Władysław Broniewski – KALENDARIUM 1897 Urodził się 17

Władysław Broniewski – KALENDARIUM
1897
Urodził się 17 grudnia w Płocku jako syn Antoniego i Zofii z Lubowidzkich.
1906
Rozpoczyna naukę w Gimnazjum Polskim Macierzy Szkolnej w Płocku.
1912
W listopadzie pisze swój pierwszy znany wiersz Panieneczka z udziałówki.
1914
W gimnazjum razem z kolegami zaczyna wydawać pismo „Młodzi idą”
(ukazują się dwa numery), które w większości wypełnia własnymi wierszami
i artykułami.
1915
8 kwietnia – mimo sprzeciwu rodziny – rzuca szkołę i z grupą kolegów
zaciąga się do Legionów. Już 12 kwietnia zostaje przyjęty do 4. pułku
piechoty Legionów, a od 17 kwietnia do 9 czerwca uczęszcza do szkoły
podoficerskiej w Kamieńsku. W dniach 1-3 sierpnia uczestniczy w bitwie pod
Jastkowem.
1917
Po odmowie złożenia przysięgi na wierność Austrii i Niemcom, 27 lipca
zostaje wraz z innymi legionistami internowany w obozie w Szczypiornie pod
Kaliszem, skąd zostaje zwolniony dopiero 15 grudnia.
1918
Po zakończeniu wojny opuszcza wojsko i wraca do Płocka. Chce
kontynuować naukę w gimnazjum, a gdy okazuje się to niemożliwe,
23 października eksternistycznie składa egzamin dojrzałości w Warszawie
i rozpoczyna studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego.
W listopadzie na wieść o wybuchu wojny polsko-sowieckiej zgłasza się jako
ochotnik do wojska.
1919-1921
Jako oficer 1. pułku piechoty Legionów bierze udział w walkach z Armią
Czerwoną na terenie Ukrainy, Białorusi i Litwy.
1920
1 kwietnia dostaje nominację na kapitana Wojska Polskiego. 31 sierpnia – za
zdobyty przyczółek w Drohiczynie – zostaje odznaczony Srebrnym Krzyżem
Orderu Wojennego Virtuti Militari.
1921
12 maja i 30 czerwca zostaje odznaczony czterema Krzyżami Walecznych – za
Lidę, Demidówkę, Kołpytów i Kniahinin. Jesienią na własną prośbę zostaje
przeniesiony do rezerwy.
Pracuje jako inspektor w Związku Strzeleckim – młodzieżowej paramilitarnej
organizacji piłsudczykowskiej.
1921-1925
Studiuje na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego – ostatni
egzamin zdaje 12 lutego 1925 r.
1923
Zostaje sekretarzem redakcji „Nowej Kultury” – na stanowisku do 1924 r.
1924
W „Nowej Kulturze” ukazuje się pierwszy utwór podpisany imieniem
i nazwiskiem Broniewskiego – przekład z języka rosyjskiego wiersza
Włodzimierza Majakowskiego Poeta-robotnik.
Podróżuje do Czech, Niemiec, Włoch i Francji. W Pradze przez kilka miesięcy
pracuje w Konsulacie Rzeczypospolitej Polskiej.
W grudniu debiutuje własnymi wierszami w „Wiadomościach Literackich”,
najważniejszym piśmie kulturalnym II RP.
1925
W lutym ukazuje się debiutancki tomik wierszy Broniewskiego Wiatraki,
a późnym latem wspólna z Witoldem Bandurskim i Stanisławem Standem
książka (właściwie biuletyn poetycki) Trzy salwy.
Rozpoczyna pracę jako sekretarz redakcji „Wiadomości Literackich” – pracuje
tu do 1936 r.
Zakłada i prowadzi (razem ze Stanisławem Ryszardem Standem) amatorski
Warszawski Teatr Robotniczy.
1926
28 listopada w kościele ewangelickim w Kaliszu bierze ślub z Janiną Kunig.
Małżonkowie zamieszkują w Warszawie przy ulicy Sandomierskiej 17.
1927
W marcu w wydawnictwie „Książka” ukazuje się drugi tom wierszy poety –
Dymy nad miastem (bez usuniętego po interwencji cenzury utworu Do
towarzyszy broni).
Spotyka się w Warszawie z idolem młodości, Włodzimierzem Majakowskim.
1928
Cenzura konfiskuje wydrukowany już nakład poematu Komuna Paryska,
dopatrując się w nim cech przestępstwa. Poemat ukazuje się w następnym
roku w Związku Sowieckim. W Polsce w całości zostanie wydrukowany
dopiero po wojnie.
1929
Zostaje członkiem redakcji „Miesięcznika Literackiego” – współpraca potrwa
do 1928 r.
