Pdf version - Polish Archives of Internal Medicine

Pdf version - Polish Archives of Internal Medicine

HISTORIA INTERNY POLSKIEJ
Władysław Antoni Gluziński – wybitny internista
polski, założyciel Towarzystwa Internistów Polskich
Władysław Antoni Gluziński – an eminent Polish internist, founder of the Polish Society of
Internal Medicine
Eugeniusz Józef Kucharz
Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Reumatologii, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice
Streszczenie: Władysław Antoni Gluziński jest jednym z największych lekarzy w dziejach polskiej medycyny.
Urodził się 18 maja 1856 roku we Włocławku. Studiował medycynę na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie
(1874–1880). Pracował w Krakowie, Lwowie i Warszawie. Zmarł 10 kwietnia 1935 roku w Warszawie. Władysław
Antoni Gluziński jest jednym z pionierów polskiej gastroenterologii i autorem pierwszego w świecie opisu
klinicznego białaczki plazmocytowej. Wprowadził test wykrywania raka żołądka (próbę Gluzińskiego). Był
założycielem Towarzystwa Internistów Polskich i pierwszym redaktorem Polskiego Archiwum Medycyny
Wewnętrznej, a także inicjatorem spotkań lekarzy słowiańskich.
Słowa kluczowe: biografia, historia medycyny, Władysław Antoni Gluziński
Abstract: Władysław Antoni Gluziński is one of the greatest physicians in history of Polish medicine. He was
born on May 18, 1856 in Włocławek. Studied medicine at the Jagiellonian University in Krakow (1874–1880). He
was working in Krakow, Lvov and Warsaw. He died on April 10, 1935 in Warsaw. Władysław Antoni Gluziński was
one of the pioneers of Polish gastroenterology. He introduced the functional test for detection of the stomach
cancer (the Gluziński’s test), and was the author of the first clinical description of plasmocytic leukemia. He was
a founder of the Polish Society of Internal Medicine and the first editor-in-chief of the Polish Archives of Internal
Medicine as well as he initiated meetings of Slavic physicians.
Key words: biography, history of medicine, Władysław Antoni Gluziński
Władysław Antoni Gluziński był najbardziej znanym
w świecie polskim internistą końca XIX i początku XX wieku, profesorem trzech największych uniwersytetów polskich
– w Krakowie, Lwowie i Warszawie. Pozostawił znaczący dorobek naukowy w zakresie gastrologii i innych specjalności
szczegółowych nauki w chorobach wewnętrznych, był również
założycielem Towarzystwa Internistów Polskich oraz inicjatorem spotkań lekarzy słowiańskich [1].
Pochodził z rodziny o dużych tradycjach lekarskich. Jego
ojciec, Franciszek Maciej Gluziński (1823–1899), uczestniczył w walkach o niepodległość Polski i Węgier w latach
1946–1848. Był więziony w twierdzy Kufstein. W latach
1848–1854 studiował medycynę w Krakowie. Po studiach
szkolił się w Wiedniu, a następnie przeniósł się na ziemie polskie pozostające pod zaborem rosyjskim. Był znanym lekarzem
Adres do korespondencji:
prof. dr hab. med. Eugeniusz Józef Kucharz, Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i
Reumatologii, Śląski Uniwersytet Medyczny, ul. Ziołowa 45/47, 40-635 Katowice, tel.:
032-359-82-90, fax: 032-202-99-33
Praca wpłynęła: 14.05.2007. Przyjęta do druku: 11.07.2007.
Nie zgłoszono sprzeczności interesów.
Pol Arch Med Wewn. 2007; 117 (5-6): 270-273
Copyright by Medycyna Praktyczna, Kraków 2007
270
w mieście Sompolno na Pojezierzu Kujawskim. W czasie powstania styczniowego (1863–1864) prowadził szpital powstańczy. W 1880 r. przeniósł się do Krakowa, gdzie zamieszkał
z synem [2]. Matka Władysława Antoniego Gluzińskiego
– Waleria z domu Charlais – była córką francuskiego chirurga, który po wojnach napoleońskich pozostał w Polsce. Bratem
Władysława Antoniego Gluzińskiego był Lesław Gluziński
(1858–1932) – laryngolog, balneolog, a także koncertujący pianista i szachista. Siostra, Zofia, była żoną lekarza Władysława
Węgrzynowskiego.
