Tabela 1 Etapy zawierania umowy międzynarodowej

Tabela 1
Etapy zawierania umowy międzynarodowej
ETAPY
TRYB PROSTY
TRYB ZŁOŻONY
Zgoda wszystkich państw (np. w formie podania Zgoda wszystkich państw (np. w formie podania
Ustalenie autentyczności
(umocowanie) tekstu .
Od tego momentu tekst umowy
nie może być już, co do zasady.
Przyjęcie tekstu umowy. Oznacza, że uzgodniono treść
i formę traktatu. Od tego momentu wchodzą
w życie pewne postanowienia proceduralne (np. określające
sposób ustalenia autentyczności (umocowania) traktatu.
zmieniony.
Opracowanie
tekstu
umowy
Negocjacje
Negocjacje
W drodze procedury określonej przez państwa W drodze procedury określonej przez państwa
rąk przez negocjujących).
rąk przez negocjujących).
Inaczej na konferencjach międzynarodowych: Inaczej na konferencjach międzynarodowych:
wówczas
przyjęcie
większością
dwóch
w
drodze
trzecich
głosowania wówczas
obecnych
przyjęcie
i większością
dwóch
w
drodze
trzecich
głosowania
obecnych
i
biorących udział w głosowaniu, chyba, że taką biorących udział w głosowaniu, chyba, że taką
samą większością przyjmą inną regułę.
samą większością przyjmą inną regułę.
negocjujące. W braku takiego określenia: negocjujące. W braku takiego określenia:
podpisanie bądź parafowanie tekstu umowy podpisanie bądź parafowanie tekstu umowy
przez przedstawicieli państw.
przez przedstawicieli państw.
1
Wyrażenie zgody na związanie się umową.
Od tego momentu państwo zobowiązane
jest do powstrzymania się od działań,
Podpisanie,
wymiana I ETAP: Podpisanie, parafowanie, wymiana
parafowanie,
dokumentów stanowiących traktat (względnie w dokumentów stanowiących traktat (względnie w
inny, uzgodniony sposób). Z punktu widzenia inny, uzgodniony sposób).
prawa międzynarodowego, w trybie prostym
zgoda na związanie się umową może być
wyrażona także przez przystąpienie do już
obowiązującej umowy.
podpisanie) oznacza zarówno: przyjęcie tekstu,
jego
ETAP:
Ratyfikacja,
przyjęcie
bądź
zatwierdzenie. Podpisanie (etap I) nie pociąga za
sobą obowiązku prawnego w zakresie dokonania
ratyfikacji albo zatwierdzenia (etap II).
Nie można wykluczyć, że jeden akt (np.
stwierdzenie
II
autentyczności,
oraz
[W RP umowy ratyfikuje Prezydent RP (w
przypadkach
określonych
w
art.
89.1
Konstytucji – za zgodą wyrażoną w ustawie).
wyrażenie zgody na związanie się traktatem.
Umowy nie podlegające ratyfikacji Prezydenta zatwierdza Rada Ministrów].
Termin „przyjęcie” jest terminem zbiorczym i
może oznaczać zarówno zatwierdzenie, jak i
ratyfikację.
Tabela 2
Zwolnienie z obowiązku przedkładania pełnomocnictw do dokonania czynności
związanych z zawieraniem umowy międzynarodowej (art. 7 KPT)
Zwolnienie pełne
(tzn. dotyczy wszelkich umów i wszelkich
czynności dokonywanych przy ich
zawieraniu)
głowa państwa
(ius
representationis
omnimodae)
szef
rządu
minister spraw
zagranicznych
Zwolnienie ograniczone
(tzn. dotyczy tylko niektórych umów, lub niektórych czynności
dokonywanych przy ich zawieraniu)
szef misji
dyplomatycznej – może
dokonać przyjęcia
tekstu umowy
zawieranej między
państwem
wysyłającym, a
przyjmującym
(Przyjęcie tekstu
umowy jest aktem
oznaczającym, że w
toku negocjacji
uzgodniono zarówno
formę, jak i treść
traktatu)
2
przedstawiciel
państwa na
konferencji
międzynarodowej –
może dokonać
przyjęcia tekstu
umowy na tej
konferencji, bądź w
tej organizacji
inna osoba o ile z praktyki
zainteresowanych
państw wynika, że
uważają daną osobę
za reprezentującą
państwo dla
dokonania
określonej czynności
i zwolniły ją z
obowiązku
przedłożenia
pełnomocnictwa
Tabela 3
Przyczyny nieważności traktatu (lub zgody państwa na związanie się traktatem)
ART. KPT
PRZESŁANKI
POWOŁANIA
KTO
SKUTEK
PODZIELNOŚĆ
MOŻLIWA POSTANOWIEŃ
UMOWY
POWOŁ.