24 listopada przychodzi na świat jedyna córka Władysława Broniewskiego –
Joanna (Anka).
1931
13 września razem z Aleksandrem Watem, Janem Hempelem i innymi
redaktorami „Miesięcznika Literackiego” Broniewski zostaje aresztowany
i osadzony na dwa miesiące w Areszcie Centralnym przy ulicy
Daniłowiczowskiej w Warszawie.
1932
Ukazuje się trzeci zbiór wierszy Broniewskiego Troska i pieśń (Księgarnia
F. Hoesicka).
1934
Poeta odbywa dwumiesięczną podróż przez Ukrainę i Rosję.
1936
16-17 maja uczestniczy w Zjeździe Pracowników Kultury we Lwowie.
Ukazują się Bajki Kornieja Czukowskiego w tłumaczeniu Broniewskiego
(nakładem Wydawnictwa Jakuba Przeworskiego).
1938
Rozstaje się z żoną Janiną Broniewską (formalny rozwód wezmą dopiero
w 1946 r.).
W czerwcu poznaje aktorkę Marię Zarębińską, która zostaje jego towarzyszką
życia.
Jesienią ukazuje się kolejny tom wierszy Krzyk ostateczny (Wydawnictwo
Jakuba Mortkowicza).
1939
9 kwietnia w czasopiśmie „Czarno na Białem” ogłasza wiersz Bagnet na broń.
Otrzymuje nagrodę ufundowaną przez Związek Zawodowy Literatów
Polskich.
Po wybuchu wojny, 7 września na rowerze wyrusza w poszukiwaniu swojego
pułku – przemierza trasę Warszawa – Lublin – Lwów – Tarnopol.
12 września otrzymuje przydział do Ośrodka Zapasowego 28. Dywizji
Piechoty w Zbarażu, ale nie zdąży już wziąć udziału w walkach. Trafia do
Lwowa, gdzie zostaje kierownikiem literackim Teatru Polskiego.
1940
W nocy z 23 na 24 stycznia (w wyniku prowokacji) zostaje aresztowany
w Klubie Inteligencji we Lwowie i osadzony w więzieniu NKWD na
Zamarstynowie, skąd po upływie pół roku, w czerwcu przewieziony zostaje do
więzienia na Łubiance w Moskwie.
Na ponad pięć lat traci kontakt z Marią Zarębińską.
1941
Przewieziony przez moskiewskie Butyrki do Saratowa. 7 sierpnia, po
wcześniejszym przewiezieniu do Ałma-Aty, zostaje wypuszczony na wolność
po podpisaniu układu między Związkiem Sowieckim a polskim rządem na
emigracji.
27 sierpnia wstępuje do organizowanej przez gen. Władysława Andersa
polskiej armii i w grudniu zostaje korespondentem wojennym oraz
redaktorem technicznym w tygodniku „Polska”.
1942
Z rozkazu gen. Andersa 14 kwietnia zostaje dowódcą 8. kompanii 16. pułku
w 6. Dywizji Piechoty, a później – w lipcu – oficerem oświatowym Szkoły
Podchorążych 6. Dywizji Piechoty w Szachrisjabz w Uzbekistanie.
W sierpniu wraz z armią Andersa opuszcza Związek Radziecki i ewakuuje się
na Bliski Wschód (przez Iran i Irak do Jerozolimy).
1943
Po konflikcie z innymi oficerami, 1 lutego zostaje przeniesiony z czynnej
służby do służby cywilnej w Polish Centre Information (Polskim Centrum
Informacji) w Jerozolimie – obejmuje stanowisko redaktora technicznego
w dwutygodniku „W Drodze”.
12 kwietnia zostaje aresztowana Maria Zarębińska (następnie przechodzi
przez Pawiak, Oświęcim, Ravensbruck, Altenburg).
W lipcu ukazuje się tom wierszy z lat 1939-1943 Bagnet na broń
(Wydawnictwo „W Drodze”, Jerozolima).
1944
Pracuje nad zakrojonym na 10 000 wierszy poematem Bania z poezją,
którego nie kończy.
1945
W lipcu w Jerozolimie ukazuje się tom wierszy Drzewo rozpaczające
(Wydawnictwo „W Drodze”, Jerozolima).
Otrzymuje informację o śmierci Marii Zarębińskiej w obozie w Oświęcimiu.
Podejmuje decyzję o pozostaniu na emigracji, w październiku wyjeżdża
z Jerozolimy do Anglii.
W listopadzie, po otrzymaniu wiadomości, że Maria Zarębińska jednak żyje,
wraca do Polski i zatrzymuje się w Łodzi w Domu Literatów przy alei
Kościuszki 98.
1946
Otrzymuje Nagrodę Literacką Miasta Łodzi i Warszawy oraz Złoty Krzyż
Zasługi.
