DZIECIŃSTWO I MŁODOŚĆ MIKOŁAJA KOPERNIKA

DZIECIŃSTWO I MŁODOŚĆ MIKOŁAJA KOPERNIKA

DZIECIŃSTWO I MŁODOŚĆ MIKOŁAJA KOPERNIKA
Mikołaj Kopernik urodził się w Toruniu, jako czwarte dziecko Mikołaja i Barbary z
Watzenrodów. Ojciec jego był bogatym kupcem krakowskim. Handlował miedzią. W roku 1454
przeniósł się z Krakowa do Torunia, gdzie nadal pomnażał swój majątek na ruchliwym szlaku
wiślanym.
Z małżeństwa Mikołaja i Barbary urodziło się czworo dzieci: Andrzej, Barbara, Katarzyna i
Mikołaj. Nasz przyszły astronom urodził się 19 lutego 1473 roku o godz. 4 minut 48 po
południu przy ulicy św. Anny (dziś Kopernika 17). Choć data urodzin w tamtych czasach było
mało ważna, to ta zachowała się szczęśliwym trafem dzięki sporządzeniu horoskopu
astrologicznego - gwiazdy wywróżyły, iż będzie to "wybitny filozof i matematyk, ale hipokryta,
heretyk, wielki zwodziciel i fałszywy wieszcz". Gwoli sprawiedliwości trzeba dodać, że
horoskop ten opracowany został znacznie później, kiedy już dobrze było wiadomo, co z Mikołaja
wyrosło.
Znamy dokładnie datę urodzin Kopernika, ale o jego dzieciństwie i latach szkolnych wiemy
bardzo niewiele. Niektórzy biografowie usiłują rekonstruować jego dzieciństwo, jako okres
sielski i anielski, bieganie po ulicach miasta, obserwowanie wspaniałych uroczystości i
codziennej krzątaniny, zabawy z rówieśnikami. W rzeczywistości jednak życie dziecka w
ówczesnej rodzinie mieszczańskiej było trudne i pozbawione przyjemności. Posłuszeństwo
stanowiło najwyższą cnotę, surowość i kary cielesne - chleb powszedni.
Wcześnie zaczynano naukę. W bogatych rodzinach angażowano do dzieci nauczycieli
domowych. Mali Kopernikowie w wieku kilku lat musieli już czytać, pisać i przerabiać proste
działania arytmetyczne.
W roku 1483 umiera ojciec, który był jednak na tyle zamożny, że osierocona rodzina na pewno
nie cierpiała biedy. Starsza siostra Barbara wstąpiła do klasztoru cystersek w Chełmnie młodsza Katarzyna wyszła za mąż, a obaj chłopcy - Andrzej i Mikołaj przeszli pod opiekę Łukasza
Watzenrodego - biskupa warmińskiego, który był bratem matki Mikołaja Kopernika.
Wuj wybrał dla obu chłopców karierę duchowną. Mikołaj Kopernik naukę rozpoczął w szkole
parafialnej przy kościele św. Jana w Toruniu, w którym to kościele był również ochrzczony. W
tej szkole nauczył się łaciny, podstaw matematyki i astronomii.
Studia wyższe odbył Kopernik w Akademii Krakowskiej i to w okresie wielkiego
zainteresowania astronomią i astrologią w latach 1491- 1495. Zachowała się tradycja, iż jego
mistrzem i nauczycielem był sławny matematyk i astronom krakowski Wojciech z Brudzewa.
Wykłady dały Kopernikowi solidne podstawy teoretyczne i obudziły w nim pewne wątpliwości,
co do słuszności przyjmowanego powszechnie układu geocentrycznego. Obejmowały one m. in.
cały zakres astronomii, astrologii, geometrię Euklidesa. Poza tym Kopernik zajmował się
arytmetyką, perspektywą, a także dyscyplinami humanistycznymi tj. gramatyką, poetyką,
retoryką.
Czteroletni okres studiów w Akademii Krakowskiej zadecydował o jego późniejszych losach,
wiedzy i zainteresowaniach.
STUDIA ZAGRANICZNE I ZDOBYTE KWALIFIKACJE
W roku 1496 Kopernik wraz z bratem Andrzejem wyrusza do słonecznej Italii, by podjąć studia
najpierw w Bolonii, a potem w Padwie i Ferrarze.
Uniwersytet w Bolonii był jedną z najstarszych i najsłynniejszych uczelni europejskich. Kopernik
studiował tam w latach 1456 - 1500 prawo kanonicznie, matematykę i astronomię. W Ferrarze
uzyskał doktorat prawa kanonicznego. Interesowała go przede wszystkim filozofia starożytna,
język grecki, matematyka i astronomia. Tych przedmiotów uczył się ze szczególną wnikliwością.