JEST
DOTKNIĘTEJ
TĘ
KONWALIWADĄ
OKOLICZ- DACJA
MOŻE
NOŚĆ
Art.46.
-
naruszona
CZY
Nieważność Państwo,
Tak.
Skutkuje wyłącznie
Naruszenie
norma
postanowień
kompetencji
prawa wew.
do
którego
zawierania
dotyczy, jeżeli:
traktatów;
-
-
-
dot. zgody
UMOWY
państwa.
którego
wobec
dotyczy.
postanowienia,
wada
postanowienie
norma miała
to
daje
się
zasadnicze
oddzielić
od
znaczenie;
reszty traktatu;
pogwałcenie
-
post.
to
nie
było
stanowiło
oczywiste dla
istotnej
kontrahenta,
podstawy innej
tj.
strony
na
obiektywnie
związanie
się
widoczne dla
traktatem
każdego
-
dalsze
państwa
wypełnianie
postępująceg
pozostałej
o
części
traktat.
nie
byłoby
w
danej
sprawie
zgodnie
z
niesprawiedliw
normalną
e
praktyką i w
Jeżeli
dobrej
dotyczy
wierze.
jako całości albo
(pogwałcenie jest
wada
traktatu
nie spełnione są
3
oczywiste,
jest
jeżeli
ww.
obiektywnie
widoczne
trzy
przesłanki:
dla
obligatoryjna
każdego państwa
nieważność zgody
postępującego w
w odniesieniu do
danej
całości traktatu.
sprawie
zgodnie
z
normalną
praktyką
i
w
dobrej wierze)
4
naruszenie
Nieważność Państwo,
Art. 47
Naruszenie
ograniczenia
zgody.
szczególnego
pełnomocnict
ograniczenia
wie
zawartego w
przedstawicie
pełnomocnictwie.
la państwa na
-
Tak
j/w
Tak
j/w
którego
zawartego w
dotyczy.
dla
wyrażenie w
imieniu
państwa
zgody
na
związanie się
traktatem;
-
notyfikowano
pozostałym
państwom
negocjującym
(przed
wyrażeniem
zgody
państwa
na
związanie się
traktatem)
treść
ograniczenia.
Art. 48
Błąd
dotyczy faktu Nieważność Państwo,
lub sytuacji, zgody.
którego
które
dotyczy.
państwo
przyjęło
za
istniejące
w
chwili
zawierania
traktatu;
-
ten fakt bądź
sytuacja
5
stanowiły
istotną
podstawę
jego zgody na
związanie się
traktatem;
-
państwo
nie
przyczyniło
się do błędu a
okoliczności
sprawy
nie
zwracały
uwagi
na
możliwość
błędu
Państwo wyraziło Nieważność Państwo,
Art. 49
Oszustwo
zgodę
na zgody.
którego
zawarcie traktatu
w
związku
Tak
dotyczy.
Państwo ma
możliwość wyboru.
Powołuje
nieważność:
-
z
w
odniesieniu
oszukańczym
do
postępowaniem
traktatu, albo
innego
-
państwa
w
całości
odniesieniu
do
negocjującego.
poszczególnych
postanowień
dotkniętych
wadą,
o
ile
spełnione
są
trzy przesłanki
(o
których
mowa przy art.
46-48).
Art.50
Wyrażenie zgody Nieważność Państwo,
Przekupstwo
przez państwo na zgody.
którego
przedstawi-
związanie
dotyczy.
ciela państwa.
traktatem
się
6
Tak
Jak przy art. 49
stanowiło
wynik
przekupienia jego
przedstawiciela
przez
inne
państwo
negocjujące.
Art.51
Przymus Wyrażenie zgody Nieważność Każde
Nie
Nie jest dozwolone
wobec
przez państwo na zgody.
państwo-
wydzielanie
przedstawi-
związanie
strona
postanowień
ciela państwa.
traktatem
traktatu.
traktatu.
się
stanowiło
wynik
przymusu (psych.
lub
fizycz.)
skierowanego pko
przedstawicielowi
państwa.
Art.52
Przymus Groźba
wobec państwa.
użycie
lub Nieważność Każde
siły
z traktatu.
Jak przy art. 51.
Nie
Jak przy art. 51
państwo-
pogwałceniem
strona
zasad
traktatu.
określonych
Nie
w
KNZ.
Art.53
Sprzeczność
Sprzeczność
traktatu z normą traktatu.
traktatu z normą ius
ius cogens.
istniejącą
chwili
Nieważność Każde
państwo-
cogens,
strona
w
traktatu.
jego
zawarcia.
