie wyników oceny wartości hodowlanej cech mleczności obliczany jest indeks,
będący kryterium selekcji samców i samic. Obecna formuła indeksu to suma wartości
hodowlanej wydajności tłuszczu (wh kg tłuszczu) i podwojonej wartości hodowlanej wydajności
białka (wh kg białka):
Indeks = wh kg tłuszczu + 2x wh kg białka
Formuła indeksu może ulegać zmianom, wraz z tempem poprawy cech mleczności w
populacji, modyfikacją celu hodowlanego oraz włączaniem kolejnych cech doskonalonych do
indeksu, w tym także z uwzględnieniem cech dotyczących mięsności.
Obecnie, buhaje do stacjonarnej oceny wartości hodowlanej w zakresie cech mięsnych
wybiera każdego roku komisja podczas selekcji w wychowalni buhajów. Oceną w zakresie
cech mięsnych obejmuje się buhaje oceniane także w zakresie cech mlecznych.
Wartość hodowlana buhajów szacowana jest na podstawie oceny cech przyżyciowych
6 – 10 synów oraz na podstawie oceny poubojowej minimum 4 synów. Opas kontrolny
6
potomstwa prowadzony jest w oparciu o pasze gospodarskie, tj. siano, kiszonkę oraz dodatek
paszy treściwej do osiągnięcia 500 kg netto masy ciała.
Końcowej oceny buhajów dokonuje się w obrębie serii rocznej uwzględniając
zarówno cechy przyżyciowe, jak i cechy poubojowe. Przeprowadzona jest również
klasyfikacja tuszy wg systemu EUROP. Ostatecznej klasyfikacji w zakresie cech mięsnych
dokonuje się na podstawie wielkości uzyskanego indeksu umięśnienia IM.
Indeks selekcyjny mięsny IM wylicza się na podstawie oszacowanych parametrów
genetycznych według wzoru:
IM= 7,21* klasa tuszy + 0,96* pow. mld + 0,21* przyrost dobowy netto.
Wartość hodowlaną dla indeksu mięsnego szacuje się metodą BLUP.
Wyliczone indeksy i wartości hodowlane zestandaryzowano na średnią 100 i odchylenie
standardowe 10.
Lista ocenianych cech i stosowane metody oceny wartości hodowlanej mogą ulegać zmianom
wraz z rozwojem prowadzonych nad nimi prac naukowo-badawczych.
Opis sposobu prowadzenia selekcji oraz zasady doboru zwierząt do kojarzeń
1) sposób prowadzenia selekcji:
Podstawą selekcji krów i buhajów jest wybór zwierząt o najwyższej wartości hodowlanej
przeznaczonych do dalszej hodowli. Wyniki oceny wartości hodowlanej są podstawą do:
ƒ
wyboru krów na matki buhajów;
ƒ
wyboru buhajów na ojców buhajów;
ƒ
wyboru krów na matki krów;
ƒ
wyboru buhajów na ojców krów;
2) zasady doboru zwierząt do kojarzeń:
a) kojarzenia ojców i matek buhajów
Przy podejmowaniu decyzji o kojarzeniach indywidualnych powinno być brane pod uwagę:
-
spokrewnienie kojarzonych zwierząt: krowy i buhaje kojarzone indywidualnie nie
powinny mieć wspólnych przodków w pokoleniu rodziców i dziadków,
-
wartość hodowlana wyrażona indeksem selekcyjnym oraz wartość hodowlana dla
poszczególnych cech mlecznych oraz cech typu i budowy.
Kojarzenia indywidualne krów wybranych na matki buhajów z buhajami wybranymi na ojców
buhajów dokonywane są przez podmioty realizujące programy oceny i selekcji buhajów rasy
7
Simentalskiej. Celem realizacji tych programów jest wyprodukowanie takiej liczby buhajów,
które po uzyskaniu oceny wartości hodowlanej zostaną uznane za przydatne do realizacji
krajowego programu hodowlanego dla bydła rasy Simentalskiej w Polsce i wykorzystane do
kojarzeń w populacji.