W czasie studiów potrafił znaleźć czas i na naukę i na korzystanie z uroków życia codziennego.
Jednak mimo rozrywek wiedza Mikołaja rosła, jego poglądy krystalizowały się, teoria
heliocentryczna przybierała pierwsze kształty.
Jesienią 1503 roku powrócił na Warmię do Lidzbarka, gdzie przez kilka lat przebywał na dworze
biskupa Watzenrodego. Podróżował z nim wówczas na zjazdy stanów Prus Królewskich oraz
spotkania z królami polskimi.
W Padwie Kopernik studiował medycynę. Studia te oparte na solidnej wiedzy i bogatej
lekturze dały mu stopień licencjata, który uprawniał do prowadzenia praktyki lekarskiej. Później
był biegłym i cenionym lekarzem. Również w dziedzinie nauk medycznych Kopernik wysuną
oryginalną koncepcję, iż ilość dozowanych leków powinna być oparta na obliczeniach
matematycznych i proporcjonalna do masy ciała pacjenta. Zdobytą za granicą wysoką wiedzę
medyczną ofiarowywał cierpiącym bez względu na ich pochodzenie i stan majątkowy.
Równocześnie nie porzucił swej ukochanej astronomii. Wiele wskazuje na to iż właśnie w
Padwie skonkretyzował swoje poglądy na ruchy ciał niebieskich i zapoznał się z filozofią Platona
i Pitagorasa.
Kopernik ukończył studia w Ferrarze, gdzie otrzymał stopień doktora prawa kanonicznego,
wrócił do kraju i osiadł we Fromborku na Warmii.
20 października 1497 został wybrany kanonikiem warmińskim.
Ze studiów we Włoszech Kopernik powrócił jako wszechstronnie wykształcony człowiek matematyk astronom, humanista, lekarz i prawnik.
DZIAŁALNOŚĆ MIKOŁAJA KOPERNIKA
Lidzbark Warmiński
W 1504 r., Mikołaj Kopernik trafił na dwór wuja Łukasza Watzenrode, na Zamek w Lidzbarku
Warmińskim, jako jego lekarz. Gotycki zamek w Lidzbarku był od połowy XIV w. siedzibą
biskupów warmińskich i centrum administracji dominium a miasto należało do największych
ośrodków miejskich, tu odbywały się sejmiki stanów warmińskich. Biskup Watzenrode był znaną
osobistością nie tylko w Prusach Królewskich, ale i w Polsce. Był senatorem Królestwa
Polskiego i doradcą trzech kolejnych królów: Jana Olbrachta, Aleksandra Jagiellończyka oraz
Zygmunta Starego.
Dzięki pobytowi na zamku Mikołaj Kopernik stał się świadkiem przyjmowania przez
Watzenrodego wielu poselstw i z bliska poznawał arkana jego polityki wobec kapituły, stanów
pruskich oraz zakonu krzyżackiego i dworu polskiego. Kopernik wspomagał także biskupa w
konfliktach granicznych z Gdańskiem i Elblągiem czy zakonem. Sporządził wówczas kilka map
spornych terenów.
W latach 1504 - 1509 u boku wuja uczestniczył w zjazdach stanów Prus Królewskich w
Malborku ( 1506 r.) i Elblągu ( 1507 r.), gdzie rozpatrywano min. sprawę zwalczania rozbojów
wspieranych przez zakon, który dążył do obalenia postanowień traktatu toruńskiego z 1466 r. i
odzyskania utraconych wówczas ziem.
Kopernik towarzyszył też wujowi w międzynarodowym zjeździe poznańskim (VI - VII 1510 r.),
poświęconym kolejnej próbie załagodzenia konfliktu polsko - krzyżackiego, niestety
zakończonym fiaskiem z powodu nieustępliwości zakonu.
Około 1509 roku sformułował pierwszy zarys swojej teorii budowy świata tzw. "Komentarzyk
o hipotezach ruchów niebieskich", który zadedykował wujowi Łukaszowi Watzenrodowi, jako
formę podziękowania za długoletnią opiekę, ale i jako pożegnanie.
Frombork
Mimo starań ze strony wuja, aby siostrzeniec zrobił karierę kościelną (marzył o tronie biskupa
warmińskiego dla niego) Kopernik opuścił zamek w Lidzbarku Warmińskim i przeniósł się na
wzgórze katedralne we Fromborku. W listopadzie 1510 r. został wybrany kanclerzem kapituły.
Funkcję tę pełnił nieprzerwanie do 1513 roku.