7
Tabela 4
Interpretacja umów międzynarodowych
1. Ogólna reguła interpretacji (art. 31 KPT)
→ traktat interpretujemy w dobrej wierze,
→ traktat interpretujemy zgodnie ze zwykłym znaczeniem użytych w nim słów w ich
KONTEKŚCIE,
→ traktat interpretujemy w świetle przedmiotu i celu traktatu.
-
-
-
Kontekstem traktatu jest:
tekst traktatu (łącznie ze wstępem i załącznikami),
każde porozumienie dotyczące traktatu osiągnięte między wszystkimi jego stronami
w związku z zawarciem traktatu,
każdy dokument sporządzony przez jedną lub więcej stron w związku z zawarciem
traktatu, przyjęty przez inne strony, jako dokument odnoszący się do traktatu
Łącznie z kontekstem traktatu należy brać pod uwagę
każde późniejsze porozumienie dotyczące interpretacji traktatu,
każdą późniejszą praktykę stosowania traktatu, ustanawiającą porozumienie co do
jego interpretacji
2. Uzupełniające środki interpretacji (art. 32 KPT), np.
→ prace przygotowawcze do zawarcia traktatu,
→ reguły i maksymy dotyczące wykładni, np. in dubio pro mitius (jeżeli postawienie nie
jest jasne, wybrać należy z jego dopuszczalnych interpretacji takie, które nakłada na
strony najmniej obciążające zobowiązanie).
Uzupełniające środki interpretacji można stosować wtedy tylko, gdy:
- interpretacja dokonana przy zastosowaniu reguły ogólnej pozostawia znaczenie
niejasnym lub dwuznacznym,
- interpretacja dokonana przy zastosowaniu reguły ogólnej prowadzi do rezultatu
wyraźnie absurdalnego lub niejasnego,
- chodzi jedynie o potwierdzenie wniosków płynących z interpretacji dokonanej przy
zastosowaniu reguły ogólnej.
8
Tabela 5
Dopuszczalność składania zastrzeżeń do wielostronnych umów międzynarodowych
W umowie określono, czy składanie
zastrzeżeń jest dopuszczalne, czy też nie:
W umowie nie określono, czy składanie
zastrzeżeń jest dopuszczalne, czy też nie:
→ Zastrzeżenia wolno składać jedynie wtedy i w → Dopuszczalne jest składanie wyłącznie takich
takim zakresie, na jaki umowa pozwala
zastrzeżeń, które są zgodne z przedmiotem i celem
traktatu
Tabela 6
Skutki sprzeciwu wobec zastrzeżenia - zasada
(w zależności od woli państwa zgłaszającego sprzeciw występuje jeden z tych
skutków )
Skutek maksymalny (kwalifikowany)
Skutek minimalny (zwykły)
→ traktat nie wchodzi w życie we wzajemnych → traktat wchodzi w życie między państwem
stosunkach pomiędzy państwem zgłaszającym zgłaszającym
zastrzeżenie
a
państwem
zastrzeżenie a państwem zgłaszającym sprzeciw. zgłaszającym sprzeciw, ale we wzajemnych
stosunkach nie stosuje się postanowień, do których
odnosi się zastrzeżenie.
PRZYPADKI SZCZEGÓLNE
1. Gdy z ograniczonej liczby państw negocjujących oraz z przedmiotu i celu traktatu wynika, że
stosowanie traktatu w całości między wszystkimi stronami jest istotnym warunkiem zgody
każdego z nich na związanie się traktatem, zastrzeżenie wymaga przyjęcia przez wszystkie
strony (np. Układ w sprawie Antarktyki z 1959 roku).
2. Gdy traktat jest aktem konstytucyjnym organizacji międzynarodowej, zastrzeżenie wymaga
przyjęcia przez kompetentny organ tej organizacji, chyba że traktat postanawia inaczej.
9
Tabela 7
Przyczyny wygaśnięcia traktatu (przyczyny wypowiedzenia traktatu
dwustronnego; przyczyny wycofania się z traktatu wielostronnego)
Przyczyny przewidziane w
traktacie, np.
- upływ terminu,
- zmniejszenie się liczby stron poniżej oznaczonego
minimum,
- spełnienie się warunku oznaczonego w umowie.
Zgoda stron. Może mieć ona
wyraźny
charakter:
dorozumiany: (np. desuetudo, wykonanie traktatu,
zawarcie traktatu późniejszego między tymi samymi
stronami, który w odmienny sposób reguluje tę samą
kwestię).