b) kojarzenia w populacji
Do kojarzeń z krowami i jałowicami przeznaczonymi dla dalszej hodowli dobierane są
buhaje o najwyższych wartościach indeksu z uwzględnieniem cech mleczności oraz cech typu
i budowy. Minimalna wiarygodność oceny genetycznej buhajów wykorzystywanych w
sztucznym unasienianiu musi wynosić przynamniej 0,5 dla głównych cech produkcyjnych,
zgodnie z zasadami ICAR. Buhaje wykorzystywane do kojarzeń w stadach poddawanych
ocenie wartości użytkowej powinny gwarantować uzyskanie postępu genetycznego w zakresie
doskonalonych cech. Zalecane jest aby, ze względu na możliwość wystąpienia depresji
inbredowej, kojarzone zwierzęta nie miały wspólnego przodka w pokoleniu rodziców i
dziadków. Dopuszcza się możliwość używania do krycia naturalnego jałówek i krów buhajów,
których pochodzenie zostało potwierdzone wynikiem badania grup krwi lub markerów DNA i
wpisanych do ksiąg bydła hodowlanego ras mlecznych.
c) kojarzenia testowe
Poza krowami wybranymi do kojarzeń indywidualnych, do dalszej hodowli wybierane
są krowy i jałowice przeznaczone do unasienień nasieniem buhajów testowanych. Zaleca się
aby do unasienień testowych przeznaczać nie więcej niż 40% samic w stadzie, w tym około
20% jałowic w celu określenia trudnych porodów. Unasienianie nasieniem buhajów
testowanych powinno być przeprowadzane losowo, we wszystkich stadach, w których
prowadzona jest ocena wartości użytkowej, niezależnie od ich wielkości i produkcyjności.
Okres unasieniania nasieniem buhajów testowanych powinien być jak najkrótszy i jeśli to
możliwe nie powinien przekroczyć 12 miesięcy.
3) zakres i sposób wykorzystania materiału biologicznego i zwierząt
pochodzących z importu.
Do kojarzenia z bydłem simentalskim, bez ograniczeń, mogą być używane przywiezione
do Polski zwierzęta rasy Simentalskiej spełniające wymagania wpisu do części głównej księgi a
także nasienie, komórki jajowe i zarodki pochodzące od bydła tej rasy.
Zwierzęta i materiał biologiczny rasy Simentalskiej przywożone do Polski:
8
1)
powinny spełniać wymagania wpisu do części głównej księgi,
2)
być zaopatrzone w świadectwo potwierdzające ich pochodzenie, o których mowa w
przepisach Unii Europejskiej dotyczących świadectw obowiązujących w handlu,
3)
każda partia materiału biologicznego wprowadzana do obrotu na terytorium
Rzeczpospolitej Polski powinna być zaopatrzona w dokument handlowy zawierający
informacje określone w art. 26 ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o organizacji hodowli i
rozrodzie zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 133, poz. 921, z późniejszymi zmianami).
Opis sposobu kontroli danych o zwierzętach wpisywanych do ksiąg.
Dane o pochodzeniu zwierząt gromadzone są w systemie teleinformatycznym SYMLEK.
Urodzenie zwierzęcia rejestrowane jest przez zootechnika oceny podczas przeprowadzanego
próbnego udoju, który wpisuje datę wycielenia matki zwierzęcia na obowiązującym dokumencie.
Pochodzenie zwierzęcia po ojcu wskazanym przez hodowcę weryfikowane jest na podstawie
informacji o pokryciu jego matki zgromadzonych w systemie SYMLEK.
9
Pochodzenie zwierząt zapisane w dokumentacji hodowlanej jest weryfikowane po ojcu,
matce lub parze rodziców poprzez losowy wybór zwierząt, od których pobierany jest materiał
biologiczny i przeprowadzane są badania markerów DNA lub badania grup krwi.
Minimalne wymagania, jakie powinny spełniać zwierzęta wpisywane do
części wstępnej księgi dla rasy Simentalskiej.
Do części wstępnej księgi prowadzonej dla rasy Simentalskiej wpisuje się cieliczki i
krowy w stadach, które:
ƒ
są poddane ocenie wartości użytkowej,
ƒ
posiadają umaszczenie charakterystyczne dla rasy Simentalskiej,
ƒ
zostały uznane za odpowiadające standardowi hodowlanemu,
ƒ
w przypadku zwierząt posiadających udokumentowane pochodzenie posiadają
min.75% genotypu rasy Simentalskiej.
10