Władysław Antoni Gluziński urodził się 18 maja 1856 r.
we Włocławku nad Wisłą. Do szkoły uczęszczał w Koninie
oraz w Krakowie, gdzie ukończył znane Gimnazjum św. Anny
(1869–1874). Następnie studiował medycynę na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
(1874–1880). Po studiach dokształcał się w Dorpacie (obecnie Tartu, Estonia) i Wiedniu. Uzyskał również nostryfikację
dyplomu na terenie Rosji. Po powrocie do Krakowa został
asystentem w Katedrze Fizjologii kierowanej przez Gustawa
Piotrowskiego (1823–1884). Podobnie jak większość wybitnych internistów, łączył zainteresowanie naukami podstawowymi z pracą w klinice. Był wolontariuszem w Katedrze
POLSKIE ARCHIWUM MEDYCYNY WEWNĘTRZNEJ 2007; 117 (5-6)
HISTORIA INTERNY POLSKIEJ
Ryc. 1. Władysław Antoni Gluziński (ok.1898 r.). Fot. ze zbiorów
wnuka, dr. Przemysława Gluzińskiego
i Klinice Chorób Wewnętrznych kierowanej przez Edwarda
Sasa-Korczyńskiego (1844–1905); od 1882 roku piastował
tam stanowisko asystenta. Odbył szkolenia w Lipsku (u Carla Fredricha Ludwiga), Berlinie (u Roberta Kocha) i Paryżu
(u Jeana Martine Charcota). Habilitował się w 1885 roku.
W 1890 roku został mianowany profesorem, a w 1893 roku
powierzono mu Katedrę Patologii Ogólnej i Doświadczalnej
Uniwersytetu Jagiellońskiego. Funkcję tę pełnił do 1897 roku.
W tymże roku powstał Wydział Lekarski Uniwersytetu Lwowskiego i Władysławowi Antoniemu Gluzińskiemu powierzono
kierownictwo Katedry i Kliniki Patologii i Terapii Szczegółowej (czyli Chorób Wewnętrznych). Kierował nią przez 22 lata,
organizując wielki ośrodek naukowy i szkoleniowy. W latach
1898–1899 był dziekanem Wydziału Lekarskiego, w latach
1905–1906 rektorem, a w latach 1906–1908 prorektorem
Uniwersytetu Lwowskiego. W czasie walk polsko-ukraińskich
w 1918 roku został uwięziony. W maju 1919 roku reaktywowano Uniwersytet Warszawski i powołano Władysława Antoniego Gluzińskiego na stanowisko kierownika II Katedry
Ryc. 2. Władysław Antoni Gluziński i jego współpracownicy z Kliniki Chorób Wewnętrznych Uniwerytetu Lwowskiego (1897 r.). Od
lewej: Władysław Antoni Gluziński, Juliusz Marischler, Roman Rencki, Stanisław Eljasz-Radzikowski. Fot. ze zbiorów Głównej Biblioteki Lekarskiej w Warszawie „Zbiór prac Kliniki Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, wydany w trzydziestą rocznicę istnienia kliniki ku czci jej założyciela i pierwszego
dyrektora Profesora Antoniego Gluzińskiego”, Lwów, 1927
i Kliniki Chorób Wewnętrznych. We Lwowie kierownictwo
kliniki objął jego uczeń Roman Rencki (1867–1941). Mimo
toczącej się wojny polsko-bolszewickiej Władysław Antoni
Gluziński zorganizował od podstaw silny ośrodek naukowy
i szkoleniowy oraz leczniczy. W latach 1920–1921 pełnił funkcję dziekana Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Po ukończeniu 70. roku życia, tj. po zakończeniu roku
akademickiego 1926/1927, przeszedł na emeryturę. Mieszkał
w Warszawie. Zmarł 10 kwietnia 1935 r. [3].