Jeżeli traktat milczy na temat ustalono, że strony miały zamiar dopuścić możliwość
dopuszczalności jego
wypowiedzenia lub wycofania się z traktatu, lub
wypowiedzenia (wycofania się
zeń), wypowiedzenie
prawa do wypowiedzenia lub wycofania się można
(wycofanie się) w braku zgody domniemywać się z charakteru traktatu (np. traktaty o
pozostałych kontrahentów nie przyjaźni, traktaty gospodarcze). Zakłada się, że
jest możliwe, chyba że:
wypowiedzenie (wycofanie się) nie jest jednak
możliwe w
przypadku: traktatów ustanawiających
granice, dotyczących cesji terytorium, dotyczących
ochrony praw człowieka.
10
Przyczyny wyraźnie wskazane
w Konwencji wiedeńskiej o
prawie traktatów
Powstanie
sytuacji
uniemożliwiającej
wykonywanie traktatu: 1. Strona może powołać się na
niemożność wykonywania traktatu jako podstawę jego
wygaśnięcia lub wycofania się z niego, jeżeli ta niemożność
wynika z trwałego zniknięcia lub zniszczenia przedmiotu
niezbędnego do wykonania traktatu. Jeżeli niemożność jest
czasowa, może ona być powołana jedynie jako podstawa do
zawieszenia działania traktatu.
2. Niemożność wykonania nie może być powołana przez
stronę jako podstawa wygaśnięcia, wycofania się lub
zawieszenia działania traktatu, jeżeli niemożność ta jest
wynikiem naruszenia przez tę stronę obowiązku wynikającego z
traktatu bądź jakiegokolwiek innego międzynarodowego
obowiązku wobec którejkolwiek innej strony traktatu.
Zasadnicza zmiana okoliczności (rebus sic
stantibus): 1. Zasadnicza zmiana okoliczności, jaka nastąpiła
w stosunku do tych, które istniały w czasie zawarcia traktatu, i
jaka nie była przewidziana przez strony, nie może być powołana
jako podstawa wygaśnięcia lub wycofania się z traktatu, chyba
że:
a) istnienie tych okoliczności stanowiło istotną podstawę
zgody stron na związanie się traktatem oraz
b) wskutek tej zmiany radykalnie przekształci się zakres
obowiązków pozostałych jeszcze do wykonania na
podstawie traktatu.
2. Zasadnicza zmiana okoliczności nie może być
powoływana jako podstawa do wygaśnięcia traktatu lub
wycofania się z niego:
a) jeżeli traktat ustanawia granicę lub
b) jeżeli zasadnicza zmiana jest wynikiem naruszenia
przez stronę, która się na nią powołuje, obowiązku
wynikającego z traktatu bądź jakiegokolwiek innego
międzynarodowego obowiązku wobec którejkolwiek
innej strony traktatu.
3. Jeżeli na podstawie poprzednich ustępów strona może
powołać się na zasadniczą zmianę okoliczności jako podstawę
wygaśnięcia lub wycofania się z traktatu, może ona także
powołać się na tę zmianę jako na podstawę zawieszenia
działania traktatu.
Zerwanie stosunków dyplomatycznych lub
konsularnych: Zerwanie stosunków dyplomatycznych lub
konsularnych między stronami traktatu nie wpływa na stosunki
prawne ustanowione między nimi przez traktat, chyba że
istnienie stosunków dyplomatycznych i konsularnych jest
niezbędne w odpowiednim stopniu do stosowania traktatu.
11
Powstanie nowej normy ius cogens:
Jeżeli
powstanie nowa imperatywna norma powszechnego prawa
międzynarodowego, jakikolwiek istniejący traktat sprzeczny z tą
normą staje się nieważny i wygasa.
Istotne naruszenie traktatu przez jedną ze stron:
1. Istotne naruszenie traktatu dwustronnego przez jedną ze stron
upoważnia drugą stronę do powołania tego naruszenia jako
podstawy wygaśnięcia traktatu bądź zawieszenia jego działania
w całości lub w części.
2. Istotne naruszenie traktatu wielostronnego przez jedną
ze stron upoważnia:
a) pozostałe
strony,
w
drodze
jednomyślnego
porozumienia, do zawieszenia działania tego traktatu w
całości lub w części albo też do spowodowania jego
wygaśnięcia:
(i) bądź w stosunkach między nimi a państwem
winnym naruszenia,
(ii) bądź między wszystkimi stronami;
b) stronę szczególnie dotkniętą naruszeniem do powołania
się na to naruszenie jako podstawę zawieszenia
działania traktatu w całości lub w części w stosunkach
między nią a państwem winnym naruszenia;
c) każdą stronę, inną niż winne naruszenia państwo, do
powołania naruszenia jako podstawy zawieszenia
działania traktatu w całości lub w części w stosunku do
niej, jeżeli traktat jest tego rodzaju, że istotne
naruszenie jego postanowień przez jedną stronę
radykalnie zmienia sytuację każdej innej strony w
odniesieniu do dalszego wypełniania jej obowiązków
wynikających z traktatu.
x
12