Publikuje wiersze i broszury popierające nowy ustrój. Pisze przedmowę do
książki Antysemita z przekonania Juliana Bendy, z dramatycznymi słowami
na temat polskiego antysemityzmu.
W czerwcu rozwodzi się formalnie z Janiną Broniewską.
Odwozi Zarębińską do kliniki Hirslanden w Zurychu – biorą tam symboliczny
ślub.
1947
5 lipca w klinice w Zurychu umiera Maria Zarębińska.
Jesienią przenosi się do Warszawy i zamieszkuje w kamienicy w alei Róż.
2 grudnia ukochana córka Anka wychodzi za mąż za dziennikarza Stefana
Kozickiego.
1948
Ukazują się Wiersze warszawskie (Państwowy Instytut Wydawniczy).
11 marca Broniewski żeni się z Wandą Burawską z domu Szpilrejn.
Adoptuje córkę Marii Zarębińskiej – Majkę.
Latem bierze udział w Kongresie Intelektualistów w Obronie Pokoju we
Wrocławiu.
14 września Broniewskiemu rodzi się wnuczka Ewa, córka Anki.
1949
18 lutego wychodzi Opowieść o życiu i śmierci Karola WalteraŚwierczewskiego, robotnika i generała.
W grudniu pisze na konkurs poemat Słowo o Stalinie – utwór ukaże się rok
później nakładem Książki i Wiedzy.
Otrzymuje Order „Sztandar Pracy” I klasy.
1950
Polska świętuje 25-lecie twórczości poety – z tej okazji Broniewski zostaje
honorowym obywatelem Płocka, dostaje Państwową Nagrodę Literacką
I stopnia za całokształt twórczości, Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu
Odrodzenia Polski, a w prezencie od rządu działkę przy ulicy Jarosława
Dąbrowskiego w Warszawie, gdzie stanie dom poety.
1951
Powstaje poemat Mazowsze.
Ukazuje się pierwszy po wojnie tom z nowymi wierszami Nadzieja (Książka
i Wiedza) i jedyny w dorobku poety tom wierszy dla dzieci – Dla małych dzieci
(nakładem Czytelnika).
13 czerwca ślub z dziennikarzem Lechem Andrzejem Pijanowskim bierze
adoptowana córka Broniewskiego, Majka.
1953
Razem z córką Anką rozpoczyna pracę nad filmem Brzegiem Wisły, opartym
na
wierszach Broniewskiego.
W listopadzie wprowadza się z żoną do domu przy ulicy Jarosława
Dąbrowskiego 51 w Warszawie.
1954
Podczas jednego ze spotkań w Belwederze Broniewski odmawia prezydentowi
PRL Bolesławowi Bierutowi napisania nowego hymnu Polski.
1 września umiera tragicznie ukochana córka Joanna (Anka). Pogrzeb Anki
odbywa się 4 września na warszawskim Cmentarzu Wojskowym na
Powązkach.
6 września na zlecenie Jakuba Bermana Broniewski zostaje siłą przewieziony
do Państwowego Sanatorium dla Nerwowo Chorych w Kościanie. Zostaje
zwolniony cztery tygodnie później (3 października) po podjęciu strajku
głodowego (i interwencji ministra zdrowia).
1955
Wyjeżdża do Związku Radzieckiego jako członek polskiej delegacji na
obchody 100-lecia śmierci Adama Mickiewicza.
Otrzymuje najwyższy w PRL Order Budowniczych Polski Ludowej.
1956
W czerwcu ukazuje się poświęcony zmarłej córce tom wierszy Anka
(Państwowy Instytut Wydawniczy).
Zdzisław Najder atakuje Broniewskiego w „Przeglądzie Kulturalnym” za
Słowo o Stalinie.
1960
Ukazuje się zbiór przekładów Moje przyjaźnie poetyckie (Państwowy Instytut
Wydawniczy), w którym znalazły się m. in. tłumaczenia wierszy Jesienina,
Majakowskiego i songów Brechta.
1961
Broniewski otrzymuje Nagrodę Pen Clubu.
Jesienią trafia do kliniki rządowej przy ulicy Emilii Plater w Warszawie, kilka
razy korzysta z przepustek. Diagnoza lekarzy jest jednoznaczna – rak krtani.
1962
W wyniku choroby Władysław Broniewski umiera 10 lutego.
Zostaje pochowany na Cmentarzu Wojskowym na warszawskich Powązkach.
Źródła:
W słowach jestem wszędzie… Wspomnienia o Władysławie Broniewskim,
Zebrała i opracowała Mariola Pryzwan, PIW, Warszawa 2011
Mariusz Urbanek, Broniewski. MIŁOŚĆ, WÓDKA, POLITYKA, Wydawnictwo
Iskry, Warszawa, 2011