Działalność naukowa Władysława Antoniego Gluzińskiego dotyczyła wielu dziedzin medycyny wewnętrznej. Jako asystent kliniki Edwarda Sasa-Korczyńskiego pracował z Walerym
Jaworskim (1849–1924), jednym z twórców polskiej gastrologii. Razem zajmowali się diagnostyką czynnościową żołądka.
Do osiągnięć Władysława Antoniego Gluzińskiego zaliczyć
należy wprowadzenie tzw. śniadania białkowego jako testu
stymulującego wydzielanie żołądka. Zawierało ono białko jaja
kurzego i zastąpiło tzw. śniadanie Ewalda i Boasa, wprowa-
Władysław Antoni Gluziński – wybitny internista polski, założyciel Towarzystwa...
271
HISTORIA INTERNY POLSKIEJ
Ryc. 3. Władysław Antoni Gluziński (ok.1930 r.). Fot. ze zbiorów
wnuka, dr. Przemysława Gluzińskiego
dzone w 1884 roku [4,5] Władysław Antoni Gluziński i Walery Jaworski ustalili, że proces trawienia białka przebiega
w jelicie, a nie w żołądku, jak dotychczas sądzono. Obalili
również pogląd, że kwas solny powstaje w wyniku działania
kwasu mlekowego na chlorki [6-8]. Najbardziej znanym odkryciem Władysława Antoniego Gluzińskiego był ogłoszony
w 1902 roku test wczesnego wykrywania raka żołądka, zwany próbą Gluzińskiego [9]. Polegał on na trzykrotnym badaniu treści żołądkowej: na czczo, po śniadaniu próbnym i po
obiedzie próbnym. Za wystąpieniem raka żołądka przemawia stopniowe zmniejszanie się kwaśności treści żołądkowej
(nieżyt śluzowy towarzyszący nowotworowi), zwiększanie się
kwaśności treści świadczy natomiast o owrzodzeniu żołądka.
W 1907 roku razem z M. Reichensteinem [10] ogłosili pierwszy w literaturze światowej opis kliniczny białaczki plazmocytowej, pracę cytowaną do dzisiaj [11].
W 1896 roku Władysław Antoni Gluziński opublikował
monografię „Zarys ogólnej patologii i terapii gorączki”. Była to
pierwsza w Polsce i jedna z pierwszych na świecie monografia
całościowo ujmująca problem gorączki. Szkoda, że nie została
przetłumaczona na język niemiecki – ówcześnie wiodący język
nauk medycznych – bo na pewno wpisałaby się w rozwój medycyny światowej.
272
Ryc. 4. Grób Władysława Antoniego Gluzińskiego na Cmentarzu
Powązkowskim w Warszawie z kwiatami od Towarzystwa Internistów Polskich, złożonymi w 150. rocznicę jego urodzin. Fot. Anna
Kotulska
Z innych osiągnięć naukowych Władysława Antoniego
Gluzińskiego wymienić należy prace kardiologiczne, między
innymi rozdział o chorobach serca w pierwszym polskim podręczniku chorób wewnętrznych. Zajmował się kiłą wątroby,
opisał pierwszy w Galicji przypadek zakażenia tęgoryjcem
dwunastnicy. Publikował prace o zapaleniach płuc i gruźlicy
płuc, prowadził badania doświadczalne nad wpływem tyreoidektomii na metabolizm białka.
Władysław Antoni Gluziński po ukończeniu studiów włączył się w działalność towarzystw naukowych. W 1891 roku
został wybrany prezesem Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego. Był współorganizatorem (razem z Tomaszem Janiszewskim) Towarzystwa Budowy Sanatoriów Ludowych dla chorych na gruźlicę. Z jego inicjatywy w 1908 roku otworzono
pierwszą na ziemiach polskich przychodnię dla chorych na
gruźlicę. Był organizatorem i przewodniczącym Komitetu
Przygotowawczego Sesji Chorób Wewnętrznych X Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich, który odbył się w dniach 22–25
POLSKIE ARCHIWUM MEDYCYNY WEWNĘTRZNEJ 2007; 117 (5-6)
HISTORIA INTERNY POLSKIEJ
6. Gluziński A, Jaworski W. Doświadczenia podjęte w celach klinicznych nad zachowaniem się istot białkowych w żołądkach fizjologicznych i chorobowo zmienionych.
