Lekcja 19. Temat: Analizowanie budżetu państwa Budżet państwa

Krzysztof Gergelewicz
Lekcja 19.
Temat: Analizowanie budżetu państwa
Temat w podręczniku: Budżet państwa
Budżet państwa jest to plan dochodów i wydatków państwa, sporządzany na jeden rok
i zatwierdzany przez władzę ustawodawczą.
Dług publiczny(dług państwa) są to zobowiązania finansowe obciążające państwo z tytułu
zaciągniętych pożyczek oraz innych form działalności, w których wyniku państwo płaci
odszkodowanie (np. za znacjonalizowany majątek prywatny).
Wydatki budżetu państwa:
 dotacje na finansowanie zadań gospodarczych
 oświata i wychowanie
 szkolnictwo wyższe,
 kultura i sztuka,
 ochrona zdrowia,
 opieka społeczna,
 administracja państwowa,
 wymiar sprawiedliwości i bezpieczeństwo publiczne,
 finanse,
 ubezpieczenia społeczne,
 obrona narodowa.
Źródła dochodów budżetu państwa:
 podatki (pośrednie, PIT, CIT),
 dochody z własności publicznej,
 zyski Narodowego Banku Polskiego,
 opłaty administracyjne i celne,
 sprzedaż majątku państwowego (dochody z prywatyzacji).
Sposoby pokrywania deficytu budżetowego:
 pożyczki pieniężne od obywateli (obligacje rządowe),
 pożyczki z krajowego systemu bankowego,
 pożyczki zagraniczne,
 emitowanie dodatkowych pieniędzy.
Źródła dochodów budżetów samorządowych:
 podatki i opłaty lokalne (np. podatek nakładany na właścicieli psów),
 udział w podatkach przekazywany do budżetu państwa
(część podatku PIT i CIT),
 wpłaty z tytułu gospodarowania mieniem publicznym (np. ze sprzedaży lub użytkowania
budynków publicznych),
 subwencje i dotacje z budżetu państwa (bezzwrotna pomoc finansowa: subwencja ogólna na
pokrycie brakujących środków dla zrównoważenia budżetu lokalnego, subwencja oświatowa
oraz dotacja celowa na zadania zlecone gminom).
Subwencja ma charakter roszczenia prawnego, to znaczy, że jeśli została zapisana
w budżecie z przeznaczeniem dla określonej jednostki to musi zostać przekazana. Natomiast
dotacja ma charakter uznaniowy, to znaczy, że jednostka ubiegająca się o nią musi spełnić
warunku wstępne.
1
Krzysztof Gergelewicz
Funkcje budżetu państwa:
 funkcja fiskalna – gromadzenie dochodów umożliwiających m. in. realizację przez państwo
określonych zadań;
 funkcja redystrybucyjna – zmniejszanie nadmiernego zróżnicowania dochodów różnych grup
społecznych;
 funkcja stymulacyjna – wykorzystywanie dochodów i wydatków budżetowych do
pobudzania lub hamowania określonych zjawisk oraz procesów gospodarczych
i społecznych.
Wybrane narzędzia polityki fiskalnej:
– wysokość stóp podatkowych,
– wysokość kwoty wolnej od podatku,
– ulgi podatkowe.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Ćwiczenia
Zdefiniuj pojęcia: budżet państwa, dług publiczny.
Wymień wydatki budżetu państwa.
Wymień źródła dochodów budżetowych państwa.
Wymień sposoby pokrywania deficytu budżetowego.
Wymień źródła dochodów budżetów samorządowych.
Omów poszczególne funkcje budżetu państwa.
Opisz, jak na gospodarkę wpłynie polityka fiskalna restrykcyjna rządu.
Polityka fiskalna
Polityka stymulacyjna
Rząd obniża obciążenia podatkowe

Więcej pieniędzy do dyspozycji

Więcej pieniędzy w obiegu
(Inflacja spada)

Wzrasta popyt konsumpcyjny

Producenci zwiększają produkcję
(PKB wzrasta)

Producenci zwiększają zatrudnienie
(Bezrobocie maleje)
Polityka restrykcyjna
Rząd zwiększa obciążenia podatkowe

…..

…..
(
…..
)

…..

…..
(
…..
)

…..
(
…..
)
Zadania testowe
1. Funkcja redystrybucyjna budżetu państwa polega na
A. gromadzeniu dochodów umożliwiających realizację określonych zadań.
B. wykorzystaniu dochodów i wydatków do pobudzania lub hamowania określonych
zjawisk oraz procesów gospodarczych i społecznych.
C. wykorzystaniu dochodów i wydatków do pobudzania lub hamowania określonych
procesów.
D. zmniejszaniu nadmiernego zróżnicowania dochodów różnych grup społecznych.
2
Krzysztof Gergelewicz
2. Źródłem dochodów budżetów samorządowych są m.in.
A. podatki (pośrednie, PIT, CIT),
B. udziały w podatkach przekazywany do budżetu państwa
(część podatku PIT i CIT),
C. zyski Narodowego Banku Polskiego,
D. opłaty administracyjne i celne,
3. Do źródeł dochodów budżetu państwa należą
A. podatki i opłaty lokalne.
B. subwencje i dotacje z budżetu państwa.
C. podatki (pośrednie, PIT, CIT).
D. subwencja ogólna.
4. Celem funkcji redystrybucyjna budżetu państwa jest
A. wykorzystywanie dochodów budżetowych do pobudzania określonych zjawisk oraz
procesów gospodarczych i społecznych.
B. gromadzenie dochodów umożliwiających m. in. realizację przez państwo określonych
zadań.
C. zmniejszanie nadmiernego zróżnicowania dochodów różnych grup społecznych.
D. wykorzystywanie wydatków budżetowych do hamowania określonych zjawisk oraz
procesów gospodarczych i społecznych.
3