Olsztyn
W końcu 1516 r. Kopernik otrzymał najważniejszy urząd kapitulny - administratora dóbr kapituły
warmińskiej. Zamieszkał na zamku w Olsztynie, skąd zarządzał rozległymi majętnościami w
komornictwie olsztyńskim. Urząd pełnił do 1519 r. W związku z toczącymi się dyskusjami nad
reformą monetarną Kopernik sporządził pierwszą redakcję traktatu o monecie i przedłożył ją
stanom pruskim.
W czasie konfliktu z zakonem w l. 1520-1521, w chwili palenia Fromborka, kanonicy przenieśli
się na zamek w Olsztynie. Kopernik wziął udział w poselstwie do wielkiego mistrza
krzyżackiego Albrechta Hohenzollerna w sprawie zagarniętego przez Krzyżaków Braniewa.
Ponownie został administratorem dóbr kapituły i zorganizował obronę zamku olsztyńskiego,
obleganego przez wojska krzyżackie. Po zawieszeniu działań wojennych w czerwcu 1521 r.
został komisarzem Warmii. Wrócił do Fromborka, aby zatroszczyć się o najbardziej zniszczone
w czasie ostatniej wojny posiadłości w komornictwie fromborskim. Tam objął urząd wizytatora.
Na zamku w Olsztynie Kopernik przeprowadzał serie obserwacji astronomicznych przy pomocy
przywiezionych ze sobą instrumentów Ponadto na tynku ściennym pod krużgankiem zamkowym
sporządził (zachowaną do dzisiaj) tablicę astronomiczną, przeznaczoną do pomiaru momentów
równonocy. Dał się też poznać jako dobry medyk, który leczył nie tylko swoich towarzyszy
broni, kolegów szkolnych i ich krewnych, ale również próbował przeciwdziałać pojawiającym się
na Warmii zarazom. W 1531 r. opracował tzw. “Olsztyńską taksę chlebową”, ustalającą ceny
chleba odpowiednio do ceny pszenicy i żyta oraz ciężaru mąki i wypieczonego chleba, przy
uwzględnieniu włożonych dodatkowych kosztów. Ta “słuszna cena chleba” obowiązywała także
w Lidzbarku Warmińskim oraz innych miastach warmińskich.
Rezydując we Fromborku i Olsztynie, Kopernik dbał przede wszystkim o finanse i sprawną
administrację dóbr kapitulnych. Pełnił niemal aż do śmierci, szereg najważniejszych funkcji:
kanclerza, posła i wizytatora dóbr kapitulnych, generalnego administratora biskupstwa
warmińskiego
Frombork - jesień życia i działalności
W 1539 r. do Fromborka przybył, zafascynowany poglądami Kopernika, młody profesor
matematyki z Wittenbergii – Jerzy Joachim Retyk, który spędził z Kopernikiem dwa lata. To
on nakłonił naszego astronoma do opublikowania dzieła.
Po wyjeździe Jerzego Joachima Retyka, jesienią 1541 r. przy Koperniku pozostał jedynie Jerzy
Doner. To on zawiadomił przyjaciół Kopernika o ciężkiej chorobie astronoma. W grudniu 1542 r.
Kopernik doznał udaru mózgu i paraliżu lewego boku.
W 1543 r. w Norymberdze wydano dzieło "O obrotach sfer niebieskich" ("De revolutionibus
orbium coelestium"). Prawdopodobnie Kopernik już nie odzyskał zdrowia i nie zdołał przeczytać
świeżo wydrukowanego własnego dzieła.
24 maja 1543 roku Mikołaj Kopernik zmarł we Fromborku i został pochowany w tamtejszej
katedrze. W 1853 roku w Toruniu wzniesiono pomnik ku czci wielkiego astronoma, a ulicę, przy
której się urodził, nazwano jego imieniem. Imię wielkiego astronoma nosi jedna z najlepszych
polskich uczelni: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Strony gdzie można sprawdzić swoją wiedzę i przygotować się do konkursu nt. życia i pracy
Mikołaja Kopernika
http://www.megatest.pl/test,1895,Mikolaj-Kopernik
http://www.funtest.pl/test/mikolaj-kopernik/
http://testwiedzy.pl/test/14542/mikolaj-kopernik.html
KRZYŻÓWKA
1. Powierzchnia kuli.
2. Imię matki Kopernika.
3. Tam studiował Kopernik prawo kanoniczne.
4. Największa miłość Kopernika.
5. Jedno z przekształceń geometrycznych.
6. Twórca teorii geocentrycznej.
7. Dział matematyki zajmujący się badaniem figur i związków między nimi.
8. Miasto, w którym studiował Kopernik.