Przegl Lek. 1885; 24 (3): 33-35; (4): 54-57; (5): 69-71.
7. Gluziński A, Jaworski W. Über Hypersekretion und Hyperacidität des Magensaftes.
Wiener medizinische Presse. 1886; 27 (52): 1681-1685.
8. Jaworski W, Gluziński A. Experimentell-klinische Untersuchungen über den Chemi­
smus und Mechanismus des Verdauungsfunction des menschlichen Magens im
physiologischen und pathologischen klinischen zustande, nebst eine Methode zur
klinischen Prüfung der Magenfunction für diagnostische und therapeutische
Zwecke. Zeitschrift für klinische Medicin. 1886; 11 (1): 50-98; (2-3): 270-293; (4):
400-401.
9. Gluziński A. O wczesnem rozpoznaniu raka żołądka. Gaz Lek. 1902; 37 (1): 1-11; (2):
35-44; (3) 63-69; (4): 91-99.
10. Gluziński A, Reichenstein M. Myeloma i leukaemia lymphatica (plasmocellularis).
Pol Arch Nauk Bioche Lek. 1907; 3 (1-3): 181-211.
11. Černelč P. Zdravljenje primarne plazmacelične levkemijem. Zdravecki Vestnik. 2003;
72: 201-204.
Ryc. 5. Medal Stulecia Towarzystwa Internistów Polskich z podobizną Władysława Antoniego Gluzińskiego (ze zbiorów autora art.)
lipca 1907 roku we Lwowie. Powstanie komitetu w 1906 roku
uznawane jest za powstanie Towarzystwa Internistów Polskich. Od chwili powstania komitetu stał na czele Towarzystwa Internistów Ziem Polskich. Po I wojnie światowej i wojnie
polsko-bolszewickiej w dniach 8–11 lipca 1923 roku odbył się
w Wilnie V zjazd, na którym nazwę towarzystwa zmieniono
na Towarzystwo Internistów Polskich i przyjęto nowy statut.
Władysław Antoni Gluziński został ponownie wybrany prezesem. Był założycielem i pierwszym redaktorem naczelnym
Polskiego Archiwum Medycyny Wewnętrznej.
Władysław Antoni Gluziński był inicjatorem i prezesem
Wszechsłowiańskich Zjazdów Lekarzy. W latach 1922–1923 pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego.
Od 2004 roku Towarzystwo Internistów Polskich organizu­
je wykłady ku pamięci Władysława Antoniego Gluzińskiego,
a jego podobizna znajduje się na Medalu Stulecia Towarzystwa,
wybitym w 2006 roku. W tym też roku ukazał się znaczek
pocztowy z jego podobizną.
PIŚMIENNICTWO
1. Kucharz EJ. Władysław Antoni Gluziński. Zarys biografii. Katowice, Towarzystwo
Internistów Polskich, 2006.
2. Kucharz EJ. Professor Anthony Gluziński: Life and achievement of the founder of the
Polish Society of Internal Medicine. Acta Medico-Historica Rigensia. 2000; 5: 93-101.
3. Kucharz EJ. Profesor Antoni Gluziński: życie i działalność założyciela Polskiego
Archiwum Medycyny Wewnętrznej. Pol Arch Med Wewn. 1993; 90: 375-379.
4. Gluziński A, Jaworski W. Nowy przyczynek do sposobów badania żołądka. Przegl
Lek. 1884; 23 (16): 213-215; (17): 225-227; (18): 239-241.
5. Gluziński A, Jaworski W. Methode für die klinische Prüfung und Diagnose der
Störungen in der Verdauungsfunktion des Magens. Berliner klinische Woches­n­
schrift. 1884; 21: 527-529.
Władysław Antoni Gluziński – wybitny internista polski, założyciel Towarzystwa...
273